GÜVEN ENDEKSLERİ. Güven Endeksleri (puan) 64,4 SANAYİ SEKTÖRÜ

SANAYİ SEKTÖRÜ GÜVEN ENDEKSLERİ

2015

EKİM

1 ^{Ekim 2015}

Ağustos

ayında 103,7 seviyesine gerileyen Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE), Eylül’de 4,6 puan dü- şüş kaydederek 99,1 düzeyine geriledi. Endek- sin gelişiminde, mamul stok miktarı dışındaki tüm kalemler olumsuz rol oynarken, gelecek 3

aya dair üretim ve son 3 aydaki toplam sipariş miktarı gibi faktörlerdeki kötüleşme dikkat çek- ti. Öte yandan Ağustos ayında 62,4 seviyesinde kaydedilen Tüketici Güven Endeksi (TGE) ise Eylül’de %6,1 düşüşle 58,5 puana geriledi. En- deksin Eylül ayındaki gelişiminde, tasarruf etme

ihtimali ve genel ekonomik duruma dair beklen- tilerdeki sırasıyla %18,3 ve %7,2 oranlarındaki düşüşler dikkat çekerken, hanenin maddi duru- mu ve işsiz sayısı alt endekslerindeki, sırasıyla

%4,7 ve %2,6’lık gerilemeler de endeksi aşağı yönlü etkiledi.

İktisadi

aktivitenin öncü göster- gelerinden İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO), Ağustos ayında gerçekleştirdiği %74,8’lük seviyesinden 1,1 pu-

anlık artış kaydederek Eylül ayında %75,9 düze- yine yükseldi. Bu dönemde, KKO kapsamındaki tüm mal gruplarında yukarı yönlü hareketler göz- lenirken, mevsimsel etkilerden arındırılmış kapa-

site kullanım oranı da bir önceki aya göre 1 puan arttı. Bu doğrultuda yılın 3. çeyreğinde KKO, or- talama %75,5 seviyesinde gerçekleşerek önceki yılın aynı dönemine göre %1,2 artış gösterdi.

72,4

76,4 75,9

65 68 71 74 77 80

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9

2013 2014 2015

Kapasite Kullanım Oranı (%) Kapasite Kullanım Oranı (%)

Kaynak: TCMB 102,1

101,4 113,3

99,1

75,8 78,5

64,4

58,5 50

60 70 80 90 100 110 120 130

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9

2013 2014 2015

RKGE TGE

Güven Endeksleri (puan)

2013 2014 2015

Tüketici Güveni Düşüşünü Sürdürdü

Kaynak: TCMB & TÜİK

Kapasite Kullanım Oranı 3. Çeyrekte Yükseldi

Reel Kesim Güveni Kötümser Kanada Geçti

Eylül’de Tüm Mal

Gruplarında Artış

Görüldü

Para

Politikası Kurulu (PPK), 22 Eylül 2015 tarihli toplantı sonrasında enerji fiyatlarındaki gelişmelerin enflasyonu olumlu etkilediğini, bununla birlikte, döviz kuru hareketlerinin çekirdek enflasyon eğilimindeki iyileşmeyi geciktirdiğini bildirdi. Bu çerçevede PPK, yurtiçi ve küresel piyasalardaki belirsizlik- lerin enflasyon beklentileri üzerindeki etkileri ile enerji ve gıda fiyatlarındaki oynaklıkları dikkate alarak, gerekli görülen süre boyunca likidite politikasındaki sıkı duruşun korunmasına karar verdi. Faizlerde bir değişikliğe gitmeyen Kurul, önümüzdeki dönemde para politikası kararları- nın enflasyon görünümündeki iyileşmenin hızına bağlı olacağını da belirtti. Bu doğrultuda PPK, enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve enflasyonu etkileyen diğer unsurların yakından izleneceğini ve enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana kadar getiri eğrisini yataya yakın tutmak suretiyle para politikasındaki tem- kinli duruşun sürdürüleceğini açıkladı.

Enflasyon ise, Eylül ayında yükselişini sürdür- dü. Bu dönemde bir önceki yılın aynı ayına göre

%7,95 artan Tüketici Fiyatları Endeksi’nin (TÜFE) yıllık gelişiminde, gıda fiyatları güçlü etkisini sür- dürdü. Yıllık bazda sırasıyla %10,73 ve %13,99 oranlarında yükselen gıda ve alkolsüz içecekler ile lokanta ve oteller fiyatlarının yanı sıra %8,28 artan konut fiyatları bir arada, yıllık enflasyonun 4,9 puanını açıkladı. Öte yandan TÜFE, Ağustos ayına göre %0,89 oranında artış kaydetti.

PARA POLİTİKASI ve ENFLASYON

Mayıs

döneminde %9,3 olarak gerçek- leşen işsizlik oranı, Haziran dö- neminde %9,6’ya yükseldi. Oran erkeklerde %8,6, kadınlarda ise %11,6 olarak kaydedildi. Mevsimsel- likten arındırılmış işsizlik oranı ise, %10,4 seviyesi- ne yükseldi. Öte yandan veriler, Haziran döneminde istihdam oranının geçen yılın aynı dönemine göre 0,4 puan artışla %47,1, işgücüne katılım oranının ise 0,8 puan artışla %52,1 seviyesinde gerçekleş- tiğini gösterdi. İşgücüne katılım erkeklerde %72,4 olurken, kadınlarda ise %32,3 ile yeni rekor sevi- yeye yükseldi. Haziran döneminde ayrıca, genç iş- sizlik oranının %17,7, tarım dışı işsizlik oranının ise

%11,7 düzeyinde gerçekleştiği gözlendi.

İŞGÜCÜ PİYASALARI

TCMB Faiz Oranları (%, 2013 – 2015 Eylül)

Kaynak: TDM

7,75 7,89 8,39

9,38 9,66 9,16 9,32 9,54 8,86 8,96 9,15 8,17

7,24 7,55 7,61 7,91 8,09 7,20

6,81 7,14 7,95

4 6 8 10 12

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9

2014 2015

TÜFE Değişim Oranı (%, Yıllık) 10,3 10,2

9,7 9 8,8 9,1

9,8 10,1 10,5 10,4 10,7 10,9 11,3 11,2 10,6

9,6 9,3 9,6 7

8 9 10 11 12

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran

2014 2015

İşsizlik Oranı (%) Mevsimsellikten Arındırılmış İşsizlik Oranı (%) Kaynak: TÜİK

İşsizlik

TÜFE Değişim Oranı (%, Yıllık)

İşsizlik Oranı

%9,6 Oldu

Kaynak: TÜİK

Kadınlar İşgücüne Katılımda Yeni Rekor Kırdı

Enflasyon Yükselişini Sürdürdü Faizler

Eylül’de de

Sabit Kaldı

ÜLKELER VE İLLER BAZINDA İHRACAT

TİM

verilerine göre, Eylül ayında ihracat bir ön- ceki yılın aynı ayına göre %19,8 oranında düşerek 10,6 milyar dolar oldu. Eylül ayında en çok ihracat yapan sektör 1,9 milyar

dolarla otomotiv olurken, bunu sırasıyla 1,4 ve 1,1 milyar do- larlık ihracatla, hazır giyim ve konfeksiyon ile kimyevi madde- ler sektörleri takip etti. Bu dö- nemde otomotiv ihracatı %4,2

oranında yıllık düşüş yaşarken, hazır giyim ve kimyevi maddeler sektörleri ise sırasıyla %16,4 ve

%27,1 gerileme sergiledi. Eylül ihracat sıralamasında 4. sırada yer alan elektronik grubunda da

%20,6’lık düşüş gerçekleşti. Bu dönemde sektörler genelinde en güçlü performans, yıllık %26,3 artış ile savunma ve havacılık sanayinde, en keskin düşüş ise, ihracatı %62,7 oranında gerileyen mücevher sektöründe görüldü.

Bu doğrultuda, Eylül ayında yıllık ihracat gelişim hızına en olumlu katkıyı 0,4 yüzde puanla fındık sektörü yaptı. İlgili dönemde ih- racat gelişim oranını aşağı yön- lü etkileyen sektörlerin başında ise, kimyevi maddeler ve çelik geldi. Bu iki sektör, Eylül ayında Türkiye’nin toplam ihracat hı- zını sırasıyla -3,1 ve -2,4 puan etkiledi. Eylül ayındaki ihracat düşüşünde, bayram tatilindeki 3 işgünü kaybının ve bayram son- rasında yaşanan yavaşlamanın olumsuz etkileri görüldü.

İHRACATTAKİ GELİŞMELER

Kaynak: TİM İhracat Verileri 15,4

12,6 11,6

7,7 7,6

5,9 4,7 4,4 4,1 3 3 2,7 2,1 2 2

0 3 6 9 12 15 18

Otomotiv Hazırgiyim Kimyevi Maddeler Çelik

Elektrik Elektronik Tekstil Demir Hububat, Bakliyat Makine Mobilya, Orman Ürünleri Madencilik İklimlendirme Çimento, Cam Fındık Mücevher

Sektörler Bazında İhracat (milyar $, İlk 15 Sektör)

2014 Ocak-Eylül 2015 Ocak-Eylül

Sektörler Bazında İhracat (milyar $, İlk 15 Sektör)

3 ^{Ekim 2015}

TİM

verilerine göre, Eylül ayında en çok ihracat yapılan ilk 5 ülke, Almanya, İn- giltere, Irak, İtalya ve ABD oldu.

Bu dönemde Almanya’ya yapı- lan mal ihracatı, bir önceki yılın

aynı ayına göre %14,4 oranında gerilerken, İngiltere pazarında da %11,2’lik bir daralma görül- dü. Aynı dönemde Irak’a yapılan ihracat ise yeniden gerileyerek

%32,3 düşüş kaydetti. ABD’ye

ihracat Eylül ayında %8,1’lik bir düşüş yaşarken, İtalya pazarın- daki değişim oranı %-2,1 oldu.

Rusya’ya yapılan ihracat ise

%48 oranında ciddi bir daralma sergiledi. Bu dönemde BAE pa- zarı, %10,5 büyüme ile dikkat çekti.

Ülke grupları bağlamında, 2015 yılının ilk 9 ayında AB ülke- leri, Türkiye’nin ihracatında

%45,7’lik bir paya sahip oldu.

Bu dönemde ülke grupları ara- sında 2. sırada gelen Ortadoğu da, geçen yılın aynı dönemi- ne göre, payını 1 puan artışla

%19,9’a yükseltti. Afrika paza- rında ise 0,2 puanlık bir artış yaşandı. Buna karşılık, Bağımsız Devletler Topluluğu’nun (BDT) pastadaki payı 2,3 puan daral- ma kaydetti. Kuzey Amerika ve Uzakdoğu ülkelerine yapılan ih- racatın payı bir önceki yılın aynı dönemine göre sırasıyla 0,8 ve 0,3 puanlık artışlar kaydeder- ken, diğer Amerika pazarında ise dilim daralması yaşandı.

En çok ihracat yapan iller ara-

sında ise, Eylül ayında ilk sırayı yine İstanbul alırken, onu Bursa ve Kocaeli izledi. İstanbul ve Bursa bu dönemde sırasıyla 4,7 ve 0,97 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirirken, Kocaeli’nin ihracatı 0,86 milyar dolar oldu.

Sıralamada 4.lüğü 0,61 milyar dolarla İzmir, 5.liği ise 0,53 mil- yar dolarla Ankara aldı.

45,7% 19,9%

9,2%

9%

5,5%

2,9% 3%

1,8%

1,3%

1,8%

Ülke Gruplarının İhracattaki Payı ( %, Ocak-Eylül 2015 )

AB Ortadoğu Afrika BDT K. Amerika ST Diğer Avrupa Diğer Asya Uzakdoğu Diğer Amerika Diğer Ülkeler 1.104

786 591 569 533 477 383 276 274 249

300 0 600 900 1.200 1.500

Almanya İngiltere Irak İtalya ABD Fransa İspanya Rusya Romanya BAE

Ülkeler Bazında İhracat (milyon $, İlk 10)

2014 Eylül 2015 Eylül

Ülkeler Bazında İhracat (milyon $, İlk 10)

Kaynak: TİM İhracat Verileri

Ülke Gruplarının İhracattaki Payı (%, Ocak-Eylül 2015)

Rusya’ya İhracatta

Ciddi Daralma Yaşandı

İhracat Düşüşü Bayram Nedeniyle Hızlandı

Savunma Sanayi Eylül’de de Dikkat Çekti

Kaynak: TİM İhracat Verileri

BAE Pazarındaki Artış Dikkat Çekti

İhracat Hızına En Olumlu

Katkı Fındıktan

Cari

işlemler açığı Temmuz ayında 3,2 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu dönemde cari işlemler hesabı, mal ve birin- cil gelirler dengelerindeki sırasıyla 5,8 ve 0,5 milyar dolarlık açıklarla

aşağı yönlü hareket ederken, hiz- metler dengesindeki 3 milyar do- larlık fazladan olumlu etkilendi. Bu veriler doğrultusunda açık, yılın ilk 7 ayında, önceki yılın aynı döne- mine göre %5,6 oranında bir dü-

şüş kaydederken, altın hariç açık

%8,8 arttı. Yıllıklandırılmış cari açık ise 45 milyar dolar oldu. Öte yandan finans hesapları, Temmuz ayında önemli ölçüde diğer yatı- rımlar kaleminden destek alan bir

güçlenme sergilerken, portföy ya- tırımlarındaki çıkışlar dikkat çekti.

Bu bağlamda finans hesapları 5,1 milyar dolar net giriş kaydederken, resmi rezervler ise 2 milyar dolar arttı.

ÖDEMELER DENGESİ

5

3,4 3,4

4,9 3,7 4,2

2,4 2,2 2,4 2,3

5,8 6,9

2,3 3,6

5 3,8 4,3 3,3 3,2

0 2 4 6 8 10

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz

2014 2015

Cari İşlemler Açığı (milyar $)

DIŞ TİCARET DENGESİ

TÜİK

verilerine göre,

Ağustos ayında ih- racat geçen yılın aynı dönemine göre %2,8 oranında düşerek 11,1 milyar dolar oldu. Bu dönemde en yüksek değerde ihracat gerçekleş- tiren fasıl, dolar bazında %10,6 yıllık artış kaydeden motorlu kara taşıtları olurken, onu sırasıyla %7 ve %3 ihracat daralması gerçek- leştiren makineler ve örme giyim izledi. Ağustos ayında 4.lüğü ise,

%0,9 artış kaydeden elektronik aldı. Bu dönemde toplam ihracat yıllık gelişimine en olumlu katkıyı 2,6 puanla kıymetli taşlar ve me- taller faslı yaparken, en olumsuz katkı -1,5 puanla mineral yakıtlar ve yağlar grubundan geldi.

İthalat ise Ağustos ayında yıllık bazda %18,2 oranında bir düşüş sergileyerek, 16 milyar dolar oldu.

Bu dönemde en yüksek değerde ithalat yapan fasıllar, sırasıyla mi-

neral yakıtlar ve yağlar, makineler ve motorlu kara taşıtları oldu. İt- halat, mineral yakıtlar ve yağlar ile makineler gruplarında sırasıyla yıllık %40,7 ve %11,6 oranında azalırken, motorlu kara taşıtların- da ise %19,3 arttı. Ağustos ayında ithalatın gelişim hızına en büyük pozitif katkı kıymetli metaller ve taşlar faslından gelirken, aşağı yönlü destek veren grupların ba- şında ise mineral yakıtlar ve yağlar yer aldı.

Bu veriler doğrultusunda, dış ti- caret açığı Ağustos ayında yıllık

%39,8 oranında bir düşüşle 4,9 milyar dolar oldu. Ocak-Ağustos döneminde ise açık %16,9 geri- ledi ve 45,2 milyar dolar olarak kaydedildi. Yılın ilk sekiz ayında ihracatın ithalatı karşılama oranı da, önceki yılın aynı dönemine göre 2,1 puan artarak %67,9 se- viyesinde gerçekleşti.

12,4 13,1 14,7

13,4 13,7 12,9 13,3 11,4

13,6 12,9 13,1 13,3 12,3 12,2 12,5 13,4

11,1 12 11,8 11,1 8

10 12 14 16 18 20

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

İhracat (milyar $)

2014 2015

İhracat (Milyar $)

159,2

104,8

54,4 140,9

95,7

45,2 0

50 100 150 200

İthalat İhracat Dış Ticaret Açığı Dış Ticaret (milyar $)

2014 Ocak-Ağustos 2015 Ocak-Ağustos

Dış Ticaret (Milyar $)

Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK

Kaynak: TCMB

Cari İşlemler Açığı (milyar $)

İlk 8 Ayda Açık

%16,9 Geriledi İthalat Ağustos ayında

%18,2 Düştü

Resmi Rezervler Temmuz’da Arttı

Cari Açık İlk 7

Ayda %5,6 Geriledi

5 ^{Ekim 2015}

AVRUPA EKONOMİSİ

Haziran

ayı yıllık g e l i ş i m oranı %1,5’e revize edilen Euro

Bölgesi sanayi üretimi, Temmuz ayında hızını %1,9’a yükseltti.

Bunun yanı sıra, bölge işsizlik

oranı Ağustos ayında %11 dü- zeyinde gerçekleşti. Yıllık tüketici enflasyonu ise, Ağustos ayındaki

%0,2 seviyesinden, Eylül ayında

%-0,1’e geriledi. Son 6 ayın ilk fi- yat düşüşüne işaret eden ve ener-

-23,9

-3,7

-7,1

-0,86

0,41 0,34

-5 -3 -1 1 3 5 7 9

-40 -35 -30 -25 -20 -15 -10 -5

0 ^{2013 2014 2015}

Euro Bölgesi Güven Endeksleri (puan)

Tüketici Güven Endeksi (sol eksen) Reel Kesim Güven Endeksi (sağ eksen)

-3,1

2,8 1,9

11,9 12

11

4 6 8 10 12 14

-6 -4 -2 0 2 4 6 8

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8

2013 2014 2015

Euro Bölgesi'nde Sanayi ve İşsizlik (%)

Sanayi Üretim Endeksi Yıllık Büyüme Hızı İşsizlik Oranı (sağ eksen)

Euro Bölgesi’nde Sanayi ve İşsizlik (%)

Euro Bölgesi Güven Endeksleri (puan)

Kaynak: TradingEconomics Kaynak: TradingEconomics

ji fiyatlarının etkilerini barındıran söz konusu gelişme, bölgedeki

deflasyon endişelerini yeniden artırdı. Öte yandan bölgede reel

kesim güveni Eylül ayında bir miktar toparlanırken, tüketici gü-

ven endeksinde ise aşağı yönlü hareket görüldü.

İşsizlik Oranı %11 Olarak Gerçekleşti

Euro Bölgesinde

Deflasyon Endişeleri Arttı

YÜKSELEN EKONOMİLER ABD EKONOMİSİ

ABD

ekonomisine dair ve- riler, sanayinin zayıf temposunun 3. çeyrekte de sürdü- ğüne işaret ediyor. Bu bağlamda, Ağustos ayında ABD sanayi üre- timi, önceki yılın aynı dönemine göre %0,9 büyüme kaydederek 2010 Ocak ayından sonraki en dü- şük performansını sergiledi. Söz konusu çeyrekte bozulmalar ya- şayan tüketici ve reel sektör bek- lentilerinde ise, Eylül ayında da dü- şüşler görüldü. Bu bağlamda reel kesim güveni 2013’ten bu yana, tüketici güveni ise son 11 ayın en düşük seviyesini kaydetti. ABD Merkez Bankası FED Eylül ayında da faizleri sabit bırakırken, istih- dam piyasasından gelen beklenti- lerin altındaki görünüm, faiz artı- şının zamanlamasına ilişkin soru işaretlerini artırdı. Bununla birlikte, Eylül ayında işsizlik oranı %5,1 seviyesinde sabit kalırken, yıllık tüketici enflasyonu Ağustos’ta da

%0,2 oldu. Çekirdek enflasyon ise bu dönemde, %1,8 seviyesini yineledi.

4,8

0,9 6,6

5,1

0 1 2 3 4 5 6 7 8

2014 2015

ABD Sanayi Üretimi ve İşsizlik (%)

Sanayi Üretimi Yıllık Büyüme Hızı İşsizlik Oranı

ABD Sanayi Üretimi ve İşsizlik (%)

GSYH Büyüme Hızı (%, Yıllık)

1 0,8

6

1,8 1

5,8

1,6 1,3

5,6

1,1 2

5,7 2

0,6

5,1

1,7 0,7

5

2,2 0,9

4,9 2,6

0,4

5 2,6

-2,2

4,7 2,2

-4,6

4,7

-6 -4 -2 0 2 4 6 8

Meksika Rusya Endonezya

GSYH Yıllık Büyüme Hızı (%, yıllık)

2013 Ç1 2013 Ç2 2013 Ç3 2013 Ç4 2014 Ç1 2014 Ç2 2014 Ç3 2014 Ç4 2015 Ç1 2015 Ç2

Kaynak: TradingEconomics

Kaynak: TradingEconomics

Meksika

%2,2 Büyüdü

Rusya’da Düşüş Hızlandı Endonezya

İç Taleple

Gelişmekte

olan ekonomilere dair 2015 2.

çeyrek büyüme verileri açıklanma- ya devam ediyor. Bu bağlamda; ilk çeyrek yıllık büyüme hızı %2,6’ya yukarı yönlü revize edilen Meksi- ka ekonomisi, yılın 2. çeyreğinde beklentilerin üzerinde bir tempo sergileyerek %2,2 büyüdü. Meksika

ekonomisinin bu dönemdeki büyü- me performansında hizmetler sek- töründeki canlanma etkili olurken, madencilik sektöründeki daralma- nın ise olumsuz etkisini sürdürdüğü dikkat çekti.

Asya’nın yükselen ekonomilerinden Endonezya ise, bu dönemde yıllık bazda %4,7 GSYH artışı kaydetti.

2015 yılında global krizden bu yana

en düşük büyüme hızlarına imza atan Endonezya ekonomisinde, tü- ketim ve yatırım harcamalarındaki artışın yavaşladığı göze çarpıyor.

İkinci çeyrekte ihracattaki düşüş ekonominin büyüme performansını olumsuz etkilerken, ithalattaki geri- lemede ise hızlanma gözleniyor.

Öte yandan Rusya, yılın ilk çeyre- ğinde kaydettiği %2,2 oranındaki

daralmanın ardından, 2. çeyrekte

%4,6’lık GSYH daralmasına sahne oldu. Böylelikle 2009 yılı 3. çeyre- ğinden bu yana en kötü performan- sını sergileyen Rusya ekonomisinin, imalat sanayi ve inşaat sektörlerin- deki düşüşlerin yanı sıra hizmetler alt sektörlerinde de daralmalar ya- şadığı anlaşılıyor.

ABD Sanayisi Düşük Performans Sergiliyor

Enflasyon %0,2

Seviyesini

Tekrarladı