OLGU
Otuzdokuz yaşında erkek hasta bir yıldır olan son iki ayda artan göğüste sıkıntı hissi ve nefes darlığı şikayeti ile başvurdu. Meslek öyküsünde; 25 senedir gaz altı kaynak- çısı, son üç-dört aydır büyük kazan üretiminde çalışdığı, kazanın içine girerek kapalı alanda kaynak yaptığı öğrenildi. Yirmibeş yıldır bir paket/gün sigara kullanıyordu. Öz- geçmiş ve soygeçmişinde özellik yoktu. Laboratuvarda; rutin kan tetkikleri normal O2 sat: %96 idi.
SFT’de; FEV1: %80 (3.14), FVC: %78 (3.69) FEV1/FVC: %85 MEF25: %72 PEF: %69 MEF25-75: %72 DLCO: % 90 DLCO/VA: % 88 idi. Hastanın PA akciğer grafisinde bila- teral retikulonodüler dansite artışı izlendi (Resim 1).
Yüksek rezülosyonlu toraks tomografisinde (YRBT); her iki akciğerde interstisyel izler- de peribronkovasküler nodüler belirginleşmeler, ılımlı bronşektazik değişiklikler, plev- raya uzanan lineer dansiteler ve subplevral nodüler düzensizlikler ve yamalı vasıfta buzlu cam opasiteleri izlendi (Resim 2).
Hastanın bilateral interstisyel görünümü açıklayan bir mesleği olması ve radyolojik gö- rünümün siderozisle uyumlu olması üzerine kaynakçı pnömokonyozu tanısı kondu.
İşten uzaklaşma önerilerek istirahat raporu verildi. Üç ay sonra kontrole çağrıldı.
Kaynakçı Pnömokonyozu
36
Berna Erden Gebeşoğlu, Sevtap Gülgösteren, Bilge Üzmezoğlu, Cebrail Şimşek
Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara
TARTIŞMA
Resim 1: PA akciğer grafisinde bilateral retikülonodüler dansite artışları.
Resim 2: Yaygın blateral mikro nodüler lezyonlar.
• Silika • Asbestoz • kobalt
• Berilyum• Arsenik • Nikel • Kadmiyum • Krom • Berilyum
• Karbon • Kalay • Demir • Alüminyum
• Ozon • Azot oksitleri • Fosgen • Fosfin
• Kabronmonoksit • Karbondiyoksit• Kadmiyum • Krom • Froridler • Kurşun • Manganez • Magnezyum • Civa • Molibden • Nikel • Titanyum • Vanadyum • Çinko
Partiküler Zararlı FibrotikNonfibrotikKarsinojen
Kısmen zararsız
Gazlar Pnömokonyoz etkenleriPulmoner irritanlarPrimer pulmoner
Kaynak dumanı Nonpulmoner Şekil 1: Kaynak dumanının içerikleri.
Kaynakçılık, metalleri yüksek ısı altında eriterek ya da yüksek basınç uygulayarak bir- birine yapıştırmak için yaygın olarak kullanılan bir işlemdir. Sanayide çalışan nüfusun yaklaşık olarak %2’sinin uğraştığı en yaygın mesleklerden biridir. En çok elektrik ark kaynağı ve gaz altı kaynağı kullanılmaktadır.
En sık kaynak yapılan malzemeler demir, hafif çelik ve paslanmaz çeliklerdir. Çeliğin yapısında temel bileşen olarak demir bulunmakla birlikte, krom, nikel ve manganez de içerebilir. Kaynak işlemi sırasında kaynak yüzeyinde 2000-3000 derece ısı oluşmak- tadır. Bu ısı, metal oksitlerinin, metal yüzey kirliliklerinin ve çeşitli gazların iş ortamı- na salınmasına neden olmaktadır. Sonuç olarak kaynak dumanı, mikst bir maruziyet kaynağıdır. Kaynakçılık işleminin çeşitli sağlık zararları olmakla birlikte, en önemlisi kaynak dumanının solunum yoluyla alınması ve bunun sonucu olarak hava yollarında ve akciğer parankiminde oluşturduğu hastalıklardır.
Kaynak dumanı genel olarak akciğerlerin savunma mekanizmalarının kırarak ve ken- dini temizleme yeteneklerini azaltarak, enfeksiyon hastalıklarına eğilimi artırır, allerjik maddelere duyarlılığı artırır. Bunların sonucu olarak kaynakçılarda bronşit, pnömoni gibi hastalıklar daha sık görülebilir, solunum fonksiyonları bozulabilir. Sigara içen, iyi havalandırılmayan iş ortamlarında çalışan ve solunum maskesi gibi kişisel koruyucu malzemelerin kullanımına özen göstermeyen kaynakçılarda solunum fonksiyonları daha çok bozulur.
Kaynak dumanının kendisi de astımın nedenlerindendir. Toplumda gördüğümüz her 100 astım vakasının yaklaşık olarak 15 kadarı, hastanın yapmakta olduğu işi ile iliş- kilidir. Kaynak dumanı, meslekle ilişkili astımın beşinci en sık nedenidir. Aynı şekilde, KOAH’ın da en önemli nedenleri ve kolaylaştırıcıları arasında sayılmaktadır.
Kaynak dumanı gözlerde, burunda, boğazda yanma, baş ağrısı, bulantı, kusma, gö- ğüste sıkıntı, nefes darlığı, ateş gibi kısa süreli etkilere neden olabilir. Kazan ve boru imalatı gibi, iyi havalandırılmayan kapalı alanlarda yüksek yoğunluklu kaynak işlemleri, kısa sürelerde yüksek duman maruziyeti ile, nefes darlığı, morarma, ani solunum yet- mezliği ve hatta ölüme kadar varabilen sonuçlara neden olabilirler.
Kaynakçılarda görülen kısa süreli rahatsızlıklardan biri de metal dumanı ateşi olarak bilinen gribe benzer durumdur. Bu hastalığın başlıca nedeni, çinko başta olmak üzere, bakır, kadmiyum, manganez, alüminyum gibi metallerin dumanıdır. Kaynak dumanı- na maruz kaldıktan sonraki saatler içinde ateş, titreme, baş ağrısı, kas ağrıları, kırgınlık, göğüste sıkıntı hissi, öksürük gibi yakınmalara neden olur. Genellikle bir-iki gün içinde kendiliğinden düzelir. Önemi; işyerinde yüksek düzeyde kaynak dumanına maruz ka- lındığını göstermesi ve gerekli önlemler alınmazsa daha ciddi ve kalıcı hasarlar gelişe- ceğinin habercisi olmasıdır.
Kaynakçı akciğeri; kaynak dumanı içerisindeki farklı etkenlerin karmaşık etkileri sonu- cu birlikte oluşturdukları, solunum yollarını her düzeyde etkileyen, hem hava yollarını,
hem akciğer dokusunu birlikte tutan, karışık bir solunum maruziyeti hastalığıdır. Daha çok kaynak dumanının uzun süreli sonuçlarını tanımlar. Diğer pnömokonyozların ak- sine, kaynakçı pnömokonyozunun, tozdan korunma tedbirlerine özen gösterilmesiyle tamamen ya da kısmen gerileme umudu vardır.
Ayırıcı tanı da; diğer pnömokonyozlar, hipersensitivite pnömonisi, respiratuar bron- şiolit, mikoplazma pnömonisi düşünülebilir. Kaynakçı akciğerinde; akciğer grafisinde özellikle orta zonlarda ,perihiler ve alt zonlarda küçük nodüller vardır. Maruziyet erken sonlandırılırsa geriler, yoksa fibrozise ilerler; nodüller yaygınlaşır, buzlu cam ve bal peteği görünümleri, amfizem alanları gelişir. YRBT görünümü hipersensitivite pnömo- nisi ile karışabilir. Serum ve bronşiyal lavajda ferritin yüksektir. Ayırıcı tanıda meslek anamnezinin ayrıntılı alınması önemlidir.
Anahtar Bulgular
Kaynakçılarda akciğer kanseri sıklığının da yüksek olduğuna dair bulgular vardır. En önemli risk faktörü olarak da paslanmaz çelik içerisindeki krom suçlanmaktadır. Ancak sigara içimi daha büyük bir zararlıdır ve ikisinin etkisini ayırt etme imkanı yoktur . Kapalı ortamda yapılan kaynak işlemlerinin riski daha yüksektir. Kaynak dumanı, ça- lışanın solunum mesafesine erişmeden önce, lokal egzoz havalandırma yöntemleriyle başarıyla uzaklaştırılmalıdır. Mühendislik tedbirleri, havalandırma ve yeterli kişisel ko- ruyucuların kullanımı gibi tedbirlerle, maruziyet riski en aza indirilmelidir.
Meslek hastalıkları nedenleri bilindiğine göre, tamamen önlenebilir hastalıklardır. Has- talıkların meslekle ilişkileri akılda tutulmalıdır.
KAYNAKLAR
1. Şimşek C. Kaynakçı Akciğeri Türkiye Klinikleri, Tıp Bilimleri 1992; 12: 212-8.
2. Kelleher P, Pacheco, Newman LS. Inorganic Dust Pneumonias: The Metal-Related Parenchymal Disorders. Environ Health Perspect 2000; 108 (Suppl 4): 685-96.
3. Kusaka Y, Sato K, Suganuma N, Hosoda Y. Metal-Induced Lung Disease: Lessons from Japan’s Experience. J Occup Health 2001; 43: 1-23.
4. Funahashi A, Schlueter DP, Pintar K, et al. Welders’ pneumoconiosis: Tissue elemental microa- nalysis by energy dispersive x ray analysis. British Journal of Industrial Medicine 1988; 45: 14-8.
5. Mustafa Anıl Cömert , Hınç Yılmaz , Berna Erden Gebeşoğlu, Engin Tutkun, Bekir Keskinkılıç , Tahir Soydal. Kaynak İşçilerinde Pnömokonyoz Gelişimi Yönünden Risk Faktörlerinin Değerlendi- rilmesi Evaluation of Risk Factors in Pneumoconiosis Development Among Welders Ankara Med J 2014; 14: 11-4.
