Prof. Dr. Ergin NOMER
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuku Anabilim Dalı
Prof. Dr. Nuray EKŞİ Prof. Dr. Günseli ÖZTEKİN GELGEL
Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı
MİLLETLERARASI TAHKİM HUKUKU
Cilt I
4. Bası
II
Yayın No : 2878 Hukuk Dizisi : 1416
3. Bası - Haziran 2008 - İSTANBUL 4. Bası - Mart 2013 - İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 377 - 902 - 5
Cop yright© Bu ki ta bın bu ba sı sı için Tür ki ye’de ki ya yın hak la rı BE TA Ba sım Ya yım Da ğı tım A.Ş.’ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kıs men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya baş ka her han gi bir şe kil de ço ğal tı la maz, da ğı tı la maz.
Nor mal öl çü yü aşan ik ti bas lar ya pı la maz. Nor mal ve ka nu nî ik ti bas lar da kay nak gös te ril me si zo run lu dur.
Dizgi : B e t a B a s ı m A . Ş . Baskı -Cilt : Pasifik Ofset
Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / İSTANBUL Tel: (0212) 412 17 77 (Sertifika No. 12027) Kapak Tasarım : Gökhan Ayrancı
Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50
www.betayayincilik.com
III
D Ö R D Ü N C Ü B A S I Y A Ö N S Ö Z
Milletlerarası Tahkim Hukuku Kitabı’nın üçüncü basısından sonra ger- çekleşen önemli bir değişiklik, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 1 Ekim 2011 tarihinde yürürlüğe girmesidir. 6100 sayılı HMK’nın 450. mad- desi ile, 1086 sayılı HUMK yürürlükten kaldırılmıştır. HMK’nın 407-444.
maddeleri, iç tahkimi düzenlemektedir. HMK’nın 407. maddesine göre, HMK’da yer alan tahkime ilişkin hükümler, yabancılık unsuru içermeyen ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği uyuşmazlıklar hakkında uygula- nır. 1086 sayılı HUMK’un yürürlüğe girdiği 1927 yılından itibaren HUMK’da birçok değişiklik yapılmasına rağmen tahkime ilişkin hükümlerine dokunul- mamıştı. 1927-2011 yılları arasında yürürlükte olan HUMK’un tahkime iliş- kin 516-536. maddeleri ile 6100 HMK’nın 407-444. maddeleri arasında radi- kal farklılıklar bulunmaktadır. Bu basıda, 6100 sayılı HMK’nın 407-444.
maddeleri ile düzenlenen iç tahkime ilişkin hükümler kitaba eklenmiş ve yararlanılan kaynaklar güncelleştirilmiştir. Ayrıca, 2008 yılından sonra Türkiye ile bazı devletler arasında yapılan iki taraflı yatırımların korunması ve teşviki antlaşmalarında yer alan tahkime ilişkin hükümler hakkında bilgi verilmiştir.
Kitabın basısının kısa sürede gerçekleşmesini sağlayan Beta Yayınevinin değerli yöneticisi Sayın Seyhan Satar’a; dizgisini özenle gerçekleştiren Sayın Gülgonca Çarpık ve kapak tasarımını yapan Sayın Gökhan Ayrancı’ya teşek- kür ederiz.
11 Mart 2013 Prof. Dr. Er gin NO MER
IV
Ü Ç Ü N C Ü B A S I Y A Ö N S Ö Z
Açık bir eko no mik po li ti ka iz le yen ve eko no mik kal kın ma da ya ban cı ser ma- ye yi teş vik et mek için ge rek li bü tün adım la rı atan ül ke miz, tah kim ko nu sun da ki ge liş me le re se yir ci kal ma mış ge rek ulu sal mev zu atın da yap tı ğı dü zen le me ler le ve ge rek se ta raf ol du ğu mil let le ra ra sı ant laş ma lar la dün ya da ki ge liş me le re tam an la mıy la ayak uy dur muş tur. Ya sal dü zen le me ler de ve ta raf olu nan ant laş ma lar- da gös te ri len ba şa rı ne ya zık ki uy gu la ma ya yan sı tı la ma mış ve Tür ki ye tah kim cen ne ti olan ül ke ler ara sı na gi re me miş tir.
Tah kim tec rü be si mev zu atı nın ge ri sin de kal mak la be ra ber tah kim mü es se- se si, Türk hu ku kun da uzun bir geç mi şe sa hip tir. Tah kim ile il gi li ya sal dü zen le- me ler ve ta raf ol du ğu muz mil let le ra ra sı ant laş ma lar, Tür ki ye’nin, hu ku kî açı dan bu alan da Av ru pa ül ke le ri ile ay nı ko num da ol du ğu nu açık ça gös ter mek te dir.
1927 yı lın da yü rür lü ğe gi ren Hu kuk Usu lü Mu ha ke me le ri Ka nu nu nun 516 ile 536. mad de le ri ara sın da dü zen le nen iç tah ki min ve 2001 yı lın da yü rür lü ğe gi ren 4686 sa yı lı MilletlerarasıTahkimKanunu ile dü zen le nen mil let le ra ra sı tah ki min ya nı sı ra Tür ki ye, 1991 yı lın da, MilletlerarasıTicarîTahkimeİlişkin1961Avrupa- Cenevre Konvansiyonu ile Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizine
İlişkin1958NewYorkKonvansiyonu’nu onay la mış tır.
Söz ko nu su mev zu at ve ant laş ma la rın dı şın da, Tür ki ye, dev le tin ta raf ol du ğu ya tı rım uyuş maz lık la rı nın mil let le ra ra sı tah kim yo luy la çö zü mü ko nu sun da da kap sam lı bir dü zen le me ye sa hip tir. Tür ki ye, sa yı la rı yet mi şi aşan ya tı rım la rın kar şı lık lı teş vi ki ve ko run ma sı na iliş kin iki ta raf lı ant laş ma la rın ya nı sı ra kı sa ca IC SID ola rak anı lan ve 1965 yı lın da Was hing ton’da im za la nan DevletlerveDiğer
Devletlerin Vatandaşları Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi
Hakkında Konvansiyon’a 1988 yı lın da ta raf ol muş tur. Enerji Şart Sözleşmesi ve ek le ri ni 2000 yı lın da onay la mış tır. Dev le tin ta raf ol du ğu ya tı rım uyuş maz lık la rı- nın tah kim yo lu ile çö zü mü hu su sun da Türk mev zu atı nın ge rek li es nek li ğe sa hip ol ma ma sın dan kay nak la nan so run la rın çö zü mü için, özel lik le 1999-2000 yıl la- rın da baş ta Ana ya sa ol mak üze re mev zu atı mız da ge rek li de ği şik lik ler ya pıl mış tır.
Gi riş ten son ra se kiz bö lüm den olu şan ça lış ma mız da Türk mil let le ra ra sı ti ca- rî tah ki mi ne iliş kin mev zu at ve ant laş ma lar ana hat la rıy la in ce len miş tir. Ama cı- mız dokt rin de ki tar tış ma la ra ve yar gı ka rar la rı na ay rın tı lı ola rak yer ve ril mek si- zin, Türk mil let le ra ra sı ti ca rî tah ki mi nin ge nel çer çe ve si ni çiz mek tir. Ça lış ma nın, oku yu cu lar için fay da lı ol ma sı nı te men ni ede riz.
Ki ta bın kısa sürede basımı sağlayan Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.’nin değerli yöneticisi Sayın Seyhan Satar’a, diz gi si ni her za man ki gi bi özen ve ti tiz- lik le ger çek leş ti ren Sa yın Gül gon ca Çar pık’a ve tas hih ler de yar dım cı olan İÜ Hu kuk Fa kül te si Dev let ler Özel Hu ku ku Ana bi lim Da lı Araş tır ma Gö rev li si Elif Ulu su’ya te şek kür ede riz.
20 Haziran 2008 Prof. Dr. Er gin NO MER
V İ K İ N C İ B A S I Y A Ö N S Ö Z
Mil let le ra ra sı Tah kim ki ta bı nın ilk bas kı sın dan bu ya na ge çen 3 yıl lık sü re içe ri sin de ger çek le şen en önem li de ği şik lik, 4686 sa yı lı Mil let le ra ra sı Tah kim Ka nu nu nun mil lî hu kuk sis te mi mi zin bir par ça sı ola rak 5.7.2001 ta ri hin de yü rür lü ğe gir miş ol ma sı dır. Ye ni den göz den ge çi ri len Ki ta bın bu 2. bas kı sın da, şüp he siz bu Ka nun ve bu Ka nu na iliş kin ge nel ni te lik te ki bil gi ler yer al mış tır.
Ay rı ca, Ki ta bın bu bas kı sın da, yabancıha kem ka rar la rı nın ta nın ma ve ten fi zi ne iliş kin eli mi ze ge çen ve önem li ol du ğu nu ka bul et ti ği miz Türk Yar gı ta yı’nın ka rar la rı na da yer ve ril miş tir. Tar tış ma ya açık bir çok ko nu da, iç ti had teş kil ede- bi le cek bu ka rar la rın, özel lik le uy gu la ma cı hu kuk çu la rı mı zın ya ra rı na ola ca ğın- dan şüp he et me mek te yiz.
Ki ta bın ba sıl ma sın da her za man ki gi bi ge rek li ko lay lı ğı gös te ren “BE TA”nın de ğer li yö ne ti ci si RahmiArıkan’a ve bu bas kı nın diz gi si ni ye ri ne ge ti ren Sa yın BerrinDoğrul’aKi ta bın ya zar la rı te şek kür et mek te dir.
1 Ni san 2003 Prof. Dr. Er gin NO MER Ö N S Ö Z
Ge rek özel hu kuk ki şi le ri ara sın da ol sun, ge rek se özel hu kuk ki şi le ri ile ka mu tü zel ki şi le ri ara sın da ol sun, mil let le ra ra sı eko no mik iliş ki ler de çok çe şit li hu ku kî uyuş maz lık lar or ta ya çık mak ta dır. Bu tip uyuş maz lık la rın sü rat le ve ta raf la rı tat min edi ci bir şe kil de çö zü me ulaş tır ma yo lu nun “tah kim yar gı sı”
ol du ğu da ge nel bir ka bul gör mek te dir. Bu nun so nu cun da, mil let le ra ra sı ti ca re- tin ih ti yaç la rı nı dik ka te alan tah kim yar gı sı ile il gi li hu ku kî dü zen le me le rin ya pıl- ma sı, ih ti yaç ha lin den çı ka rak, ar tık za ru ret ha li ne gel di ği söy le ne bi lir. Mil let le- ra ra sı hu kuk ala nın da mey da na ge ti ri len mo del dü zen le me ler ya nın da, ül ke ler de ken di tah kim ka nun la rı nı ye ni den dü zen le me ye baş la mış lar dır. Bu dü zen le me le- rin ya pıl ma sın da, ül ke le rin mil let le ra ra sı ti ca ret ala nın da or ta ya çı kan hu ku kî ih ti lâf la rı ken di yar gı dü zen le ri içe ri si ne çe ke bil me dü şün ce si nin önem li bir ye ri var dır.
Gö rül dü ğü ka da rıy la, bir ül ke nin tah kim yar gı sı nın ter cih edi le bil me si, o ül ke de, tah kim usu lü ne dev let yar gı sı nın mü da ha le si nin müm kün ol du ğu öl çü de azal tıl ma sın dan geç mek te dir. Dev let yar gı sı nın mü da ha le si nin azal tıl ma sı ge rek- çe le ri ara sın da, yar gı la ma sü re si nin kı sa lı ğı, ha kem le rin ko nu üze rin de ki uz man- lık la rı, tah kim ye ri nin ta raf lar ca ser best çe se çi le bil me si, as ga ri ye in di ril miş usu- lî for ma li te ler ve bel ki de her şey den ön ce aza mî de re ce de gü ven ön de sa yıl mak- ta dır. Bun la rı te min eden bir tah kim yar gı sı ta raf lar ca ter cih edi le bil me şart la rı- na sa hip ka bul edil mek te dir. Bü tün bun la rın ya nın da, mah ke me ka rar la rı na oran la ha kem ka rar la rı nın ya ban cı ül ke ler de ta nın ma ve ic ra sı nın da ha ko lay ol ma sı da önem ta şı mak ta dır.
VI
Ken di tah kim yar gı la rı na tâ bi ola rak ve ri len ha kem ka rar la rı nın mil let le ra- ra sı alan da ka bul gör me si ni te min mak sa dıy la, mil lî tah kim dü zen le me le rin de,
‘yer li/ma hal lî/mil lî’ ve ‘ya ban cı’ ha kem ka rar la rı kav ram la rı ya nın da, ‘iç tah kim ka ra rı’ ve ‘mil let le ra ra sı ha kem ka ra rı’ kav ram la rı da mil lî hu kuk la ra it hal ve
‘mil let le ra ra sı ha kem ka rar la rı’, ‘mil let le ra ra sı tah kim usu lü ne’ tâ bi ola rak ve ri- len ka rar lar şek lin de tak dim edil me ye baş lan dı. Bu gü ne ka dar, tah ki mi dev let mah ke me le ri nin çok sı kı kont ro lü al tın da tu tan ka nun la rın ye ri ne ve ya ya nın da, mil let le ra ra sı bir iliş ki ye sa hip olan ti ca rî ih ti lâf lar için da ha li be ral bir re jim ge ti ren ka nun lar yü rür lü ğe kon du. ‘Mil let le ra ra sı ha kem ka ra rı’ kav ra mı ko nu- sun da mil let le ra ra sı tah kim hu ku kun da yek ne sak bir ta rif mev cut ol ma dı ğın dan, bu kav ram lar, bu gün an cak on la rı kul la nan mil lî hu kuk la rın an la yı şı na gö re ta rif edi le bil me im kâ nı na sa hip tir. Bu se bep le, ne İs viç re ve Fran sa’da ka bul edi len mil let le ra ra sı tah kim mev zu atı ve ne de UN CIT RAL-Mo del Ka nun, yer li/mil lî/
ma hal lî ve ya ban cı ha kem ka rar la rı şek lin de ki ge le nek sel ayı rı mı or ta dan kal dı- ra bil miş de ğil dir.
Eko no mik kal kın ma sın da dış dün ya ya açıl mak ve ya ban cı ya tı rım la rı teş vik et mek po li ti ka sı nı be nim se yen Tür ki ye’nin, mil let le ra ra sı tah kim hu ku ku ala nın- da dün ya da mey da na ge len bu ge liş me kar şı sın da, sü rat le ge rek li hu ku kî dü zen- le me le ri ni yap ma sı da bir ih ti yaç ha li ni al mış tır.
Bu an la yış içe ri sin de, ha zır la nan ve ‘Mil let le ra ra sı Tah kim’ adı nı ta şı yan bu ki tap, mil let le ra ra sı tah kim ile ya kın dan uzak tan il gi du yan lar için bir baş vu ru ki ta bı ni te li ğin de dir. Mil let le ra ra sı tah kim hu ku ku ile il gi le nen le re, Türk mil let- le ra ra sı tah kim hu ku ku mev zu atı nı ve bu mev zu ata iliş kin te mel bil gi le ri ve ren bu ça lış ma nın, ay nı za man da araş tır ma cı lar için de ya rar lı bir kay nak teş kil et ti- ğin den şüp he et me mek te yim.
1 Mart 2000 Prof. Dr. Er gin NO MER
VII
İ Ç İ N D E K İ L E R
DÖRDÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ ...III KISALTMALAR ...XV
GİRİŞ ... 1
I. Tahkim Kavramı ve Unsurları ... 1
II. “Millî Tahkim” “Yabancı Tahkim” ve “Milletlerarası Tahkim” Kavramları ... 3
III. Yabancı Hakem Kararlarının “Tanınması” ve “Tenfizi” Kavramları ... 9
IV. Türk Hukukunda Milletlerarası Tahkimin Kaynakları ... 10
BİRİNCİ BÖLÜM HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU’NUN TAHKİME İLİŞKİN HÜKÜMLERİ I. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Hazırlık Çalışmaları ve Tahkimle İlgili Hükümlerin Şekillenmesine Etki Eden Faktörler ... 15
II. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 407-444. Maddelerinin Uygulama Alanı ... 16
III. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkime Elverişlilik ... 17
IV. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim Sözleşmesinin Türleri, Şekli ve Etkisi ... 18
A. Tahkim Sözleşmesinin Türleri ... 18
B. Tahkim Sözleşmesinin Şekli ... 19
C. Tahkim Sözleşmesinin Asıl Sözleşmeden Bağımsızlığı ... 19
D. Tahkim Sözleşmesinin Etkisi ... 19
V. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Hakem Sözleşmesi ve Hakemlerle İlgili Hususlar ... 20
A. Hakem Sözleşmesi ... 20
VIII
B. Hakemlerin Seçimi ... 20
C. Hakemlerin Reddi... 20
D. Hakemlerin Sorumluluğu ... 21
E. Hakemlik Görevinin Sonlandırılmasını Gerektiren Sebepler ... 21
F. Hakem Ücreti ... 22
VI. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Hakem Yargılaması ... 22
A. Hakem Yargılamasına İlişkin Genel Prensipler ... 22
1. Hakemin Kendi Yetkisi Hakkında Karar Vermesi ... 22
2. Tarafların Eşitliği ve Hukuki Dinlenilme Hakkı ... 23
3. Tahkim Yargılamasında Tebligat ... 23
4. İhtiyati Tedbir ve Delil Tespiti ... 23
5. Yargılama Giderleri ... 24
B. Hakem Yargılamasına İlişkin Esaslar ... 25
1. Tahkim Yeri ... 25
2. Dava Tarihi ... 25
3. Tahkim Davasının Açılması ve Yürütülmesine İlişkin Esaslar ... 25
C. Hakem Yargılamasının Süresi ... 28
VII. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Hakem Yargılamasının Sona Ermesi ve Hakem Kararı ... 28
VIII. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Hakem Kararına Karşı Başvuru Yolları ... 28
A. Hakem Kararının Tavzihi, Düzeltilmesi ve Tamamlanması ... 29
B. Hakem Kararının İptali Davası ... 30
C. Yargılamanın İadesi ... 31
IX. Tahkimde Görevli ve Yetkili Mahkeme ... 32
İKİNCİ BÖLÜM MİLLETLERARASI TAHKİM KANUNU I. Kanunun Hazırlık Çalışmaları ... 33
II. Kanunun Amacı ... 34
III. Kanunun Uygulama Alanı ... 36
IV. Kanunun Uygulama Alanı Dışında Kalan Konular ... 39
IX 1. Tahkime İlişkin Milletlerarası Antlaşmaların
Kapsamına Giren Uyuşmazlıklar ... 39
2. Türkiye’de Bulunan Taşınmazlar Üzerindeki Aynî Haklarla İlgili Uyuşmazlıklar ... 39
3. İki Tarafın İradesine Tabi Olmayan Uyuşmazlıklar ... 40
V. Genel Olarak Kanunun İçeriği ve Düzenlediği Konular ... 40
VI. Kanunun Getirdiği Yenilikler ... 43
1. Görev Belgesi ... 44
2. Hakemlerin İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz Kararı Alma Yetkisi ve Bu Yetkinin Sınırları... 44
3. Hakem Kararına Karşı Başvuru Yolları ... 45
a. Hakem Kararının Düzeltilmesi, Yorumu ve Tamamlanması İçin Kararı Veren Hakem veya Hakem Kuruluna Müracaat Edilmesi ... 45
b. Hakem Kararına Karşı Kanun Yolu: Mahkemede İptal Davası Açılması ... 46
4. Mahkemelerin Hakem Yargılamasına Müdahaleleri ... 48
5. Hakem Kararının İcrası ... 49
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MİLLETLERARASI TİCARÎ TAHKİME İLİŞKİN AVRUPA- CENEVRE KONVANSİYONU I. Konvansiyonun Uygulama Alanı ... 51
II. Tahkim Sözleşmesi ... 53
III. Ad Hoc Tahkim/Kurumsal Tahkim ... 53
IV. Tahkim Sözleşmesinin Tarafları... 54
V. Hakem Heyetinin Teşkili ... 54
VI. Hakem Yargılaması ile Millî Mahkemeler Arasındaki İlişki ... 55
VII. Hakem İncelemesi ... 56
VIII. Hakem Kararı ... 57
IX. Hakem Kararının İptali ... 58
X
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
YABANCI HAKEM KARARLARININ MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK VE USUL HUKUKU HAKKINDAKİ KANUNA
GÖRE TANINMASI VE TENFİZİ
I. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizinin
Tarihi Gelişimi ... 59
II. Yabancı Hakem Kararı Kavramı ... 61
A. Genel Olarak ... 61
B. Hakem Kararının Yabancılık Unsurunun Tayininde Kullanılan Kıstaslar ... 61
1. Tarafların Vatandaşlığı Kıstası ... 61
2. Hakem Kararının Verildiği Yer Kıstası ... 62
3. Hakem Kararının Otoritesi Altında Verildiği Kanun Kıstası... 62
4. Hakem Kararının Verildiği Yer Kıstası ile Hakem Kararının Otoritesi Altında Verildiği Kanun Kıstaslarının Birlikte Uygulanması ... 63
5. Hakem Kararına Yabancılık Unsuru Veren Kıstasların Değerlendirilmesi ... 64
III. Yabancı Hakem Kararlarının Tenfiz Edilebilme Şartları ... 67
A. Tenfiz İçin Gerekli Önşartlar ... 67
1. Yabancı Bir Hakem Kararının Olması ... 67
2. Hakem Kararının Kesinleşmesi ve İcra Kabiliyeti Kazanması veya Taraflar İçin Bağlayıcı Olması ... 67
B. Tenfizin Esasa İlişkin Şartları ... 69
1. Mütekabiliyet İlkesinin Aranmaması ... 69
2. Yabancı Hakem Kararının Tenfizi İsteminin Reddine Neden Olacak Bir Durumun Bulunmaması ... 72
a. Tahkim Anlaşmasının Yokluğu ... 72
b. Yabancı Hakem Kararının Kamu Düzenine veya Genel Ahlaka Aykırı Olması ... 73
c. Tahkim Konusu Uyuşmazlığın Türk Hukukuna Göre Tahkime Elverişli Olmaması ... 75
d. Taraflardan Birinin Hakemler Önünde Temsil Edilmemiş ve Yapılan İşlemleri Sonradan Kabul Etmemiş Olması ... 75
XI e. Hakkında Hakem Kararının Tenfizi İstenen Tarafın
Hakem Seçiminden Usulen Haberdar Edilmemiş veya
Savunma İmkânından Yoksun Bırakılmış Olması ... 75
f. Tahkim Anlaşmasının Geçersiz Olması ... 76
g. Hakemlerin Seçiminin veya Hakemlerin Uyguladıkları Usulün Tarafların Anlaşmasına, Anlaşma Yoksa Hakem Hükmünün Verildiği Yer Hukukuna Aykırı Olması ... 76
h. Hakem Kararının Tahkim Anlaşmasında Yer Almayan Bir Hususa İlişkin Olması veya Tahkim Anlaşmasının Sınırlarını Aşması ... 82
i. Hakem Kararının Kesinleşmemiş veya İcra Kabiliyeti Kazanmamış veya İptal Edilmiş Olması ... 82
IV. Tenfiz Usulü ... 82
A. Görevli ve Yetkili Mahkeme ... 82
B. Müracaat Şekli ve İnceleme Usulü ... 83
C. Kendisine Karşı Tenfiz İstenen Kişinin İleri Sürebileceği İtirazlar ... 84
D. Mahkemenin Kararı ... 85
1. Tenfiz İsteminin Kabulü ... 85
2. Tenfiz İsteminin Reddi ... 85
E. Karara Karşı Kanun Yolları ... 86
V. Sonuç ... 86
BEŞİNCİ BÖLÜM NEW YORK KONVANSİYONUNA GÖRE YABANCI HAKEM KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ I. New York Konvansiyonunun Uygulama Alanı ve Mütekabiliyet İlkesi... 87
II. New York Konvansiyonuna Göre Tanıma ve Tenfiz Şartları ... 91
A. New York Konvansiyonunun V(1) Maddesine Göre Aleyhine Tenfiz Talep Edilen Tarafça İspat Edilecek Şartlar ... 92
1. Tarafların Ehliyetsiz Olması veya Tahkim Anlaşmasının Geçersiz Olması ... 92
2. Aleyhine Karar Verilen Tarafın Hakem Tayininden veya Tahkim Yargılamasından Haberdar Edilmemesi veya Savunma Haklarının İhlâl Edilmesi ... 93
XII
3. Hakem Kararının Tahkim Anlaşmasında Belirtilmeyen Bir Konuya İlişkin Olması veya Tahkim Anlaşmasının
Kapsamını Aşması ... 94
4. Hakemlerin Teşkili veya Tahkim Yargılamasının Tarafların Anlaşmasına veya Tahkim Yeri Hukukuna Aykırı Olması ... 95
5. Hakem Kararının Bağlayıcılık Kazanmamış Olması veya İptal Edilmesi ... 95
B. New York Konvansiyonunun V(2) Maddesine Göre Mahkeme Tarafından Re’sen Araştırılacak Şartlar ... 97
1. Hakem Kararının Tenfiz Devletinin Hukukuna Göre Tahkim Yolu İle Çözümü Mümkün Olmayan Bir Meseleye İlişkin Olması ... 97
2. Hakem Kararının Tenfiz Devletinin Kamu Düzenine Aykırı Olması ... 98
III. New York Konvansiyonuna Göre Tanıma ve Tenfiz Usulü ... 103
A. Görevli ve Yetkili Mahkeme ... 103
B. Müracaat Şekli ve İnceleme Usulü ... 104
C. Kendisine Karşı Tenfiz İstenen Kişinin İleri Sürebileceği İtirazlar ... 106
D. Mahkemenin Kararı ... 106
E. Karara Karşı Kanun Yolları ... 106
ALTINCI BÖLÜM DEVLETLER VE Dİ⁄ER DEVLETLERİN VATANDAŞLARI ARASINDAKİ YATIRIM UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMLENMESİ HAKKINDAKİ KONVANSİYON (ICSID) I. Genel Olarak ICSID ... 107
II. ICSID Tahkim Merkezinin Yargılama Yetkisi ... 110
III. ICSID Tahkimini Kararlaştırmanın Sonuçları ... 115
IV. ICSID Tahkim Prosedürü ... 115
V. Hakem İncelemesi ... 116
VI. Hakem Kararı ... 117
1. Hakem Kararının Alınması ... 117
2. Hakem Kararının Yorumu Düzeltilmesi ve Geçersiz Kılınması ... 117
3. Hakem Kararının Sonuçları ... 118
XIII
a. Hakem Kararının Taraflar İçin Bağlayıcılığı ... 118
b. Taraf Ülkeler İçin Hakem Kararının Bağlayıcılığı ... 118
c. Hakem Kararının Tenfizi ... 118
d. Hakem Kararının İcrası ... 118
YEDİNCİ BÖLÜM İKİ TARAFLI YATIRIM ANTLAŞMALARI VE MİLLETLERARASI TAHKİM I. İkili Yatırım Antlaşmalarına Göre Yatırım ... 119
II. İkili Yatırım Antlaşmalarına Göre Yatırımcı ... 121
III. Yatırımın Yapıldığı Ülke İle Yatırımcı Arasındaki İhtilafların Çözümü ... 122
IV. İkili Yatırım Antlaşmalarının Değerlendirilmesi ... 150
SEKİZİNCİ BÖLÜM KAMU HİZMETLERİ İLE İLGİLİ İMTİYAZ SÖZLEŞMELERİNDEN DO⁄AN UYUŞMAZLIKLARIN TAHKİM YOLUYLA ÇÖZÜMLENMESİ I. İmtiyaz Sözleşmesi Kavramı ve Tarafların Tahkimi Tercih Nedenleri ... 153
II. İmtiyaz Sözleşmelerinde Milletlerarası Tahkim Sürecini Başlatma Çalışmaları ve Bu Çalışmalara Karşı Anayasa Mahkemesinin Tutumu ... 154
III. İmtiyaz Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıkların Tahkim Yoluyla Çözümü Hususunda Mevcut Hukukî Durum ... 156
1. Anayasada Yapılan Değişiklikler ... 157
2. Kamu Hizmetleri ile İlgili İmtiyaz Şartlaşma ve Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Tahkim Yoluna Başvurulması Halinde Uyulması Gereken İlkelere Dair Kanun ... 158
3. Danıştay Kanunu ve İdarî Yargılama Usulü Kanununun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ... 159
4. Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun ... 160
YARARLANILAN KAYNAKLAR ... 161
XIV
XV
K I S A L T M A L A R
AJIL : American Journal of International Law
ASBFD : Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi AT : Avrupa Toplulukları
BATIDER : Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi Bkz. (bkz.) : Bakınız
BYIL : British Yearbook of International Law
C : Cilt
dn. : Dipnot
DenizHD : Deniz Hukuku Dergisi
E. : Esas
ed. : Edition
Edt. : Editör(ler)
EEC : European Economic Community
ECOSOC : United Nations Economic and Social Council HD : Yargıtay Hukuk Dairesi
HGK : Yargıtay Hukuk Genel Kurulu
HMK : Hukuk Muhakemeleri Kanunu
HUMK : Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ICC : International Chamber of Commerce
ICSID : International Convention on Settlement of Investment Disputes
Int. ALR : International Arbitration Law Review IMF : International Monetary Fund
İHFM : İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası İYUK : İdarî Yargılama Usulü Kanunu
K : Karar
MAI : Multilateral Agreement on Ivestment
md. : Madde
XVI
MHAD : Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi
MHB : Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni MÖHUK : Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun MTO : Milletlerarası Ticaret Odası
OECD : Organisation for Economic Co-operation and Development PEEREA : Energy Charter Treaty and Energy Charter Protocol on
Energy Efficiency and Related Environmental Aspects
RG : Resmî Gazete
s : Sayfa
T : Tarih
TTK : Türk Ticaret Kanunu
UNCITRAL : United Nations Commission on International Trade Law UTTDER : Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi
vd. : ve devamı
YASA : Yasa Hukuk Dergisi YKD : Yargıtay Kararları Dergisi
