REPRODÜKTİF SÜRÜ SAĞLIĞI

(1)

REPRODÜKTİF SÜRÜ SAĞLIĞI

Prof.Dr. Şükrü Küplülü

(2)

İNEKLERDE KURU – GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEME FİZYOLOJİSİ VE MEME SAĞLIĞI

2

(3)

İNEKLERİN HAYATIMIZDAKİ YERİ

(Anonim, 2016) 3

(4)

Avrupa ve Amerika: Süt üretimi Türkiye: Süt ve et üretimi

Buda ülkemiz açısından sığır yetiştiriciliğinin önemini artırmaktadır . Kırmızı Et

Üretiminin Ana Kaynağı

Süt

Üretiminin Ana Kaynağı Dünya geneli Domuz Sığır

Türkiye Sığır Sığır

SIĞIR YETİŞTİRİCİLİĞİNİN AMACI

(Anonim; Sansoucy R., 2016) ⁴

(5)

Dünya nüfusunun 2050 yılında 9 milyara ulaşacağı ve şuan ki üretilen besinlerden daha fazlasına ihtiyaç duyulacağı tahmin edilmektedir (Zadoks ve Fitzpatrick, 2009).

5

SIĞIR YETİŞTİRİCİLİĞİNİN AMACI

Genetik seleksiyon ve gereklilikleri ön plana çıkarılmıştır Maliyet

artışları ve sera gazı gibi

çevre sorunlar

(Cockroft, 2015)

(6)

(Hansen, 2000; Anonim 5) ⁶

(7)

(Cockroft, 2015) ₇

(8)

8

Meme içi enfeksiyonların çoğunun kuru dönem, geçiş dönemi ve bu dönemlerin yönetimi ile ilgili olduğu ortaya konulmuştur.

SÜT VERİMİ VE MEME SAĞLIĞI

Islah çalışmaları; mastitisleri artmasında önemli bir etkiye sahiptir.

(Duffield, 2006; Grimard ve ark., 2006; Oltenacu ve Broom, 2010)

(9)

SÜTÇÜ İNEKLERDE MASTİTİS SORUNU VE DAĞILIMI

(Oltenacu ve Broom, 2010)

(10)

10

SÜTÇÜ İNEKLERDE MASTİTİS SORUNU VE DAĞILIMI

Meme enfeksiyonları süt kalitesini ve

miktarını azalttığından üretcilere ağır yük

olmaktadır (Mihklepp ve ark., 2017)

(Oltenacu ve Broom, 2010)

(11)

11

Meme içi

enfeksiyonlarının

insidensi, kuru dönemin ilk 15 günü ve geçiş

döneminde en üst

seviyedir

(Leelahapongsathon ve ark., 2016).

SÜTÇÜ İNEKLERDE MASTİTİS SORUNU VE DAĞILIMI

(12)

12

Kuru dönemde oluşan meme içi enfeksiyonları çoğunlukla çevresel patojenler

kaynaklıdır

(Arnold, 2016).

SÜTÇÜ İNEKLERDE MASTİTİS SORUNU VE DAĞILIMI

(Salfer, 2008)

(13)

MASTİTİS KAYNAKLI EKONOMİK KAYIPLAR

13

Mastts, süt kalitesinin bozulmasına ve ekonomik kayıplara neden olan en önemli problemlerden biridir.

Mastitis kaynaklı yıllık kayıplar tahmini olarak;

UK: 68 milyon € ABD: 800 milyon $

(Henderson ve ark., 2016).

Üretim problemleri kaynaklı ekonomik kayıplar

Mastitis

%40

(14)

(Holland ve ark., 2015) 14

MASTİTİS KAYNAKLI EKONOMİK KAYIPLAR

(15)

MASTİTİS KAYNAKLI EKONOMİK KAYIPLAR

15

Ekonomik bir süt inekçiliği için, meme içi enfeksiyonları yönünden artan problemlerle mücadele edilmelidir.

(Arnold, 2016)

Süt veriminin en fazla

olduğu döneminde, meydana gelen mastitislerin %60’nın kuru dönemden

Kaynaklandığı tespit

edilmiştir (Hogan ve Smith, 2012).

(16)

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİ

16

Kuru dönem; prepartum dönemde sağımın ve süt üretimin durması ile doğum arasında geçen süreyi ifade eder.

Geçiş dönemi; prepartum 3 hafta ile pospartum ilk 3 hafta.

Bu dönemin sonunda karlılık ve sürdürülebilir üretim için, bir yavru ve sağlıklı bir anne şarttır

^.

(Leblanc, 2010)

Laktasyon Kuru dönem Geçiş dönemi

(17)

17

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİ

• Memenin rejenerasyonu ve laktasyona hazırlık

• Mastitislerin eliminasyonu

• Olası mastitislere karşı aşılama

• Kolostrum üretilmesi

• Doğum

• Süt salgı ve sentezinin yeniden başlaması Metabolik ve fizyolojik olarak karmaşık değişimlerin yaşandığı bu evrelerde:

(Nickerson, 2010; Simenew ve Wondu, 2013)

(18)

18

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİ

İdeal süre 60 gün

• Aşırı yağlanma

• Ölüm riski

• Süt kaybı

• İşçilik giderleri

• Enerji dengesi (+) yağ mobilizasyonunda azalma

• 30 günden kısa olanlarda mastitis İnsidensini (-)

• Süt kaybı (%30), ikinci laktasyonda (%50)

(Nickerson, 2010; Shahid ve ark., 2015)

Kuru dönem • Meme bezinin invole olması

• Salgı hücrelerinin poliferasyonu

• Süt üretimindeki karlılık

(19)

(Biggs, 2009)

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEMENİN FONKSİYONEL DEĞİŞİMİ

-60

Aktf İnvolüsyon Durağan İnvolüsyon Laktagenezis Kolostrogenezis

DOĞUM

Fresh Periyod

-30 -21 -15 +21

Far-off Dönem Close- up Dönem

Geçiş Dönemi

!!MASTİTİS RİSKİ!! !!MASTİTİS RİSKİ!!

18

(20)

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEMENİN FONKSİYONEL DEĞİŞİMİ

20

Aktif İnvolüsyon Evresi

Alveol içi basınç ACTH-Adrenalin

Salgı epitel hücrelerinde lizozomların oluşması

Sekrotorik hücrelerin otofagositozu

(Nickerson 2010; Pezeshki ve ark, 2010)

(21)

21

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEMENİN FONKSİYONEL DEĞİŞİMİ

Aktif İnvolüsyon Evresi

(Nickerson, 2010; Sordillo, 2016)

İlk iki hafta süt bileşenleri

Serum albumin konsantrasyonu Laktoferrin konsantrasyonu

İmmunoglobulin konsantrasyonu

(22)

22

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEMENİN FONKSİYONEL DEĞİŞİMİ

İnvolüsyon

esnasında meme bezi salgısında

başlıca hücre tipleri;

makrofaj, lenfosit ve (PMN) dir.

(Smith ve Hogan, 2016)

(23)

23

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEMENİN FONKSİYONEL DEĞİŞİMİ

Durağan involüsyon evresi

Laktasyon döneminde süt veriminde düşüş yaşanır

.

Kuru dönem uzunluğu 40 günden az olursa;

Aktif involüsyon Durağan involüsyon kolostrogenezis evresi

o Laktoz ve sitrat düşer

o Sitrat-LF hacimsel oranı 100 kat düşüktür.

o Dominant hücre lenfositlerdir

(Smith ve Hogan, 2016)

(24)

24

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEMENİN FONKSİYONEL DEĞİŞİMİ

Laktogenezis- kolostrogenezis evresi

Memenin süt üretme fonksiyonuna sahip olmadığı kuru dönemden, süt yapım ve sentezinin yeniden başladığı laktasyon evresine geçiş dönemidir (Sordillo, 2016).

Sitrat : Laktoferrin oranı 100 kat artar.

Ig: Oranı

artmaya başlar.

(Nickerson,2010; Smith ve Hogan, 2016)

(25)

25

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEMENİN FONKSİYONEL DEĞİŞİMİ

Laktogenezis- kolostrogenezis evresi

(Nickerson, 2010)

(26)

MEME BEZİNİN İMMÜNOLOJİSİ

26

İneklerde meme savunma mekanizmasını baskılayan ve meme enfeksiyonlarını artıran genetik, fizyolojik ve çevresel birçok etmen mevcuttur.

Meme enfeksiyonlara karşı;

• Anatomik

• Hücresel

• Humoral savunma sistemlerine sahiptir..

(Sandholm ve ark, 1995)

(27)

27

Anatomik Savunma Sistemi

MEME BEZİNİN İMMÜNOLOJİSİ Meme başı, patojenlere karşı memenin ilk savunma sistemidir.

Meme başı sfinkteri Kas yapısında

Fürsternberg rozeti Keratinize epitel

Lipit yapısında

• Bakterisit

• Bakteriyostatk

(Anonim 4, Sandholm ve ark, 1995)

(28)

28

MEME BEZİNİN İMMÜNOLOJİSİ

Hücresel Savunma Sistemi

Memenin anatomik savunmasından kurtulup memeye giren bakteriler hücresel savunma sistemi ile karşılaşırlar.

Enfeksiyon (-): dominant hücre tipi makrofajlardır. 100.000 adet/ml dir.

(Sordillo ve ark., 1997)

Enfeksiyon

İlk aktive edilen hücre

• nötrofiller (yangı başlangıcında total lökositlerin % 90)

(29)

29

MEME BEZİNİN İMMÜNOLOJİSİ

Hücresel Savunma Sistemi

Doğumun son iki haftası meme salgısında

 Makrofaj artışına rağmen

 Opsonizasyon aktivitesinde yetersizlik

 IgM düzeyindeki azalma

fagositik

kapasiteleri düşüktür

(Sordillo ve ark.,1997; Smith ve Hogan 2016)

reseptör antkor

antjen

bakteri

(30)

30

MEME BEZİNİN İMMÜNOLOJİSİ

Humoral Savunma Sistemi

Süt ve meme bezinde hücresel savunma ile ilişkili faktörlerdir.

(Kehrli ve Harp, 2001)

 laktoferrin

 komplement

 lizozim

 sitokinler

Ig’ler ve meme bezini korumaya yönelik diğer hücresel faktörler uyum içinde çalışır. Bakteriostatik tabiatındaki bu faktörler;

Sağlıklı memede: IgG1 Mastitis sırasında: IgG2

dominant

(31)

31

MEME BEZİNİN İMMÜNOLOJİSİ

Humoral Savunma Sistemi

Laktoferrin:

 Epitel hücreleri ve lökositler tarafından üretilirler.

 Meme salgısındaki demiri bağlarlar

 Bakteriostatik: Stafilokok ve koliform (E.coli)

Komplementler: Bakterilerin lizisine yol açan süt ve serumda bulunan proteinlerin bütünüdür (Ana kaynağı makrofaj ve monositlerdir).

E. coli gibi gram negatif bakterilere öldürücü etki gösterirler.

(Sordillo ve ark., 1997)

(32)

32

Lizozim: Meme epitelinden salgılanan antimikrobiyal enzimdir.

MEME BEZİNİN İMMÜNOLOJİSİ

Humoral Savunma Sistemi

Sitokinler:Önemli hücresel sinyallere sahip olan küçük proteinler.

Sandholm ve ark., 1995; Gomes ve Henriques, 2016).

Bakteriyostatk: Gr (-) ve Gr (+)

Meme bezinde bulunan IL2 patojenlerine karşı öldürücü etkiye sahip olan doğal öldürücü hücrelerin bakterisidal etkisini artırır.

En önemlileri: • IL

• CSF

• TNF

• IFN

B ve T lenfositlerini

aktive ederler.

(33)

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİNİN MEME İÇİ ENFEKSİYONLARI

33

Kuru dönem ve geçiş döneminde masttse neden olan etkenlerin, türlerinin ve insidenslerinin değişebildiği belirtlmiştr.

o E. coli

o Streptococci o Klebsiella

o Enterobakter

(Hogan ve Smith, 2012; Biggs, 2009)

(34)

KURU DÖNEM VE GEÇİŞ DÖNEMİNİN MEME İÇİ ENFEKSİYONLARI

34

Aktif involüsyon Durağan involüsyon Laktogenezis- kolostrogenezis

Koliform (-) Koliform (-) Koliform (-) (Sandholm ve ark.,

1995; Sordillo, 2016)

Koliform (+) Koliform (-) Koliform (+) (Smith ve Hogan, 2003)

Koliform (+) Streptococcus uberis (+) (Biggs, 2009)

Koliform (+) Koliform (+)

çevresel streptekok (Smith ve Hogan, 1999)

Str.

uberis ve Str. agalactiae (Smith ve Hogan;

Nickerson, 2010)

(35)

PERİPARTURİENT MASTİTİSLERİN EPİDEMİYOLOJİSİ

35

Çevresel Patojenler Kontagiyöz Patojenler Koagulaz Negatif Stafilokoklar

Koliformlar ve çevresel

streptekoklar S. aureus, S. agalactia Klinik masttslerin oranı %1,7 çoğunluğu; S. Epidermidis

Somatk hücre

sayısında kısa süreli artış İnekler arasında bulaşma,

çoğunlukla subklinik Minör nedenler olarak değerlendirilirler

5 kat daha fazla risk SHS > Memede 1.000.000

hücre/ml Çoğunlukla kendiliğinden iyileşir

Shs; 300.000 hücre/Ml

(Sandholm ve ark., 1995;Biggs, 2009; Hogan ve Smith, 2012; Henriques, 2016)

(36)

KURU VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEME SAĞLIĞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER

36

Kuru Dönem Uzunluğunun Meme Sağlığı Ve Süt Üretimine Etkisi

Kuru dönem

• Epitel hücrelerin

poliferasyonu ve rejenerasyonu

^>

35 gün

(Van Hoeij ve ark., 2016)

• Optmum süt verimi 60 gün

(Sawa ve ark.,2012)

• DNA içeriği iki katına çıktığı

görülmüştür Gebeliğin son 60

gününde

(Collier ve ark., 2012)

• Kalitesiz kolostrum

• Laktoferrin oranı (-)

• Laktoferrin-sitrat oranı (-)

(Collier ve ark., 2012)

(37)

KURU VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEME SAĞLIĞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER

37

Kuru Dönem Uzunluğunun Meme Sağlığı Ve Süt Üretimine Etkisi

(Heinrichs ve ark., 1996; Steeneveld ve ark., 2014 )

(38)

38

KURU VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEME SAĞLIĞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER

Kuru Dönemde Isı Stresinin Etkileri

Süt kaybı

Çevre ısısı

^<5°C

>25°C

%30 lara kadar süt kaybı

(Vermunt ve Tanter, 2011)

SNI >

⁶⁵

SNI’de 1 birimlik artış;

0,41kg süt kaybı

(Wheelock ve ark., 2010) Kuru dönemde ısı

stresi %13,6 daha az süt (Adin ve ark.,

2009)

Stres; memeye kan akımını ve oksitosin salınımını engelleyerek miyoepitel hücrelere oksitosin bağlanmasını sekteye uğratır

(Rhoads ve ark., 2011).

(39)

39

Kuru Dönemde Isı Stresinin Etkileri

Laktasyon haftaları

KURU VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEME SAĞLIĞINA ETKİ EDEN

FAKTÖRLER

(40)

40

Kuru Dönemde Fotoperiyodun Sonraki Laktasyonda Süt Üretimine Etkisi

KURU VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEME SAĞLIĞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER

(Lacasse ve ark., 2014)

(41)

Kuru madde tüketimi

Prenatal 3.hafta

Doğumdan hemen önce

%%30 düşer

%87 düşer

Yağ mobilizasyonuna ve mononükleer hücrelerin

proliferasyonunun azalmasına bağlı mastitis riski artar .

NED, bağışıklık hücrelerinde fonksiyonel

bozukluğa yol açar.

KURU VE GEÇİŞ DÖNEMİNDE MEME SAĞLIĞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER

Kuru Dönemde Beslemenin Meme Sağlığına Etkisi

(Moyes ve ark.2009)

(42)

MEME SAĞLIĞI YÖNÜNDEN KURU VE GEÇİŞ DÖNEMİ YÖNETİMİ

42

Sütçü İneklerin Kuruya Çıkarılması

Sağımın birden durdurulması ile:

Sütün aralıklı sağımı ile:

o 25 kg süt üretmi o Süt üretimi az olanlarda

(Zobel ve ark., 2013; Boutinaud ve ark., 2016)

o Yüksek süt veriminde mastitis (+)

Kuru Dönem Başlangıcında Anti-Prolaktin:

Dopamin agonisti olan kinagolidler ve kabergolin

(43)

MEME SAĞLIĞI YÖNÜNDEN KURU VE GEÇİŞ DÖNEMİ YÖNETİMİ

43

Kuru Dönem Başlangıcında Anti-Prolaktin:

INRA 14 inek

5,6 mg kaberkolin

(Boutinaud ve ark., 2016)

(44)

44

Kuru Dönem Tedavisi

MEME SAĞLIĞI YÖNÜNDEN KURU VE GEÇİŞ DÖNEMİ YÖNETİMİ

Laktasyon sonunda meme içi antibiyotik uygulamaları (Sandholm ve ark., 1995)

Olası klinik mastitis oranını %50 azalır (Golder ve ark., 2016;

Johnson ve ark., 2016)

Var olan enfeksiyonların %98 eliminasyonu (Eberhart, 1986)

Meme içi enfeksiyonların riskinin düşük olduğu işletmelerde ^(Robert

ve ark., 2006)

Antibiyotiklerin olumsuz etkilerinden kaçmak (Sandholm ve ark., 1995)

SHS, mastitis geçmişi , laktasyon süresince staph.aureus geçmişi (Cockcroft, 2015)

Seçici Kuru Dönem Tedavisi

(45)

45

MEME SAĞLIĞI YÖNÜNDEN KURU VE GEÇİŞ DÖNEMİ YÖNETİMİ

Teat Dipping ve Teat Sealing Uygulaması

Klorheksidin %0,55 ile iyot %1 preparatları kombine olarakta kullanılabilmektedir. Özellikle E. coli

enfeksiyonlarının insidensini azaltmakta (Foret ve ark., 2006).

Kuru dönem başlarken meme başının kaplanması mastitis kontrolünde etkindir (Golder ve ark., 2016)

(46)

46

Kuru Dönem Aşılaması

MEME SAĞLIĞI YÖNÜNDEN KURU VE GEÇİŞ DÖNEMİ YÖNETİMİ

E.coli J5 %80 başarı

(Gomes ve Henriques,

2016).

Streptococci başta olmak üzere çevresel patojenlerin tamamına karşı etkili aşı yoktur

(Smith ve Hogan, 1999;

Gomes ve Henriques, 2016)

S.Aureus’a karşı DNA ve rekombinant

protein aşıları Başarı değişken (Hogan ve Smith, 2003).