Türkiye' de veteriner patolojinin tarihi gelişimi (1842-2002)

Vet .8i1. Derg.(2006).22, )-2: 31-38

TÜRKIYE'DE VETERINER PATOLOJININ TARIHI

GELIşIMI

(1842-2002)"

AşkınYaşare

1

Atilla Özg

ür2

Rahşan

Özen

3

Historical D

evelopment

of Veterin

ary

Patholog

y

in Thrke

y

(l842-2002

)

Özet:Tür1<iye'de bilimsel anlamdaveterinerhekimliği egtim - öğretmnin ilk altmıŞ yıllıkdöneminde(1842-1904)patolojieği­ timi.AskeriVeteriner Okulunda1905'tenitbaren "Teşrn.iMarazT'adı anında, 1913-1921 yıllanarasındaise

"\Ir'n-i

Ensaç"~e biliildeverilmiştir. SivilVeterinerOkullıldaise1908-1921 yıllarını kapsayandOnemdepatOıOji dersleriverikiği bilmıek!edir. Çalışmada.Türkiye'de veterinerhekinıliğie{PIiminin tarihsel gelişimi çerçevesinde, veteriner hekimrıği uygulamalarının faıklı alanlanarasındaanahtarbirkOprO

otan

veterinerpatolofiilingelişiminiortaya koymakvepatoloji bilimalanının,egtinı-6ğretim, bilimadamı yetiştiıTne, araştırma veyayım açısındanulusalveuluslararası düzeyde bilimekatkısının irdelenmesineolanak sa~arvnasıamaçlanmıştır.ÇalışmaklasiktarihmelodolojisiçerçevesindedeOerlendirilrriştir.Veteriner patolojialanında 1923-1932yına" arasındabir kitap ve 19Türkçemakale;1933- 194 7yıllan arasında16kitapile21Türkçe ve ikiyabancıdilde ma-kale;194&1973yıllan arasında 3O~.75 Türkçe ve64yaban::ıciidemakaleyayımlandığı beinervniştif.Ankara,Fırat, sel-çuk, Istartx.d,ULUda{ıveYüzCn::OYıl UniversitelerininSağlık BilimleriEnstitülerinde veterinerpatoloji bilimalanındatoplam55 doktora ve dört yüksekisans çalışmasının tamamtandığılespitedilmiştir. Egti~timin sOrdürOIdOğOtUmveteriner la-kU/telerinde2002yılıitibariyle16yardımcıdoçent,13doçentve13proI'esOr olmak üzeretoplam42~Oyes/ ve23araş­ tırmagörevlisinin görevyaptığı saptamııştır.

sonuç

olarak;veterirıef hekiTıliği eğitimiiçerisindebilimsel veakademikyapıola· rak düzenli bir gelişim ivmesiortayakoyan patoloii bilim alanının, akademikkack'o&aşmave liSanSOSIO ~ de aynı gelişmeyiortayakoydu{ııuileri sürO!ebi6r.

Anahtar Kelimeler: Bilim tarihi, Patoıo;,Veteriner hekimlig.Veterinerhekimliğie{;iimi,Veterinerhekim6ğitarihi

Summary:Inthefirstsixtyyears(1842-1904)ofvelemarymedicinee<iJcation and trainngrı SCientifıcsensein Tur1<ey. pal -hOIOgYe<iJcalion was provided in Velerinary MedcineMilitaryschoolundef nameol "Tesrih-i Marazi- since 1905and lo-getherwith41rTH Ensac"between1913and 1921.hisaISOknow that in the periodbetween1908and 192 1,pathologycourse wasprovidedinCMlianVeterinaryMedicineschoolInscope ofhistoricaldevelopmenı ol velerinarymedicineeducationin Turkey,this study aimslooeıermoeh1stOf'Yofveterinarymec:icine pathology,whichisabridgebetween diflerentlieIds d

ve-terinary medicine practices.and analyzeitsconlribotiontosciencealnationaland internalionalleve!intemısol pathology edlX:ationand training. educalingsceonsts aswell asreseardıandscierıtifıcpublications.TheSIıJCtfwasconsideredin

cco-textofc1assicaltıistOf'Ymelhodology.hwasdetermi"ıeclthatve1erinarymedicine researchesin Turkey had producedthefOı­ iowingoulputonebookand19Turlôsharticlesbetween·1923-1932";16booksand 21TuOOshand

two

lore9llanguage

ar-ticlesbetween 1933-1947and30books, 75Turkishand64loreign

Language

articlesbetween1948-1973.~wasiooodthat the Health Sciences Inslitules inAnkara,Fırat,Selcuk,Istal"lbtA,Uludagand Yuzı.ncuyilUniversilies awarded total55 PhO and 4 M.Sc.degreesonvetennaıymedcine.tıwas detected !hal16assistantprotessors.13associate professorsand 13 prc-tessors(lotaI 42)and23reeeercnassistanıswere workingin an veterinarymedcinefaeulties asof2002.As a result, it canbe suggested thaL palhologyfield,wtıichhas aregularprogress as scientificandacademic Slnx;ture in veterinaryme<icine edu-cation, demonstrates the same progressinacademicstafl struclureandgraduat9 edJcaIion.

Kevwords:HistOf'Y d sciences, Pathology. Vetemary medicine,Veterinary education, Historyofveterinary medicine'

Girl, ve MetodoloJI

Türkiye'de veterinerhekimli{ıie{ıitiminintarihsel

gelişimi çerçevesinde veteriner _hekimli{ıl

uy-gulamalarının farklı alanları arasında anahtar bir

köprO olan veteriner patolojiningelişiminiortaya koy-mak ve patoloji bilim alanının e{ıitim-ö{ıretim,bilim adamı yetiştirme, araştırmave yayım açısından ulu-sal ve uluslararası düzeyde bilime katkısının Ir-delenmasine olanak sağtanması hedeflenmiştir. Bu Gel iıTarihi:16.12.2005 @:ayasar@selcuk.«1u.tr

•Ruçalı~ma."l. Veteriner PatolojiKongresi(12·1) Eylül 2002, Konya)" 'ndeaynıbaılıkla çıtnhleblit olaraksunulmuıveOıc l i "Bil-diriÖzeüe n''kilabında yayımlanmışnr.

I. SelçukÜniversiıesiVeterinerFakültesi.VeterinerHekimliti Tarihi ve DcontolojiAna BilimDalı.KONYA 2.AnkaraÜniveniıesiVeteriner Fakültesi.Veteriner Hekimliti Tarihive DconlOlojiAna BilimDalı.ANKARA _'oFıratünh·crsilCsi VeterinerFakültesi,veıeneer HekimlitıTarihi veDeonıolojiAnıBilimDalı.KAYSERI

çerçevede 2002yılından geçmişe doğru yapılan yol-culukta indeks taramaları, dergi taramaları ile ve-teriner fakülteleridekanlıklarından, patoloji ana bilim dallarından ve Ankara Üniversitesi Veteriner Fa -kültesi Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Ana Bilim Dalı Müzesi ve Kütüphanesinden elde edilen arşiv bilgileri çalışmanın ana materyallerini oluş­ turmuştur. Elde edilen bilgi ve dokümanlar klasik tarih metodoloji içerinde kontrollü olarak de-ğerlendi rilmiş, kendi içerisinde tarihianlamda önem taşıdığı düşünülen alt başlıklar haline getirilmiş, or -taya çıkan rakamsal veriler tablolar halinde ya da metin içerisindesu nulmuştur.

1.Eğitim- Öğretim

1.1. AskeriVeterinerOkulu Dönemi

Osmanlı Imparatorluğunun 18'inci yüzyıl sonu ve 19'uncu yüzyı l ın başlarında pozitif bilimlerde Batı'ya yaklaşma çabas ı , Batı usulü okulları n açıl­ masına neden olmuştur. Ilk Veteriner Hekimliği Okulu, ordunun gereksinimlerini karşılamak amacı ile Prusya'dan getirtilen Askeri Veteriner Hekim Godlewskytarafından 1842 yı lı nda ıstanbul'da açıl­ mıştır(Erk ve Dinçer,1970).

Öğretime başlanıldığı ilk dönemlerde büyük güç-lüklerle karşılaşılmakta, dersler ancak bir tercüman aracılığı ile verilebilmekte iken: Godlewsky'nin Türk-çeyi öğrenmesi ile birlikte dersleri kendisininverd iği bilinmektedir (Godlewsky ve Sommer, 1846; Subhi Edhem, 1918). Derslerde operasyonlar, ilaçlar, or-ganların ilişkileri ve her zaman görülenhastalıkların patolojisi gibi konuların öğretildiği bildirilmiştir (God-lewsky ve Sommer, 1846).

Askeri veteriner okulunun ders programı içe-risinde patolojiye bağımsız olarak yer verilmemiş: konular histoloji (i1m-i ensaç) ve iç hastalıkları (ilm-i emraz-ı dahili)ders programları içerisinde, yeri gel-dikçeöğrenciye aktarılmıştır(Erk ve Dinçer, 1970).

Veteriner hekimliği eğitimi, üçer yıllık iki

dö-nemden sonra 1849 yılında Harp Okulu bünyesine

alınmış ve eğitim süresi dört yıla çıkarılmıştır (Bek-man, 1940; Erk, 1960; Erk ve Dinçer, 1970). Bu dö-nemde ders programları yeniden düzenlenmiş, pa-toloji dersleri üçüncü ve dördüncü yıllarda klinik (seririyyat) dersleri içerisinde iç hastalıklarıyla bir-likteverilmiştir(Erk ve Dinçer, 1970).

Harp Okulununeğitim süresinin 1873yılında üç yıla indirilmesiyle birlikte veteriner sınıfları Tıp Oku-luna nakledilmiş; eğitim-öğretim görevinde bu-lunanlar mesleki kitapların Türkçe'ye çevrilmesi ka-rarını almışlardır(Bekman, 1940).

Orduda subayların daha ileri bilgilerle

ye-tiştirilmeleri amacı ile Avrupa'ya öğrenci gö

n-derilmesine başlanmasıyla birlikte 1890 yılında v e-teriner sınıflarından öğrencilerin de Alfort Veteriner Okuluna gönderilmesine olanak sağıanmıştı r (Bek-man, 1940; Dinçer, 1969). Bu öğrenciler 1895 yı­ lında yurda dönmüşler ve okul kadrosuna alın­ mışlardır. Subhi Edhem'e (Subhi Edhem, 1918) göre, Avrupa'dan dönen bu genç eğitimciler, Batı bilimanlayışıile veterinerhekimliğiokulundaFransız ekolüneuyan dersprogramları veeğitimsistemid ü-ze nlemişlerdir. Yeniders programında patolojidersi

bağı msız olarak yer almamış; ancak

ü

çüncü

sınıfta histoloji ve iç hastalı kları, dördüncü sınıfta iç has-talı kları müfredatlarıiçerisindeverilmiştir(Erkve Din-çer,1970).

Tıp Okulundan 1888'de Harp Okuluna geçen veterinerhekimliği sınıfları ,gerek yerdarlığı gerekse ders programları nın uygulanmasında karşı laş ı lan güçlükler nedeniyle 1905 yı lı nda tekrar Tıp Okulu bünyesine alınm ıştır (Erk, 1960). Bu yı ldan itibaren, Tıp ve Veteriner Okulları birleşince dersler her iki okulun elemanlarınca birlikte verilmeye başlanmış: patoloji dersleri iç hastalıkları muallimi Albay Meh -metNuri (Ural)Beytarafından okutulmuştur(Erk ve Dinçer,1970).SonrakiyıllardaMehmet Nuri Bey kll -nik ve laboratuar çalışmalarında kullanılacak mal-zemelerin getirilmesi için Fransa'ya gönderilmiştir. Öncefizikvekimya dahasonra da patoloji,histoloji ve bakteriyoloji laboratuarları kurulmuştur (Erk ve Dinçer. 1970).

Şekil1. Osman Nuri ERALP (1876-1940)

Askeri ve Sivil Veteriner Okullarının birlikteeği­ tim-öğretime başlamasına kadar geçen sürede öğ­

ger-Türkiye'deVeteriner Patalojinin ... @~~ j ...r.:l~~ ...I(:A~

'

- -_ _--Ji J.,,-ı .

-

.;.-}

~

,

.

.

"

Şekil3a-b.Osman Nuri (Eratp)8eyin1908yılındaya·

yımladığıTeşrih-iMaraziKitabı(I. ve II. Cilt)

.r.a.l.~ ~ oJ...t.l ını .,..~ ~. .., 1 ~_.JL".-. ...,ı...••~... 'r~:" r'J .,.-...- , .~r'

sınıfta 96 ve dördüncü sınıfta 96 ders saati olarak okutulmuştur(Erk ve Dinçer, 1970).

Meşrutiyetin ilanından bir yıl sonra (1909) 10

veteriner hekim uzmanlık eğitimi için yurt dışına

gönderilmiş; 1911'de eğitimlerini tamamlayarak ül

-keye dönen bu veteriner hekimlerarasındayer alan

Armenak Bey, patolojide öğretim kadrosuna alın­

mıştır(Erk ve Dinçer,1970).

Sivil Veteriner Okulunda 1908 yılında "Teşrih-i

Marazi" (Şekil 3) adlı iki ciltlik kitabı yazan Osman

Nuri Bey 1908-1911 yılları arasında patoloji ders

-lerini vermiş; 1911-1921 yıllarında ise ders

Ar-menak Beytarafından okutulmuştur(Erk ve Dinçer,

1970).

çekleştiriimiş; Osman Nuri (Eralp) Bey (Şekil 1)

pa-toloji (teşrih-i marazi) derslerini, Ahmet Şevki

(Akçay) Bey (Şekil 2) de histoloji patoloji derslerini

vermek üzere görevlendirilmişlerdir (Erk ve Dinçer,

7 '

Şeku2. Ord.Prof. Dr.A.Şev kiAKÇA Y (1888-1959)

1.2.Sivil Veteriner Okulu Dönemi

Ülkede halk elindeki hayvanların arasında

gö-rülensalgın hastalıkların önemli ekonomik kayıplara

neden olması (1847, 1863, 1865, 1877 yılları sığır vebası salgınıarı gibi), bunların önüne geçilememesi

sivil veteriner hekimlere duyulan gereksinimi tüm açı klığıyla ortaya koymaya başlamıştı (Erk, 1966;

Dinçer, 1981). Ortaya çıkan bu durum karşısında

1889 yılı nda ıstanbul'da Mehmet Ali Bey'in

ön-cülüğünde ilk sivil veteriner hekimliği okuluaçılmıştır (Bekman, 1940; Erk, 1960; Subhi Edhem,1918).

Öğretim süresi dörtyılolan SivilVeteriner Oku -lunun programında patoloji bağımsız bir ders olarak

okutul mamış; üçüncü ve dördüncü sınıflarda verilen

histoloji müfredatı içerisinde ve klinik dersleri ara-sındayeralan içhastalıkları müfredatı içerisinde

oku-tulmuştur. Bu dönem içerisinde okulunöğretim

kad-rosuTıpOkuluile Askeri Veteriner Okuluelemanları

tarafı ndan oluşturulmuştur. Osman Nuri Bey Askeri Okulda olduğu gibi SivilOkulda da patoloji,histoloji

ve genel bakteriyoloji derslerini vermekle

gö-revlendi ri lmiştir(Erk ve Dinçer,1970).

Okulda, eğitim-öğretim konuları 1908 yılı içe -risinde yenidenelealınmış; ancak patolojidersi, his

-tolojive iç hastalıkları müfredatı içerisinde verilmeye

devamedilmiştir. Bu yeni programda patolojinintop

-lam ders saati süresi belirlenememiş olmakla

i .

Sekı' 4a Şekil4c

Şek il 4b Şekil4d

Şekil4a-d.YZE'depatoloji derslerivepatolojilaboratuarı

1.3.yüksek Veteriner Okulu Dönemi

Sivil

Veteriner

Okulunda Şubat 1920'de çıkan yangındaokulbinası tamamen yanarakkullanılamaz hale gelmiş; öğrenciler geçici olarak "Sanayii

Mek-tebi"nde barındırılmış ve sınavları buradayapıımıştır (Bekman, 1940; Erk ve Dinçer, 1970, Subhi Edhem, 1918). Yeni dersyılında (1920-1921)Askeri ve Sivil Veteriner Okulları birleştirilmiş ve "Baytar Mekteb-i Alisi"kurulmuştur(Erk ve Dinçer, 1970).

Yeni okulun öğretim kadrosu Devlet Şürası ta-rafından oluşturulan bir komisyon tarafından be -lirlen miş; bu komisyon patoloji dersleri için Ahmet Şevki Bey'i görevlendirmiştir. Abdurrahman Bey asistanl ığaatanmış; ancak, kendisi bir süre sonra bu görevinden ve okuldan ayrılmıştır (Erk ve Dinçer, 1970).

Armenak Bey 1921 yılı sonuna kadar patoloji muallimliği görevini sürdürmüş; aynı yıl Türkiye'den

ayrılmıştır. Ahmet Şevki Bey tek başına patoloji

mu-allim ve müderrisliği yapmış; aynı zamanda okulun

"Et Kontrolü" derslerini de vermiştir (Erk ve Dinçer, 1970).

Okul, 28 _Kasım 1928'de Iktisat Vekaletinden ay-rılarak Maarif Vekaletine bağlanmış ve adı."Yüksek BaytarMektebi"(Yüksek Veteriner Okulu)olarak de -ğiştirilmiştir(Erk ve Dinçer, 1970).

1.4.yüksek Ziraat Enstitüsü Dönemi

Birinci Dünya Savaşı ve Ulusal Kurtuluş Savaşı tüm alanlarda olduğu gibi veteriner hekimliği eği­ timinin de önemli derecede aksamasına neden olmuş; hem Askeri, hem de Sivil

Veteriner

Okulları birkaç dönem mezun verememiştir. Ulusal Kurtuluş Savaşı sonrası dönemde salgın hayvan hastalıkları artmış; bu hastalıklarla mücadele edecek veteriner hekim sayısı ise yetersiz kalmıştır. Bu durum ülke ekonomisini olumsuz etkilemiş; veteriner hekimliği

Türkiye'de Veteriner Patalojinin...

öğretimindemodernizasyonu(Şekil4a-d) zorunlukıl­ mıştır(Erk ve Dinçer,1970).

DöneminTarım Bakanınınbuzorunluluğuortaya koyan raporu üzerine "Ziraat ve Baytar Enstitüleri ile AliMektepieri Tesisineve ZiraatTedrisatının Islahına Ait Kanun1 " yayımlanmıştır. Bu yasa ile Ankara'da bir veteriner hekimliği ve ziraat enstitüsü kurulması kararı alınmış; öğretimi düzeltilemeyecek durumda olanziraatokullarının tümü kapatılmış; ancak Baytar Mekteb-i Alisinde öğretimin devamına karar

ve-rilmişti r(Dinçer, 1983).

Ankara'da 5 Temmuz 1927 tarihli yasaya da

-yanılarak çıkartılan 2291 sayılı yasa2 _{ile Yüksek Z}

i-raat Enstitüsü (YZE) kurulmuştur. lstanburda

bu-lunan"Yüksek Baytar Mektebi" "Baytar Fakültesi"adı

ve tüm eşyalarıyla birlikte Ankara'ya nakledilmiştir.

YZE30 Ekim1933 tarihindeaçılarakeğitim-öğretime başlamıştı r. YZE Baytar Fakültesinde öğretim,

ha-zı rlı k ve hekimlik öğretimi olmak üzere iki ana dö-neme ve toplam sekiz döneme ayrılmıştır. Patoloji, hekimlik öğretimi içerisinde yer almıştır (Dinçer, 1983;Erk ve Dinçer,1970).

YZE Baytar Fakültesinde kurulan sekiz ense

titüdenbirisinide "Emraz-ı Umumiye-Teşrih-i Marazi

Enstitüsü" oluşturmuştur (Anonim, 1933). Okulun ders programında, beşinci dönemde genel patoloji, otopsi dersleri; altıncı dönemde genel patoloji, m ik-roskopi ve otopsi dersleri; sekizinci dönemde özel

patoloji, mikroskopi ve otopsi dersleri yer almıştır

(Erk veDinçer,1970).

YZEBaytarFakültesindePatoloji Enstitüsü kad-rosunu Prof. Dr. Anton Koegel (direktör), Doç. Dr.

ŞevkiAkçay ve Dr. Cemal Könioluşturmuştur. Anton Koegel'in 1934 sonunda Türkiye'den ayrılması üze-rineyerineProf. Dr.Rudolph Stetter getirilmiştir(Erk

ve Dinçer,1970).

Şevki Akçay 1935-1936 eğitim-öğretim

dö-neminde profesörlüğe yükseltilmiş; Dr. Enver Sengir

1936 yı lı nda başasistan olmuş; aynı yılın sonunda

Prof. Dr. Stetter enstitüden ayrılmış ve yerine Prof. Dr. Rudolph Baumann getirilmiştir. Şevki Akçay 1937'de Patoloji Enstitüsü direktörlüğü görevine

atanmıştı r (Erk ve Dinçer, 1970).Veteriner hekimliği

için 1939 yılı dönüm noktalarından biriolmuş; bu yı l

veteriner fakültesi beş yıla çıkarılmıştır (Erk ve D

in-çer, 1970).

1.5. Ankara Üniversitesi veYenıVeteriner Fakülteleri Dönemi

Hukuk, pil-Tarih ve Coğrafya ile Fen Fa-külteleri gibi daha önceden açılmış olan fakülteleri içine alarak 1946 yılında kurulan3 _{Ankara Ün}

i-versitesi, bu faküitelere her alanda geniş olanaklar

sağlanmıştı . Ancak, YZE bünyesinde yer alan fa

-külteler Üniversiteler Kanunundan yararlanama

-maktaydı. Bu eşitsizliği gidermek için YZE f a-kültelerinin Ankara Üniversitesine katılmaları ya da

başkabirşekilde yapılandırılmaları gerekiyordu (Ça

-dırcı ve Süslü, 1982; Dinçer, 1981; Dinçer, 1983). YZE bünyesindeki Fakültelerden Ziraat ve Veteriner Fakülteleri 1948 yılında çıkarılan

yasa-

ile Ankara Üniversitesinebağlandı ve Veteriner Fakültesi, An-kara Üniversitesinin bir birimi olarak bilim hayatını

sürdürmeyebaşlatıldı (Erk ve Dinçer,1970). Bu

ka-tılım sürecinde veteriner fakültesinin öğretim ka d-rosu dört ordinaryüs profesör, 13 profesör, üç do -çent ve 14 asistan (sekiz doktor asistan) olmak üzere toplam

34

bilimadamından oluşmaktaydı (8). Patoloji Enstitüsü kadrosunda ise Ord. Prof. Dr.

Şevki Akçay, Prof. Dr. Enver Sengir (Şekil 5) ve Asistan Mahir Pamukçu (Şekil 6) yer almaktayd ı

(Erk ve Dinçer,1970).

Şekil5.Prof.Dr.Enver SENGIR(1904-1968)

i. 1109sayı lıZiraat veBayt ur Enstitüleri ileAli Mekteple riTesisine.ZiraatTedrisaıının ıslahınaAit Kanun.5 Temm uz1927tar ih ve 625sayı lıResmiGazete

2. 2291sayılıAn kara Yüksek ZiraatEnstitüsüKanunu.20 Haziran1933tarihve2432sayılıResm iGazete J.4936 sayılıqniversiteler Kanunu.18Haziran1946tarihve6336sayılıResmi Gazete

Ankara Üniversitesine katılım gerçekleştikten

sonra veteriner fakültesi yine beş yılolarak

prog-ramlanmış ve ders programı yeniden düzenlenmişti.

Bu programa göre beşinci dönemde genel patoloji,

klinik-otopsi-farmakoloji tatbikatı; altıncı dönemde genel patoloji, klinik-otopsi-farmasi tatbikatı; yedinci dönemde özelpatoloji, klinik-otopsi-farmasi tatbikatı;

sekizinci dönemde özel patoloji, klinik-otopsi-farmasi

tatbikatı, histopatoloji tatbikatı; dokuzuncu dönemde

klinik-otopsi-farmasi-besin kontrolu tatbikatı,

pa-tolojik-anatomi demonstrasyon ve onuncu dönemde

klinik-otopsi-farmasi-besin kontrolü tatbikatı, pa-tolojik-anatomi demonstrasyon derslerine yer

ve-rilmiştir(Erk ve Dinçer, 1970).

Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi

bün-yesindebağımsızolarak yer alan Patoloji Enstitüsü, ve-teriner fakültesinin önerisi ve Ankara Üniversitesi Se-natosunun 15 Ocak 1952 tarihli kararı ile "kürsü" sistemine geçirilmiş; "Umumi ve Tecrübi Patoloji Kür-süsü" ve "Patolojik Anatomi, Histopatoloji ve Otopsi Kürsüsü" adlarıyla iki bağımsız akademik birime

d

ö-nüş türülmü ştür (Dinçer, 1983; Erk ve Dinçer, 1970).

Özel patoloji dersleri Patolojik Anatomi, Histopatoloji ve

Otopsi Kürsüsünde, histopatoloji ve otopsi uygulama

dersleri Umumi ve Tecrübi Patoloji Kürsüsünde

ve-rilmeye devamedilmişti r(Eri< veDinçer,1970).

:;ieKıı6. Prof.Or.ManırBÜVÜK PAM UKÇ U (19 12- 1997)

Türkiye'de

i.

ve

ii.

Beş Yıllık Kalkınma Planlarıile mevcut veteriner hekimlerin "yeterli insan gücü ih

-tiyacını" karşılayamadığı, daha çok veteriner hekim

yetiştirmek için yeni veteriner fakültelerinin açıl­

masının gerekliliği ortayakonmuş; bunun sonucunda

1970'de Elazığ'da, 1972 yılında ıstanbul'dave 1978

yılında da Bursa'da veteriner fakülteleri açılmış olup

(Anonim,1998; Dinçer, 1981) Yüksek Öğretim

Ka-nunu uyarınca çıkarılan Kanun Hükmünde Ka

-ramame1 ile Konya, Van ve Kars'ta veteriner fa

-kültesi kurulmuştur. Bu dönem içerisinde yeni yasal

yapılanma çerçevesinde Veteriner Fakültesinde

Ve-teriner HekimliğiTemel Bilimleri, Hastalıklarve Klinik Bilimleri ile Zootekni ve Hayvan Besleme Bölümleri

oluşturulmuş; ikibağımsızkürsü halinde bulunan

Pa-toloji de Hastalıklar ve Klinik Bilimleri Bölümü

içe-risinde "Patoloji Ana Bilim Dalı" olarak yeniden ya

-pılandırılmıştır. Yüksek Öğretim Kurumu Baş­

kanlığının eğitim veöğretim planı ile ilgiliilkeler hak

-kındaki yazısı2 _uyarınca veteriner fakültelerinde

top-lam müfredatın 4174 ders saati olması ka

-rarlaştırılmıştır. Bu karar gereği üçüncü sınıfta (910

saat) genel patoloji 84 (42+42); dördüncü sınıfta(890

saat) özel patoloji 168 saat (84+84) olmak üzere

Pa-toloji Ana Bilim Dalı tarafından verilmeye baş­

lanmıştır.

Veteriner Fakülteleri Dekanlar Kurulunun 13

Ekim 1988 tarihinde yapılan toplantısındas yeni bir

ders programı hazırlanmasına ve tüm fakültelerin bu

programı uygulamasına karar verilmiş; 13-14 Şubat

1989 tarihlitoplantıda4 _{ise "Veteriner Fakülteleri Eği­}

tim-Öğretim Programlarının Düzenlenmesine Ait il-keler"belirlenmişve "Veteriner Fakülteleri Ders Prog

-ramı" kabul edilerek Üniversitelerarası Kurula arz

edilmiştir. Bu ders programına göre patoloji dersinin

üçüncü sınıfta 140 saat olarak verilmesine karar ve

-rilmiştir.

YüksekÖğretimKanununca 1989 yılındaoluş­

turulan "Üniversiteleraras ı Kurul Veteriner Bilimleri

Eğitim Konseyi", 28-29 Mart 1989 tarihlerinde

ger-çekleştirilen toplantısında "VeterinerFakülteleri Eği­ tlm-Öğretirn Programlarının Düzenlenmesine Ait iı­ keler" belirlenerek "Veteriner Fakültelerinde Oku

-tulacak Minimal Dersler ve Minimal Saatler" ç

i-zelgesi hazınanrmş: patoloji derslerinin 168 saat

olarak dördüncüsınıftaverilmesiönerilmiştirS.

i.Yük ek Öğretim KurumlarıTeşkilatıHakkında41sayılıKanun HükmündeKararname. 20 Temmuz1982tar ihve 17760sayılı Resmi

Gazete

2.T.C.YilksekÖğretimKuruluBaşkanlığınınAÜVeterinerFakültesiDekanlığına18Ağustos1982 tarih ve 22012960sayılı yazısı.

3.T.C.VeterinerFakülteler iDekanlarKurulu.BirinciToplantısı.

A.

:

Ü. Veteriner Fakültesi, i3 Ekim i988. Ankara.

-l.rC.Veter inerFakültele riDekanl arKurulu. IkinciToplantısı. ı.U.Veteriner Fakültesi, 13-14Şubat 1989. Istanbul

Türkiye'deVeteriner Patalojinin ...

Patoloji dersleri 1995-96 eğitim-öğretim

dö-neminde 126 teorik,112 pratik ve staj döneminde 40

saat klinik patoloji olmak üzere toplam 278 ders

sa-atineyükseltllmiştlrt.

2. Bilimsel Faaliyetler

Veterinerhekimliği eğitim-öğretimi içerisinde

pa-tolojialanındaki bilimselfaaliyetler "Lisansüstüeğitim

faaliyetleri","Akademik kadro" ve "Bilimsel araştırma

ve yayın faaliyetleri" olmak üzere üç ana başlık

al-tında değerlendi rilmiştir.

2.1. Lisansüstü Eğitim

2.1.1.Askeri VeterinerHekimliği

Dinçer'e (1969) göre veteriner hekimliğinde

Ii-sansüstüçalışmaları 1883yılındaaçılan Baytar

Ame-liyat Mektebi ile başlamıştır. Kurtuluş Savaşından

sonra "Askeri Tatbikat-ı Baytariye Mektebi ve Se

-ririyatı" adını alanbu kurumunamaçları maddeler

ha-linde belirtilmiş; bunlardan uzmanlık dallarını

gös-terenbeşinci maddede "patoloji"ye de yer verilmiştir.

Bu kurum daha sonra (1949)"Askeri Veteriner Aka·

demisi" adı nı almış ve 1969 yılına.kadar askeri ve

-teriner hekimlere asistan ve başasistan kadrolarıyla

uzmanlık eğilimi olanağ ı sağlanmıştır. Kurumun

dokuz bilimdalı nda gerçekleştirilen 176asistanlıkt

e-zinin12'si ve67başasistanlıktezinin dokuzu patoloji

alanında yapılmı ştı r(Dinçer,1969; Dinçer,1999).

2.1.2.SivilVeterinerHekimliği

Dinçer'e (Dinçer, 1981) göre, sivilveteriner he

-kimlerin yurt dışında uzmanl ık yapıp 1911'de ülkeye

dönmeleriyle birlikte, veteriner hekimliğinde çağdaş

niteliklerde akademik yükselme esasları uy

-gulanmayabaşlanmıştır.

Türkiye'de veteriner hekimliği mesleğinin uy

-gulanmasına ilişki n olarak 1954 tarihinde ya

-yımlanan 6343 sayılı yasanın2 _{yedinci maddesi ile}

ihtisas gerektiren veteriner hekimliği hizmetlerini

gerçekleş-ti rmek için "uzmanlı k" olanağı tanınmıştır.

Ziraat Vekaleti tarafından 1955 yı lında "Veteriner

Hekim ihtisas Tallrnatnarnesiô" çıkartılmıştır. YÖ

-netmelik, 1975 yılına kadar üç kez (1958, 1963,

1968) yenilenmiş; aynı tarihte de yürürlüğe konan

uzmanlı k yönetmeliğ i4 _{de dahilolmak üzere bu yö}

-netmeliklerin tümünde gösterilen uzmanlık dalları

arasında"patoloji"bilimalanınada yerverildiği

sap-tanmıştır.

2.1.3.UzmanlıkYüksek Okulu ve Enstitüler

Ankara ÜniversitesiVeteriner Fakültesinebağlı

olarak 28 Nisan 1965'de kurulan "Ankara Ün

i-versitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Yetiştiriciliği ve

Sağlık Bilimleri Uzmanlık Yüksek Okulus" bün

-yesinde, Türkiye'de ilk kez lisansüstü düzeyde kre

-diye dayalı eğitim gerçekleştirilmiştir. Uzmanlık oku

-lunun programında gösterilen 14 uzmanlık dalları

arasındapatoloji de yeralmıştır.

Yüksek Öğretim Kanunun yürürlüğe girdiği

1981yılında uzmanlıkokulununişlevinesonverilmiş

ve o tarihten bugüne dek veteriner hekimliğinde

li-sansüstüeğitim üniversitelerin"Sağlık BilimleriEns

-titülerinde6"_{gerçekleştirilmişti r.}

Ankara, Fı rat, Selçuk, Istanbul, Uludağ ve Y

ü-züncü Yıl Üniversitelerinin Sağlık Bilimleri E

ns-titülerindeVeterinerPatolojialanında toplam 55 dok

-tora ve dört yüksek lisans çalışmasının tamam

-landığıtespitedilrniştir".

2.2. Akademik Kadro

Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesinde

1952 yılı başında kurulan Patoloji Kürsüsünün ç

e-kirdek kadrosu (Erk ve Dinçer, 1970), hem eğitim

öğretimde hem bilimselaraştırmalardahem de bilim

insanı yetiştirilmesinde önemli görevler üstlenmiş;

daha sonraki yıllarda yeni veteriner fakültelerinin

açılmasıyla patoloji birimlerine yeni katılımlarta ve

-teriner patoloji ailesi giderekbüyümüştür.

Patoloji bilimi alanında eğitim-öğretimin s

ür-dürüldüğü tüm veteriner fakültelerinde 2002 yı lı

iti-bariyle 16yardımcıdoçent,13 doçent ve 13 profesör

olmaküzeretoplam42öğretim üyesi ve 23araştırma

görevlisiningörevyaptığıortayakonmuş;öğretime

le-manlarındanzs'sırunçeşitliakademikaşamalardap

a-tolojibirimlerindenayrıldığısaptanmıştı rB.

2.3. BilimselAraştırmaveYayın Etkinlikleri

Cumhuriyetin ilanından YZE'nin açılışına kadar

veterinerhekimliği alanında toplam25 kitapve bro

-şür, 262 Türkçe ve 14 yabancı dilde makale y

a-yımlanmıştır. Onyıllıkperiyotta veterinerpatolojiala

-nında bir kitapve 19 Türkçe makalenin bulunduğu

belirlenmiştir (Tablo 1).YZE Veteriner Fakültesiö

ğ-I.2809sayılı Yükseköğretim Kuruml arı Teşkilatı Hakkında41sayılıKanunHükmünde KararnameninDe ğ i şti rtlerek

KabulüneDairKanun.30 Marti983 Tarihve 18003sayılıResmiGazete

2.6343 sayılıVeterinerHek imliğ iMes leği ni nİcrasına.Türk VeterinerHekimleriBi rl iği tıcOdaları nteşckkülTarzına

veGöreceği IşlereDair Kanun. ı8Mart1954tarihve 8661sayılıResmiGazete

3.VeterinerHekimIhtisas Talimatnamesi. 2Haziran1955.901 8sayılıResmiGazete

4.VeterinerIlckiml iği Uzmanlı k Yönetmeli ği.8Ocak1975tarih ve15112sayılıResmiGazele

5.AnkaraUnivcrsiıcsiVeteriner Fakültesi. HayvanYetiştiri ciliğ iveSağlıkBilimleriUzmanlıkYüksekOkulu

Yönetmeliği.28 Nisan 1965tarih vei1985sayı lıResmiGazete

6.2547sayılıYüksekÖğretimKanunu.6Kasım1981tarihve 17506sayılıResmiGazete

7. Ankara.Fırat.Selçuk.Istanbul.Uludağve YüzüncüYılÜniversiteleriSağlıkBilimleriEnstitüleriarşi viriden.

Tablo 1. Veterinerbilimalanlarıiçerisindepatolojiyayınlarının dağılımı

Genel

Kitap Türkçe Makale

Patoloji Genel Patoloji

YabancıDilde Makale

Genel Patoloji 1923-1932 1933-1947 1948-1973 25 109 378 1 262 19 16 240 21 30 1171 75 14 44 383 2 64

Tablo 2. Patolojibilimalanında1974-2002yılları arasında yapılanyayınlar

YayınTürü Kitap Arş.Makalesi Tebliğ Derleme

Sayı 19 583 236 9

Vaka takdimi 162

retim kadrosu tarafından 1933-1947 yılları arasında

yayımlanan altısı çeviri olmak üzere toplam 109

ki-tabın 16'sı ve 240 Türkçe makalenin 21'ipatoloji

ala-nına aittir. Bu dönemde yayımlanan44 adet yabancı

dilde makale arasında iki patoloji makalesi

sap-tanrnı ştrrt (Tablo 1).

Veteriner Fakültesinin Ankara Üniversitesine

bağlanmasından Cumhuriyetin 50'nci yılına kadar

geçen 25 yıllık dönemde veteriner patoloji alanında,

30'u kitap, 75'i Türkçe ve 64'ü yabancı dilde makale olmak üzere toplam 169 adet yayın yapıldığı

be-Iirlen miştir2_{(Tablo 1).}

Patoloji alanında 1974-2002 yılları arasında 19 adet kitap daha yayımlanmış;ancak, gerek makale

sayısı, gerekse çeşitli kurumlar tarafından des

-teklenen tamamlanmış ve devam eden projeler ile

bunlara ilişkin yayınlar veri eksikliği nedeniyle tam olaraksaptanamamıştır3_{(Tablo 2).}

Sonuç

Sonuç olarak, veteriner hekimliği eğitimi i

çe-risinde 1842-2002 yılları arasında bilimsel ve

aka-demik yapı olarak düzenli bir gelişim ivmesi ortaya

koyduğu belirlenen patoloji bilim alanının akademik

kad rolaşmave lisansüstüeğitimdede pozitifbir ivme

içerisindeolduğu ileri sürülebilir. Kaynaklar

Anonim(1933) 1933-34 senesiders ve tatbikatplanı.T.C. YüksekZiraat EnstitüsüAnkara.

Anonim(1998) 1. Türk VeterinerHekimliğiKurultayıSonuç Raporu. 21·22Mayıs 1998, Ankara.

Bekman,M.(1940) Veteriner Tarihi.AnkaraBasımve C il-tevi, Ankara.

Çadırcı, M., Süslü,A. (1982) Ankara ÜniversitesiGelişim Tarihi.Ankara ÜniversitesiBasımevi,Ankara.

Dinçer, F.(1969) Türk Askeri VeterinerHekim Öğretimi,

Teşkilatı ve Askeri Veteriner AkademisiTarihçesi.Ankara

(Yayımlanmamış, A.Ü. Veteriner Fakültesi, Veteriner He

-kimliğiTarihi ve DeontolojiAnabilimDalı Arşivi) .

Dinçer,F.(1981) Türkiye'deveterinerhekimliköğretiminin

birömekleştirilmesi. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 28(1-4):

372- 384.

Dinçer, F. (1983) Veteriner Fakültesi. Z iraat-Veteriner-Orman Fakültelerinin Yüksek Ziraat Enstitüsü Bünyesinde

Açılışıarının 50'nciYılı1933-1983.AÜBasımevi,Ankara. Dinçer, F. (1999) Cumhuriyetin 75 Yılında VeterinerHe

-kimliğinin Bilimsel Bilançosu. Türkiye Cumhuriyetinin75.

Yılında Bilim "Bilanço:1923-1998" Ulusal Toplantısı i. Kitap, I.Cilt,TÜBITAKMatbaası,Ankara,s.335-368. Erk, N. (1960) Türkiye'de veteriner hekimlik öğretiminin

başlangıcı ve bugüne kadar geçirdiği safhalar üzerinde yeni araştırmalar ii. AnkaraÜniv Vet Fak Derg, 6(3·4): 281·287.

Erk,N. (1966) VeterinerTarihi.AÜ Vet. Fak.Yay.No:195,

AÜBasımevi,Ankara.s:214-215

Erk, N.ve Dinçer,F. (1970) Türkiye'de VeterinerHekimlik

Öğretimive Ankara ÜniversitesiVeteriner FakültesiTarihi. Ankara ÜniversitesiBasımevi,Ankara.

Godlewsky ve Sommer (1846) "Über dieThierheilkundein der Türkei", [Magazin I.d. ges Thierheilkunde, 12, 465·

5OOJ.

Türkçesi:Nihai Erk (1972):Türkiye'de VeterinerHe· kimlik (19'uncu YüzyılOrtalarında). Ankara Üniversitesi

Basımevi,Ankara.

Subhi Edhem (1918) Nevsal-i Baytari. Agop Matosyan

Matbaası,IstanbuL.

ı.Indeks Tararnalan : Erk, N..Dinçer. F.(1970).Türkiye ' de VeterinerHekimlikÖğretimiveAnkaraÜniversitesi Veterine r FakültesiTa

-rihi. Anka ra Üniversi tes iBasımevi. Ankara.:Dinçer, F.(1971)Türk Askeri VeterinerHekimleriDergisiYayın Hayatıve 1923- 1969

YıllarıIndeksi.AÜ Basımevi.Ankara.

2.IndeksTaramaları:Erk. N.,Dinçer. F.(1970).Türk iye 'deVeterinerHekiml ikÖğretimive Ankara Üniversites iVeterinerFakültesi

Ta-rihi.Ankara Üniversites iBasımevi.Arıkara.;Dinçer,F. (1971) Türk Askeri Veteriner HekimleriDergisiYayınHayali ve 1923- 1969

Yılları Indeksi.AÜ Basımevi.Arıkara.:Sucu, ş.(1977) TürkVeterinerHekimleriDerneğiDergisinin(1945-1974 )30YıllıkIndeksi.

AÜBasımevi.Ankara:Dinçer.F.. Unal,N.(1982)AÜVeterinerFakültesiDergisi 1954-1978 Indeksi.AU Basımevi.Ankara