BİRLEŞİK A M E R İ K A ' D A MODERN EV MİMARİSİ
Yazan : Mary Davis Gillios
«Journal of Home Economics» dergisinden.
Modern Amerikan evi, çizilen değişik plânlar sayesinde, öteden beri tatbik edilmekte olan esaslar dahilinde inşa edilmekte olan evlere kıya sen daha fazla boş vakit, bol ziya ve geniş yer
sağlamaktadır.
İstanbuldaki Amerikan Haberler Servisi (USIS) bu makaleyi, münhasıran istimalini taleb eden
ARKİTEKT dergisi için hazırlamıştır.
Yeni bir ev inşası imkânlarını nazarı itibara alan herhangi bir kimse kendine şu suali sorabilir: «İyi mi-marinin esasları nedir?» Böyle bir insana, Amerikan Kod Burnunda veya (Güney Colonial'da) yaşıyan in-sanların ihtiyaçlarına ve muhitin icaplarına uygun olan evlerin stili, halihazır yaşayış tarzına göre elve-rişsiz gelebilir. Bazı kimseler ise, eski mimariye sadık kalarak modern mimarinin sade şekillerinden uzak kalırlar.
Böyle bir hal tabiidir, ve bir inkılâp devresinde beklenebilir. Siyaset, moda, fen, güzel sanatlar ve ede-biyat mevzuunda daima avant gardlar, muhafazakâr-lar ve muhalifler vardır. Bu hal bugünkü ev plânla-rına tatbik edildiği zaman, liderlerin modern plânları kabul ettiği ve muhafazakârların da Birleşik Ameri-ka'nın batısında inşasına başlanan çiftlik evlerini, Kod Burnu köy evi veya bir Fransız şatosunu tercih ettiği müşahede edilir.
Çiftlik tipi ev, inkılâp devresinin hususiyetini be-lirtmektedir. Gerek Kod Burnu evlerinden gerekse modern mimamî tarzından aldığı motifleri meczederek pek sevilen ev tipini meydana getirmektedir.
Modern plânlar biraz tuhaf görüldüğünden A m e -rika'nın her yerinde kabul edilmemiştir. Vasat bir in-san bu evleri sadece garip bir şekil halinde görür. Kü-çük camlı pencerelerin, beyaz kaplama tahtaların ve yeşil pancurlarm eksikliği nazarı dikkatini celbetmek-tedir. Kendisine sunulan yaşama imkânlarını .anlama-ğa uğraşmaktansa eski tip evlerin emniyetini tercih etmektedir.
Bu mevzuu tetkik etmekte gösterilen arzusuzluk, modern mimarî sahasında birçok anlaşmazlıklara yol açmıştır. Modern evler hakkında serdedilen mülâha-zalardan biri şudur: Modern evler yaşamaya mahsus
makinelerdir ve bilhassa amelîdir. Binaenaleyh bunlar soğuk, klinik varîdir ve bir ailenin evde aradığı ra-hatlığı temin etmemektedir.
Zuhur eden yanlış fikirlerden bazıları şunlardır: Modern ev muhakkak surette düz damlı, geniş pen-cereli, bodrumsuz ve bir katlı olarak taş, kırmızı tah-ta ve camdan yapılmalıdır. Modern evin bir plân kli-şesi mahsulü olduğu v e modern plânların sadece gö-rünüşü nazarı itibara aldığı yolundaki fikirlerle bu yanlış düşünceler birleşmiştir.
Şu halde modern ev plânı nedir?
Buna verilecek cevap basit değildir, zira bu ce-vap içtimaî düşünceleri ve idealizmi ihtiva etmekte-dir. Modern mimarî, yeni mühendislik tekniğinin ve yeni inşaat malzemesinin tesiri altındadır. Hizmetçi bulma güçlüğünü, gayrı resmî tarzda yaşamaya karşı gösterilen temayülü ve kısa çalışma ile elde kalan faz-la boş zamanı nazarı itibara almaktadır. Buıgün oto-mobilin Amerikan ailesinin hayatında oynadığı rol iti-raf edilmektedir. Işığın, güneşin ve açıık havanın e-hemmiyeti idrak edilmiştir. Çocuklara karşı bir anla-yış gösterilmektedir. Nihayet bugünkü evlerdeki ra-hat yaşayışı temin eden yirminci asrın teçhizatını ha-vi uzun bir liste mevcuttur. Kalorifer, lâğım tesisatı, elektrik, radyo, televizyon, otomatik çamaşır maki-neleri, kurutma makimaki-neleri, bulaşık makimaki-neleri, buz dolapları, elektrik süpürgeleri ve harareti tanzim eden tesisat.
Onyedinci ve onsekizinci asırlarda sadece sihir-bazlık olarak tavsif edilecek olan bu hayret verici ev âletleri karşısında bir mühendis ne yapabilir? Yeni mühendislik usullerini kabul ettiği takdirde iyi bir plân çizici muhakkak surette plânını ve evin cephe-sini ona göre ayarlıyacaktır.
İlham kaynağının geniş olduğundan ve halihazır-da plânların 20 inci asrın rönesansını teşkil ettiğinden imkânlara son yoktur. Plân, şekil, teçhizat, ve malze-me bakımından hiç bir suretle birlik yoktur. Damlar düz, taşkın veya ortası sivri olabilir. Evler bir katlı, iki katlı veya bir buçuk katlı olabildiği gibi dört kö-şe, yuvarlak, müselles veya mustatil şeklinde olabilir. Yalnız bir şey kat'idir: Güzel bir tarzı mimarî vücut bulma safhasındadır. Bu stilin sayesinde klâsik bina-ların ebediyetini havi evler ve bazı mütevazı evler in-şa edilecektir. Noksanlara ve muıvaffakiyetsizliklere rağmen, canlılığı ve teorilerinin sağlamlığı bu stilin ebediyetini teminat altına almaktadır.
Modern evin kuvveti, plânlama usulüne bağlıdır. Yapılacak ilk iş ailenin ve ihtiyaçlarının tahlilidir. Aile efradının yaşlarının, alâkalarının, faaliyetlerinin ve imkânlarının gözden geçirilmesi, aynı zamanda iş tasavvurlarının, gelir kaynaklarının ve aile teşkilatın-daki muhtemel değişikliklerin nazarı itibara alınması-dır.
Bu, kısaca, bir ev plânına ne gibi şeylerin tesir ettiğinin hulâsasıdır. Plânlar modası geçmiş icaplar yerine ailenin faaliyetlerine göre tanzim edilmektedir. Modern ev plânları çocuklar için daha elverişli olarak çizilmektedir. Eşyalar daha az kırılır cinstendir. Oyun sahalarına daha fazla yer verilmiştir. Ev dahilinde oyun ve eğlence malzemesini saklamaya elverişli kâfi de-recede yer mevcuttur. Odalar bol ışıklı ve daha sıh-hîdir. Evin işi kolaylaştırıldığı için ebeveyn çocukla-rı ile meşgul olacak da/ha fazla vakit bulmaktadır.
Evin ön kısmı ile arka kısmı hususiyetlerini kay-betmektedir. Arazinin kıvrımlarına, manzarasına ve açıklığına göre, mutfak ile oturma odalarının yeri değiştirilmektedir. En güzel manzara ve nezaret, otur-ma odalarına hasredilmektedir. Güney doğuya bakan kısım ve büyük pencereler ön tarafta olduğu takdir-de, pencereleri sokaktan gizlemek üzere yeşillikler dikilir ve çit konur.
Oturma odalarının açıklığına daha geniş ölçüde yer verilmektedir. Oturma odası, yemek odası ve mut-fağa tahsis edilen yer birleştirilmektedir. Bu usulün
tatbikinde birçok sebepler vardır. İnşaat masrafları yükseldiğinden dolayı odalar âdeta bir kutu büyük-lüğünde yapılmaktadır. Sahalar birleştirildiği zaman hiç olmazsa bir büyük oda meydana çıkmaktadır. Bir çok küçük odanın temizlenmesine nazaran bir tek bü-yük odanın temizlenmesi daha kolaydır. En mühimi ise, bir ev kadını evin ücra bir köşesinde mahkûm olacağı yerde işini yaparken aynı zamanda da ailenin faaliyetlerine iştirak edebilmektedir. Cazip mutfak teçhizatı sayesinde mutfak işine hasredilen zamanın kısaltılması da diğer bir unsurdur. Aynı zamanda masalar, lâmbalar ve tezyinat eşyası ile tıklım tıklım dolu odalar faaliyete mâni olmakta ve ev kadınının işini güçleştirmektedir. Bütün aile efradının oyun oy-namasını ve herkesin sevdiği işlerle meşgul olmasını temin edecek geniş bir odanın mevcudiyeti ve bu ye-rin eğlence bittikten sonra kolay temizlenebilmesi şa-yanı tavsiyedir.
Yirminci asır evi tekâmül ettikçe, oturma odaları ve mutfak değişmektedir. Bugünün mutfağı beyaz du-varlı bir hastahane odası değildir; bilâkis gittikçe o-turma odalarının hususiyetlerini almaktadır. Çamaşır makineleri de zemin katını terkederek mutfakta yer almıştır.
Fazla eşyanın saklanmasına mahsus yerlere ehem-miyet verilmektedir. Yatak odaları küçüktür. Sade günlük oda büyüktür. Manzara daha fazla nazarı iti-bara alınmaktadır. Geniş pencerelerin önüne serilen arazinin kontrol edilmesi lâzımdır. Açık hava hayatı-nın ehemmiyeti gittikçe artmaktadır. Vaktin daha faz-lası dışarıda geçeceği için dışarıya da eve verildiği ka-dar ehemmiyet verilmesi lâzımdır. Büyüklere, çocuk-lara ve servise mahsus kısımların bulunması gerek-mektedir.
Bu makaleye ayrılan kısımda modern ev mevzu-unu tamamiyle ele almak mümkün değildir. Mühim nokta bir evin, ailenin kendi yaşayış şeraitine en uy-gun şekli yürürlüğe koyacağı bir mahfazadan ibaret olduğunu kavramaktan ibarettir. Müteşebbis bir aile 100 senelik bir evi bile istediği şekle koyabilir. Diğer taraftan, gayesiz ve düstursuz bir aile için en modern ev hiç bir şey ifade etmez.
