• 18.ve 19.yy.lardaki filozoflar da kendilerinden önceki
düşünürlerin fikirlerinin üzerine eleştiriler veya eklemeler yaparak felsefenin gelişmesini sağlamışlardır.
Francis Bacon
▪ Francis Bacon etik alanını dinlerden bağımsızlaştırması ve bu alanda araştırılan “iyi” nin dünyaya ait olduğuna vurgu yapmış, iyi kavramını yararlı kavramı ile birlikte ele almış, ahlaksal olanı bütünün iyiliğine
yönelmiş olan eylemlerle ilişki içinde belirlemeye çalışmış, bilgiye verdiği önemle aydınlanma düşüncesinin yolunu açanlardan olmuştur.
Thomas Hobbes
▪ Thomas Hobbes etik anlayışını doğal insan düşüncesine dayandırmış, insanda belirleyici özelliğin bencillik mi yoksa özgecilik mi olduğu sorusunu
yanıtlamaya çalışmıştır.
▪ Hobbes’a göre “İnsan her şeyden önce kendi varlığını ayakta tutmaya, koruyup sürdürmeye çalışır, bu onun ana güdüsüdür, onun eylemlerini bu güdü belirler”.
John Locke
▪ John Locke ise insanda Hobbes’in söylediği gibi kendini koruma ve sevme güdüsü gibi belirleyici bir özelliğin olmadığını , insan zihninin boş bir levha “tabula rosa”
olduğunu öne sürmüş ve insanları eyleme geçirenin hazza kavuşma ve acıdan kaçma olduğunu belirtmiştir.
▪ Locke’a göre “iyilik, adalet, doğruluk” gibi etik kavramların oluşumu doğrudan doğruya haz ve acı duygulanımlarının sonucudur.
▪ Locke toplum kurallarının zorunlu ve genel geçer (apriori) olmadıkları için toplumdan topluma değiştiğini ve uzlaşımsal olduğunu belirtmektedir.
▪ Locke ve Hobbes her ikisi de etik ilkelerin akılla ortaya
konabileceğini düşünmüş kendilerinden sonra gelenlere ahlak
ilkelerinin ve insanda görülen etik ayrım yapabilme yetisinin akıldan mı, duygudan mı kaynaklandığına dair tartışmalara zemin
hazırlamışlardır.
Shaftesbury ve Hutcheson
• Shaftesbury ve Hutcheson ise insanın etik olanı anlamasını ve etik olmayanı fark etmesini sağlayan doğal bir yetisi olduğunu kabul etmiş ve bu yetinin “ahlak
duygusu” olduğu konsunda fikir birliğine varmışlardır.
• Onlara göre akıl yetisi erdeme ve güzelliğe ulaşmak için yeterli değildir, insanın yapısında doğal olarak bulunan bencil duyguların kontrol altına alınabilmesi ve kendi iyiliğinden önce toplumun iyiliğini düşünmesi için “ahlak duygusuna”
ihtiyacı vardır.
David Hume
▪ David Hume da haz ve acının insanı eyleme geçiren başlıca duygular olduğu düşüncesindedir.
▪ Aklı ve duyguları kesin olarak ayırır ve ahlak duy(g)usunun yanında yeni bir kavram olan ve insanların birbirlerinin acı ve mutluklarını
paylaştıkları, aynı duyguları duymaları, anlamına gelen “sempati” veya
“duygudaşlık” olan yeni bir duygudan söz eder.
▪ Ona göre sempati insanların kendi çıkarlarını düşünmeleri ve kendilerini koruma içgüdüsü yüzünden ortaya çıkmamıştır, insanın yapısında doğal olarak bulunmaktadır.
▪ Toplumda, zorunluluktan değil insanın kendini koruma isteğinden dolayı ve sempati sayesinde kurulmuştur.
Kant
▪ Kant “ahlaklılığın” yalnızca bir duyguya bağlı şekilde ele alınamayacağını,
rastlantıya bırakılamayacağını, bir yasaya bağlanması gerektiğini, bu yasayı da saf aklın koyabileceğini göstermek istemiştir.
▪ John Stuard Mill ise Kant’ın saf akla teslim ettiği “ahlaklılık” ilkelerini yeniden duyguların hakimiyetine sokarak “olabildiğince çok insanın, olabildiğince çok mutluluğu” şeklinde ifade edilen haz ilkesi ile faydacılık öğretisinin temsilcisi olmuştur.
▪ Kant insanların sadece doğa yasalarına, doğadaki nedenselliğe bağlı
olmadığını, aynı zamanda eylemlerini oluşturan istemesini belirlemek üzere kendine kendi yasasını koyabilecek özerk bir varlık olduğunu belirtmiştir.
▪ İnsan neyin yapılması yada neyin yapılmaması hakkında gerekliliklerin bulunduğu “ahlak” alanında kendine koyduğu yasaya göre eyleyebilir ve istemlerinde ve eylemlerinde kendi sınırını kendi çizmekte özgürdür.
▪ Kant ahlak yasasının kişilerin istemlerinin belirlenmesi bakımından kesin bir buyruk olduğunu söyler.
▪ Çünkü buyruklar koşullu yani bir koşula varmak için araç olanlar ve kendi başına iyi olan ,ve çıkacak sonuçla ilgilemeyen önce iyi olan “niyetten”
kaynaklanan koşulsuz buyruk olarak iki türlüdür.
▪ Ahlak yasası da koşulsuzdur, kişinin içgüdülerini, isteklerini çıkarını düşünerek, böyle eylemlerin sonunda elde edilecek olası faydayı hesaba katarak eylememesi gerektiğini ifade eder.
▪ Kişi her seferinde kendi eylemi için bunun genel geçerli bir yasa olup olmadığını sorması gerekmektedir.
• Aşağıdakilerden hangisi etik bir davranış değildir?
A) Toplumun refahı için çalışmak.
B) Ürünleri standartlara göre üretmek.
C) Rüşvet almak.
D) Sadece kendi uzmanlık alanında hizmet vermek.
E) İşinin gereklerini yerine getirmek.
• Cevap:C
• Aşağıdakilerden hangisi “etik” kavramı için söylenemez?
A) Etik “iyi” ve “doğru” davranışlar için normlar ve standartlar koyar.
B) Etik, bir ahlak felsefesidir.
C) Etik, yerel bir kavramdır.
D) Etik, değişik ahlak ilkelerine uygun davranışların ne olduğu hakkında görüş birliğidir.
E) Etik sadece felsefeciler için değildir.
Cevap:C
• Aşağıdakilerden hangisi etiğin amaçlarından değildir?
A) İnsana sevmeyi öğretmek.
B) İnsan pratiğini ahlaki niteliği bakımından açıklamak.
C) Ahlaki eylemin insanın keyfine bağlı olduğunu göstermek.
D) Eleştirel ahlak tarafından belirlenmiş bir bilinç geliştirmek.
E) Eleştiri için etik temellendirme süreçleri oluşturmak.
Cevap:C
• Aşağıdaki düşünürlerden hangisi etiğin temel kavramı olan iyiyi 'İyi iki anlama gelir: Birisi mutlak iyidir, diğeri ise birisi için iyi olandır.' olarak tanımlamıştır?
A) Aristo B) Kant C) Hegel D) Platon E) Sokrates Cevap:A
• Dünyada tüm meslekler için üyelerinin davranışlarını belirleyen etik ilkeler oluşturularak, meslek üyelerinin bilgisizlikten ya da kişisel
eğilimlerinden kaynaklanan etik dışı davranışlara yönelmeleri engellenmeye çalışan etiğe ne denir?
A) Eğitim Etiği B) Mesleki Etik C) Kişisel Etik
D) Uygulamalı Etik E) Toplumsal Etik Cevap:B
• Etik ile ilgili ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Bugün etik, günlük yaşamda da yaygınlaşmış bir sözcüktür.
B) Felsefe tarihinde etik her zaman önemsenen bir alan olmuştur.
C) Etik, felsefenin eski bir dalıdır.
D) Günümüzde etik çok önemsenen bir konudur.
E) Etik, eski yunanca kökenli bir sözcüktür.
Cevap:B
• Kişiyi kendi davranışları hakkında bir yargıda bulunmaya iten kişinin kendi ahlak değerleri üzerine kendiliğinden yargılama yapmasını
sağlayan güce ne ad verilir?
A) Özgürlük B) Akıl
C) Sorumluluk D) Vicdan
E) Yetki Cevap:D
• Etik eğitimi bireylerde genel olarak aşağıdaki hangi amacın gerçekleşmesini sağlar?
A) Bireyin kişisel, örgütsel ve başkasına ait değerleri görmezden gelmesini amaçlar.
B) Bireyler arasındaki görüş ve anlayış farklılıklarına karşı hoşgörü geliştirir, çıkar çatışmaları, örgütsel normlar, etik ilkeler ve standartlar hakkında
bilgilendirir.
C) Etik eğitimi insanların davranışlarında ortaya çıkacak sonuçları önemsememeyi amaçlar.
D) Kişisel sorumluluğu ve ahlaki yükümlülüğün gereksiz olduğunu amaçlar.
E) Etik eğitimi insanların özgürlüğünü kısıtlar.
Cevap:B
• İnsanlar arasındaki ilişkilerin temelinde yer alan değerleri, ahlaki bakımdan iyi ya da kötü, doğru ya da yanlış olanın niteliğini ve temellerini araştıran felsefe nedir?
A) Hukuk Felsefesi B) Etik
C) Din Felsefesi
D) Toplum Felsefesi E) Yaşam Felsefesi Cevap:B
• Aşağıdakilerden hangisi etik ile ilgili yanlış bir ifadedir?
A) Etik, davranış şekilleridir.
B) Gelenek ve ahlak kurallarıdır.
C) Doğru ve yanlışın ne olduğunu ve bu davranışın ilkelerini irdeleyen felsefi soruşturmadır.
D) Etik ve ahlak aynı anlamdadırlar.
E) Bir ifadenin ne demek olduğunu, ne anlama geldiğini; her koşulda, her durumda bu ölçünün doğru eyleme götürüp götüremeyeceğini sorgular.
Cevap:D
• Etik hangi dönemde önem kazanmıştır?
A) Rönesans B) Reform C) Orta Çağ D) Osmanlı E) Yeni Çağ Cevap:A
• Etiği kuramsal felsefeden ayırarak kendi başına bir felsefe alanı olarak ele alan ilk filozof kimdir?
A) Francis Bacon B) Descartes
C) Baruch Spinoza D) David Hume E) Aristoteles Cevap:E
• Aşağıdakilerden hangisi temel erdemlere örnek değildir?
A) Bilgelik B) Yiğitlik C) Doğruluk D) Vicdan E) Ölçülülük Cevap:D
• Aşağıdakilerden hangisi erdem kavramı için doğru değildir?
A) İnsanın ruhsal olgunluğudur.
B) Ölçülü ve dengeli olmaktır.
C) Herhangi bir dışsal baskı olmaksızın gerçekleştirilen özgün bir davranıştır.
D) Erdem aşırı uçlarda bulunmaz.
E) Ödev ve görev kavramlarıyla ilintilidir.
Cevap:E
• Aristoteles’e göre erdem nedir?
A) Erdem, insanın kendi amacına uygun bir durumda olmasıdır.
B) Erdem, ruhun düzenidir.
C) Erdem iyiliğin, iyilikse insanın ve toplumun en yüksek amacı olan mutluluğun gerçekleşmesini sağlamaktır.
D) Erdem, insanın kendinde ve kendisi içindir.
E) Erdem, insanın tinsel ve ruhsal yetkinliğidir.
Cevap:A
• ‘’Etik kutsaldır; çünkü aynı kıymette eşi yoktur ve başka hiçbir çeşit kıymetle ölçülemez.’’ sözü kime aittir?
A) Kant
B) M. Kemal ATATÜRK C) Francis Bacon
D) Montesquieu E) Platon
Cevap:B
KAYNAKÇA
▪ https://www.selcuk.edu.tr/dosyalar/files/054003/meslek_etigi%20_torun.
▪ http://www.etik.gov.tr/wp-
content/uploads/2019/03/abdulkadirmahmutoglu-etikveahlak- benzerliklerfarkliliklar.pdf
▪ http://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/284.pdf
▪ https://www.dmy.info/iyilik-nedir/
▪ https://www.dmy.info/erdem-nedir-fazilet-ne-demektir/
▪ https://dusunbil.com/sorumluluk-jean-paul-sartre-ve-hannah-arendt/
▪ http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423868543.pdf
