1. GøRøù
1.1 Asansörün Çalıúma Prensibi
ùekil 1.1’ de modern bir asansörün bina içindeki kurulumu resmedilmiútir.Tipik bir asansör sisteminde asansör boúlu÷unda diklemesine raylar oluúturulup kabin bu raylara oturtulur.Raylı bir sistem üzerinde bulunan kabin, çelik halatlarla bina tepesindeki motora ba÷lanır.Kabinin kolayca hareket etmesini sa÷layan ise motora ba÷lı bulunan a÷ırlıklardır.Bu sayede motor kabini hareket ettirirken enerjiyi minimal düzeyde harcar.Motoru kontrol eden birim Mikrodenetleyicidir.Fakat bu birime hizmet eden bir arabirim vardır PLC (Programlanabilir Lojik Kontroledici.) Kabinden gelen bilgiler önce PLC’ye gelir.Ve burada bilgiler lojik iúlemlerden geçerek mikrodenetleyiciye giderler.Mikrodenetleyici ise bilgileri yorumlayarak sıralama yapar.Asansör kabini bu sıralamaya göre ilgili katlarda durdurulur.
ùekil 1.1
ùekil 1.1 :Asansör Boúlu÷u , Asansör ve Motor [ref. 11]
kademeli hız,iki kademeli hız veya frekansla istenildi÷i gibi oynanarak sonsuz kademeli hız olarak yapılabilir.Fakat kademe arttıkça maliyetin de artaca÷ı unutulmamalıdır.
Kabin ile PLC arasındaki veri iletiúimi úu an piyasada iletim kablosu ile sa÷lanmaktadır.Ve bu iletim tek yönlüdür.Ayrıca kabine enerji de kablo ile sa÷lanmaktadır.Kullanılmakta olan bu kablolar özel yapım kablolardır esneme katsayısı bir hayli yüksektir,kuvvete dayanabilme oranları yüksektir.Fakat bu artı özellikler sisteme yüksek maliyet olarak geri dönmektedir.Ayrıca iletim kabloların içindeki iletkenlerin kırılma ihtimalleri ,ömürlerinin kısalı÷ı ve kabloların belirli periyotlarda yedeklenmesi de dikkate alınırsa,verilerin kablolar ile iletimi performans , verim ve maliyet açısından istenmeyen durumlar yaratmaktadır.
1.1.1 Asansörlerde Güvenlik Önlemleri
Asansörler canlı ve cansız varlıkların taúınmasında kullanılırlar.Fakat asansörü daima insanlar kumanda ederler.Bu nedenle insanların kullandı÷ı her taúıt aracı gibi asansörde insanlar için bir tehlike kayna÷ı olabilirler.ønsanların sa÷lıklarını korumak için ,asansörlerde elektriksel ve mekaniksel olmak üzere bazı güvenlik önlemleri alınır.
1.1.1.1 Kapı Güvenlikleri
Asansörlerde genel olarak 2 çeúit kapı vardır.Bunlardan birisi her katta asansör boúlu÷unu kapatan kat kapısıdır.økincisi ise kabinde bulunan kabin kapısıdır.Çok geliútirilmiú asansörlerde bu kapılar otomatik olarak,di÷er asansörlerde ise elle açılırlar.Otomatik kapılar do÷rusal,elle açılan kapılar dairesel hareket ederler.Otomatik çalıúan kapılar insanlar geçtikçe açık kalırlar.Kapılara konan fotoseller insanlar geçerken kapıların açık kalmasını veya kapılar kapanıyorsa,kapıların tekrar açılmasını sa÷larlar.Otomatik kapılarda sıkıúma olmaz.Çünkü bu kapıların insanı sıkıútıran kısımları yumuúak lastikten yapılır.Bu lasti÷in iç kısmına uzun bir kontak konur.Bir sıkıúma anında bu kontak konum de÷iútirir.Kapanmakta olan kapı tekrar açılır.Asansörde kat kapılarından birisi açık oldu÷unda,kabinin hareket etmesi çok sakınca yaratır.Kapılar kapandı÷ında ,normalde açık kontaklar da kapanır.Kapı kontaklarının hepsi kumanda devresinin giriúine seri olarak ba÷lanırlar.Bu nedenle herhangi bir kapı tam olarak kapanmazsa.asansör çalıúmaz.Bunu úekil 1.2 de temsili olarak gösterelim.
1.dıú kapı 2.dıú kapı 3.dıú kapı 4.dıú kapı +24 V
ùekil 1.2 Kapı güvenlikleri
1.1.1.2 Halat Gevúeme Konta÷ı
Halat gevúeme konta÷ı kumanda devrelerinin giriúine konur.Halat donanımında meydana gelecek bir arızada,normalde kapalı olan bu kontak açılır.Kumanda devresinin akımı kesilir.Asansör çalıúmaz.
1.1.1.3 Tampon
Bir arıza nedeniyle kabin hızla aúa÷ıya düúerse,zemine vuruú kuvveti tamponlar ile azaltılır.Tamponların yaylı ve ya÷lı olmak üzere 2 çeúidi vardır.Yaylı tamponlar düúük hızlı asansörlerde,ya÷lı tamponlar ise yüksek hızlı asansörlerde kullanılırlar.
1.1.1.4 Alt ve Üst Boúluklar
Asansörlerde meydana gelecek arızalarda,bir kiúinin kabinin altında veya kabinin üzerinde bulunan boúluklarda çalıúması gerekebilir.Onarım yapılırken kabin hareket ederse bu kısımlarda bulunan kiúi sıkıúabilir.Bu sakınca asansör boúlu÷unun alt ve üst kısmında uygun boúlukların bırakılması ile giderilebilir.Asansör boúlu÷unun tabanı ile kabin arasında ve asansör boúlu÷unun tavanı ile kabin arasında en az 60 cm yüksekli÷inde bir boúluk bırakılır.Böylece asansör boúlu÷unda onarım yapan kiúinin kabin tarafından sıkıútırılması engellenir.
1.1.1.5 Hız Düzengeci
Asansör kuruluúlarında hız düzengeci asansör boúlu÷unun üst kısmına ba÷lanır.Hız düzengeci dönen bir aygıttır.Hareketini halattan alır.Merkezkaç kuvvet esasına göre çalıúır.Kabin hızı sakıncalı bir de÷ere yükseldi÷inde,hız düzengeci kabin üzerinde bulunan çenelerini çalıútırır.Kabine ba÷lı çeneler rayları sıkarlar ve kabinin kısa bir zamanda durmasını sa÷larlar.Orta ve yüksek hızlı asansörlerde hız düzengecinin üzerinde normalde kapalı bir kontak bulunur.Kabin hızı normal de÷erinin biraz üzerine çıktı÷ında,çeneler çalıúmadan bu kontak açılır.Kumanda devresinin giriúinde bulunan bu kontak,asansöre verilen kumandayı keser.Asansörün durmasını sa÷lar.Hız düzengeçleri kabinin aúa÷ı yöndeki hareketinde çalıúır.Aúa÷ı yöndeki harekette kabin hızı çok yükselirse yaralanmalara neden olabilir.
1.1.1.6 ømdat Butonu
Bu buton kabin içinde bulunur.Bir tehlike anında bu butona basılırsa,bütün kumanda kesilir.Motor frenlenir ve kabin durur.Bazı asansörlerde 2 yollu imdat butonu kullanılır.Böyle bir butona basıldı÷ında,butonun kapalı konta÷ı kumanda devresinin akımını keser.Butonun
1.1.1.7 Güvenlik Sınır Anahtarları
Bu sınır anahtarları genellikle asansör boúlu÷una ba÷lanırlar.Kabin aúa÷ı yönde hareket ederken en alt katta ve yukarı yönde hareket ederken en üst katta durmazsa,büyük bir tehlike do÷ar.Böyle bir tehlike alt ve üst güvenlik sınır anahtarlarının kullanılmasıyla önlenir.Kabin aúa÷ıya do÷ru hareket ederken en alt katta ve yukarıya do÷ru hareket ederken en üst katta durmazsa,güvenlik sınır anahtarları açılırlar.Güvenlik sınır anahtarları asansörlerin güç devresine ba÷lanırlar.Bu nedenle güvenlik sınır anahtarlarından biri açıldı÷ında,direkt olarak motor akımı kesilir.Kabin frenlenerek durdurulur.Kabinin normal duruma getirilebilmesi,kumanda odasında bulunan ve elle çalıútırılan bir úalterle sa÷lanır.
østenilirse asansörlerde güvenlik önlemleri arttırılabilir.Örne÷in ço÷u asansörlerde aúırı yükü uyaran bir sistem de mevcuttur.Kabinin altında bulunan anahtara ,kabin içerisindeki a÷ırlık arttıkça ,kabin yaklaúacaktır.Ve belirli bir limiti aútıktan sonra anahtar kapanacak ve uyarıcı sistem devreye girecektir.
1.1.2 Kablolu Sistemde Asansörün Çalıúması için Gerekli Bilgi øletiúimi
Tepedeki PLC
øletim kablosu
9 8 7
6 5 4
3 2 1
Asansör paneli
ùekil 1.3 Bilgi iletiúim úeması
Kablolu iletiúimde asansör kabiniyle tepedeki motor arasında iletim kabloları vardır.Bu kablolar asansör boúlu÷unda sallanır ve bina yüksekli÷i kadar da uzun olmak zorundadır.
Kabloların sayısı 23 tane temel bilgi kablosu olmak üzere her kat için ek olarak 1 tanedir.Bu temel bilgiler stop,iç kapı,kilit,halat gevúeme konta÷ı,tampon,hız düzengeçleri,imdat butonu,güvenlik sınır anahtarları,aúırı yük butonu,revizyon anahtarlarıdırlar.østenilirse bu sayı güvenlik önlemlerine, günün koúullarına göre veya maliyete göre de÷iútirilebilir.
Aúa÷ıda Tablo 2.1’de bina kat sayısına göre kablo sayısı gösterilmektedir.
Kat Sayısı 5 10 15
Kablo Sayısı 23+5=28 23+10=33 23+15=38
Tablo 1.1 Kat-kablo sayısı iliúkisi
Kablo uzunlu÷unun ise ;bir dairenin tahmini yüksekli÷inin 3m oldu÷unu kabul edilirse ,5 katlı bir binanın tahmini yüksekli÷i 15m’ yi bulacaktır.Yani 5 katlı bir bina için 28 tane 15m uzunlu÷unda kablo tepedeki motor ile asansör paneli arasına ba÷lanacaktır.Bu durumun 10 katlı bir bina için ele alınması sonucu 30m uzunlu÷unda azımsanmayacak derecede uzun kablo ba÷lanacaktır.Kabloların asansör boúlu÷unda sallanması ,kabloların bir yere takılıp kopmalarına ve iletiúimin durmasına sebep olabilir.Bu durumun ise ne kadar tehlikeli olabilece÷i düúünülmelidir.
1.2 Problem Tanımı ve Çözüm Önerisi
Problem Tanımı: Asansör kabinindeki tuú paneli verilerinin binanın tepesindeki PLC (Programlanabilir Lojik Kontroledici) arabirimine iletilmesi.
Mikro Denetleyici PLC
9 8 7
6 5 4
3 2 1
Asansör paneli
ùekil 1.4 Veri yolları
iletimle tasarlamak.
- Tasarlanan devreleri fiziksel olarak gerçeklemek.
- Gerçeklenen devrelerin testini yapmak ve sonuçlarının tartıúılması
Kablosuz haberleúme tek yönlü olup ( kabinden PLC’ye ) seri haberleúme yapılacaktır.Seri haberleúme yapmak için panelden alınan sayısal veriler bir sıraya konularak bir sayısal dizin oluúturulacaktır.Daha sonra bu dizin, bir verici bünyesindeki RF modülü ile modüle edilip yüksek frekanslarda seçilen bir frekans band aralı÷ında radyo dalgalarıyla, asansör boúlu÷unun tepesine yerleútirece÷imiz alıcıya iletilecektir.( Bakınız ùekil 1.5 )
anten
Asansör paneli
anten
PLC
Sayısal Çerçeve
Oluúumu Verici
Alıcı
9 8 7
6 5 4
3 2 1
Mikro Denetleyici
ùekil 1.5 Önerilen Veri Yolları
