13. Ders
Kavramsal Sınırlamalar
Sınırlamalar temelde kavramsal mıdır?
- Tüm varsayımların kavramsal ulam temelli olduğu kanısı
- Çocuğun sözlüksel gelişiminin bu yönde olup olmadığının sorgulanması
- Tüm nesne varsayımının hem kavramsal hem de algısal açıdan daha genel bir rol üstlenmesi
- Tüm nesne varsayımı: Hiçbir dilde genel bir sözlük oluşturmak için olanak sağlamaz. O hâlde bu varsayım, çocuğun bilmediği bir sözcüğe anlam yüklemesine sınırlılık getirebilir mi?
Sınırlamalar temelde kavramsal mıdır?
- Temel düzey ve eşit ayrıntı varsayımlarının önemi → daha az kısıtlayıcı olmaları
- Sınıflandırmacı varsayımın bellek kuvvetlendirmedeki olumlu işlevi → ulam öğeleri birbiriyle karışmıyor
- 4 çeşit anlam sınırlandırmasına ek olarak karşılıklı ayrıcalık yaklaşımı (mutual exclusivity assumption) → (Markman, 1987; Markman&Wachtel, 1988; Merriman&Bowman, 1989)
- Bu varsayıma örnek: Köpek, yalnızca bir köpektir. Bir hayvan, bir evcil hayvan, bir tazı ya da bir sokak köpeği değildir.
Sınırlamalar nerede ve ne zaman uygulanır?
- Sorular: Nereden gelirler? Ne zaman etki ederler? Doğuştan mı oluşurlar, yoksa öğrenilirler mi? Öğrenilirlerse hangi kaynaktan öğrenilirler? Yalnızca çocukların erken sözcük öğrenme sürecini kolaylaştırmak için mi varlar, yoksa genel ulamlama yetisi ve kavramsal gelişimin temeli mi oluştururlar?
- En önemli nokta: Sınırlı bir zaman için geçerlidirler.
Sınırlamalar nerede ve ne zaman uygulanır?
- Golinkoff (1994): 10-12 aylıkken başlıyor ve bir yıl sonra sona eriyor ya da 12-18 aylıkken başlıyor ve belirsiz bir süre sonra;
ama elbet bitiyor.
- Çocuk, artık hangi durumda hangi sözcüğü kullanması gerektiğini, hangi sözcüğü nasıl anlamlandırması gerektiğini tam olarak öğrendiğinde sınırlama süreci de sona eriyor.
Sınırlamalar nerede ve ne zaman uygulanır?
- Hangi yaşta ve hangi durumlar sonucunda sona erdiğini tam olarak bilmek gerekir; ama bilim insanları şu noktalarda henüz hemfikir değiller:
1. Sınırlamalar nereden kaynaklanır?
2. Sınırlamalar ne zaman uygulanmaya başlar ve ne kadar sürer?
3. Sınırlamalardan ne zaman vazgeçilir?
Sınırlamalar nerede ve ne zaman uygulanır?
- Belli bir zaman sonra çocuklar sınırlamaları yok sayabilir ya da bundan vazgeçebilir.
- Daha çok sözcük girdisi olduğu zaman sınırlamalar ortadan kalkabilir.
- Edimsel etkenler de önem taşımaktadır.
Örnek: Çıkarım yapma, gözlem yapma, farklı yorumlama, gündelik konuşmalar, anlık ve hızlı gelişen durumlara verilen tepkiler, vb.
