T.C.
ĠSTANBUL GELĠġĠM ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
10-20 YAġ ARASI EĞĠTĠLEBĠLĠR VE ÖĞRETĠLEBĠLĠR DURUMDAKĠ BEDENSEL ENGELLĠ BAYAN VE ERKEK SPORCULARIN AÇIK VE KAPALI ALAN ETKĠNLĠKLERĠNDE
YÜRÜTÜLEN SPOR EĞĠTĠMĠNĠN MOTOR BECERĠLERĠ ÜZERĠNE ETKĠLERĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
ANTRENÖRLÜK EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI HAREKET VE ANTRENMAN BĠLĠMLERĠ BĠLĠM DALI
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Hazırlayan Ahmet USLU
Tez DanıĢmanı
Yrd. Doç. Dr. Ali Niyazi ĠNAL
ĠSTANBUL– 2016
TEZ TANITIM FORMU
YAZAR ADI SOYADI : Ahmet USLU TEZĠN DĠLĠ : Türkçe
TEZĠN ADI :10-20 YaĢ Arası Eğitilebilir ve Öğretilebilir Durumdaki Bedensel Engelli Bayan ve Erkek Sporcuların Açık ve Kapalı Alan Etkinliklerinde Yürütülen Spor Eğitiminin Motor Becerileri Üzerine Etkilerinin Değerlendirilmesi
ENSTĠTÜ : Ġstanbul GeliĢim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü ANABĠLĠM DALI : Antrenörlük Eğitimi Anabilim Dali
TÜRÜ : Yüksek Lisans
TEZĠN TARĠHĠ : 20/07/2016
SAYFA SAYISI : 96
TEZ DANIġMANI : Yrd. Doç. Dr. Ali Niyazi ĠNAL
DĠZĠN TERĠMLERĠ : Bedensel Engellilik, Eğitsel Oyun, Motor Beceri TÜRKÇE ÖZET : Engellilik türüne ve düzeyine bağlı olarak bireyler
sosyal ve fiziksel imkânlara eriĢim güçlüğü ya da fiziksel geliĢim problemleri yaĢayabilirler. Bedensel engelli bireyler açısından “eğitsel oyun” hem fiziksel geliĢime yardımcı olmakta hem de motivasyonu arttırıcı bir etkide bulunmaktadır. Bu çalıĢmanın temel öngörüsünü bedensel engelli bireylerin eğitsel oyunlara katılarak motor becerilerini geliĢtirdiği savı oluĢturmaktadır.
DAĞITIM LĠSTESĠ :1.Ġstanbul GeliĢim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü 2. YÖK Ulusal Tez Merkezi
Ahmet USLU
T.C.
ĠSTANBUL GELĠġĠM ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
10-20 YAġ ARASI EĞĠTĠLEBĠLĠR VE ÖĞRETĠLEBĠLĠR DURUMDAKĠ BEDENSEL ENGELLĠ BAYAN VE ERKEK SPORCULARIN AÇIK VE KAPALI ALAN ETKĠNLĠKLERĠNDE
YÜRÜTÜLEN SPOR EĞĠTĠMĠNĠN MOTOR BECERĠLERĠ ÜZERĠNE ETKĠLERĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
ANTRENÖRLÜK EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI HAREKET VE ANTRENMAN BĠLĠMLERĠ BĠLĠM DALI
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Hazırlayan Ahmet USLU
Tez DanıĢmanı
Yrd. Doç. Dr. Ali Niyazi ĠNAL
ĠSTANBUL- 2016
BEYAN
Bu tezin hazırlanmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğu, baĢkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğu, kullanılan verilerde herhangi tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya baĢka bir üniversitedeki baĢka bir tez olarak sunulmadığını beyan ederim.
Ahmet USLU 20/07/2016
T.C.
ĠSTANBUL GELĠġĠM ÜNÜNERSĠTESĠ
SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
Ahmet USLU „nun 10-20 YaĢ Arası Eğitilebilir Ve Öğretilebilir Durumdaki Bedensel Engelli Bayan Ve Erkek Sporcuların Açık Ve Kapalı Alan Etkinliklerinde Yürütülen Spor Eğitiminin Motor Becerileri Üzerine Etkilerinin Değerlendirilmesi Adlı tez çalıĢması jürimiz tarafından ANTRENÖRLÜK EĞĠTĠMĠ ana bilim dalı YÜKSEK LĠSANS tezi olarak kabul edilmiĢtir.
BaĢkan: Doç.Dr. Korkut ULUCAN __________________________
Üye: Doç.Dr. Korkut ULUCAN __________________________
Üye: Yrd.Doç.Dr. Türker BIYIKLI __________________________
Üye: Yrd.Doç.Dr.Ali Niyazi ĠNAL __________________________
ONAY
Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.
…/…/2016 Ġmzası
Prof. Dr. Osman ÇAKMAK
Sağlık Bilimleri Enstitü Müdürü
ÖZET
Türkiye‟de bedensel engelli bireylerin sosyal, fiziksel ve psikolojik geliĢimi açısından sporun önemi büyüktür. Temel motor becerilerinin geliĢmesinde oldukça etkili olan spor, engelli bireylerin kas geliĢimi üzerinde olumlu bir etki yapmaktadır.
Ülkemizde bedensel engelliler açık ve kapalı alanlarda gerçekleĢtirilen spor dallarına katılım sağlayabilmektedir. Engelli bireylerin sporla uğraĢmaları fiziksel, sosyal ve zihinsel açıdan bir takım artılar sağlarken; temel motorik becerilerin geliĢmesine de yardımcı olmaktadır. Bedensel engellilik doğuĢtan ya da sonradan oluĢan nedenlere bağlı olarak oluĢabilen bir problemdir. Engellilik türüne ve düzeyine bağlı olarak bireyler sosyal ve fiziksel imkânlara eriĢim güçlüğü ya da fiziksel geliĢim problemleri yaĢayabilirler. Bedensel engelli bireyler açısından “eğitsel oyun” hem fiziksel geliĢime yardımcı olmakta hem de motivasyonu arttırıcı bir etkide bulunmaktadır. Bu çalıĢmanın temel öngörüsünü bedensel engelli bireylerin eğitsel oyunlara katılarak motor becerilerini geliĢtirdiği savı oluĢturmaktadır.
Bu bağlamda çalıĢmanın birinci bölümünde engellilik ve bedensel engelliliğin ülkemizde ve dünyada kavramsal çerçevesi çizilmeye çalıĢılmıĢtır. Ġkinci bölümde spor ve bedensel engellilik iliĢkisinden hareketle motor beceri kavramı ayrıntılı olarak irdelenmiĢtir. ÇalıĢmanın üçüncü bölümünde ise eğitsel oyunların geliĢimi ve birey üzerindeki etkileri ayrıntılı bir biçimde ele alınmıĢtır. ÇalıĢmanın araĢtırma bölümünde ise bedensel engelli bireylerin motor becerilerinin geliĢimi üzerinde eğitsel oyunların etkisi, oyunlar oynanmadan ve oynandıktan sonra; ölçümlenip değerlendirilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Bedensel Engellilik, Eğitsel Oyun, Motor Beceri
SUMMARY
In Turkey, sport is important for physical disabled people improvements in social, physical and physiological way. The basic motor skills can be improved by the help of sport. The sportive activities has an positive impact in the disabled people‟s muscle development. In Turkey, the physical impaired people can attend to the sport activities which is done in open and closed places. The sport activities which are done by disabled people has some advantages socially, physically and physiologically that helps for the improvement of motor skills. The physical improvement can be formed by natural born or later reasons. According to disability type, the impaired people can live access problems to social facilities or physical improvement issues. For physical impaired people, “the educational games” have a positive impact for physical development and motivation increase. The fundamental prediction of this study is that the motor skills development of physical impaired people with the educational games.
In this context, the first part of this study the disability terms and physical impairment in Turkey and at world are analyzed. In the second part, from the relationship between sport and physical disability, motor skills concept is viewed. In the third part of the study, the educational game development and their effect on people are analyzed in detail. In the research part of the study, the effect of motor skills of the disabled people is searched.
Key Words: Physical Disability, Educational Game, Motor Skills
ĠÇĠNDEKĠLER
SAYFA ÖZET...I SUMMARY...II ĠÇĠNDEKĠLER...III KISALTMALAR LĠSTESĠ...VI TABLOLAR LĠSTESĠ...VII ġEKĠLLER LĠSTESĠ...IX GÖRÜNTÜLER LĠSTESĠ...X ÖNSÖZ...XI
GĠRĠġ...1
BĠRĠNCĠ BÖLÜM: TEMEL KAVRAMLAR…………...3
1.1. ENGELLĠLĠK...3
1.2. ENGEL TÜRLERĠ VE BEDENSEL ENGELLĠLĠK...6
1.3. BEDENSEL ENGELLĠLĠK NEDENLERĠ...7
1.4. BEDENSEL ENGELLĠ BĠREYLERĠN KARġILAġTIKLARI PROBLEMLER...9
1.4.1. Tıbbi Sorunlar...10
1.4.2. Sosyal Sorunlar...11
1.5. BEDENSEL ENGELLĠLĠK VE SPOR...14
1.5.1. Bedensel Engelli Sporcular için Sporun Faydaları...14
1.5.2. Bedensel Engelli Sporcuların Katıldıkları Spor Dalları...15
1.5.2.1. Basketbol...15
1.5.2.2. Masa Tenisi...16
1.5.2.3. Atıcılık...17
1.5.2.4. Okçuluk...18
1.5.2.5.Tenis...19
1.5.2.6.Yüzme...20
1.5.2.7. Atletizm...23
1.5.2.8.Halter...23
1.5.2.9.Badminton...24
1.5.2.10.Bilek GüreĢi...25
1.5.2.11.Yelken...25
1.5.2.12.Voleybol...26
1.5.2.13.Futbol...27
1.6.BEDENSEL ENGELLĠ SPORCULAR ĠÇĠN AÇIK ALAN ETKĠNLĠKLERĠ……..28
1.7.BEDENSEL ENGELLĠ SPORCULAR ĠÇĠN KAPALI ALAN ETKĠNLĠKLERĠ..28
1.8. BEDENSEL ENGELLĠ SPORCULAR ĠÇĠN CĠNSĠYET FARKLILIKLARI...29
ĠKĠNCĠ BÖLÜM: TEMEL MOTOR BECERĠLERĠ...30
2.1. MOTOR BECERĠ KAVRAMI...30
2.2. MOTOR BECERĠLERĠN GELĠġĠM DÖNEMĠ...31
2.2.1. Refleksif Hareketler Dönemi...33
2.2.2. Ġlkel Hareketler Dönemi...35
2.2.3. Temel Hareketler Dönemi...37
2.2.4. Spora Yönelik Hareketler Dönemi……...………...39
2.3. ALGI VE HAREKET...39
2.3.1. Kaba Motor Beceriler...40
2.3.2. Ġnce Motor Beceriler...41
2.4. GENEL MOTORĠK ÖZELLĠKLER...41
2.4.1. Sürat...41
2.4.2. Kuvvet...42
2.4.3. Dayanıklılık...42
2.4.4. Beceri ...43
2.4.5. Koordinasyon...44
2.5. BĠRLEġĠK MOTORĠK ÖZELLĠKLER...44
2.5.1. Çabuk Kuvvet...44
2.5.2. Kuvvette Devamlılık...45
2.5.3. Süratte Devamlılık...45
2.5.4. Algıda Seçicilik...45
2.5.5. El Göz Koordinasyonu...45
2.5.6. Denge...46
2.5.7. Dikkat...46
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: SPOR BAĞLAMINDA GERÇEKLEġTĠRĠLEN EĞĠTSEL OYUNLARIN MOTOR BECERĠLERĠN GELĠġĠMĠ ĠLE ĠLĠġKĠSĠ...47
3.1. SPOR VE OYUN ĠLĠġKĠSĠ...47
3.2. OYUN KAVRAMI...47
3.2.1. Oyunun Etkileri...49
3.2.1.1. Oyunun Fiziksel Etkileri………….……….50
3.2.1.2. Oyunun Psikolojik Etkileri……….………...………..53
3.2.1.3. Oyunun Sosyal Etkileri………...54
3.2.1.4. Oyunun Zihinsel Etkileri..……..……….………56
3.2.1.5. Oyunun Eğitimsel Etkileri..…...……….57
3.2.1.5.1. Eğitsel Oyunlar...……..………..58
3.2.1.5.2. Eğitsel Oyunlar ve Motor Beceri GeliĢimi ĠliĢkisi…...60
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: ARġTIRMANIN GEREÇ VE YÖNTEMĠ...62
4.1. OYUNLARIN KISACA TARĠFĠ...63
BEġĠNCĠ BÖLÜM: ARAġTIRMANIN BULGULARI...65
ALTINCI BÖLÜM: ARAġTIRMANIN SONUÇ VE ÖNERĠLERĠ...82
KAYNAKÇA...84 ÖZ GEÇMĠġ………..--
KISALTMALAR LĠSTESĠ
BJK: BeĢiktaĢ Futbol Takımı
BESF: Bedensel Engelliler Spor Federasyonu DĠE: Devlet Ġstatistik Enstitüsü
ILO: Uluslarası ÇalıĢma Örgütü ĠHA: Ġhlas Haber Ajansı
MEGEP:T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Çocuk GeliĢimi Ve Eğitimi Psiko-Motor GeliĢim ÖZĠDA: T.C. Basbakanlık Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı
SPSS: Statistical Package for the Social Sciences UN: BirleĢmiĢ Milleter
TRT: Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu TUĠK: Türkiye Ġstatistik Kurumu
TSE: Türk Standartları Enstitüsü TTF: Türkiye Futbol Federasyonu WHO: Dünya Sağlık Örgütü
TABLOLAR LĠSTESĠ
SAYFA
Tablo 1: Engellilik Yetersizlik ve Özürlülük Kavramlarının Kıyaslanması……...…4
Tablo 2:Türkiye‟de Engelli Nüfusun Özür Grubuna Göre Dağılımı...7
Tablo 3: Ortopedik Özürlülerin Tedavi Olma Oranı...10
Tablo 4: Refleksif Hareketlerin GeliĢim Dönemi...34
Tablo 5: Reflekslerin Uyarıcı, Tepki Ve Dönemleri...35
Tablo 6: Temel Hareketler Döneminde Kazanılan Psiko-Motor Yetenekler...38
Tablo 7: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Normallik Testi………...….….67
Tablo 8: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Vücut Ağırlığı Sıra Testi………..……….………...69
Tablo 9: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Vücut Ağırlığı Sıra Testinin Ġstatistiği…..…………...………69
Tablo 10: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Bel Çevresi Sıra Testi………..……….…...70
Tablo 11: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Bel Çevresi Sıra Testinin Ġstatistiği………..….……….70
Tablo 12: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Kalça Çevresi Sıra Testi……….….71
Tablo 13: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Kalça Çevresi Sıra Testinin Ġstatistiği………...………...71
Tablo 14: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Bacak Kuvveti Sıra Testi………...72
Tablo 15: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Bacak Kuvveti Sıra Testinin Ġstatistiği………..……..72
Tablo 16: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Esneklik Korelasyon Testi………..……..72
Tablo 17: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Esneklik T- Testi………..……….73 Tablo 18: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Pençe
Kuvveti Sıra Testi……….………..……….……..73 Tablo 19: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Pençe
Kuvveti Sıra Testinin Ġstatistiği………...…….…….………74 Tablo 20: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Mekik
Sıra Testi……….……74 Tablo 21: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Mekik Sıra Testinin Ġstatistiği………...75 Tablo 22: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik
Ölçümler…...75 Tablo 23: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Flemio Denge Sıra Testinin Ġstatistiği………...………...……76 Tablo 24: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Dikey
Sıçrama Sıra Testi………...……….76 Tablo 25: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Dikey
Sıçrama Sıra Testinin Ġstatistiği………...………...77 Tablo 26: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Korelasyon Tablosu………..…...………...….….77 Tablo 27: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisine Yönelik Korelasyon Tablosu………....………..78 Tablo 28: Bedensel Engelli Sporcularda Eğitsel Oyunların Etkisi Yönelik Ölçümle.81
ġEKĠLLER LĠSTESĠ
SAYFA
ġekil 1: Dünya Sağlık Örgütü‟nde Engellilik Modeli………..………...5
ġekil 2: Motor GeliĢim Evrelerine Yönelik Olarak Gallahue‟nin Piramit Modeli...32
ġekil 3: Motor GeliĢim Dönemlerine Ait Üçgen-Kum Saati Modeli………...33
ġekil 4: Aylara Göre Ġlkel Motor GeliĢim Süreci………..……...37
ġekil 5: Oyunların Sınıflandırılması………...49
ġekil 6: Eğitsel Oyunların Sınıflandırılması……….………...59
GÖRÜNTÜLER LĠSTESĠ
SAYFA
Görüntü 1: Bedensel Engelli Sporcularda Basketbol……….……….….16
Görüntü 2: Bedensel Engelli Sporcularda Masa Tenisi……….…………..17
Görüntü 3: Bedensel Engelli Sporcularda Okçuluk………..18
Görüntü 4: Bedensel Engelli Sporcularda Okçuluk………..19
Görüntü 5: Bedensel Engelli Sporcularda Tenis………...20
Görüntü 6: Bedensel Engelli Sporcularda Yüzme……….…22
Görüntü 7: Bedensel Engelli Sporcularda Atletizm………...23
Görüntü 8: Bedensel Engelli Sporcularda Halter………....……..24
Görüntü 9: Bedensel Engelli Sporcularda Badminton……….….24
Görüntü 10: Bedensel Engelli Sporcularda GüreĢ………25
Görüntü 11: Bedensel Engelli Sporcularda Yelken………..26
Görüntü 12: Bedensel Engelli Sporcularda Voleybol………..….27
Görüntü 13: Bedensel Engelli Sporcularda Futbol…………..……….28
ÖNSÖZ
Tez çalıĢmasına beni yönlendiren ve çalıĢmanın her aĢamasında yardımlarını esirgemeyen tez danıĢmanım hocam, Sn. Yrd. Doç. Dr. Ali Niyazi ĠNAL‟ a
Tezimin araĢtırma sürecinde yardımlarını esirgemeyen Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi‟ne ve araĢtırmaya katılan engelli sporcularıma ve ailelerine
Tezimin düzenlenlenme aĢamasında benden yardımlarını esirgemeyen değerli ağabeyim Istanbul BüyükĢehir Belediyesi Engellililer Müdürlüğü Spor Koordinatörü, Sn. Taner ATASOY‟a
Tüm eğitim-öğretim hayatım boyunca desteklerini esirgemeyen aileme;
sonsuz teĢekkürlerimi sunarım.
Ahmet USLU
GĠRĠġ
Türkiye‟de bedensel engelli bireylerin spor ve egzersiz çalıĢmalarına katılımı son dönemlerde baĢlayan ve geliĢme durumu içerisinde bir alan olarak ortaya çıkmaktadır. Bedensel Engelli sporculara yönelik olarak ülkemizde Bedensel Engelliler Spor Federasyonuna bağlı olarak 13 farklı spor dalında sporcular faaliyette bulunabilmektedir. Türkiye‟de bedensel engelli sporcuların aktivitede bulunabildikleri spor alanları basketbol, masa tenisi, okçuluk, atıcılık, tenis, yüzme, atletizm, bilek güreĢi, voleybol, yelken ve futbol olarak karĢımıza çıkmaktadır. Engelli bireylerin sporla uğraĢmaları fiziksel, sosyal ve zihinsel açıdan bir takım artılar sağlarken; temel motorik becerilerin geliĢmesine de yardımcı olmaktadır.
Bedensel engellilik problemine neden olan sorunlar arasında; doğuĢtan gelen kalça çıkıklığı, uzuv eksikliği gibi sorunlar; beyin felci gibi doğum öncesi ya da sonrasında görülebilecek problemler, kas hastalıkları, romatizmal sorunlar, kazalar ve yaralanmalara bağlı sakatlıklar gelmektedir. Bedensel engelli bireyler ülkemizde sosyal imkanlara eriĢim kısıtlılıkları nedeni ile hem sosyal hem de tıbbi sorunlarla baĢ etmek zorunda kalmaktadır. Bu bağlamda özel eğitim ve rehabilitasyon hizmetleri hem zihinsel hem de fiziksel açıdan bireylerin yaĢadığı sorunların çözülmesi noktasında önem kazanmaktadır. Spor ve egzersiz temel bir rehabilitasyon yöntemi olarak engelli bireyin yaĢadığı sağlık sorunlarının çözülmesinde katkı sağlamanın yanı sıra, sosyal hayata adaptasyon sorunlarını da ortadan kaldıracaktır. Spor ve egzersiz aktiviteleri büyük ve küçük kas gruplarının motor geliĢimine de fayda sağlamakta olup; genel hatları ile bedensel engelli sporcuların bedensel geliĢimine katkıda bulunmaktadır.
Eğitsel oyunlar ise spor ve egzersiz aktiviteleri ile birleĢtirildiği zaman;
engelli bireyler için oldukça yararlı olabilmektedir. Oyun, çocukluk döneminde öğrenme davranıĢının geliĢimi açısından büyük önem taĢımaktadır. Oyun ile birleĢtirilen herhangi bir aktivite çocukların fiziksel, zihinsel ve toplumsal geliĢmelerinde pozitif bir rol oynamaktadır. Spor ve egzersiz aktiviteleri ile desteklenen eğitsel oyunların fiziksel geliĢim bağlamında faydaları olduğu savı bu tez çalıĢmasının temel öncülünü oluĢturmaktadır. Psikomotor beceriler açısından eğitsel oyunların sağladığı faydalar çabuklukta geliĢim, kuvvette geliĢim, hareket geliĢimi, dayanıklılık geliĢimi ve koordinasyonda geliĢim olarak ifade edilebilir.
Bu bağlamda, bu tez çalıĢması içerisinde eğitsel oyun kategorisinde yer alan Seksek, Bayrak YarıĢı, mendil kapmaca, mekik ve sıçrama yarıĢı oyunlarında 10-20 yaĢ aralığında yer alan bedensel engelli sporcuların açık ve kapalı
alanlardaki etkinliklerinde ki performansları arasındaki farkın ölçülmesi ve eğitsel oyunların bedensel engelli sporcuların temel motorik becerilerine olan etkisinin saptanması hedeflenmektedir.
Bu çalıĢma sonrasında elde edilen verilerin, bedensel engellilere eğitim veren eğitmenler ve alana özgü çalıĢma yapanlar için önem arz edeceği düĢünülmektedir.
BĠRĠNCĠ BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR
ÇalıĢmanın bu kısmında bedensel engellilik türleri üzerinden engelliliğin tanımı yapılacak ve engellilik kavramının çerçevesi çizilmeye çalıĢılacaktır. Bu bölümünde bedensel engellilik türleri ve bu engel türüne sahip bireylerin yapabileceği spor dalları ile ilgili ayrıntılı bir analiz gerçekleĢtirilecektir.
1.1. ENGELLĠLĠK
Bedensel engellilik kavramını ifade edebilmek için öncelikle engellilik kavramının çerçevesini çizmek gerekmektedir. Dünyanın çeĢitli bölgelerinde kiĢiler önemli oranda fiziksel eylemlerinin engellendiği bir takım fiziksel eksikliklerle yaĢamak durumundadır.1
Dünya Sağlık Örgütü‟nce (World Health Organisation, WHO) tarafından yapılan tanımlara göre psikolojik ya da fizyolojik yapı üzerinde noksanlık olarak ifade edilebilecek engellilik bir bireyin iĢ yapma yeteneğinin kısıtlanmasını kapsamaktadır. Engellilik ile bağlantılı olarak ele alınabilecek maluliyet ise kiĢinin normal faaliyetlerde bulunmasını engelleyen dezavantajlı durumları ifade etmektedir2.
Engellilik doğuĢtan ya da sonradan ortaya çıkan nedenlerle kiĢinin bedensel ya da zihinsel yeteneklerini yitirmesi durumudur. Bireyin yeteneklerini doğuĢtan ya da sonradan bazı nedenlerle kaybetmesi nedeniyle engelli olması, hayati aktivitelerinin kısmi ya da tam olarak engellenmesidir3
Farklı nedenlere bağlı olarak engellilik görme engelliler, zihinsel engelliler, ortopedik engelliler, dil ve konuĢma engelliler, sürekli hastalıklar, ruhsal ve duygusal engelliler, konuĢma engelliler olmak üzere 7 farklı kategoride incelenebilir (Türkiye Engelliler AraĢtırması Genel Göstergeleri, 2014).
Engellilik ile ilgili farklı tanımlamalar bulunmakta olup; Dünya Sağlık Örgütü bu alanda birbirinden farklı üç tanımlama gerçekleĢtirmiĢtir4.
1 Esra Burcu, “Universitede Okuyan Özürlü Öğrencilerin Sorunları: Hacettepe-Beytepe Kampüsü Oğrencileri Örnegi”, Ha ettepe Üniver ite i Ede iyat Fakülte i Dergi i, 19(1); 1999. s. 83- 103.
2 http://www.devturkiye.org/upload/files/engellilericintasarım.pdf (EriĢim Tarihi: 11.11.2015).
3 Serpil Aytaç, . Sosyal Siyaset Konferansları, Ġstanbul, 2005, s.49.
4 Semih Arıcı, . Ankara: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,2010. (YayınlanmıĢ Yüksek Lisans Tezi).
Yetersizlik: Fiziksel, psikolojik ya da anatomik bir kayıp ya da normalden sapma durumunu kapsamaktadır.
Özürlülük: Fiziksel ya da zihinsel yeti kaybını ifade eden bu kavram;
sağlığın bozulması çerçevsinde bir yeteneğin normale oranla azalması olarak da ifade edilmektedir.
Engellilik: Yetersizlik ya da özürlülük nedeni ile bireyin sosyo-kültürel açıdan kendine göre normal görünen hayati gereksinimlerini yerine getirememesi halidir.
Tablo 1: Engellilik Yetersizlik ve Özürlülük Kavramlarının Kıyaslanması5
Yetersizlik, özürlülük ve engellilik kavramları kıyaslandığında yetersizlik temelde bir organ problemidir. Vücut yapısı ve fonksiyonları bozan bir durum olan yetersizlik durumuna örnek olarak bir gözün olmaması verilebilir. Özürlülük ise aktivite durumu olup; derin görüĢte kısıtlanma durumu bu hale örnek verilebilir.
Engellilik ise sosyal çevre ve rollerle ilgili olup; aslında kiĢinin sürücü belgesini alamaması gibi daha sosyal sorunları ifade etmektedir.
BirleĢmiĢ Milletler (UN) Genel Kurulu‟nca kabul edilen Ġnsan Hakları Evrensel Bildirgesi‟nde engelli bireylere yönelik beyannemenin birinci maddesinde engelli kiĢi “ normal bir bireyin sosyal hayatında kiĢinin kendi kendine yapması gereken iĢleri, bedensel ya da ruhi açından kendisinde meydana gelen bir eksiklik noktasında yapamayan bireyler olarak ifade edilmektedir6
5 World Health Organisation, International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps. WHO: Genava. 1980. p. 29.
6 UN, Declearation on the Rights of Disabled Persons. Proclaimed by General Assembly Resolution 3447 of 9 December 1975.p.25-36.
Türk Standartları Enstitüsü ise engelliliği kiĢinin vücut fonksiyonları kullanmasında meydana gelen kayıp ya da fiziki ya da psikolojik eksiklik olarak tanımlamaktadır7
Uluslararası ÇalıĢma örgütü ise engellilik kavramını bireyin fiziksel ya da zihni yetenek ve becerilerinin azalması nedeniyle bir iĢ ya da aktiviteyi düzenli olarak sürdürememe durumu olarak ifade etmektedir8
Türkiye Ġstatistik Kurumu (TUĠK) ise engellik kavramını “ doğuĢtan ya da sonradan herhangi sebeple zihni, sosyal, bedensel ve duyusal becerilerini kısa süreli ya da kalıcı olarak yitirmesi ve normal hayatın gereksinimlerine uyamaması durumudur. Bu bağlamda, birey daha bağımsız hareket edebilmek için açık ve kapalı alanlarda bir takım özel fiziksel denetimlere ihtiyaç duymaktadır9. Mimari açıdan engellik ise fiziksel eksiklikler nedeni ile bireyin genel ihtiyaçlarına göre dizayn edilen mekanların yoksulluğu nedeniyle engel yaĢayan bireylerin durumu olarak ifade edilmektedir10
ġekil 1: Dünya Sağlık Örgütü‟nde Engellilik Modeli11 ġekil 1‟de görüldüğü üzere vücut yapısı ve fonksiyonları açısından incelendiğinde aktivite ve katılım açısından çevresel ve kiĢisel faktörlerin bu bağlamda irdelendiğini ortaya koymaktadır. Sağlık durumu ve bozukluk ekseninde temelde kiĢinin vücut fonksiyonları ve yapısı bozulmakta olup; ikinci etapta ise kiĢinin sosyal çevresi bozulmaya uğramaktadır.
7 Türk Standardı: TSE, - Y , Nisan, Ankara, 1999.s.41.
8 http://www.ilo.org/public/english/employment/skills/disability/iloprog.htm (EriĢim Tarihi: 13. 12.2015).
9T.C. BaĢbakanlık Devlet Ġstatistik Enstitüsü BaĢkanlığı, Devlet Ġstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, Temmuz .2004.s.67.
10 Selwyn Goldsmith, Designing For The Disabled Problems of Conflicting Criteria, M.A. Riba Publications Limited, London. 1976.p.87.
11 World Health Organisation International Classification of Functioning, Disability and Health. WHO:
Geneva. 2001, s. 26.
1.2. ENGEL TÜRLERĠ VE BEDENSEL ENGELLĠLĠK
Dört temel farklı engel grubundan bahsedilebilmekte olup; kiĢinin eklem, iskelet ve kas sistemindeki sorunlardan dolayı eğitim performansının ve sosyal uyumunun negatif bir biçimde etkilenmesi bedensel engellilik olarak ifade edilmektedir. Zihinsel engellik ise sosyal veya pratik uyum becerilerindeki sorunları ve özel eğitime ihtiyaç duyan bireyleri kapsamaktadır. Görme Engeli ise kiĢinin tek gözü ya da ikisini kaybetmesi ya da bunlarla bir sorunla karĢılaĢmasıdır. ĠĢitme engeli ise iki ya da tek kulağında bozukluk olan bireyleri ifade etmektedir. Bu sıralamanın son noktasında ise süreğen hastalığı olan bireyler gelip; kiĢinin çalıĢma kapasitesini ve fonksiyonları olumsuz etkileyen sürekli doktor kontrolü gerektiren bu rahatsızlıklar sindirim, solunum, hematolojik hastalıklar ya da nörolojik bozukluklardır12.
Bedensel engellilik yaĢayan bireylerin eğitim ve öğrenim konusunda herhangi bir sorunları bulunmamaktadır. Bazı durumlarda zihinsel engel yaĢayan çocuklar da normal geliĢim gösteren çocuklara benzer bir biçimde pek çok spor dalında baĢarı gösterebilirler13. Zihinsel engelli bireyler motor geliĢim açısından da sıkıntı yaĢamakta olup; zeka durumlarına göre çok ağır, ağır, öğretilebilir ve eğitilebilir olarak gruplandırılabilir. Eğitilebilir zihinsel engelliler kendi grupları arasında yaklaĢık %85‟lik bir orana sahiptir14.
Bu tez çalıĢması içerisinde çalıĢma kapsamına dahil edilen engelli bireyler zihinsel engelli olmayıp; kendilerinin motor becerileri eğitilebilir ve öğretilebilir olarak nitelendirilmektedir.
12 T.C. Basbakanlık Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı, , T.C. BaĢbakanlık Devlet Ġstatistik Enstitüsü BaĢkanlığı, Devlet Ġstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, 2002, s. 176.
13 Nergiz Güven, "Özürlü Ço uklar ve Eğitimleri" (Ed. ġule Bilir). Hacettepe Üniversitesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü. Ankara. 1986 s.11.
14 Erik Sinclaire ve Sarah Forness, „’Cla ifi ation: Edu ational I ue (Ed.L. Matson)‟‟ Handbook of Mental Retardation, Pergaman Press., New York, 1983, p.23.
Tablo 2:Türkiye‟de Engelli Nüfusun Özür Grubuna Göre Dağılımı15
Tablo 2‟de görüldüğü üzere toplam özürlü nüfusun %11,10‟u erkek, %13,45‟i kadındır. YaĢ oranlarına doğru bakıldığında ise en yüksek engelli oranının %43,99 ile 70 yaĢ üzeri bireylerde görüldüğü ortaya konmuĢtur. Bu sıralamanın ikinci noktasında %36,99‟luk oranla 60-69 yaĢ aralığındaki bireyler; üçüncü sırasında ise %27,67‟lik oranla 50-59 yaĢ aralığındaki bireyler oluĢturmaktadır. Bedensel, iĢitmei görme ve zihinsel engele sahip bireyler ise toplamda süreğen hastalığa sahip nüfusa oranla daha düĢük bir dağılıma sahiptir.
Bölgeler göre engelli nufüsun dağılımı incelendiğinde engelli nüfusun yoğun olarak yaĢadığı bölgeler ilk olarak Marmara, ikinci olarak Ġç Anadolu ve 3. olarak Karadeniz bölgesi olarak karĢımıza çıkmaktadır. Bu dağılımı sırasıyla Ege, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi takip etmektedir16
1.3. BEDENSEL ENGELLĠLĠK NEDENLERĠ
Bedensel engelliğin ortaya çıkmasında çok sayıda faktör etkili olup genel hatları ile doğuĢtan olan özürler ya da kiĢinin sonradan herhangi bir sorun yaĢaması sonucu ortaya çıkan engellilik durumları olarak sıralabilir. AĢağıda doğuĢtan gelen ve sonradan oluĢan; bedensel engelliğe neden olan problemler sıralanmıĢtır:
15 BaĢbakanlık Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı (Özida), s. 178.
16 Özida, a.g.e, s. 179.
DoğuĢtan Kalça Çıkıklığı: Doğumda ya doğum öncesi dönemde kalça eklemlerinin yetesiz geliĢimine bağlı olarak ortaya çıkan bir rahatsızlıktır.
Kundaklama da bu hastalık üzerinde etkili olabilir17 (Kapıkıran, 2008: 34-36).
DoğuĢtan Uzuv Ek iklikleri: Genel olarak annenin hamileliği esnasında olumsuz bir etkiye maruz kalması sonucu, bebeğin parmak, kol ve bacak gibi uzuvlarında bir eksiklik olmasıdır18
DoğuĢtan Kol Fel i: Doğum esnasında sinirlerin zedelenmesine bağlı olarak ortaya çıkabileceği gibi, bebeğin aĢırı kilosu, ya da anne karnında ters duruĢu gibi etmenler de kol felcine yol açabilir19
DoğuĢtan Ka Ha talıkları: Ġskelet kaslarındaki bozulma ve bu bağlamda kas sorunlarına bağlı olarak doğumdan sonra yaĢanan bir problemdir. Kas güçsüzlüğüne ek olarak, eklem sertlikleri ve sinir sıkıĢmaları olabilir. Akraba evlilikleri ekseninde oluĢması muhtemeldir. 20
Beyin Felci: Fiziksel özür türleri arasında beyin felci hem doğum öncesi, hem doğum esnasında hem de doğum sonrası oluĢabilir. Beyinde hasara bağlı olarak oluĢan bu rahatsızlık temelde yürüme, hareket ya da duruĢ bozuklukları yaratabilir. Doğum öncesi dönemde annenin hamilelik döneminde geçirdiği hastalıklar, anne rahminden erken ayrılma, kan grubu uyuĢmazlığı ya da alkol kullanımı gibi faktörler etkili olabilir. Doğum esnasında ortaya çıkan beyin felci ise doğumu zor ve uzun geçmesi, bebeğin oksijensiz kalması gibi nedenlerle bağlantılıdır. Doğum sonrası nedenler ise birden fazla olup menenjit, beyin travması, düĢme, kaza, yüksek ateĢ gibi çok sayıda değiĢken bu hastalığa neden olabilir21
Romatizmal Ha talıklar: Vücutta el-ayak eklemleri gibi küçük eklemler ve omurga gibi büyük eklemlere zarar veren bir hastalık türüdür. Bu hastalıkların nedeni konusunda net bir bilgi olmamakla birlikte, bağıĢıklık sistemi sorunları ortaya çıkamrmaktadır.22
17 Necla A. Kapıkıran, ‘‘
’, Pamukkale Üniversitesi Eğitim akültesi ergisi, 10(4), 2008, ss. 34-36.
18 BaĢbakanlık Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı (ÖZĠDA), N ? Ankara.
2009.
19 Kapıkıran, a.g.e, ss. 34-36.
20 Özıda, a.g.e. s. 179.
21 Tuba Tuncer, „‟ G Ç G . Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayncılık, 2009. s. 7.
22 Özıda, a.g.e. s. 179.
Omurga Eğrilikleri: Omurganın S ya da C Ģeklindeki eğrilikleri skolyoz, arkadaya doğru kayması ise kamburluk olarak tanımlanabilir.23
DoğuĢtan Omurilik Açıklığı: Bebeğin sırt bölgesinde omurilik ve omurilik sıvısının dıĢarıya doğru kese Ģeklinde çıkması, bu nedenle oluĢan fıtık ya da felce neden olan bir rahatsızlıktır. Bazı hastalarda omurilik sıvısının beyin içerisinde hareket edememesine bağlı olarak kafanın büyümesi sorunu görülebilir. Kalıtsal olduğu kadar hamilelilik döneminde yanlıĢ ilaç kullanımı ile de ilgilidir.24
Travmatik Özür ve Kazalar: ĠĢ kazası, savaĢ ya da trafik kazası nedenlerle oluĢan özürler travmatik özürler olarak sınıflandırılmakta olup bu özürlere örnek olarak kırık kaynama sorunları, felç ve uzuv kayıpları verilebilir.25
Kalıtım al Sinir Ha talıkları: Genetik bir bozukluğa bağlı olarak yaĢanan sinir dokusu sorunları bu kategoride incelenebilir. Hastalık sinirleri, beyni ve omuriliği etkilemekte olup; kol ya da bacak kaslarında güçsüzlük yaratabilir. Bu bağlamda, bebeklik, çocukluk ya da ergenlikte bir takım sinir dokusu hastalıkları görülebilir.26
Süreğen Kemik ve Eklem Ġltihapları: Bakteri temelli kemik ve eklem iltihapları kategorisinde değerlendirilebilecek olan bu hastalıklar, açık kırıklar ya da bir iltihaba bağlı olarak kemik ve eklemlere yerleĢebilir. 27
Ço uk Fel i: AteĢ ya da üst solunum yolları aracılığı ile kol, bacak ve üst gövde kaslarında felç ya da eğriliklere yol açan bir rahatsızlıktır. Genelde polio virüsüne bağlı olarak omurilikte sinir hücreleri tahribatı yaratan ve uzuv felçleri yaratan bir rahatsızlıktır.28
1.4. BEDENSEL ENGELLĠ BĠREYLERĠN KARġILAġTIKLARI PROBLEMLER Bedensel engelli bireylerin yaĢadıkları sorunlar sağlık sorunları ve sosyal problemler olmak üzere iki aĢamalı olarak incelenebilir. ÇalıĢmanın bu kısmında bu problemlere ayrıntılı bir biçimde yer verilecektir.
23 Kapıkıran, a.g.e, ss: 36-38.
24 Özıda. , a.g.e. s. 179.
25 Tuncer, a.g.e, s. 9.
26 Özıda. , a.g.e. s. 179.
27 Kapıkıran, a.g.e, ss. 36-38.
28 Özıda. , a.g.e. s. 179.
1.4.1. Tı i Pro lemler
Bedensel engelli bireyler ciddi ölçüde fiziksel sorun yaĢamakta olup; tıbbi tedavi olanaklarına ulaĢma olanakları temel gereksinimler açısından ilk planda gelmektedir.
Tablo 3: Ortopedik Özürlülerin Tedavi Olma Oranı29
Bedensel engellilerin tedavi olma düzeyleri incelendiğinde, tedavi olan engellilerin sayısı toplamda Türkiye‟de tedavi sürecinde olanlar açısından incelendiğinde %17,08 tedavisi yapılanlar açısından ele alındığında ise %39,5‟e yakındır. Bu bağlamda bedensel engelli durumda olan bireylerin tedavisi sürenler ve tedavi olanlar olmak üzere %50‟nin üzerinde olduğu görülmektedir. Tabloda görüldüğü üzere kentte tedavi olan bedensel engelli oranı kırda tedavi olanlardan daha yüksektir. Tedavi gören bedensel engelli sayısı erkeklerde kadınlardan daha yüksektir.
Sağlık sistemindeki problemler, ülkenin geliĢmiĢlik düzeyi, vatandaĢların sağlık hizmetlerinde yararlanma biçimleri, bilgi eksiklikleri, ekonomik sorunlar, tıbbi sorunlar gibi nedenler özürlülerin sağlık hizmetlerinden yararlanmasını zorlaĢtırmaktadır. Tüm bu değiĢkenler özürlülerin zamanında ve yeterli sağlık hizmeti almasını engellemekte olup; özürlülerin %47‟si herhangi bir biçimde tedavi edilmemekte olduğunu bildirmiĢtir. Sağlık hizmetlerinden doğru bir biçimde yararlanma imkânı bedensel engelliler açısından sağlıklı bir hayatın baĢlangıcını oluĢturabilir.30
Sağlık kuruluĢlarındaki ekipman ve cihazlar da yetersiz kalmakta olup;
engelli kiĢilerin sağlığını tehlikeye düĢürmektedir. Ayrıca uzman kadrosunun yetersizliği de engelliler açısından olumsuz bir durumdur.31 Sağlık hizmetlerine eriĢimi düĢen engelliler, uygun sağlık hizmetleri almak için ek ödemeler almak durumunda kalıp; yardım için baĢkalarına muhtaç hale gelmektedir. Bu durum
29 Türkiye Özürlüler AraĢtırması, s. 175.
30 http://www.engelsiz.hacettepe.edu.tr/belge/ozida.pdf, 2014. (EriĢim Tarihi: 11.11. 2015).
31Gerben Dejong, vd. “The Organization and Financing of Health Services for Persons with Disabilities”. The Milbank Quarterly, Vol.80, No.2, 261-302. 2002. s. 271.
zaten kısıtlı olan bağımsızlık durumunu zedelemekte bu bağlamda aile ve arkadaĢlarına bağımlılık durumları artmaktadır.32
1.4.2. Sosyal Problemler
Bedensel engelli bireyler, toplumun diğer kesimlerinin yararlandığı olanaklardan yararlanma sorunları yaĢamakta olup, toplumsal alandan dıĢlanmaktadır. Çok sayıda hizmete eriĢim açısından bireyler iktisadi ve sosyal sorunlarla karĢılaĢmaktadır. Bu bağlamda sosyal dıĢlanma, istihdam, eğitim ve çevre konusunda bireyler ciddi sorunlar yaĢamaktadır.33
Engellilerin yaĢadığı sosyal sorunların baĢında eriĢilebilirlik gelmekte olup;
kentsel yaĢam unsurlarından ulaĢım araçlarına kadar çok sayıda unsur engellilere uygun bir biçimde tasarlanmamıĢtır. Binalardan mimari düzenlemelere kadar çok sayıda unsur engelli bireyleri dıĢlamaktadır.34 GeliĢmiĢ ülkelerde dahi yapılan kamusal düzenlemeler engelsiz insanları temele alarak gerçekleĢtirilmiĢ olup; tüm engel gruplarında bireyler azınlık olarak ele alınmaktadır. Bu nedenle engellilere uygun ek bir eriĢim hizmeti sunulmamaktadır.35 Toplumsal alanlarda engelli bireyler diğer bireylerden tecrit edilmekte olup; bedensel engelli bireyler toplum dıĢına itilmektedir. Engelli bireyler için birbirinde farklı okullar ve farklı iĢ alanları oluĢturulmakta olup; engelli bireyler semt kıyılarına ve ana kamusal alanın dıĢına itilmektedir.36
Türkiye‟de engellilerin kültürel alanlara eriĢimi oldukça sınırlı olup; tiyatro ve sinemalara giriĢ konusunda problemler mevcuttur. Bedensel engelli bireyler sosyo- kültürel alanlara eriĢim sağlamakla birlikte, genelde kenar noktalara ya da görünmeyen yerlere konumlandırılmaktadır. AlıĢveriĢ merkezi gibi kamusal alanlara da engellilerin eriĢimi sınırlı olmakta olup; mekanlar elveriĢsiz, engelli tuvaletlerine eriĢim sıkıntılıdır. En büyük sorunlardan biri de engelli tuvaletlerinde cinsiyet ayrımı bulunmamaktadır.37
32 Tool Neri ve Tomy Kroll, “Understanding The Consequences of Access BarriersTo Health Care: Experiences Of Adults With Disabilities”. Disability and Rehabilitation, Vol. 25, No.2, 85-96.
2003.s. 90.
33 Deniz Ergüden, „‟
Haccettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008. s. 13 (YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi).
34 Rob Kitchin, “„Out of Place‟, Knowing One‟s Place‟: Space, Power and The Exclusion of Disabled People”. Disability & Society, Vol. 13, No. 3,1998:343-356. 1998. s. 342.
35 Kamil Ufuk Bilgin, “Engellilerin Ġstihdamında Yöntem ArayıĢı”. G G , 1-2 116, 1997, s.22.
36Kitchin, a.g.e, s. 347.
37 Ergüden, a.g.e, ss. 14-15.
Engelli bireylerin eriĢim kadar muzdarip oldukları ve yaĢadıkları temel sorunlar arasında istihdam da önemli bir noktada gelmektedir. Engelli bireyler iĢ baĢvurularında alındıkları iĢlere kadar her alanda ayrımcılık yaĢamaktadır. Bu bağlamda beyaz yakalı olarak ifade edilebilecek nitelikli bireylerin, aynı özelliği taĢıyan engelli bireylere göre daha olumlu değerlendirildiği ortaya çıkmıĢtır. Ayrıca ayrımcılık noktasında ödemeler ve terfiler açısından da engelli bireyler sorun yaĢamaktadır. Vasıfsız iĢler, engelli bireyler için daha uygun olarak nitelendirilmektedir.38
Engelli bireyler genel olarak iĢ ortamına girme noktasında kısıtlı eriĢime sahip bir grup olarak değerlendirilmektedir. Ġstihdam alanın sağlıklı bireylere tanınan olanaklar, engelli bireyler tanınmamakta olup; engelliler sosyal bir ayrımcılık yaĢamaktadır. Engellilerin iĢ gücüne aktif katılımını olumsuz etkileyen nedenler arasında devlet politikaları da ilk aĢamada gelmekte olup; devlet genel hatları ile engelli bireyleri, sosyal devlet ilkesini hiçe saymakta olup sağlıklı iĢsizlerin iĢ gücüne katılımını öncelikli olarak değerlendirmektedir. Engellilerin istihdamı ile ilgili olarak Türkiye‟nin yaĢadığı en büyük sorunlardan biri Avrupa ülkelerinin kota sistemini kullanması, Türkiye‟de ise kontenjan sisteminin uygulanmasıdır. Bu bağlamda kontenjan sisteminin uygulanması engellilerin istihdam öncesi korunmasını engellemekte olup; iĢler engelli bireylerin özrüne uygun bir nitelik taĢımamaktadır. Engelliler bir takım iĢler için eğitim almamakta olup; yasal tedbirler uygulanmamaktadır. Bu alanda teknik ve yöntemler etkin bir biçimde kullanılmamakta olup; bu durum hem ülkemizde hem de dünyamızda engelli istihdamını negatif etkilemektedir.39
Tüm ülkelerde eğitim sistemi, genelde sağlıklı nüfusa yönelik olarak geliĢtirilmiĢ olup; engelli bireyler eğitim sisteminin dıĢında kalmaktadır. Bu bağlamda engellileri eğitim sistemine dahil edecek uygulamalar geliĢtirilmeye çalıĢılmaktadır.40 Yatağa bağlı hastaların ya da ağır ortopedik engelli hastaların eğitim alanında önemli sorunları bulunmakta olup; bu kiĢilerin eriĢim sorunları açısından engellerine uygun eğitim kurumlarına gitmeleri gerekmektedir.41
Öğretmenler açısından da fiziksel engelli çocuklara ulaĢmak temel bir problem oluĢturmaktadır. Bu alanda yapılan bir araĢtırma sınıf içinde öğretmenlerin fiziksel engelli öğrencilere tutumları nötr olsa da; çocuklara karĢı olan tavırlarını
38 Rob Kitchin, vd., “On the Margins: Disabled People‟s Experience of Employment in Donegal, West Ireland”. Disability& Society, Vol. 13, No. 5: 785-806. 1998. s. 787.
39 Ergüden, a.g.e, ss. 16-18.
40 Bilgin, a.g.e, ss. 19-20.
41 Bilgin, a.g.e, s. 22.
yönetme konusunda sorun yaĢadıklarını ortaya koymuĢtur. Öğretmenler yeterli olanakları olmadığını ve engelli çocuklara eriĢmek açısından imkanlarının yetersiz olduğunu berlitmiĢtir. Öğretmenler bu alanda ayrımcılık yapmak istememekte olup; sosyal açıdan engelli ve engelsiz öğrenci entegrasyonunu desteklemekle birlikte, nasıl yararlı olacakları konusunda bir takım çekinceler yaĢamaktadır.42
Özel eğitim ve rehabilitasyon hizmetleri hem zihinsel hem bedensel hem de sosyal açıdan engelli bireylerin toplumsal yaĢama katılma problemleri göz önüne alındığında, yaĢadıkları sorunların çözülmesi açısından bir çözüm olaiblir.
Rehabilitasyon hizmetlerinin temel amacı engelli bireylerin sosyal hayata sorunsuz bir biçimde adaptasyonu olup; rehabilitasyon hizmetleri sosyal, toplumsal ve tıbbi olarak ön plana çıkmaktadır. Tıbbi rehabilitasyon temelde sağlık hizmetleri ile kiĢinin fiziksel yeterliliğini yükseltmeyi hedeflemektedir. Bu bağlamda tedavi sürecinde araç desteği ile kiĢinin tedavi sürecine engel olacak engelleri aĢması hedeflenir. Ayrıca bu rehabilitasyon süreci sosyal ve psikolojik açıdan da ilerleme sağlar. Mesleki rehabilitasyon ise fiziksel ya da zihni bir yetersizliği olan bireylerin iĢ gücüne katılımını ve meslek sahibi olmasını hedeflemektedir. Mesleki becerileri temele alan bu rehabilitasyon türü aynı zamanda iĢ yeri takibini de içermektedir.
Sosyal rehabilitasyon ise sadece engelli bireyi değil; ailesini de temele almakta olup bireyin sosyal hayatta karĢılaĢtığı tüm problemleri çözmeyi hedeflemektedir.
Toplumsal bilinçlendirmeyi de hedefleyen bu rehabilitasyon durumu, ön yargıların da giderilmesini içermektedir.43Ancak rehabilitasyon isteğine ne derece cevap verildiği bir muamma olarak varlığını sürdürmektedir, engelli iĢ gücü katılımı ve rehabilitasyon hizmetlerine ulaĢım imkanı kentlerde bir ölçüde sağlansa da kırsal kesimde her tür engelli birey ciddi problemler yaĢamaktadır. Bu bağlamda rehabilitasyon hizmetlerine yeterli derecede eriĢimin olmaması da önemli bir problem olarak engellilerin yaĢadığı sosyal sorunlar arasında yerini almaktadır.
1.5. BEDENSEL ENGELLĠLĠK VE SPOR
Spor engelli birey için fiziksel aktivitelere katılım ile birlikte bireysel geliĢim ve özgüven duygusu aĢılamaktadır. Toplumsa uyum açısından spor oldukça etkili olup, rehabilitasyon ve tedavi açısından bireylere yarar sağlamaktadır. Spor bireylerde fiziki, duygusal ve zihni bir geliĢim aracıdır. Yapılan tüm aktiviteler engelli bireyin yaĢamsal kalitesini yükseltme olup; spor kimliği açısından kendilerini
42 Dorothy Brandon, Ncube, M.M. “Bot wana’ Agri ulture Tea her ’ Attitude Toward Inclusion of Students with Physical Disabilities in Mainstream Classes”. International Journal of Disability, Vol. 57, No. 3-4, Fall/Winter:215-227. 2006, s.11.
43 Ergüden, a.g.e, s.21.
gerçekleĢtirildikleri bir ortam yaratmakta olup özürlüler açısından bir yaĢamsal bağlanma aracı olarak ön plana çıkmaktadır.44
Engelliler için dünyada spor etkinliklerin baĢlangıcı 1 ġubat 1945 olup;
Ġngiltere‟de Aylesbury Ģehrinde II. Dünya savaĢında parapleji hastalarına yönelik olarak rehabilitasyon amaçlı kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Ġlk etapta okçuluk, masa tenisi, bilardo ve bowling gibi spor dallarında baĢlayan bu uygulamalar tekerlekli sandalye ile basketbol ve polo eklenmiĢtir. Zaman içerisinde eskrim, gülle, yarıĢ, slalom ve cirit gibi spor dalları engelliler için spora dahil edilmiĢtir. Ülkemizde ise 21 Kasım 1990 tarihinde Türkiye Özürlüler Federasyonu kurulmuĢ olup, bu federasyon bedensel, zihinsel, iĢitme ve görme engelli olmak üzere 4 özür grubunu içerisine almıĢtır. Federasyon çalıĢmalarına baĢladıktan sonra ismi 1997 yılında değiĢerek Türkiye Engelliler Spor Federasyonu olarak değiĢtirilmiĢtir.45
1.5.1. Beden el Engelli Spor ular için Sporun Faydaları
Engelli bireylerin sportif etkinliklere katılımı, toplumun dikkatini engelli kiĢilere çekerek; negatif tutumların değiĢmesine neden olmaktadır. Spor faaliyetleri aracılığı ile engelliler için toplumsal iĢbiriliğinin yolu açılmıĢ olur. Engelli bireyler böylece iĢ birliği içerisinde ve kollektif bir biçimde hareket edebilir.46 Bedensel engelli bireyler için sporun tıbbi ve sosyal faydaları Ģu Ģekilde sıralabilir: 47
Sporun Tı i Faydaları:
Bireylerin fiziksel stresle baĢa çıkmasına yardımcı olur
Hareket becerinde geliĢme yaratır.
Günlük yaĢamda bağımsızlık yaratır.
Kas gücünde geliĢme yaratır ve yaralanma riskini azaltır.
Ġkincil komplikasyonların görülme riskini ortadan kaldırır.
Moralite oranını azaltır
44 BaĢbakanlık Aile ve Sosyal araĢtırmalar Müdürlüğü, „‟ , Aile Eğitim Rehberi‟‟, Ankara, 2007.
45http://www.sporbilim.com/index.php?s=icerik&katid= 78&id=103, 2009 (EriĢim Tarihi: 11. 12. 2015).
46http://www.ozida.gov.tr/arastirma/oztemelgosterge.htm (EriĢim Tarihi: 12.12. 2015).
47 Larry Durstine, vd., „’Phy i al a tivity for the hroni ally ill and di a led. Sports Medicine, 30 (3), 207-219. 2000, s.207.
Sporun So yal Faydaları
YaĢam kalitesini yükseltir.
Benlik imajını geliĢtirir.
Sosyal entegrasyonu güçlendirir.
Sosyal iletiĢim arttırır.
Depresyonu azaltır.
YaĢamdan zevk alma oranını yükseltir.
Benlik algısını yükseltir.
Güveni arttırır.
Sporla birlikte birey farklı kimlik rollerini keĢfeder.
Spor grup bilinicini geliĢtirir.
Fiziksel aktiviteye düzenli katılım ile birlikte bağımsızlık artar.
ArkadaĢlık kurma ve bağlar geliĢir
1.5.2. Beden el Engelli Spor uların Katıldıkları Spor Dalları
ÇalıĢmanın bu kısmında bedensel engelli bireylerde farklı spor dalları incelenecek olup; çalıĢmaya basketbol, masa tenisi, atıcılık, okçuluk, tenis, yüzme, atletizm, badminton, bilek güreĢi, yelken ve voleybol dahil edilmiĢtir. Üst ve alt ekstremitelerinde eksiklik olan ampute bireyler çok sayıda spor dalı ile ilgilenbilrler.
1.5.2.1. Basketbol
Tekerlekli sandalye basketbolunda takımlar sahaya yüksek fiziksel beceri ve koordinasyonla çıkmakta olup; paralimpik olimpiyatlar arasında da oldukça önemli bir spor dalı olarak ön plana çıkmaktadır. Normal basketbol saha ölçülerinde gerçekleĢtirilen bu oyunda hücum, taktik ve savunma özellikleri engelsiz bireyler için gerçekleĢtirilenle benzer özellikler taĢımaktadır. Bu oyunun engelsiz bireyler için hazırlanan oyundan temel farklı tekerlekli sandalye ile oynanmasıdır.
Oyuncuların ciddi bir fiziksel çaba sarf ettiği oyunca oyuncuların sandalyeden düĢtüğü ya da takla attığı da görülmektedir.48
Tekerlekli sandalye basketbolu beĢer kiĢilik takımlar halinde özel bir sporcu sandalyesi ile oynanmakta olup sure 10‟ar dakikalık 4 evreden oluĢmaktadır.
Devre arası mola 10 ya da 15 dakika olup; özel durumlar için Uluslar arası
48 Cem Gezginci, : b Ç , T.C. BahçeĢehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü Spor Yönetimi. 2012. s. 29. (YayınlanmıĢ Yüksek Lisans Tezi).
Tekerlekli Sandalye Basketbol Federasyonu‟nun hazırlamıĢ olduğu kurallar vardır.
Oyun sahasının uzunluğu 28 metre iken, en 15 metredir. Takımdaki oyuncular her takımda 12 oyuncu ve iki antrenör Ģeklinde sıralanmaktadır.49
Görüntü 1: Bedensel Engelli Sporcularda Basketbol.50
Görüntü 1‟de tekerlekli sandalye basketbolu oynayan bir takıma yönelik görsele yer verilmiĢ olup; kol kaslarını geliĢtirme açısından tekerlekli sandalye basketbolu tercih edilmektdir.
1.5.2.2. Masa Tenisi
Masa tenis paralimpik oyunlar çerçevesinde ele alınabilecek ve çok kullanılan bir spor dalı olarak ön plana çıkmaktadır. Popüler bir kapalı alan aktivistesi olan masa tenisi, hareket oyunu olup öğrenmesi ve oynaması kolay bir spordur. Rehabilitasyonda kullanılabiliecek uygun bir engelli sporu olarak ön plana çıkmaktadır.51
Paralimpik oyunlarda masa tenisi ayakta ya da tekerlekli sandalyede olmak üzere iki temel kategoride gerçekleĢmekte olup; programda erkekler ve bayanlar karĢılıklı maç yapabilir. Sporcuların engeline göre 10 sınıf belirlenmekte olup;
sporcular bu on sınıftan birinde yarıĢır.52
49Arzu Gür, U R . b ı, Ankara: BaĢbakanlık Basımevi, 2001.
50http://www.engellispor.com.index.php?s=icerik&katid= 78&id=1032015 (EriĢim Tarihi: 12.12. 2015)
51Kezban Bayramlar ve Nevin Ergun, „’Engelli ma a teni i oyun ularında yaĢam kalite inin değerlendirme i‟‟ Türkiye Klinikleri, 2009, 1(1): ss. 53-57, s.53-54.
52 CP-ISRA Handbook. 6. Edition In: Section 5; Classification Profiles/ISMWSF handbook, Section 13; General Rules/ ISOD handbook, Section 1, Chapter 4; 1989.
Görüntü 2: Bedensel Engelli Sporcularda Masa Tenisi.53
Görüntü 2‟de görüldüğü üzere ülkemizde yeni ortaya çıkan bir spor dalı olmasına rağmen hızla ilerleyen masa tenisi alanında engelli sporcular ulusal ve uluslararası turnuvalara katılmaktadır.
1.5.2.3. Atı ılık
Paralimpik spor dalında önemli bir branĢ olan atıcılık temelde tabanca-tüfek ile gerçekleĢmekte olup; 3 farklı mesafeden (10, 25 ve 50 metreden) atıcılık yapılmaktadır. Hem tekerlekli sandalyede olan sporcular hem de ayakta engelli sporcular bu branĢta yarıĢabilir. Amputeler, spinal kord yaralanmaları, SP‟liler veya inme geçirenler sporcuların faaliyet gösterebileceği bu alanda, ülkemizde 2002 yılında beri yarıĢmalar düzenlenmektedir.54
53 http://www.engellispor.com/kategori/foto_galeri.1. 2015, (EriĢim Tarihi: 12.12. 2015).
54 http://olimpiyatkomitesi.org.tr/sayfa_detay.aspx?id=74, 2015, (EriĢim Tarihi: 12.12. 2015)
Görüntü 3: Bedensel Engelli Sporcularda Atıcılık.55
Görüntü 3‟de görüldüğü üzere atıcılık paralimpik olimpiyatları ekseninde tercih edilmekte olup; milli takım sporcusu engelli kadın sporcuların atıĢ talimleri görülmektedir.
1.5.2.4. Okçuluk
Bedensel engelli bireyler için okçuluk yarıĢları ilk olarak 1948 yılında Stoke Mandeville Uluslararası Oyunlar‟da yapılmıĢ olup; 1960 yılından beri gerçekleĢtirilmektedir.56
Bedensel engelli okçuluğunda üç temel sınıf bulunmakta olup bunlardan birincisi tetraplajik okçuların veya benzer bedensel engele sahip okçuların yarıĢtığı ARW1 sınıfı, tekerlekli sandalyedeki paraplejik veya benzer bedensel engele sahip okçuların yarıĢtığı ARW2 sınıfı ve ayakta ya da sandalyede ok atan okçuların yarıĢtığı ARST sınıflarıdır. Okçulukta kullanılan yay sistemleri de birbirinden farklı olup; klasik ve makaralı olmak üzere birbirinden farklı yay sistemleri kullanılmaktadır. 57
55 http://www.engellispor.com/kategori/foto_galeri.2.1.2015, (EriĢim Tarihi: 15.12. 2015).
56 https://www.facebook.com/T%C3%BCrkiye-Milli-Paralimpik-Komitesi-114860388660049/, 2015 (EriĢim Tarihi: 21.12. 2015).
57 http://tbesf.org.tr/fotogaleri/bedensel-engelliler-okculuk-turkiye-sampiyonasi/?id=133 2015 (EriĢim Tarihi: 17.12. 2015).
Görüntü 4: Bedensel Engelli Sporcularda Okçuluk.58
Görüntü 4‟de tekerlekli sandalye basketbolu alanında uluslararası düzeyde çalıĢmaları olan Milli Takım A sınıfı Zehra Torun atıcılık çalıĢmaları gerçekleĢtirmektedir.
1.5.2.5. Tenis
Dünya‟ da ilk olarak 1976 yılında spinal kord yaralanması olan Brad PARKS tarafından geliĢtirilen bu oyunun engelsiz bireyler için oynanan tenis oyununa kıyasla topun çift sekmesine izin vermesidir. Kullanılan sandalye tipi, tekerlekli sandalye basketbolu ile benzerlik gösterir.59
1988 yılında Uluslararası Tenis Federasyonu (ITF) tarfından tekerlekli sandalya tenisi tanınmıĢ olup; uluslararası bir spor dalı olarak kabul edilmiĢtir.60
58 http://www.trtspor.com/haber/engelli-sporlari/?id=133, 2015, 2015 (EriĢim Tarihi: 22.12. 2015).
59 http://www.tekerleklisandalyetenisi.com/tekerlekli-sandalye-tenis-Turkiye sampiyonasi/?catid=8&id=1009, 2015, (EriĢim Tarihi: 23.12. 2015).
60 http://www.itftennis.com/wheelchair/paralympics/rio-2015.aspx, 2015, (EriĢim Tarihi: 25.12. 2015).
Görüntü 5: Bedensel Engelli Sporcularda Tenis61
Görüntü 5‟de görüldüğü üzere, tekerlekli sandalye tenisi sadece kapalı alanlarda değil açık alanlarda da gerçekleĢtirilebilmektedir. Normal korta benzer özellikler gösteren kortlarda oynanan tekerlekli sandalye tenisi hem açık hem de kapalı alanlarda gerçekleĢmektedir.
1.5.2.6. Yüzme
Günümüzde sağlık amaçlı spor ve aktivite denildiğinde akla ilk gelen spor branĢlarından birisi yüzme branĢıdır. Bu engel durumu bulunan bireyler içinde böyledir. Engel durumu bulunan bireyler ve onların ailelerinin tercih ettikleri ilk aktivite yüzme aktivitesidir. Su içerisinde vücutlarının ve özellikle de büyük kas gruplarının birey tarafından kontrolünün daha kolay olması sebebi ile engelli bireyler son yıllarda yüzme sporuna yönelik aktiviteleri tercih etmeye baĢladılar.
Gerek zihinsel engelli gerekse bedensel engelli bireyler için su ortamında yapılan bütün aktiviteler karada ki aktivitelere göre daha güvenlidir. Örneğin; kas hastalığı bulunan engelli bir birey karada yapılan egzersizler sırasında yoğun olarak düĢme tehlikesi, omurgasını dik tutatama ma gibi sorunlar yaĢarken, su içerisinde ki aktivitelerde suyun kaldırma kuvvetinden de yararlanarak bu sorunlarla karĢılaĢmaz ve vücut hakimiyetini karadakine göre çok daha rahat sağlar. Su içerisinde ki egzersizler karada yapılanlara göre daha iĢlevsel ve bireye daha faydalı olabilmektedir. Engelli birey kendisini su içerisinde daha rahat hissetmektedir. Örneğin; Hemipleji rahatsızlığı bulunan bir birey, hava sıcaklığı 16
61 http://www.trtspor.com/haber/engelli-sporlari/?id=136, 2015, 2015 (EriĢim Tarihi: 22.12. 2015).
derece iken, salonda 22 derecede egzersiz yapabilirken, havuz ortamında 30 derecede egzersiz yapabilmektedir.
Engelliler alanında yüzme sporu ve su içi aktiviteleri ile çalıĢmalara Avrupa ülkeleri maalesef ülkemize göre çok daha erken ağırlık vermiĢken biz bu alanda ki aktiviteleri ve yüzme branĢına ağırlıklı olarak 2000‟li yıllarda yönelmiĢ durumdayız.
Ülkemizde engelliler alanında yüzme sporuna ve havuz egzersizlerine yönelimde günümüzde bir artıĢ olsada hala Avrupa ülkeleri seviyesine ulaĢabilmiĢ durumda değiliz. GeliĢmiĢ ülkeler bu alana bize göre daha profesyonel yaklaĢmaktalar.
Bedensel engelli sporcularda yüzme branĢı yoğun olarak tercih edilen bir spor dalıdır. 1960 Roma paralimpik olimpiyatlarından günümüze temel branĢ alanları arasında yer alan bu alanda 2000 senesinde Sydney‟de gerçekleĢen olimpiyatlara 62 ülkeden 352 erkek, 216 bayan sporcu iĢtirak etmiĢtir. 2008 paralimpik olimpiyatlarındaa ise 80 ülke yer almıĢ olup; bu yarıĢmalarda kelebek, kurbağalama, sırt üstü ve karıĢık stillerde yarıĢılmaktadır. Protez ve yardımcı cihaz kullanımının yasak olduğu bu olimpiyatlarda 8 kulvarlı havuzlar kullanılmaktadır.62
Yüzme bedensel engelli bireyler açısından tıbbi açıdan ve sosyal açıdan rehabilitasyon imkanı sağlamakta olup63; çalıĢma kapsamına alınan kol amputesi olan bedensel engelli bireyler herhangi bir yardımcı alet olmadan yüzme çalıĢmaları gerçekleĢtirebilmektedir.
62 Burcu Altun, Beden el Engellilerin Sportif Aktivitelere Katılımının YaĢam Kalite i Üzerine Etki inin Değerlendirilme i, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 2010.
63 http://www.devturkiye.org/upload/files/engellilervespor.pdf 2010, (EriĢim Tarihi: 22.12. 2015)
Görüntü 6: Bedensel Engelli Sporcularda Yüzme64
Görüntü 6‟da görüldüğü üzere yüzme tekerlekli sandalye kullanmak zorunda kalan bedensel engelli bireylerin tercih ettiği bir spor dalıdır. Bireyler sandalyelerini
64 http://www.engellispor.com/kategori/foto_galeri.2.3. 2015, (EriĢim Tarihi: 15.12. 2015).
havuz baĢında bırakıp; yüzme aktivitelerini gerçekleĢtirebilir. Diğer bedensel engelleri bulunan sporcularda yüzmeyi bir spor aktivitesi olarak gerçekleĢtirebilir.
1.5.2.7. Atletizm
Protez ya da tekerlekli sandalye kullanan bedensel engelliler de atletizm alanında yarıĢabilir. Bu bağlamda ilk olarak 1948 yılında Stok Mandeville Oyunları gerçekleĢtirilmiĢ olup; 1960 Roma oyunları ile engelliler için olimpik bir özellik kazanmıĢtır. Atletizm Federasyonu‟nun belirlediği kurallara dayanan yarıĢma da bir takım düzenlemeler yapılabilir. Pist ve saha olmak üzere iki grupta yarıĢlar yapılırken; pist grupları mesafe koĢularıdır. Saha yarıĢlarında ise atlama ve atma yapılır.65
Görüntü 7: Bedensel Engelli Sporcularda Atletizm66
Görüntü 7‟de tekerlekli sandalyede atletizm uygulamalarına yönelik olarak düzenlenen olimpiyatlardan bir kesite yer verilmiĢtir. Bazı atletizm müsabakalarında engelli ve engelsiz sporcular birlikte spor yapabilmektedir.
1.5.2.8. Halter
Ġlk olarak 1964 yılında Tokyo Olimpiyatlarında uygulanan Halter, spinal kord yaralanması geçiren erkek sporcular tarafından ilk olarak uygulanmıĢtır.
Günümüzde ise ampute, iĢitme engelli, serebral palsi hastalıkları bulunan engelliler katılmaktadır. 2000 yılında Sydney Olimpiyatlarında halter alanında bench press uygulanan bu alanda, sporcu sırt üstü yatar bir pozisyon almaktadır. Yardım alarak ağırlığı göğüs hizasına çekmekte olup; yardımsız bir biçimde dirsek hizasında ağırlık kaldırır67
65 Tunç Alp Kalyon, ‟‟ , Ankara: Bağırgan Yayınevi.1997.
66 http://www.atletizmdunyasi.com/haber/2522, 2015, (EriĢim Tarihi: 15.12. 2015).
67 Bayramlar ve Ergun, a.g.e, ss.53-54.
