SOSYOLOJİ TARİHİ
9
DTCF
Sosyoloji Bölümü 2020 Bahar Dönemi
Doç.Dr. Nuran Savaşkan Akdoğan
İDEOLOJİLER
2
19. yy Fikir Hareketleri
•
Toplum nasıl olanaklıdır? Bir toplumu bir
arada tutan nedir? Uzun soluklu bir sosyal düzen nasıl kurulabilir?
•
Muhafazakârlık
•
Liberalizm
•
Sosyalizm
Muhafazakârlık
• Fransız Devriminin yol açtığı alt üst oluş
• Siyasal ve fikirsel düzlemde büyük değişimler
• 18. yy’ın akıl ve birey merkezli düşüncesine de yönelen devrimci şiddet
• Tüm Avrupa’da ortaya çıkan panik havası
• «Düzen içinde değişme»
• Muhafazakâr düşünün ortaya çıkışını hazırlamıştır
Muhafazakârlık
• Edmund Burke (1729 – 1797), Joseph de Maistre (1753 – 1821), Louis de Bonald (1754 – 1840)
• Fransız Devrimi ve liberalizm eleştirileri
• Toplumsal aidiyet ve bağların önemini vurgular – Tahribata dikkat çeker
De Bonald
• Birey değil toplum. Aile, kilise, lonca gibi toplumsal gerçekliklerin dışında birey anlayışı bir soyutlamadır, yanılsamadır.
• «İnsan toplumu yaratmaz, insanı yaratan toplumdur»
• Toplum sezgiyle kavranmalı, akıl ya da bilimle değil
• Topluluk, otorite, geleneksel, kutsal kavramlarının önemi
• Ahlak felsefesi ve sosyoloji
Edmund Burke (1729 – 1797)
İngiliz ve muhafazakârlığın ilk ve en önemli düşünürü
«düzen» kavramı, özgürlükler yavaş ve tedrici biçimde elde edilmeli
Toplumsal düzenin bozulmasına neden olacak eylemlerden kaçınmalı
Toplumda soyluların varlığı doğaldır, farklı düzeyde insanları aynı düzeye getirmeye çalışmak yararsız ve olanaksızdır
Fransız Devriminde özgürlük görmez
18. yy’ın atomistik-bireyci toplum anlayışına, bütüncül bir toplum anlayışıyla karşılık verecek olan sosyoloji, bu
fikri, sosyal bir varlık olarak insan fikrini, bireyi
sarmalayan ve şekillendiren sosyal bağlar vurgusunu, kendisini önceleyen muhafazakâr doktrinden ‘ödünç
alır’.
Liberalizm
Aydınlanma düşüncesi
Toplumsal bağ ve zorunluluklarından kurtulmuş özgür bireyin ve onun «doğal» haklarının
mutlaklaştırılması
Liberalizmin en uç noktası: Radikalizm, Jakobenler, şiddet kullanımı
Birey kavramı ve bireyin özgürlüğü ön planda Akıl ve ilerlemeye inanç
Ekonomik yansıması:
«Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler»
Özel mülkiyetin dokunulmazlığı.
Liberalizm – Alexis de Tocqueville (1805 – 1859)
Sosyolojik gelenekte karşılaştırmalı yöntemi ilk kullanır
Artan özgürlük ve eşitlik talepleri,
bireyciliğin yükselişi ile birlikte bireyler arasındaki yaşam koşullarının da
benzeşmesini, eşitlenmesini beraberinde getirir
Demokratik ilkelerin kaçınılmazlığı
«Çoğunluğun tiranlığı»
Her birey kendi maddi çıkarını en üst seviyeye çıkarmaya çalışır ve bu
demokratik toplumlardaki dinamizmin
ve hareketliliğin sebebidir
Sosyalizm
Fransız devriminin mitleştirdiği bireycilik karşıtlığı, sanayi devriminin egemen konuma getirdiği piyasa mekanizmalarına duyulan öfke, kapitalizmin
gelişiminin her geçen gün yok ettiği geleneksel toplumsal dayanışma bağlarına duyulan özlem
bakımından muhafazakârlık ve sosyalizm benzeşir İnsanın insanı sömürmediği, özel mülkiyet bencilliği ve piyasa mekanizmaları yerine sosyalist
dayanışma biçimlerinin yer aldığı geleceğin topluluğu
Muhafazakârlığın mitleştirdiği kırsal cemaat yapılarının «laikleştirilmiş» versiyonu olduğu düşünülebilir mi?
Bu dönemin sosyalistlerini daha sonra Marx ve Engels «ütopik» olarak niteleyecektir
Sosyalizm
Toplumsal olanın önceliği ve belirleyiciliği fikri
Saint-Simon (1760 – 1825): Fransız aristokrasinin önemli bir ailesine mensup
Fransız devrimine tepki; yıktığı düzen yerine bireycilik ve kaos
Toplumsal olguların da aynı doğal olgular gibi tabiat bilimlerinin teknik ve ilkeleriyle, deney ve gözlem
yoluyla kavranabileceği
Adlandırmalar: «sosyal fizyoloji», «insan bilimi»,
«toplumların bilimi»
Bu bilimin kuruluşu insanlığın «pozitif» aşamaya geçişine tekabül eder
«sosyal varlık» birey üstü bağlayıcı toplumsal gerçeklik
