ȱȱ ȱȱMenóureȱAkÇI UNUTULANLARȱDIkINDAȱYENGȱBGRȱkEYȱYOK ȱADLIȱESERDEKGȱATASÖZLERG,ȱVECGZELERȱVEȱDEYGMLER ȱȱȱ

Tam metin

(1)TARHNPENDE ULUSLARARASITAR HveSOSYALARATIRMALARDERG S . Yl:2009,Say:2 Sayfa:137162. THEPURSUITOFHISTORY INTERNATIONALPERIODICALFORHISTORYANDSOCIALRESEARCH. Year:2009,Issue:2 Page:137162. UNUTULANLARDIINDAYENBREYYOKADLIESERDEK ATASÖZLER,VECZELERVEDEYMLER MenureAÇI Özet Buçalmamzda,ilkbasksndanitibarençokçaokunan,Türkiyeiçinönemlibirdöneminanla rnihtivaedenvehalkmztarafndantakdiredilen“UnutulanlarDndaYeniBireyYok”adl eserdegeçenatasözleri,vecizelervedeyimleritespitedipsnflandrdk. OsmanPamukoluPaa’nnHakkâriDaKomandoTaburu’ndagörevyaptyllaranlatt bueser,sadeceankitabdeil;ileridebudönemlerimerakedenleriçindeerlibirtarihivesika veedebiyatmziçindikkatealnmasgerekenkymetlibirsanateseridir.Buankitabnsanat eseriolarakgöstermemizinnedeni,ilkokumayabaladmzdanitibarendikkatimiziçeken atasözleri,vecizelervedeyimlerinçokçaveyerindekullanlmolmasdr.AyrcaOsmanPa a’nnedebîüslubu,betimlemezenginliivesözcükleringücünüyerindekullanmas,eserin deeriniarttrandieretkenlerdir.Hâlenülkemizinbirnumaralsorunuolarakvarlndevam ettirenterörün,OsmanPaatarafndançokiyianlalmveanlatlmolmasndandolaybu eserikamuoyunatekrarhatrlatmak,ülkemizinsaniçinbirhizmetolacaktr,düüncesindeyiz. AnahtarKelimeler OsmanPamukolu,UnutulanlarDndaYeniBireyYok,Atasözleri,Deyimler,Vecizeler PROVERBS,IDIOMSANDAPHORISMSINTHEWORKOF“UNUTULANLARDIINDA YENBREYYOK” Abstract Inthisworkweidentifyandclassifytheidioms,aphorisms,andproverbswhichtakeplaceinthe workcalledUnutulanlarDndayeniBireyYok(ThereIsNothingNewExceptForgottens)thatis widelyreadsincefirsteditionandincludesthememoriesofanimportantperiodforTurkeyand appraisedbypublic.ThisworkwhichOsmanPamukoluPashatellsabouttheyearsheserved inHakkariCommandoTroopisnotjustamemoirbutisavaluablehistoricaldocumentforthe onesinthefuturewhowonderaboutthoseyearsandapreciousmasterpiecethatmustbetaken intoaccountforourliterature.Thereasonwhywepointoutthisworkasamasterpieceisthat proverbs,idioms,andaphorismsthatattractourattentionfromthebeginningareusedwidely andcorrectly.BesidesOsmanPashasliterarystyle,abilityofdescriptionandhisusingofwords incorrectplacesaretheothereffectsthatincreasethevalueofthework.. . Bu çalma, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyat Ana Bilim Dal, Türk Dili Bilim Dal Yüksek Lisans Semineri olarak hazrlanm ve kabul edilmitir. Okt. Selçuk Üniversitesi Cihanbeyli Meslek Yüksek Okulu Türk Dili Öretim Eleman. mensuasci@hotmail.com.

(2) 138 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. Terrorwhichisstillexsistingasaprimaryprobleminourcountryisunderstoodwellandtoldby OsmanPashathereforewethinkthatremindingthisworktothepublicwillbeafacilityforour people. KeyWords OsmanPamukolu,UnutulanlarDndaYeniBireyYok(ThereIsNothingNewExceptForgottens), Idioms,Aphorisms,Proverbs. .

(3) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 139. I.GR Atasözüveyaatalarsözü,“uzundenemevegözlemleredayanaraksöylenmi vehalkamalolmusöz”(TSI1988:100)demektir.Tanmndandaanlalacagibi atasözlerianonimdir.Bununyannda,“birdüünceyi,birduyguyu,birilkeyiksa ve kesin bir biçimde anlatan, genellikle kim tarafndan söylendii bilinen özlü sözlere”isevecizeveyaeskitabirlekelâmkibar(TSII1988:1146)denir.Atasözleri vevecizeleriçokolanmilletlerindilleridemedenîbirdilhâlinegelmidemektir. Özellikleatasözleri,sahipolduumilletinseciyesiniaçkbirekildeortayakoyar. Onlarntarihîsüreçlerini,aclarn,sevinçlerini,kültürlerinivebütünbuöelerden çkardklar tecrübelerini anlatr. Vecizeler ise, genellikle milletin içinden yetien büyük insanlarn sözleri anlamna geldii için, bir nevi o topluluun kültür ve medeniyetseviyesiningöstergesisaylr. Dilin ilenii ve gelimiliinin göstergelerinden biri de deyimlerdir. “Genel liklegerçekanlamndanazçokayr,ilgiçekicibiranlamtayankalplamanla tmvetabirlere”(TSI1988:368)deyimdenir.Deyimlerdeatasözlerivevecizeler gibikalpifadelerdir.Deyimlerindierikisindenfark,tambiranlatmbirimiol mamalardr.Deyimlercümleiçerisindesadecebelirlibirkelimegrubununkalp lamasylaoluurlarveaslatambircümlegibideerlendirilmezler.Birdilinzen ginliimevzubahisolduunda,deyimlerinodildekikullanmskl,çokluuve anlamlarnngeniliiönemlibirmihenktaolarakkabuledilir.1 Gerekatasözlerivevecizeleringereksedeyimlerinbirmetiniçerisindesklkla kullanlmas,sözkonusumetninkymetini,sanatsallnveedebîgücünüarttrr. Bunedenledirkibiz,aslndabirankitabolan,dahaçoktarihîbirvesikaolarak raflardayerinialmUnutulanlarDndaYeniBireyYokadlkitapüzerindeböyle birçalmayaptk.Çünkübueserdegeçenatasözlerinin,vecizelerinvedeyimlerin saysvekullanmdahakitabnbalarndaykendikkatimiziçekmiti.Özelliklebir askerinyazmolduukitaptabudenlizenginatasözü,vecizevedeyimlererast lamamz,bizieserüzerindeincelemeyapmayasevkedenikincibiretkenolmu tur. Buçalmamzda,GeneralOsmanPamukolu’nun19931995yllararasnda Hakkari Da ve Komando Tugay ve Güvenlik Komutanl görevi esnasnda yaad olaylarn anlatld, Unutulanlar Dnda Yeni Bir ey Yok adl eserinde geçen“atasözleri,vecizelervedeyimlerin”tespitinivesnflandrmasnyaptk. 1. Çalmamz, bir eserin incelemesi olduu için, tanmlar dnda dorudan kullanabildiimiz kaynaklar snrl tutulmak zorunda kaldk. Fakat, gerek makalemizin konulara ayrlmas ve incelenmesi, gerekse bu konularn deerlendirilmesi yaplrken u eserlerin metotlarndan, bilgilerinden istifade ettik: E. Kemal Eyübolu, 13. Yüzyldan Günümüze Kadar iirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, 2 cilt, stanbul 1973; M.Sami Akaln, Edebiyat Terimleri Sözlüü, stanbul 1966; Ömer Âsm Aksoy, Atasözleri ve Deyimler, Ankara 1965; Ömer Âsm Aksoy, Atasözleri ve Deyimler El Kitab, Ankara 1965; Besim Atalay, Çeitli Halk Fkralar ve Deyimleri, Ankara 1968; Yusuf Ziya Bahadnl, Deyimlerimiz ve Kaynaklar, stanbul 1958; Dehri Dilçin, Edebiyatmzda Atasözleri, stanbul 1945; Selim Nüzhet Gerçek, Atalar Sözü, stanbul 1961; Rauf Mutluay, Türk Halk iiri Antolojisi, stanbul 1972; Mustafa Nihat Özön, Atasözleri, stanbul 1956; Mehmet Zeki Pakaln, Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüü, stanbul 1956; Osman Nuri Peremeci, Atalar Sözleri, stanbul 1943; aban Sezgin, Türkçe Deyimler ve Kelime Gruplar Sözlüü, stanbul 1969; Türk Dil Kurumu, Bölge Azlarnda Atasözleri ve Deyimler, 2 cilt, Ankara 1969-1971; Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük 1-II, Ankara 1988; Millî Kütüphane Genel Müdürlüü, Türk Atasözleri ve Deyimleri, 2 cilt, stanbul 1971..

(4) 140 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. Eserilkdefa2002ylndabasld.Yaymlandtarihtenitibarenbüyükyank lar uyandran ve okuyucularn beenerek okuduklar bir kitap hâline geldi. Bu nedenledefalarcabasksyapld.Okuyanherkesinyaknlarnatavsiyeettii,kah ramanTürkaskerininGüneydou’dakiPKKterörünekargösterdiicesaretve baary anlatan bu kitap, sadece anlarn kaleme alnd bir eser deil, ayn za mandaüslubuvegüçlükurgusuiledetakdirtoplad.Kitabaduyulanbuilgive özellikleOsmanPaa’nneserivücudagetirirkenkullandatasözleri,vecizelerve deyimler,bizibukitapüzerindeçalmayapmaasevketti. Çalmamzailkönceeseribellibirincelemeyapmadan,birankitabokurgi bi yüzeysel okuyarak baladk. Okumay bitirdikten sonra, Osman Pamu kolu’nun eserinde kulland atasözlerinin tespitini yaptk. Tespit ettiimiz ata sözlerinibirerbirerfiledik.Atasözlerinibitirdiktensonra,kimintarafndansöy lendiibelirtilenvecizsözlerifiledik.Eserdekimeaitolduubelirtilmeyenveciz sözlerçounluktayd.Bunlarntespitideyaptk.Atasözlerivevecizelerikonular nagöresnflandrdk.Bütünarabalklardatopladmzatasözlerivevecizeleri alfabetiksrayauygunbirekildesraladk.Ayniidahasonradeyimlerüzerinde deuyguladk. II.OSMANPAMUKOLU’NUNHAYATI 1947ylndaSinopunGerzeilçesindedoanPamukolu,SelimiyeAskeriOr taokulu, Kuleli Askeri Lisesi, Kara Harp Okulu, Piyade Okulu, Kara Harp Aka demisi, Silahl Kuvvetler Akademisi ve Milli Güvenlik Akademisinde örenim görmütür. 11yandanbalayarak43ylüniformagiymitir.Onylpiyadesubay,16yl kurmaysubayolarak,ktakomutanlklarvekarargâhsubaylgörevlerindebu lunmutur.1993deTugenerallie,1997deTümgenerallieyükselmitir.2002de Tümgeneralliktenemekliolmutur. 19901992de EdirneUzunköprüde 42nci Piyade Alay Komutanl, 1993 1995de Hakkâride Da ve Komando Tugay ve Güvenlik Komutanl, 1998 2000deKbrsta28nciMekanizePiyadeTümenKomutanl,20002001de stan bulda Piyade Okul Komutanl görevlerini yapmtr. Osman Pamukolu, 1. Dereceden Altn Üstün Cesaret ve Feragat Madalyas, iki kez Üstün Cesaret ve FeragatNianvebekezÜstünBirlikYetitirmeNianalmtr.Evliveikiçocuk babasdr. General Osman Pamukolu, 19931995 yllar arasnda Hakkari Da ve Ko mando Tugay ve Güvenlik Komutanl yapmtr. Bu dönem, Güneydouda PKKya kar yaplan mücadelenin tarz ve yöntemlerinin deitii ve PKKnn omurgasnn krld yllardr. Ayn dönemde, Hakkaride PKK oluumlarna manevragücüolarak10002000askerdenoluan779harekat,manevragücü3000 5000askerdenmeydanagelen78harekatyaplmtr.23kez10005000askerden oluangüçlerleKuzeyIraktakiPKKkamplarnnbirkaçnaaynzamandataarruz.

(5) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 141. edilmitir.Görevyaptsüreiçindemuharebeleribizzatyönetenvefiilençatma laragirenOsmanPaa,778gündeyaplanlar,muharebelerinayrntlarnveKu zeyIraktayaananlarUnutulanlarDndaYeniBireyYokadleserindekaleme almtr.Emekliolduktansonraçeitliüniversitelerdevedeiikyerlerdekonu malaryapm,liderlikderslerivermitir.Sonyllardaaktifsiyasethayatnaatlm, HakveEitlikPatisi’nikurmutur.Hâlenbupartiningenelbakanlnyapmak tadr. III.UNUTULANLARDIINDAYENBREYYOK Çalmamz eserin 2004 basksn ( nklâp Yaynlar, stanbul) temel alarak yaptk.EserintamadUnutulanlarDndaYeniBireyYok,HakkâriveKuzeyIrak DalarndakiAskerler’dir.Eser“Önsöz”ve“Ekler”lebirliktealtbölümdenolutu rulmutur. Birinci bölüm “Öncesi” bal altnda verilmitir. Bu dönemde 1993 öncesibölgedekidurumhakkndabilgilersunulmuvekonuhakkndabirfoto raf çekilmitir. kinci bölüm “1993 Dönemi” baln tamaktadr. Balktan da anlalacagibi,1993’tekiolaylarbubölümdeanlatlmtr.Üçüncübölüm“1994 Dönemi”,dördüncübölümise“1995Dönemi”balntamaktadr.Eklerbölü mü kendi içinde üçe ayrlmtr: “a) simleriyle Günei Yükseltenler, b) Hakkâri HarekâtBölgesi,c)Harekâtfotoraflar.” Bueser,vatanmznbütünlüüiçinehitdüen,gaziolanveoralardagörev yapanyüzbinlerceaskerimizinyaadklarnengüzelbiçimdedilegetiren,gerçek birkomutannkitabdr.Eseriokuduktansonra,bugünkürahatvehuzuriçindeki yaammz,adlarunutulmuolanbinlerceehidimizeborçluolduumuzuhiçbir zamanunutmamamzgerektiinidahagüzelanlyoruz. EmekliGeneralOsmanPamukolu,bukitabylaülkeyiyönetensiyasetçilerle birlikte,TürkhalknndikkatiniPKKterörörgütüneçekmekistemitir.SaynPa mukolu’nunyazdklarnekadargerçekiseokadaracdrda.Ayrlkçterörör gütü PKK’nn silahl ve silahsz eylemlerini kültürel hak aray olarak gören ve kamuoyuna bu ekilde göstermek isteyen kiiler bu eserden çok ey örenmi olmaldrlar.TürkmilletininsinesindençkanTürkSilahlKuvvetleri,Türkdevle tinekarsilahlkalkmadabulunanbirörgütlekarkaryakalmvebumüca deledenyüzününakylaçkmtr.Bamszbirdevletiçisyannaslbastryorsa, PKK isyann da ayn ekilde bastrmtr. Eserde, PKK terör örgütünün yalnz snrlarmziçindedeil,komuülkelerdekonuland,yllardrdostvemüttefik (!)tandmzgizlidümanülkelertarafndandesteklendiidelillerleaçklanm tr.KitabokuyanherTürk,PKKninneolduunuveneistediiniçokiyianlaya caktr. Kitabnyazlndanbugünegelindiinde,ortadaunutulanlardndayenibir eyin var olduunu görüyoruz: Yllardr Türk topraklarnda ayr bir devlet kur mak isteyen PKK, imdi yalnz Türk topraklarnda deil, baz komu ülkelerin topraklarndan koparlacak toprak parçasn da snrlarna dâhil ederek, tahmin.

(6) 142 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. edilenden daha geni topraklar gasp etmek istemektedir! Terör durdu, silahl eylemler sona erdi diye düünenler, PKK terör örgütünü bilmeyenlerdir. Terör örgütünü bilenler, bu iin henüz bitmediini, Türk Silahl Kuvvetlerinin terörü sfrlamasiçindevletiyönetenlerdenciddianlamdasiyasidestekalmasgerekti ininaltnçizmektedirler.Bueserisedurumunböyleolduunuveolacanbize 2002’den beri haykrmaktadr. Geldiimiz nokta, Pamukolu’nun haklln bir keredahateyitetmektedir. Yllar sonra gerçekten deerli bir kitap çoksatar listesinde yerini almtr. EmekliGeneralOsmanPamukolu’nunçokilginç,düündürücüveöreticikitab bu kez gereksiz yazarlarn gereksiz kitaplarn geride brakarak çoksatarlar liste sinde birinci duruma yükselmitir. Aslnda bu kitap sadece emekli bir paann kitabdeil,canlaryla,kanlarylaülkemizinbölünmemesiiçinsavaan,ehitolan, sakatkalankahramanlarnkanlarylayazdbirkitaptr. mzaiseonlarnönderi veyolgöstericisiolankahramanPaa’yaait. Kitabnadbilesuratmzainenbirtokatgibidir:“UnutulanlarDndaYeniBir eyYok”.PKKkalkmassrasndahayatnsorgusuzsualsiz,maddimanevibir eybeklemedenverenkahramanlarn(olmayan)suratmzaindirdiiacbirtokat tr. Bu eser içimizi kanatan, vicdanmz szlatan, bizi aynada kendi yüzümüze bakamayacakhalegetirenbireserdir. Unuttuumuz,belkidehiçbirzamanbilmediimiz,bilmekistemediimiz,al bayraasarltabutlargeldikçebelkibirazaklmzadüen,dünyannenkanlve en insanlk düman terör örgütüne hak ettii dersi veren, herkesi korkutan PKK’y arkasna bakmadan, çorbalarn söndürmeden kaçmaya mecbur brakan kahramanlarbukitaptaanlatlyor. OluehitolanbabannOsmanpaayayazdmektupta“paambenideem rine al. Senin emrinde dövüeyim” demesi, Türk olan herkesi alatmtr. ehit olanerlerinyazdiirlerdeöyle.Askeredavulzurnaylagiden,tezkereyialrken uhainlerinkökükaznanakadarsavamakistiyorumdiyen,postalparçalanm ayakaniçindeykendümannpeindenkoanasker naslbiraskerdir?Dünya tarihindeböylekahramanlklargörülmümüdür? nsanokurkenTürkolduuiçin gururduyuyor,irkiliyor. Kitaptadahadailginçolaylaranlatlyor.Biroperasyonsonras“benaskerime letoplatmam,bizyokedergeçerizletoplamayz.”dediktensonra,birgeneralin arayp “Paam lütfen le demeyin ayp oluyor, daha yumuak bir deyim kulla nn.”Demesi;dadakiPKKkadrosuileehirdekimilislerinbirleiptugaykarar gâhnasaldrrken,açlankaratetePKKmilislerininkrlancamlarnnparasn ödemeyiüstlenenTürkiye’ninvalisi;ölenPKKmilitanlarnaotopsiyapmakiste yen Türkiye’nin savcs; PKK’nn üst düzey yedi yüz kiisi Türk topraklarnda kongreyaparkenM T’inbunu22kezhabervermesineramenhareketegeçmeyen yetkililer; rantopraklarndakiPKKkamplarnayaplacakbasknnMGKtarafn danengellenmesi;arkasndanbukamptakimilitanlarneylemyaparakyirmias.

(7) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 143. keriehitetmesi;ayrayrüzerindedurulmasgerekenmanidarhâdiselerdir.K sacas, anlattklar, dili, üslubu ve çarpc delilleriyle, eser bal bana bir tarihî vesikadr. Biz bu eseri okurken de, üzerinde çalrken de büyük bir haz aldk. Temennimizherkesinbueseriokumasdr. IV.NCELEME: IV.1.EserdeYerAlanAtasözlerininSnflandrlmas: IV.1.1.nsanlalgiliAtasözleri: “Acemimarangozunyongasçokolur.”(42) “Aptallar yaam ve ölüm için uzaa bakarlar, her ikisi de yan balarnda dr.”(244)–KuzeyAmerikayerlilerinin(Apaçi)atasözü “Bunebitmezdeme,bitmedikyolyok.Bualmazdamdeme,almadk dayok.”(303) “Büyükleryeminle,çocuklarekerlekandrlr.”(249)Almanatasözü “Destursuzbaagirilmez.”(127) “Elyumruuyemeyenkendiyumruunudeirmentasanrm.”(211) “Gevekbeden,gevekzihnenedenolur.”(50) “Gölgedegünelenilmez.”(14) “ nsan,krkbeindensonragecedekrkdayakyer.”(245) “Kandaknayaklamaz.”(127) “Krkyllkbozuksirkesatlamaz.”(127) “Laflapeynirgemisiyürümez.”(69) “Tekkiilikbirazkikikiiyiaçbrakr.”(263264) “Trnaolanbankasn.”(331) “Titrekveürkekadmlarlayolgidilmez.”(52) “Yldrmnçarptinsangökgürültüsünüduymaz.”(37) IV.1.2.DoalelgiliAtasözleri: “Atedütüüyeriyakar.”(142) “Atekendikendineyanmaz.”(13) “Dümeninterbiyedemediinikayalarterbiyeeder.”(224) “Harmanyeridüzolunca,sapyndagibigörünür.”(188) IV.1.3.HayvanlarlalgiliAtasözleri: “Anadolu’daboaolmakiçinboynuzundaçamurolmasgerekir.”(235) “Ardndanyüzköpekhavlamayankurtkurtsaylmaz.”(166) “Eldivengiymikedifareyakalayamaz.”(189) “Horozuçokolanköydesabaholmaz.”(331) “Keçiarapiçincedaakurtaramayaçkarm.”(188) “aknördekkçtandalar.”(117) “Yrtclaryalnz,kargalarkalabalkuçar.”(330).

(8) 144 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. IV.1.4.AraçGereçlerlelgiliAtasözleri: “Batankara.”(15) “Birhançeryüzözdeyitendahaetkilidir.”(33) “Çürüktahtadanoymayaplmaz.”(316) “Demirtavndadövülür.”(193) “Enbüyükkusurslktr.”(34) IV.2.EserdeGeçenveKimeAitOlduuBelirtilenVecizeler: “Arkasndadümanhissedenönündekiylesavaamaz.”CengizHan(63) “Emir vermek için itaat etmenin art olduunu söylerler, fakat sürekli itaat edendedekomutanlkniteliikalmaz.”Napolyon(66) “ stikbalinvicdanakistemez,kintutmaz” “Tarihnankördeildir,birhizmetiunutmaz”M.E.Yurdakul(7) “Kudretsizdimalar,zayfgözlergerçeigörmezdi.Saygszln,tecavüzün büyüü küçüü olmazd, güç ve kudretini ispat etmeyene itibar edilmez, ancak zaferlekuvvetveotoritesiniispatedenesaygveitibarkendiliindengelir.”M.K. Atatürk(57) “Söylesem,tesiriyok;sussam,gönülrazdeil.”Fuzulî(9) IV.3.EserdeYerAlan,KimeAitOlduuBelirtilmeyenVecizelerinKonula rnaGöreSnflandrlmas: IV.3.1.nsanlarlalgiliVecizeler: “ Umutsuzluk insan iradesini felç eder. Toplumu sararsa korkmak gere kir.”(335) “Acçekmeyenveçekenlerdenhaberiolmayanacdindirmeninyollarnara maz,arasadadorueklinibulamaz.”(7) “Açinsankolaykandrlr.”(64) “Ateyakar;insanbunutelkinleörenir.”(165) “Birinsannemirvermeyehakkolmasiçin,emirverdiklerindendahadeerli olduunukantlamasgerekir.”(65) “Biriyapmayannhiçyanlolmaz.”(64) “Bir korkuyla yüzlemeyen insan her zaman ondan kaçmaya mahkûm dur.”(313) “Cesurinsannruhunuhiçbireyykamaz.”(65) “Cüretkârdavranrsanhiçkimseseninhatayaptnainanmaz.”(65) “Çaresizlikinsanlarndirenciniarttrr.”(211) “Derinyaralarntedavisiuzunsürer.”(64) “Doal bir içtenlik olmazsa amacnz gerçeklemez. Çünkü Tanr yardm et mez. çtenlikamacnzncanveruhudur.”(45) “Emirleritekraretmeyin.Enzararleydirvekolayclktr.Yaplacakeyonla renerjikbirekildekontroletmektir.”(244).

(9) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 145. “Eniyirehberbirkuralkitabdeil,tecrübedir.”(19) “Eyoul,birgünyazcolursan,kukunun,birikmeninvebeklemeninyazc s,saknmasalanlatmaülkeminçocuklarna.”(11) “Gelecekteoynayacakfilm,herzamanbölümlerhalindegösterilir,amakasr gaysezmek,biralgvekapasitemeselesidir.”(7) “Gerçekgüçinsanlaretkilemekveonlarailhamvermektir.”(244) “Gerçeklerisöylemekinsanlarözgürklar.”(25) “Güçlüklerinsannneolduunugösterir.”(64) “Halkdoruyubilirse,ülkenindahagüvendeolacanainanr.”(315) “Halkngücü,yetkiverdiiinsanlarnyetenekleriylesnrlandrlamaz.”(125) “Hasmniyitanmlayamaz,tehisedemezseniznegücününedetaktiklerini kestiremezsiniz.”(36) “Herkeskadaryaparsanz;hiçbireyyapmamsnzdr.”(39) “Herkesinsizisevmesiiçinçabagöstermekbirsradanlkiaretidir.”(244) “Herkesin yadn gördüü yamur için, yamur altnda kalanlarn bize emsiyelazmdemesigerekmez.”(130) “Hiçbirey,biranneninyavrusunukaybndandahaötebiracveremezveya atamaz.”(193) “ mkânszlafnçokkullanmakhaddinibilmemektir.”(226) “ nsanlarbirölüyüikikezöldürürler,hemtopraahemdeunutulmayagö merek.”(66) “ nsanlar dünyann doasna egemen olamad ve akl erdiremedii için maddieyleriseverler.”(244) “ nsanlargenellikledütükleriyerebakarlar.”(7) “ nsanlarkandrlmayahazrolmadankandrlamazlar.”(249) “ nsanlarsorununneolduunuörenmeyekalkmamaldr.”(7) “ nsanlar yüksek mevkilerden dütükleri zaman güçlerini kaybettiklerinden deil,dalkavuklarndanayrldklariçinüzüntüduyarlar.”(66) “Kabuletmediinizsüreceyenilmezsiniz.”(97) “Kalbininsesiniduyaninsanlarhayalkrklnauramaz.”(65) “Kartarafgibidüünmeyiörenmekyetmez,dahahzldüünmeyiören mekgerekir.”(118) “Kimseyebenzemeyeçalmayn.”(244) “Kiiliinizikonumunuzlaaslabütünletirmeyin.”(244) “Kiiselyiitlikkaraktersalamldr.”(65) “Kötüoduncubaltasilecebelleir.”(145) “Kurallar ve örnekler bize göstermitir ki, kurallardan ve örneklerden ayrl mayahakkmzvardr.”(185) “Minnetle,taytayyaparakyürütülecekilerdenhayrçkmaz.(70) “Nekadareitimalmolursanol,öretilenlerinhiçbiri,senioanahazrlam deildir.”(107).

(10) 146 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. “Özgürdüünemedenbaaramazsnz.”(66) “Özgürdüünemeyeninsanndavranlarkendidavrandeildir.”(66) “Rütbe,mevkigeçicidir,kalcolanerefimizolacaktr.”(66) “Sonsuzolmakiçinilkartcesurolmaktr.”(65) “Suçuileyencezaybekler.”(80) “Tepenin öbür yann görmek sradanlar sahip olduu bir yetenek deil dir.”(7) “Toplumyaamndakikötügidenbütünfaaliyetlerinnedeni;kalpçlkves radanlkt.”(48) “Toplumaiyivekötüdoruekliyleanlatlrsa,onlarmutlakadoruolanbu lacaklardr.”(7) “Tutkudanbakahiçbireyciddiyealnmamaldr.”(48) “Tutkusuzbüyükbiribaarlamaz.”(65) “Üçkiibirsrrömürboyusaklayabiliyorsa,bilinki,bunlardanikisiölüde mektir.”(65) “Vatan sevgisinden beslenen fedakârlk duygusu dejenere insanlara gülünç gelir.”(251) “Yumruk sert olmasa da sizin beklemediiniz zamanve yerden geldii için, sizibeklediinizyerdengelen,kuvvetlibiryumruktandahafazlabirhasaryara tr.(137) “Yumuakveuysalkiiler,küçükçaplamirolurlar.”(244) “Zekiadamlarbakasnnemrindeçalmayatahammüledemezler.”(6566) IV.3.2.HayvanlarveDoalelgiliVecizeler: “Denizvarsakorsandaolacaktr.”(59) “Frtnakularrüzgârsever.”(68) “Karanlkbirgökyüzüfrtnaszaçlmaz.”(68) “Kargalarkalabalkuçar.”(68) “Kargalarkovalamakkartalaerefgetirmez.”(302) “Meyvesiçamuradüüyordiyeaacakzlmaz.”(64) IV.3.3.AskerlikveSava lalgiliVecizeler: “Ancak,keskinbakl,sertsavaçlaraklnalamayacakadarinanlmazgö revleriyerinegetirebilirler.”(302) “Askerordudur.Hiçbirorduaskerindeniyideildir.”(101) “Askerlerkendileriniaskergibihissetmelidir.”(281) “Askerlerincesaretvedayanklldahaiyisihayalbileedilemeyecekdüzey deolmaldr.”(236) “Birmilletinereficephedekiaskerinsrtndadr.”(69) “Birordunuiisiperkazmakvetoprasavunmakdeil,hareketegeçipdü manyoketmektir.”(88).

(11) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 147. “Bütün gerçek sanatlarda olduu gibi komutanlk da doutan bir olgu dur.”(258) “Enetkilimuharebetaktiihasmasüreklisaldrmadr.”(337) “Gayrinizamisavakoullar,Ferhat’ndalardelensabrnnolmasngerek tirir.”(64) “General,dümandndahiçbireyleilgilenmemelidir.”(153) “Hayattakihereydeolduugibimuharebenindetemelyasas;sürat,sürat, daimasürattir.”(68) “Hendek kazarak yorulmayn. Savunma taktikleriyle muharebe kazanl maz.”(314) “ lkdarbeyibeklemediiyerehzlveaklvur.”(143) “ lkhasmdoadr.Birorduilköncedoayyenmelidir.”(288) “ nsanmuharebeyikazanabilecektekmakinedir.”(223) “ nsan,tekveenüstünaracdr.”(223) “ nsanlargibihersilahnayrözelliivardr.Askerbunubilmelidir.”(254) “Kadirinasbirulusaslaehitleriniunutmamaldr.Çünküonlarhayatlarn, unutanlarnözgürlüüvekorunmalarurunakaybetmilerdir.”(66) “Kendilerinizamanndascaa,soua,açla,susuzluavebenzerzorluklara altrmamolanlar,askerliksanatndabaarszlamahkûmdur.”(65) “Klasik muharebe aklla yürütülebilir. Gayri nizami harpte akl yetmez; çok zekiolmakgerekir.”(137) “Komutanbilirveemirveriri.”(281) “Komutan; benim görüüme göre, inanyorum ki, tahmin ediyorum, sanyo rumgibisözlerkullanmaz.”(281) “Komutannsavayüzüolmaldr.Emiryerinetavsiyeverenkaybeder.”(285) “Konvansiyonel çatmada zebaniyle karlaabilirsiniz, gayri nizami savata karnzdaeytanbulunacaktr.”(137) “Konvansiyonel sava, dan ötesindeki kurak ova, dan bu tarafndaki so ukdenizdekuralszsavatr.”(242) “Korkularittifaklar,ittifaklarsavalardourmutur.”(7) “Küçük trompetçi kz roman okur gibi askerlere hitap edilmez. Onlarn sa vaçtavrl,canlvesertbirseseihtiyaçlarvardr.”(252) “Muharebehareketvesürattir.”(137) “Muharebehile,aldatmavekurnazlktr.”(68) “Muharebe sahasnn içinde olmayan kimse, gerçekle ilgili hiçbir ey bil mez.”(313) “Muharebe,insanyaamndakifaaliyetlerinenciddisidir.”(178) “Muharebedehereyruhanidir.”(66) “Muharebede; zekâ, atelilik, güçlü bir mantk ve akln saldrganl olmal dr.”(175).

(12) 148 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. “Muharebeleriherkesinsandgibisüngününparltsdeil,askeringözünün parlts,moralikazandrr.”(66) “Muharebelerinaskerlerekazandrdilkveenkymetliyetenek,onlardier insanlardandahaçokdayanklhalegetirmesidir.”(288) “Sava bir gaddarlktr; hiç kimse ve hiçbir zaman dilimi onu zarifletire mez.”(52) “Savakazanandayorar.”(66) “Savavemuharebelertaarruzdemektir.”(65) “Sava,ulusunkuvvetinigöstermektir.”(244) “Savaçlkortakratadamlarnyiyeceinanedeildir.”(236) “Savalarn bittiini, biteceini sananlar yüzerken çevresinde dolaan köpek balklarntekmeylekovmayakalkaninsanabenzer.”(66) “Savata komutanlk rütbeyle deil, herkesin göremeyeceini görmekle olur.”(66) “Savatatekkorkulacakeykorkudur.”(66) “Savataüstünlükkompleksinizolmaldr.Baarbirtavrdr.Kazanmatavr, hareketveilerlemeninbirparçasdr.”(93) “Savunmahalindekibirbirlik,yenilmeye,ypratlmayamahkûmdur.”(65) “Sradanolaneylermuharebekoullarndayürümez.”(56) “Silahlbirgücüyönetmekbilgidendahafazlasngerektirir.”(143) “Silahlbirgüç,disiplinveotoriteolmadanhareketalanndasevkveidareedi lemez.”(337) “Sizsavalailgilenmeyebilirsiniz,savasizinleilgilenir.”(66) “Söylenileniyapanadamlarmuharebeyapamazlar.”(66) “Ustaaskerçamuruvegeceninkaranlniyibilenaskerdir.”(68) “Vataniçinsavaanaskerhiçbiryasayakargelmisaylmaz.”(64) “Yaklamadaylangibisessizvegürültüsüz,saldrdayrtckugibiçullana caksnz.”(68) “Zorlokmatavrl,korkunedirbilmeyenbirinsanuyarmannbiranlamyok tur.Böylebiraskerbalbanabirtehdittir.”(177) IV.3.4.ZamanlalgiliVecizeler: “Hereydesüratliolacaz,dahasüratli,ensüratliolduumuzzamanbileye terincehzlolmusaylmayz.”(30) “ imizhasmdanöncezamanlaolacaktr.”(30) “Kimseyezamangelmedenbireyolmaz.”(238) “Ölümünavclkyaptbudünyada,kukuvepimanlkiçinzamanyoktur. Zamanancakkararvermekiçinvardr.”(35) “Zamanbiruzayboyutudurvesonsuzdur.Amainsaniçinzaman,onunöm rüdür. Sradan eylerle zaman çarçur ederek keçiboynuzu yemekten vazge çin.”(247).

(13) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 149. “Zamanhereyieskitirveieyaramazhalegetirir.”(241) “Zaman,herey.”(41) IV.3.5.LiderlikveYöneticiliklelgiliVecizeler: “ yibirliderinefsaneviözellikleriolmaldr.”(304) “Liderhakkaniyetveadaletdemektir.”(245) “Lider,beynindedevrimyapanveherkesipeindesürükleyenfikirveruhlar rüzgârdr.”(203) “Muharebelerde;vazgeçmez,inatç,pesetmezvedayankllideriinsonunu getirir.”(321) “Sistem hata istemez, risk sevmez. Risk almadan baar, hata yapmadan ge limeolmaz.”(200) “Sistemlideryetitirmez.Sistemiçindekalnarakancakyöneticiolunur.”(200) “Yöneticisisteminadam,onunkopyacsdr.Elindekinikorur,kurumusever, taklitçidir. Ufuklar dardr, çarpc fikirlere gelmez, sadece yönetir. Statükocu dur.”(200) IV.3.6.TarihveDünyalelgiliVecizeler: “Tarihhatrgönültanmaz.Verdiiderslerinbedelinipeinalr.”(7) “Tanrdanvetarihtensaklanacakbireyyoktur.”(61) “Dünyaherzamanemniyetsizolacaktr.”(235) “Birulusuntarihihergünyazlr.”(235) IV.3.7.DinlelgiliVecizeler: “Tanrdorulukdemektir.”(104) IV.3.8.KahramanlkveCesaretlelgiliVecizeler: “Cesaretbüyükölçüdealkanlkvekendinegüvendir.”(163) “Cesaretmertliinenbelirginniteliidir.Dünyadataklitedilemeyentekey dir.”(65) “Cesaret,cesaret,herzamancesaret;sürat,sürat,daimasürat.”(69) “Cesurvemertinsanlarkarsndakileredeaynhasletialarlar.”(231) “Hatayönlemenintekyoluihtiyatlolmakdeil,cesarettir.”(145) “ insonunudüünenlercesurolamazlar.”(232) “Kahraman,yaplmasgerekenlerihiçbirkiiselkaygduymadanyapanade nir.”(262) “Kahramanlaraemirverilmez.”(69) “Sonsuzolmakiçinilkartcesurolmaktr.”(65) .

(14) 150 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. IV.3.9.ÖlümlelgiliVecizeler: “Kaçnlmazsonuçlarapeinenüzülmevebunudertedinmebilinçli,salkl bir ruhun ii deildir. Ancak, ehitleri herkesin üstüne çkaran, onlarn ölümleri deil,ölümsebepleridir.”(66) “Kimse atete yananlar kadar emin olmaz. Ölüm de öyledir. Ölümü saniye saniyehissedeneminolur.” “Ölümden korkmayan ölmez; ölüm kendine koanlar hiçbir zaman vur maz.”(66) “Ölümünkorkusu,ölümacsndandahaiddetlidir.”(66) IV.3.10.Vatan,VatanveMilletSevgisiylelgiliVecizeler: “Özgürbirmillet,snrlarnkimseylepazarlkkonusuyapmaz.”(65) “Sarbiriyimserlikbirulusuzayflatmaktanbakabirieyaramaz.”(65) “Türklerinvatanlarnaballklarherhuylarnnüstündedir.”(65) “Vatantoprabirköylüakylavesaflylasevilmelidir.”(43) “Vatannseven,hayatnheryandaatelidir.”(65) “Yürekneredeyse,gerçekvatanseverlikdeoradadr.”(64) IV.3.11.SanatlalgiliVecizeler: “Gerçeksanatçdateknikhataolmaz.”(66) “Sanatdünyannenzoriidir.”(235) “Sanatinsannözgürolarakkararvermesinivebecerisinisnrszortayakoy masylayükselir.”(235) “Sanatustalarylasanattr.”(258) “Yaratmayoksasanatda,meslekdeyoktur.”(66) IV.3.12.SoyutKavramlarlalgiliVecizeler: “Acinsanaöretir.”(106) “Bütün planlar balangç içindir. Bir süre sonra ie yaramaz. Çünkü hareket hereyiyerindenoynatr.”(171) “Büyüklük,ölümbilincineramengösterilencesarettir.”(65) “Enkymetliokulzorlukokuludur.”(64) “Gözüpeklikbirhikmettir.”(163) “Halktarafndandevlete,senbanahizmetetmekiçinvarsn;bununötesinde seninbirbakaanlamnyokdenildiinde,hereyyolunagirecektir.”(248) “Hareketedenhereyetkiyaratr.”(333) “Hayalgücünekadargeniolursa,plandaoorandageçerliolur.”(171) “Herpeyderpeytakviye,sürekliolarakgecikmitakviyedir.”(255) “Hereyeksiktir.”(137) “Hereyinanastecrübedirveustaytecrübeyaratr.”(68) “Hereyindeerizorluundadr.”(64).

(15) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 151. “Hiçbiribandabulunanadamnseviyesindenyukarçkamaz.”(66) “Mesele tam ve ayrntlaryla bilinmezse tamam hiçbir zaman örenile mez.”(7) “Özgürlükinsannhiçeskimeyendeeridir.”(66) “Sürprizlerancak,kendinegüvenvehzltepkiylebertarafedilebilir.”(171) “Taklitleolmaz,dorusunubilmekleolur.Üstelikhiçbirtaklidinaheserolma ansyoktur.”(329) “Unutulanlardndayenibireyyok.”(344) “Üçtürlüyalanvardr;adiyalan,yeminliyalanveresmiistatistikler.”(65) “Üzüntüleryalnzlklabüyür.”(65) “Üzüntününtekilacharekettir.”(65) “Zafermakinelerdendahaçokruhlarnbakmnadayanr.”(304) IV.4.EserdeGeçenDeyimler: Acyasuserpmek:“Buikinesnenedenbudereceetkilivedayanlmazacyasu serpiyor?”(195) Acy tazelemek:“Durup dururken birden bire acy tazelemeye kalktn dan…”(196) Adamgibieklesokmak:“…binaveçevresiniadamgibibireklesoktular.”(323) Azilekututmak:“ sterseazylakututsun.”(202) Azkenetlenmek:“Amanedensebütünazlarkenetlenmiti.”(316) Azndan çkan kula duymamak:“Bakan, senin azndan çkan kulan du yuyormu?”(127) Azn açmamak:“Osman Paa önce ben konuacam, sen sakn azn aç ma.”(313) Akl erdirmek:“Bizim nerede, ne yapacamza eytan bile akl erdiremeye cek.”(336) Akl erdirmek:“Dieri de kalpçlk ve yavalk, buna da sebeplerini bilmeme ramenbirtürlüaklerdiremiyorum.”(116) Aklsrerdirmek:“Hakurk’taneleroldubittieytanbileaklsrerdiremez.”(303) Aklyürütmek:“Klasikmuharebeakllayürütülebilir.”(138) Akl almak:“Ne yapacamz tahmin ederlerdi de; nasl yapacamz onlarn aklnnalabileceieylerdeildi.”(293) Aklalmamak:“Dardaoturduunuzyerinoktaolaraknaslbilebiliyorlarbu nubirtürlüaklmalmyorkomutanm.”(329) Aklermek:“Buileronunaklzatenermezde,örgütüneeitimverenyabanc gayri nizami harp uzmanlarndan buna çare bulmalarn istemeyi düünse daha iyiolur.”(189) Aklnbanatoplamak:“Aklnzbanzatoplamannzamangelmitir.”(267).

(16) 152 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. Aklnveruhunualtüstetmek:“Karakol,üs,klavekritiksabitmevzilerdebu silahbizimkilerindekullanmasgecebasknvesaldrlarndakiminneredeoldu ukonusundaherkesinaklnveruhunualtüstediyordu.”(99) Aklnnucunagetirmemek:“…olabileceimiziakllarnnucunabilegetirmedik lerindendurularndahiçdeiiklikolmuyordu.”(289) Aletolmak:“Çarparakburayaçkmolman,eskikusurlarnörtüyor.Korka cakbireyyok.Bundansonraonlaraaletolmayacaksn.”(112) Altetmek:“Zamanlayarmakveonualtetmekdemekti.”(109) Altndan topra çekmek:“Hakkâri gibi, altmzdan topran çekildii zehabna kapldmzbiryerde,böylebireyolamazd.”(127) Altnüstünegetirmek:“Yurtiçiveyurtdkamplarnaltnüstünegetiriptek kaypverilmezken,birküçükmekândaonehitveriliyordu.”(138) Ar kovannn içine dalmak:“Harekât ar kovannn içine dalmak eklindey di.”(157) Atoynatmak:“…OnlarnbirazuzandadabeolmaküzereellisekizPKK’l, yaniBakale’ninbubölgedeatoynatangrubununtamam,imhaedildi.”(251) Avucununiçindendahaiyibilmek:“Peki,avucumuzuniçindendahaiyibildii mizoküçücükÇukurca’nn…”(296) Babayagelmek:“Hepinizuyannefendiler;babayageldik.”(259) Babobrakmak:“Birkabagücünbabobraklmasgibiçlgncaateediyor lard.”(79) Banaiaçmak:“ leridebanaiaçabilir.”(323) Banartmak:“BuikilidahaçokTürkiye’ninbanartacak.”(321) Bedelödemek:“Bedelinihemenödüyoruz.”(260) Bedelödemek:“Vekuranlarhangibedeliödediyse,ancakobedelortayakonula raksavunulabilir.”(338) Belkrmak:“ugeçenikiyldazatenbellerinikrdnz.”(314) Bertarafetmek:“Efendilerbuplaneksik;çünkübumusibetiçkaran,buiinba veönderiolanherifibertarafedecek,sevkolunacakbirktaayrlmam.”(190) Bileinibükmek:“Hayattakarlaacanzinsanhallerineilikinhiçbireyinsi zinbileinizibükemeyeceinibildiimden,sradantemennilerelüzumgörmüyo rum.”(239) Biryolunubulmak:“Senbiryolunubulupiininaslolsayapyorsunya.”(137) Birbiriniçinemek:“…bütünkadnveçocuklardahelikopterebinmekiçinbir biriniçiniyordu.”(139) Boadönüpdurmak:“Avarekasnakboadönüpdurursunuz.”(35) Boyunememek:“Herkeskendinienkötükoullardabileiyihissetmeli,müca deleiradesinizayflatacakhiçbireyeboyunememeliydi.”(176) Bulutlaryelpazeiledatmak:“Kimsebulutlaryelpazeiledatamaz.”(52) Burnubilekanamamak:“Bugünekadaryaplaneylemlerdeköydenhiçkimse ninburnubilekanamyordu.”(137).

(17) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 153. Burnundansolumak:“…bizHakurk’taburnumuzdansolurken…”(341) Burnunudibindeolmak:“PKK’nnüstdüzeykadrosundan700kiiburnumuzun dibindekibiryerdebirbuçukaysürenbirtoplantyapyordu.”(341) Burnunun dibinde olmak:“Bu istihbarat bizim için çok sürpriz oldu, ama nasl oluyorda,burnumuzundibineenüstkademeden400500kiitopluyorveorada uzunbirsürekalyorlard?”(265) Burnunun dibinde olmak:“Bu köy halknn burunlarnn dibindeki PKK’llarn eylemleriniöncedenhaberalmalarmümkündeildi.”(137) Cakasatmak:“Dahaöncedehepkonutukamagenebuvesileilegenesöylüyo rum; bu adam yllardr, nasl oluyor da burnumuzun dibindeki Suriye’de fink atp,TürkiyeCumhuriyeti’necakasatyor?”(189) Cançekimek:“Katlmdaneredeysesfrda,dakadrosucançekiiyor.”(314) Canderdinedümek:“Artkcanderdinedütüdenilebilir.”(266) Canyanmak:“…bölgelerindeçokcanyanarveçokkaypveririz.”(308) Canndiinetakmak:“Onlarcanlarndilerinetakmasayd,düngeceolacaklar PKKilemücadeletarihineyüzkarasdiyegeçerdi.”(86) Cann esirgememekTopraklar kanla sulamak:“Bu Vatan ve bu Millet için genç yandacannesirgemeyenvebutopraklarkanylasulayankahramanevladmz vedierevlatlarmznanlarnsonsuzadekyaatmak.”(339) Cehennemeçevirmek:“ZapVadisi’nicehennemeçevirin.”(102) Cehenneme çevirmek lerini bitirmek:“Biz gider, onlarn bulunduklar yeri ce hennemeçevirir,ilerinibitirirdik.”(300) Cenneteseferdüzenlemek:“PKKTurileDevletTur,cenneteseferdüzenlemekte yaryor.”(262) Cmbzlaçekmek:“…bulunduuyerlerdencmbzlaçekergibi…”(298) Cirit atmak:“Yabanc topraklarda etrafnzda PKK’llar cirit atarken bölük bö lük,400500askerleynlarhalindedurulurmu?”(218) Ciyakciyakötmek:“Geribölgelerikuatlan,hiçummadklarbirdurumla,hem deIrakarazisindeyüzyüzekalanPKKgrubununtelsizleri,anababagünü,panik halindeciyakciyakötüyordu.”(159) Çaklpkalmak:“Hepsideburalaraçaklpkalmaktanrahatsz.”(261) Çarçur etmek:“Bir kibrit çöpü yapacam diye bir çnar aacn çarçur etmek tir.”(93) Çayn tayla çayn kuunu vurmak:“Anadolu’da; ‘çayn tayla çayn kuunu vurmak’diyebirsözvardr.”(320) Çrndan çkmak:“ kisi de bu ilerin çrndan çkma sebebi olarak Anka ra’dakilerigösteriyordu.”(127) Çkmazdaolmak:“PKKlideri,kandökmeye,katliamlaradayalörgütününartk çkmazdaolduununfarknda.”(266).

(18) 154 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. ÇlgnaçevirmekZvanadançkarmak:“TürktopraklarndakidalardaTürkmil letineveonunordusunakabadaylkyaplmasbiziçlgnaçeviripzvanadanç kartr.”(342) Çnçnöttürmek:“Küçükbirmetaliksesbileortalçnçnöttürüyordu.”(214) Çiledençkmak:“ nsançiledençkarmayayetiyordu.”(55) Dalgageçmek:“Hakkârigazetesi;mülkiidareninvurdumduymazl,uyuuk luuvedevletunvanlarylaaçktandalgageçiyordu.”(129) Dersinivermek:“Sonderslerinivererekilerinibitirin,sizlerigururlaizliyorum, anonsunutaptm.”(110) Devedekulak:“PKKYüksekovaemdinlimihverindeikibüyükdarbeyiüstüste yemiti,ancakbunlar,devedekulakbiledeildi.”(115) Devedetüy:“Komutanmokonumadevedetüybiledeil.”(304) Didik didik etmek:“…bütün yurt içi alanlarn didik didik edercesine, mntka esasnagöreoperasyonlaryapld.”(333) Dildökmek:“Üstelikpistbandanbizimüçpilotumuzbütünkbukladabu lunduklarkonusundakendilerinedildökmütüm.”(192) Dilidolamak:“Amaçocuklarnelindenbireygelmediiiçinvesayglarndan dillerinidolatrarakkonuuyorlar.”(260) Dilindetüybitmek:“Söylemektendilimdetüybitti.”(259) Diliniyutmak:“Dilinizimiyuttunuzyoksa.”(341) DilininucunagelmekCanlarnaokumak:“Diliminucunagelmesineramen,yani 25günöncegidipcanlarnaokuyamadnz…”(323) Dipsizkörkuyularadönmek:“1984’tenitibarenisrafedilenonyldanötürümese ledipsizkörkuyularadönmü.”(338) Direnciarttrmak:“Çaresizlikcanllarndirenciniarttrr.”(214) Diedokunmak:“…dalardadolaandiedokunurherhangibirPKKunsuruda yoktu.”(326) Diini trnana takmak:“u anda mücadeleyi sürdürüyor gibi görünseler de, diinitrnanatakm,songüçlerinisergiliyorlar.”(314) Dokuzaynçarambalarnbirarayagetirmek:“Buiiçindokuzaynçarambala rnbirarayagetirmeyeihtiyaçyok.”(335) Donupkalmak:“Epeybirsüredonupkald.”(313) Dudaklaruçuklamak:“…birkiinindudaklarbirkaçdakikadauçuklard.”(300) Dünyas kararmak:“Gece yarsndan sonra Üzümlü Karakolu’ndan Kuzey Irak’agiripkampnbatdakigirikapsolanBalokaköprüsünükapatan2.Dave KomandoTaburu’nufarketmeleriisedünyalarnkarartt.”(214) Elmiyamanbeymiyaman:“Gösterinkendinizi;elmiyamanbeymiyamanher kesgörüpörensin.”(260) Elde bulundurmak:“Kritik bölgelerde kritik mevzilerin mutlaka elde bulundu rulmas.”(191).

(19) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 155. Eldeetmek:“Onlardabununfarkndaolmalarnaramensomutbiremareelde edemiyorlar,köyükaybetmekistememekgibibirdüünceyidemuhafazaediyor lard.”(138) Eleavucasmamak:“Üstelikbizeleavucasmadmziçinzarardaveremi yorlar.”(335) Elektengeçirmek:“emdinliDaveKomandoTaburu,OrtaklarBeyyurdudâhil bütünalanbatyönündedörtgünelektengeçirdi.”(194) Elikrlmak:“MilyonlarcakiibirselolarakMehmetçiekalkantümellerikr mayageliyoruz.”(130) Evbarktanmak:“Evbarktanmaz.”(303) Finkatmak:“rnak’lakomubumntkadaPKKgruplarfinkatyordu.”(135) GöüsgösegelmekGrtlakgrtlaagelmek:“Dahaöncedegöüsgösegelinmi ti;amabudefakitambircephesavagibi,grtlakgrtlaayapld.”(257) Geni kazann scak suyuna atlamak:“…fokurdayan bir geni kazann scak su yunaatlamolman.”(341) Gerçeigörmek:“SeniniinPKK’nnruhunuyakalaypgerçeigörmek.”(96) Gereiniyapmak:“Geneltrafikakiçerisindeyolunkesilmesiveyapusuyama ruzkalnmashalindegereiniyapacaklardr.”(105) Göz açp kapamak:“Bütün bunlar göz açp kapayncaya kadar birkaç dakika içindeoldu.”(328) Gözgöregöregelmek:“Çatmayerlerindendumanlaratelerçkarkengözgöre geliyorlard.”(330) Gözgözügörmemek:“Hâlbukionlarabugözgözügörmeyengününuygunol duu söylenmiti.”(289)“8 Mart’ta göz gözü görmeyecek ekilde kar yayor du.”(290) Gözdenkaybolmak:“Gözdenkaybolmak için girdikleri, atelere kar korumas olmayan…”(322) Gözealmak:“…içinhereyigözealacaklarndeerlendiriyordu.”(292) Gözealmak:“Kaçacakveçekilebilecekbiryolunolmayisehereyigözealma larnasebepolur.”(214) Gözleriparlamak:“Askerleringözleriparlyor,biranöncehücumetmekiçinsa brszlanyorlard.”(213) Gözlerindenöpmek:“Gözlerindendeöptüünüsöylediler.”(314) Gözükaraolmak:“Temmuzayndabölgedekiaskervesivillerin,üzerindekimi sinin1500kimisinin30004000militannolduunusöyledikleri,bölgedekiengözü karaairetiolanGerdilerindeuursuzkabulettiklerida.”(108) Gözükaymak:“AraaragözleriKurmayBakan’nakayyordu.”(127) Gözütutmamak:“Ayrca,obölgeyigözümtutmuyor.”(308) Gözüüzerindeolmak:“Gözümüzerinizde;naslyapacanzgöreceim.”(143) Gözünübudaktanesirgememek:“Hepinizdelifiek,gözünübudaktanesirgeme yençocuklarsnz.”(293).

(20) 156 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. Gözünü krpmamak:“Ellerine aldklar yaz, ‘oullarnn muharebede düman üzerineyürürken,vatanveulusuiçingözünübilekrpmadanölümenaslgittii nidetaylolarakanlatyordu’.”(196) Gözünükrpmamak:“Onuniçin’vatanmz’diyebudalardagözlerinikrpma danölümegidençocuklariçin…”(308) Gözünükrpmamak:“Sabahakadargözümükrpmadm.”(243) Gücüyetmek:“Bunadaartkgücüyetmiyordu.”(263) Haremiismetinenamahremsokmak:“ kiveenönemlisiaymazladüüpharemi ismetinizenamahremsokmusunuz.”(259) Hayallerinikarartmak:“BuduruvekararllnzPKKüzerindebinmilitanay nandayoketmektençokdahafazlapsikolojikçöküntüyaratarak,onlarngelecek hayallerinikarartyor.”(184) Hesapsormak:“Bunlaryapanlardanhesapsoracam.”(267) Hesap sormak:“Hesap soran, hakkn arayan, kendi gücünün bilincinde olan halkbitirir.”(126) çiçeolmak:“Karakol,ÜzümlüKöyüileiçiçeydi.”(137) çiyanmak çikanalamak:“Ölenevlatlarmz,vatandalarmzduyunartkne olur. çimizyanyor,kanalyor.”(129) dareetmek:“Sonrabizniyebirileriniidareedelim?”(128) lhamvermek:“Gerçekgüçinsanlaretkilemekveonlarailhamvermektir.”(247) pesapagelmek:“Albaym,ipesapagelmezbutipeylerinsan,PKK’dandaha fazlayoruyor.”(117) ibitirmek:“Bakanbutipilerde,yereinmi,tetikteduranyrtckugibiolu nacakveeekarsöldürürgibibirvurutaveilkhareketteiibitireceksin.”(128) zbrakmak:“Birömürunutulmayacakizlerbrakacakbelleklerimizde.”(129) Kaçamakgüremek:“Bugünekadarherkeskaçamakgüreiyor.”(98) Kafa yormak:“u aylarca kafa yorduumuz, uykusuz kaldmz demeyece im…”(341) Kafasndakipaslçiviyisöküpatmak:“ teimdikarakoldakiherkesinkafasndaki paslçiviyisöküpatn.”(145) Kalbagirmemek:“Saknhiçbirkalbagirmeyin.”(248) Kan gölüne dönmek:“Kan gölüne dönmü yerlerde dahi hiçbir ceset yok tu.”(153) Kanteriçindekalmak:“Kanteriçindeydi.”(313) Kanyerdekalmamak:“Terörüönleyeceiz,‘Kanlaryerdekalmayacak’gibibo laflarlamilletioyalayp,yoran;vatan,kedisevergibitüyyatmsevenlerinyapa caitebudur,dedim.”(128) Kanladestanyazmak:“Kanlaryladestanyazanlar’herkesrahatuyusunbizbu radayz’diyor.”(163) Karabasankaldrmak:“Türkolmaktangururduyanmilyonlarnüzerindekika rabasankaldrdnz.”(98).

(21) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 157. Kar koymak:“PKK’nn elindeki ar silahlar ve saylarnn fazlalna kar koymanndabirsnrvard.”(141) Kartalakaçmserçeyeçevirmek:“Ahmet,elyumruuyemeyenkendiyumruu nudeirmentasanrm,dirensinlerdegörelim;otepeninüzerindehepsinikar talakaçmserçeyeçevireceiz.”(214) Kedini fareyle oynad gibi oynamak:“Gece hasmn alt eden, gündüz onunla, kedininfareyleoynadgibioynar.”(320) Kemkümetmek:“Öncecevapvermediler,sonrakemkümettilerve:”(299) Kendikendineargelmek:“Komutanm,buradaöyleanlarvarki,insannkendi sibilekendineargeliyor.”(128) Kendinikandrmak:“Süsüvekendimizikandrmaynekadarseviyoruzdeilmi komutanm!”(46) Klkopartmak:“Ondanneklkopartrsak,okadarkârdr,demitir.”(132) Klnadokunmak:“imdiyekadarköyüboydanboyageçipköyündndakiev lerimevzidiyekullananPKK,içindengeçtiiköyden,koruculardâhil,hiçkimse ninklnadokunmuyor.”(139) Klna halel getirmek:“Bu karakoldan herhangi bir askerin klna halel gelirse, bunuyapmayakalkacaklarnbananelergeleceini,bukarakoldabulunanher kesinkendigözüylegöreceinisöyledi.”(143) Krankrana:“Herzamaniddetyüksekti,fakatbukezmuharebelerkrankra nayapld.”(327) Kvranpdurmak:“Askerlerimiztümgüçleriilebizlerikorumakiçinmücadele ederken,bizlerdebütündualarmzla,endielerimizlescakyatamzdakvranp duruyoruz.”(129) KolkanatkrmakKöklerinekibritsuyuskmak:“Kolvekanatlarnkrp,köklerine kibritsuyuskacaktk.”(314) Kulanüstüneyatmak:“Buradaönemliolaniintekniinibilensizindekula nznüstüneyatmanz.”(118) Kulanaarzetmek:“GenelkurmayBakanbubilgiyiCumhurbakan’nnkula naarzetti.”(323) Kulaklarnçekmek:“Kulaklarnçekerim.”(304) Kurumayayüztutmak:“Fakatsizbaladkdiyeaflaherhaltyiyenleritekrar halkn arasna sokarsanz bu kurumaya yüz tutmu tarlay yeniden sulamaya benzer.”(337) Kuuçmazkervangeçmez:“Kuuçmazkervangeçmezbirdankuytusundan benimnaslhaberimolsun?”(309) Maskeleriaaindirmek:“Bugecemaskeleriaainmiti.”(153) Nabzkontroletmek:“Lozan’dansonra ngilizBüyükElçisi,halknnabznkont roletmekamacyla,Ankara’dabirpazaryerinegidiyor.”(127) Nazar demek: “Her zaman her yerde karlaabilirsiniz. Size nazar de di.”(187).

(22) 158 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. Ocanainciraacdikmek:“Gidin;hepsininpaçavrasnçkarp,ocaklarnaincir aacdikin.”(293) Ortalkartrmak:“PKK’llarlaköylüler,karakolasaldrarak,ortalkartrp dikkatlerinburayaçekilmesiniistemiyorlard.(177) Öfkesininönündeduramamak:“Öfkesininönündekimseduramad.”(57) Ölümegözkrpmadangitmek:“Siyasetçilervebatasavclar,tümkamugörevlile ri, güneydouda ölüme göz krpmadan giden Mehmetçik kadar fedakâr olmak zorunda.”(173) Paça kaptrmak:“Büyük birlikler hem daha fazla paça kaptryor hem de yak lamalararvegürültülüoluyor.”(337) Pusukurmak:“…köyüngiriindepusukurulmutu.”(329) Pusuyadüürmek:“OrmanckKöyükorucular,PKKileyaptklarplanauygun olarak,ikipiyadetiminipusuyadüürdüler.”(229) Rafakaldrmak:“Ethem,çokeskidesaylmayanbusavanklasiklerivekalpla rrafakaldrld;zamanneskittiieylergeç.”(185) Ruhu duymamak:“Askeri kanat, ‘kimsenin ruhu duymayacak güvencesi veri yor.”(316) Ruhu duymamak:“Sa yakalanan PKK’llar komandolarmzn gelii için ‘ru humuzbileduymaddediler.”(305) Ruhu harekete geçirmek:“Siz milletin moralini yükseltmek, askerlerin ruhlarn harekete geçirmek, onlar yüreklendirmek, kar tarafn da psikolojisini bozmak içinnelerönerirsiniz?”(92) Safyerinekoymak:“Vebuköykurnazlar,kendileridndakilerisafyerineko yuyor.”(139) Sapsamanakartrmak:“Militan,milis,yardmcveyatakç,halkiçiçeydi,sap samanakarkt.”(94) Sevinç çlklar atmak:“Köyleri savunan korucular ve halk; Nizamettin Ta’n evler ve baz samanlklar tutuunca bir tepenin üzerinde sevinç çlklar atarak hoplaypzpladnsöylediler.”(231) Silip süpürmek:“Kar yamadan Hakkâri Bölgesi’ndeki PKK gruplarn gece gündüz demeden, silip süpürerek, milletin bana musallat edilen bu belay def edeceiz.”(90) Sözüuzatmak:“ kiyldrverilebilecekyüzlerceörnekolmasnaramen,sözüdaha fazlauzatmakistemedim.”(324) Suya götürüp susuz getirmek:“Onlar suya götürüp susuz getirmiyor mu yuz?”(335) Suyusnmak:“Sizinburalardasuyunuzsnd.”(60) aknlkyaratmak:“Dieridebirastsubayçavu;yannaaltyediaskeralarak emniyettimininyannakomuvebizzatikiPKK’lyvurarakkartaraftaakn lkyaratmt.”(134).

(23) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 159. eytan artmak:“Hareket edecek, szacak, an içine alacak, darbeleyecek, eytanbileartacaksn.”(72) okolmak:“Hepimizokolduk.”(301) Tepelerineçökertmek:“…bunlaryakaladveoraytepelerineçökertti.”(322) Terveatebasmak:“Komutanmsizkonuurkenbeniterveatebast.”(324) Tereyandanklçekmek:“KuzeyIrakharekâtnzçokkoldu.Tereyandankl çekergibi.”(128) Tetikte olmak:“Muharebelerde herkesin beyni uyumu ya da dalm oldu undanliderinikikattetikteolmasgerekir.”(247) Topatutmak:“Yöredekiyediköyündetopatutulduunuiddiaetti.”(331) Un ufak olmak:“Birbiri ardna, o noktadaki kayalk un ufak oluncaya ka dar.”(171) Üzerinesisgibiçökmek:“Eerbuyetenekolsayd,DaveKomandoTugay’nn herhangi bir taburu, irade ve saldrganlklaryla, gecenin ve corafyann sebep olaca bütün risklere ramen, saldran grup veya gruplarn üzerine sis gibi çö kerdi.”(133) Üzerine titremek:“Ana olan tüm canllar gibi çocuunun üzerine titriyor du.”(57) Vicdan kaldrmamak:“Yok paam, vicdanmz kaldrmad. Allah var yukar da.”(135) Yenidendomugibiolmak:“Yllarcadünyannenacmaszteröründenbunalan yörehalk,yenidendomugibioldu.”(267) Yeryerindenoynamak:“Bütüngeceoradakalmalarsonucumeydanagelebile ceklerdenyeryerindenoynar.”(193) Yerdengöekadar:“Yerdengöehaklsn.”(142) Yerle bir etmek:“Kuzey Irak’ta ‘Süngü Operasyonu’! PKK’nn Kuzey Irak’taki kamplarna 35 km. kadar giren 2500 da komandosu Avain Kamp’n yerle bir etti.”(129) YüreiniaçmakGönülgözüylebakmak:“Bunucevabçokbasit;yüreiniaçacak snvegönülgözüylebakacaksn.”(338) Yüz karas:“Onlar canlarn dilerine takmasayd, dün gece olacaklar PKK ile mücadeletarihineyüzkarasdiyegeçerdi.”(86) Yüzvermek:“BuköybugünekadarPKK’yahiçyüzvermeyenvehiçbirekilde pesetmeyenvatandalardanoluuyordu.”(141) Yüzvermek:“Yüzverirsen,miskinasmannkelkoruuiteböyle,birgüngelir tepeneçkar.”(126) Yüzyüzekalmak:“Geceyüzyüzekaldklarkorkuinsanlarhiçbireyigöremez vedinlemezhalegetirmiti.”(141) Yüzyüzeolmak:“Yüzyüzeolduumuzdurumlarnterörsözcüününtamkar l olan; suikast, kundaklama, tedhi gibi eylemlerin çok ötesinde olduu nu…”(136).

(24) 160 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. Yüzündeki peçeyi çkartmak:“…PKK’l için yüzündeki peçeyi çkartp atar m?”(315) Zamankaybetmek:“Onlarbekleyerekzamankaybedemezdim,diyor.”(185) Zamana yaymak:“Özellikle hava araçlarn alrken donatm eksik olmamal, hattazamanayayarakparçaparçaalrsanzdahapahalolur.”(134) Zamançarçuretmek:“Bunlarazamannzçarçurettirmeyin.”(82) ZamanklçgibikesmekZamannsugibiakmas:“Zamanhemklçgibikesiyor, hemdesugibiakyordu.”(151) Zamanlayarmak:“Zamanlayarmakveonualtetmekdemekti.”(109) Zihinde raflamak:“Bütün gece subaylara yapacam konumay zihnimde ra fladm.”(56) Zihindengeçmek:“Üçaynhergünü,hergününuykusuzvegergingeçenner deyse24saati;tümyaadklarmz,imekgibizihnimdengeçti.”(127) Zihinsel ba kurmak:“Hernoktada ayn anda olamayacamdan, bulunamad myerlerdeolupbitenleri;hissetmeliyim,sezmeliyim,subayveaskerlerlezihin selbirbakurabilmeliyim.”(178) Zincirikrmak:“Baksenneçalkanadamsn,ikiyldrburadasn,gidiatsaat saatyayorsun,genedezincirikramyorsun.”(72) V.SONUÇ UnutulanlarDndaYeniBireyYokadleserdeikiyüzonsekizdeyimkulla nlmtr.Bununyanndaonikikonubalnaayrlm,yüzseksenyeditaneki me ait olduu belirtilmeyen vecizeye yer verilmitir. Kime ait olduu belli olan vecizelerinsaysaltdr.Bunlardanbakaeserdeotuzikitane,dörtkonubalna ayrlmatasözütesitettik. Yukardakirakamlarlabelirtilenatasözü,vecizevedeyimlerinsays,ortaboy birankitabiçinoldukçafazladr.“UnutulanlarDndaYeniBireyYok”,adbili nen,eserleriyletannanherhangibiredibinkitabolsa,butespitlerimizbiziart mayabilirdi.Fakatbiraskerinkalemindençkmolanbueser,anlattgerçekler ve çözüm yollarnn dnda, edebiyatmz için de her daim deerini muhafaza edecekbireserolarakanlacaktr. Eser,dilveüslupaçsndandaçokdeerlidir.Pamukolueserinde,PKKile yaplanmücadeleHakkari deveKuzeyIrak ta3000m.üstündekidalardavedageçitle rindeyakarüstündeyadagüneinaltndayürütülmütür.BuvahidoadaNisanayile birlikte rengârenk kr çiçekleri açar. Ancak içinde bulunduumuz ruh durumu bunlarn hiçbirininfarknavarlmasnaolanaktanmaz.sözleriyle,sadecebiraskerolmadn, aynzamandakalemigüçlübiryazarolduunudagöstermektedir. .

(25) 1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 161. KAYNAKÇA Eyübolu,E.Kemal,13.YüzyldanGünümüzeKadariirdeveHalkDilindeAtasözleriveDeyimler,2 cilt, stanbul1973. Akaln,M.Sami,EdebiyatTerimleriSözlüü, stanbul1966. Aksoy,ÖmerÂsm,AtasözleriveDeyimler,Ankara1965. Aksoy,ÖmerÂsm,AtasözleriveDeyimlerElKitab,Ankara1965. Arat,ReitRahmeti,KutadguBilig,Ankara1959. Atalay,Besim,ÇeitliHalkFkralarveDeyimleri,Ankara1968. Bahadnl,YusufZiya,DeyimlerimizveKaynaklar, stanbul1958. Dilçin,Dehri,EdebiyatmzdaAtasözleri, stanbul1945. Gerçek,SelimNüzhet,AtalarSözü, stanbul1961. Mutluay,Rauf,TürkHalkiiriAntolojisi, stanbul1972. Özön,MustafaNihat,Atasözleri, stanbul1956. Pakaln,MehmetZeki,OsmanlTarihDeyimleriveTerimleriSözlüü, stanbul1956. Peremeci,OsmanNuri,AtalarSözleri, stanbul1943. Sezgin,aban,TürkçeDeyimlerveKelimeGruplarSözlüü, stanbul1969. BölgeAzlarndaAtasözleriveDeyimler,2cilt,TürkDilKurumu,Ankara19691971. TürkçeSözlükIII,TürkDilKurumu,Ankara1988. TürkAtasözleriveDeyimleri,2cilt,MillîKütüphaneGenelMüdürlüü, stanbul1971.. .

(26) 162 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2. .

(27)