Mae Brechu yn achub bywydau Aşı hayat kurtarır
COVID-19 Aşısı
Yetişkinler için rehber
Ocak 2021’de Gözden geçirildi - Turkish
Bu broşür COVID-19 aşısını, kimlere öncelik verildiğini ve onları Koronavirüsten
korumak için aşıya kimlerin ihtiyaç duyduğunu
açıklamaktadır.
İçerik
COVID-19 veya Coronavirus nedir?
Hangi aşı yapılacak?
COVID-19 aşısı kimlere yapılmalıdır?
Hamileyim aşı yaptırabilir miyim?
Emziriyorsam ne yapmalıyım?
Bu aşı kimlere yapılamaz?
Aşı beni koruyacak mı?
Aşının yan etkileri olacak mı?
Aşıdan COVID-19 kapabilir miyim?
Bundan sonra ne yapacağım?
Bir sonraki randevum olduğunda iyi değilsem ne yapmalıyım??
Aşı olduktan sonra başkalarına COVID- 19 yayabilir miyim?
Daha fazla bilgi
Coronavirüs veya COVID-
Coronavirüs veya COVID-19 nedir?
COVID-19, SARS CoV-2 olarak bilinen yeni bir koronavirüsten kaynaklanarak oluştu. İlk vaka 2019 yılı sonu tespit edildi. Çok bulaşıcıdır ve ciddi solunum yolu hastalıklarına yol açabilir.
Bulaşan birçok kişide herhangi bir belirti olmayabilir veya sadece hafif belirtiler olabilir. Bunlar genellikle öksürük, ateş, baş ağrısı ve tat veya koku kaybı ile başlar.
Bazı insanlar çok yorgun hisseder, kas ağrısı, boğaz ağrısı, ishal ve kusma, ateş ve konfüzyon
yaşayabilirler. Az sayıda insan hastane de yatmayı veya yoğun bakıma kabul edilmeyi gerektirebilecek ciddi hastalığa yakalanmaya başlayabilir.
Genel olarak hastalık bulaşan 100 kişiden 1'inden daha azı COVID-19'dan ölmektedir, ancak bu sayı yaşı 75 in üzerindeki kişiler için her 10 kişiden 1'ine yaklaşmaktadır. COVID-19'un tedavisi yoktur, ancak yeni test edilen bazı tedaviler komplikasyon riskini azaltmaya yardımcı olmakta.
Hangi aşı yapılacak?
Birleşik Krallık'ta, yalnızca gerekli güvenlik ve etkinlik standartlarını karşılayan COVID-19 aşılarını
kullanacağız. Aşılar dahil tüm ilaçlar, kullanılmalarına izin verilmeden önce güvenlik ve etkinlik açısından test edilmektedir.
Her aşı, birkaç farklı ülkede on binlerce kişide test edildi ve güvenli ve etkili olduğu gösterildi.
Hangisinin mevcut olduğuna bağlı olarak size bu aşılardan biri yapılacaktır. Bu aşılar henüz tam olarak Birleşik Krallık pazarlama yetkisine (lisansına) sahip olmayabilir, ancak ilaç ve Sağlık Ürünleri Düzenleme Kurumu (MHRA) tarafından güvenliliği ve
etkinliklerinin tam bir değerlendirmesine dayalı
olarak onaylanmış olacaktır.
MHRA, Birleşik Krallık'a tedarik edilen aşıları yalnızca beklenen güvenlik, kalite ve etkinlik standartları karşılanırsa onaylayacaktır. Mevcut olan aşıların en iyi uzun vadeli korumayı sağlaması için iki ayrı doz yapılması gerekmektedir
COVID-19 aşısı kimlere
yapılmalıdır?
Bağımsız uzman grubu olan Ortak Aşılama ve Bağışıklama Komitesi (JCVI), NHS'nin bu aşıların ilk olarak enfeksiyon kapma ve ciddi komplikasyonlara yakalanma riski en yüksek olanlara sunulmasını önermiştir.
Bu, yaşlıları, ön saflardaki sağlık ve sosyal bakım görevlilerini ve belirli klinik rahatsızlıkları olanları içerir.
Daha fazla aşı mevcut olduğunda, aşılar risk altındaki diğer kişilere mümkün olan en kısa sürede sunulacaktır.
Koronavirüs herkesi etkileyebilir. Yaşlı iseniz ve uzun süreli bir sağlık sorununuz varsa, COVID-19 çok ciddi ve bazı durumlarda ölümcül olabilir.
Aşağıdakiler arasında iseniz COVID-19 aşısını ilk yaptıran gruplardan olmalısınız:
• yaşlılar için bakım evinde yaşayan veya çalışan kişi
• ön saf sağlık çalışanı
• ön saf sosyal bakım çalışanı
• kişisel bakım sağlayan ev bakıcısı
• 65 yaş ve üstü
• klinik olarak aşırı derecede savunmasız grubunda
Klinik olarak aşırı derecede savunmasız grupta bulunan herkes COVID-19 aşısı için uygun olacaktır. Size aşı önerildiğinde durumunuzun ciddiyetine bağlı olabilir. Aile doktorunuz uygun olup olmadığınız konusunda tavsiyede bulunabilir.
Aşı, aşağıdaki sağlık koşulları olan 16 yaş ve üzerindeki kişilere de sunulacaktır:
kan kanseri (lösemi, lenfoma veya miyelom gibi)
diyabet
kalp problemi
bronşit, amfizem veya şiddetli astım dahil göğüs şikâyeti veya nefes darlığı
böbrek hastalığı
karaciğer hastalığı
hastalık veya tedaviye bağlı olarak bağışıklığın azalması (HIV enfeksiyonu, steroid tedavisi, kemoterapi veya radyoterapi gibi)
organ nakli geçirmiş olmak
inme veya geçici serebral iskemik atak (TIA)
epilepsi ve demans dahil nörolojik veya kas atrofisi durumu
ciddi veya derin öğrenme güçlüğü
down sendromu
dalağınızla ilgili bir sorun, örnek orak hücre hastalığı veya dalağınızın alınması
ciddi şekilde aşırı kilolu olmak (VKİ 40 ve üzeri)
ileri derecede akıl sağlığı bozukluğu
Bu gruplardaki bazı kişiler klinik olarak aşırı derecede savunmasız olabilir ve aşı onlara, bu grubun bir parçası olduklarından, daha önce teklif edilebilir.
Aynı zamanda, uzun süreli sağlık sorunları olan 16-64 yaşlarında olanlarda olduğu gibi, aşı aşağıdakilere de sunulacaktır:
• Bakıcının hastalanması durumunda refahı risk altında olabilecek yaşlı veya engelli bir kişinin ana bakıcısı olan yetişkinler
• Uzun süreli bakım ve yatılı ortamlarda yaşayan genç yetişkinler ve personeller Bu gruplardan sonra 50-64 yaşındakilere aşı teklif edilecek.
Daha fazla aşı mevcut olduğunda, nüfusun daha fazla grubuna sunulacaktır.
Hamileyim aşı yaptırabilir miyim?
COVID-19 aşıları hamilelikte henüz test edilmemiştir, bu nedenle daha fazla bilgi elde edilene kadar, hamile olanların bu aşıyı rutin olarak yaptırmaması gerekir.
Ortak Aşılama ve Bağışıklama Komitesi (JCVI),
aşılamanın potansiyel faydalarının bazı hamile kadınlar için özellikle önemli olduğunu kabul etmiştir. Bu, enfeksiyona yakalanma riski yüksek olanları veya COVID- 19'dan ciddi komplikasyonlara yakalanma riskini çok yüksek kılan klinik durumları olan kişileri içerir. Bu durumlarda, aşı konusunda, doktorunuz veya hemşirenizle görüşmelisiniz ve devam edip aşıyı yaptırmanın daha iyi olacağını hissedebilirsiniz.
Hamileyseniz, yüksek risk altında olmadığınız sürece, aşı olmamalısınız. Hamileliğiniz bittikten sonra aşı
olabilirsiniz. İlk dozu aldıysanız ve sonra hamile kalırsanız, yüksek risk altında olmadığınız sürece, ikinci dozu hamilelik bitene kadar ertelemelisiniz.
COVID-19 aşısı olduktan sonra hamilelikten kaçınmak için herhangi bir tavsiye yoktur.
Emziriyorsam ne yapmalıyım?
Emzirenlerde veya emzirilen bebekte COVID-19 aşılarının güvenliğine ilişkin herhangi bir veri kaydedilmemiştir. Yine de, COVID-19 aşılarının emzirilen bebek için bir risk oluşturduğu düşünülmemektedir ve emzirmenin faydaları iyi bilinmektedir. Bu nedenle JCVI, aşının emziren annelere verilebileceğini bildirmiştir. Emziriyorsanız, emzirmeyi bitirene kadar beklemeye ve ardından aşıyı yaptırmaya karar verebilirsiniz.
Bu aşı kimlere yapılamaz?
Çok az sayıda kişi COVID-19 aşısını yapamaz. Bu, aşı içerisindeki herhangi bir bileşene veya aynı aşının önceki bir dozuna şiddetli alerjik reaksiyon gösteren kişileri içerir.
Şiddetli bir alerjik reaksiyon geçirdiyseniz doktorunuz veya hemşirenizle konuşunuz, çünkü sizin için alternatif bir aşı mevcut olabilir.
Şu anda ateşiniz varsa veya son 28 gün içinde pozitif bir COVID-19 testi geçirdiyseniz, daha sonra bir randevu almalısınız.
Aşı beni koruyacak mı?
COVID-19 aşısı, COVID-19 hastalığına yakalanma şansınızı azaltacaktır. Çalışmalar, tek bir aşı dozundan iki ila üç hafta sonra yüksek düzeyde kısa vadeli koruma göstermiştir, ancak daha uzun vadeli koruma için ikinci bir doz gereklidir.
Aşılar canlı organizmalar içermez ve bu nedenle bağışıklık sistemi bozuklukları olan kişiler için de güvenlidir. Bu insanlar aşıya pek iyi reaksiyon vermeyebilir.
Tüm ilaçlar gibi, hiçbir aşı da %100 etkili değildir - bazı insanlar aşı olmasına rağmen yine de COVID-19’a yakalanabilir, ancak bu daha az şiddetli olmalıdır.
Aşının yan etkileri olacak mı?
Tüm ilaçlar gibi aşılar da yan etkilere neden olabilir.
Bunlar genellikle hafiftir ve yalnızca birkaç gün sürer ve herkesi etkilemez.
İlk dozdan sonra semptomlarınız olsa bile, yine de ikinci dozu almanız gerekir.
İki veya üç gün hafif ateş görülebilir, ancak yüksek ateş alışılmadık bir durumdur ve COVID-19 veya başka bir enfeksiyona sahip olduğunuzu gösterebilir. Normal dozda parasetamol alabilir (ambalajındaki tavsiyelere uyabilirsiniz) ve kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olmak için dinlenebilirsiniz. Normal dozu aşmayın. Nadir görülen bir yan etki, yerel bezlerin şişmesidir.
Aşıdan sonraki semptomlar normalde bir haftadan az sürer. Belirtileriniz kötüleşiyor gibi görünüyorsa veya endişeleniyorsanız, internetten 111.wales.nhs.uk adresine bakınız ve gerekirse 111.NHS 111 Wales'i veya aile doktorunuzu arayınız. Bölgenizde 111 yoksa, 0845 46 47'yi arayın. NHS 111 Wales'e yapılan aramalar sabit hatlardan ve cep telefonlarından ücretsizdir. 0845 46 47 numaralı aramalar dakika başına 2p artı telefon hattınızın normal erişim ücretine tabidir.
Çok yaygın yan etkileri:
• Aşıyı yaptıktan birkaç gün sonra enjeksiyondan sonra kolda ağrı, ağırlık hissi ve hassaslık hissi
• Yorgunluk hissi
• Baş ağrısı
• Genel ağrılar veya hafif grip benzeri semptomlar
Nadiren, bazı kişiler aşıdan hemen sonra alerjik reaksiyon gösterir. Bu, vücudun bir kısmını veya tamamını etkileyen bir kızarıklık veya kaşıntı olabilir.
Daha da nadir olarak görülen, bazı kişiler aşıdan hemen sonra şiddetli reaksiyon gösterebilirler, bu da nefes almada zorluk veya çökmelerine neden olabilir.
Buna anafilaksi denir ve diğer ilaçlar ve yiyeceklerle de olabilir. Bu reaksiyonlar nadirdir ve hemşireler bunlara müdahale etmek için eğitimlidir. Anafilaktik tepkisi olan kişiler başarıyla tedavi edilebilir ve genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
Aşıdan COVID-19 kapabilir miyim?
Aşıdan COVID-19 kapamazsınız. Ancak, COVID-19'a yakalanmış olup ve aşı randevunuz sonrasına kadar semptomlarınızın olduğunu fark etmemiş olmanız mümkündür.
COVID-19'un en önemli semptomları,
aşağıdakilerden herhangi birinin yakın zamanda ortaya çıkmasıdır:
• yeni sürekli devam eden öksürük
• yüksek ateş
• tat veya koku alma duyunuzun kaybı veya değişmesi
• bazı kişilerde ayrıca boğaz ağrısı, baş ağrısı, burun tıkanıklığı, ishal, mide bulantısı ve kusma da bulunmaktadır
Yukarıdaki belirtilerden semptomlardan herhangi birine sahipseniz, evde kalınız ve test yaptırınız.
Semptomlar hakkında daha fazla bilgiye ihtiyacınız varsa 111.wales.nhs.uk adresini ziyaret ediniz.
Bir doktora veya hemşireye danışırsanız, size doğru bir şekilde yardımcı
olabilmeleri için aşılarınız hakkında onlara bilgi verdiğinizden emin olunuz (aşı kartını gösteriniz).
Aşıların ve ilaçların şüpheli yan etkilerini Yellow Card programı aracılığıyla da bildirebilirsiniz.
Bundan sonra ne yapacağım?
Ne zaman ve nerede aşı olacağınız konusunda bilgi alacaksınız. Randevu gününde, kolunuza kolayca aşı yapılabilmesi için uygun giysi giyiniz. İğne korkunuz varsa veya endişeli hissediyorsanız, aşıyı size yapan kişiye bildiriniz. Anlayışlı olacaklar ve size yardım edeceklerdir.
İlk aşı dozunu yaptırdıktan sonra ikinci randevunuza gitmeyi planlamanız gerekir.
Size en iyi uzun vadeli korumayı sağlaması için her iki aşı dozunu da yaptırmanız önemlidir. Kartınızı saklayın ve ikinci aşı dozunu yaptırmak için bir sonraki
randevunuza mutlaka gidiniz.
Bir sonraki randevum
olduğunda iyi değilsem ne yapmalıyım?
Ateşiniz nedeniyle son derece rahatsızsanız, iptal etmek için arayınız ve aşı olmak için iyileşene kadar bekleyiniz. Kendinizi izole ediyorsanız veya COVID-19 testi veya sonucu bekliyorsanız, aşı randevusuna gelmemelisiniz.
Aşı olduktan sonra başkalarına COVID-19 yayabilir miyim?
Aşı sizin ciddi şekilde hasta olma şansınızı azaltacaktır.
Virüsü yakalayıp yaymanızı engelleyip engellemeyeceğini henüz bilmiyoruz. Bu nedenle, çevrenizdekileri korumak için yerel bölgenizdeki rehberliği takip etmek yine de önemlidir
Kendinizi, ailenizi, arkadaşlarınızı ve iş arkadaşlarınızı korumak için yapmaya devam etmeniz gerekenler:
• sosyal mesafeye uymak
• maske takmak
• Ellerinizi dikkatlice ve sık sık yıkamak
• Mevcut kuralları takip etmek:
gov.wales/coronavirus
Galler’i güvenli tutmak için
üç kural
Ellerinizi Maske 2m yıkayınız takınız mesafe tutunuz
Unutmayınız:
COVID-19, özellikle konuşurken veya öksürürken burundan veya ağızdan gelen damlacıklar yoluyla yayılır. Virüslü nesneler veya yüzeylere temas ettikten sonra gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza dokunarak da virüse yakalanabilirsiniz.
Daha fazla bilgi
COVID-19 aşıları hakkında içerikleri ve olası yan etkileri dahil daha fazla bilgiye ulaşmak için:
https://111.wales.nhs.uk/coronavirus(2019ncov) ve www.gov.uk/government/collections/ mhra- guidance-on-coronavirus-covid-19
Şüpheli yan etkileri internetten coronavirus- yellowcard.mhra.gov.uk adresinden veya Yellow Card uygulamasını indirerek bildirebilirsiniz.
NHS'nin bilgilerinizi nasıl kullandığını öğrenmek için şu adresi ziyaret ediniz:
111.wales.nhs.uk/lifestylewellbeing/
yourinfoyourrights
Bu broşürden daha fazla kopya sipariş etmek için şu adresi ziyaret ediniz:
phw.nhs.wales/services-and-teams/health- information-resources/
© Public Health Wales, January 2021
(with acknowledgement to Public Health England) Version 2
ISBN 978-1-78986-154-231
12 Vaccination Saves Lives
