845
Adana’nın Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Nem Dağılışı
Geographical information systems (GIS) based distribution of relative humidity in Adana, Turkey
Hasan Hüseyin Aksu1*
1 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Bucak Emin Gülmez Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Mimarlık ve Şehir Planlama Bölümü, Burdur
Öz: Nem, havadaki su buharı miktarını ifade eder ve iklimin önemli elemanlarından birisidir. Havadaki nem durumunu tanımlamak için kullanılan birçok yöntem vardır. Bu yöntemler arasında en yaygın olanlardan birisi de bağıl nemdir.
Bağıl nem mevcut basınç ve sıcaklıkta havadaki su buharı miktarının, aynı basınç ve sıcaklıktaki havanın alabileceği maksimum su buharı miktarına oranına denilmektedir. Bu çalışmanın amacı yıllık ve aylık ortalama bağıl nem dağılışının, Türkiye’nin ve Akdeniz Bölgesi’nin en önemli şehirlerinden biri olan Adana’da haritalanması ve analiz edilmesidir. Meteorolojik gözlem istasyonları değişik sebeplerden dolayı her yere kurulamamakta ve her yerde ölçüm yapılamamaktadır. Gözlemler belirli noktalarda yapılmaktadır. Diğer taraftan ölçümlerin yapılmadığı alanların verilerinin türetilmesi ve haritalarının yapılması gerekmektedir. Bu maksatla özellikle son 15 yıldır Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) meteorolojik verilerin haritalanmasında ve türetilmesinde etkili ve yaygın bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Çalışmada Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nce işletilen Adana ili ve yakın çevresindeki 15 meteoroloji istasyonunun 1960 ile 2015 yılları arsındaki bağıl nem verileri kullanılmıştır. Bu verilerden uzun yıllar aylık ve yıllık ortalama bağıl nem değerleri hesaplanarak enterpolasyon ve dağılış haritalarının hazırlanmasında kullanılmıştır.
Bağıl nem dağılış haritalarının hazırlanmasında coğrafi bilgi sistemleri programlarından ArcGIS 10.0 altında mekânsal enterpolasyon metotlarından ters mesafe ağırlıklı enterpolasyon tekniği “Inverse Distance Weighted (IDW)”
kullanılmıştır. Meteoroloji gözlem istasyonlarından, biri ilin güneyinden diğeri kuzeyinden olmak üzere, iki tanesi doğrulama testi için kullanılmıştır. Uzun yıllar aylık ve yıllık ortalama bağıl nem değerleri ile türetilen bağıl nem değerleri birinci ve ikinci test istasyonları için sırasıyla: regresyon katsayısı (R2) 0.93; 0.82, ortalama karekök hata 1.75; 1.53, ortalama hata -0.5; 0.3, ortalama mutlak hata 1.47;1.05 olarak hesaplanmıştır. Hazırlanan haritalar çalışma alanın uzun yıllar aylık ve yıllık yüksek ve düşük bağıl neme sahip bölümlerini açıkça göstermektedir. Bu çalışmayla Adana genelinde değişik sektörlerin analiz ve planlamada bağıl nem isteklerinin karşılanması düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), IDW, Adana, bağıl nem, iklim.
Abstract: Humidity which refers to the amount of water vapor in the air is one of the important climatologically factors.
There are different types to expression of the humidity in atmosphere. Relative humidity is one of them and often expressed as a percentage. Relative humidity is an expression of how much water vapor is in the air, expressed as percentage of maximum amount the air could hold at that temperature and pressure. The aim of this study is to map and analyze annual and monthly average relative humidity in Adana which is one of the important cities of Mediterranean Region, Turkey. Meteorological measurement stations cannot be established everywhere depends on different reasons and conditions. It can be done only certain points. So those meteorological data only exist for the point where it is measured. For this purpose Geographical Information Systems (GIS) effectively and extensively used to predict meteorological data at other locations and to map meteorological measurements especially last 15 years. In this study, relative humidity values obtained from 15 meteorological stations of Turkish State Meteorological Service in Adana and surrounding areas. Average monthly and annual relative humidity values were calculated from period of 1960 – 2015 long term relative humidity data sets and used for interpolation and distribution maps. Average monthly and annual relative humidity values were interpolated and mapped using the Inverse Distance Weighted (IDW) method in Arc GIS 10.0. Two of the meteorological observation stations used for validation test. One of two is south and the other is north of Adana. For observations ant predicted relative humidity values of first and second test stations regression coefficients (R2) are 0.93 and 0.82, root mean square errors are 1.75 and 1.53, mean errors are -0.5 and 0.3, and mean absolute errors are 1.47 and 1.05. The prepared distribution maps clearly showed high and low relative humidity parts
*İletişim yazarı: Hasan Hüseyin Aksu, e-posta: haksu@mehmetakif.edu.tr
TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu International Geography Symposium 13-14 Ekim 2016 /13-14 October 2016, Ankara
846
of working area, Adana. It is expected that prepared relative humidity distribution maps may be projection for different sectors.
Keywords: Geographical Information Systems (GIS), IDW, Adana, relative humidity, climate.
1.Giriş
İklimin en önemli elemanlarından birisi olan nem, havadaki su buharı miktarını ifade eder. Havadaki nem durumunu tanımlayan yöntemlerden birisi de bağıl nemdir. Bağıl nem mevcut basınç ve sıcaklıkta havadaki su buharı miktarının, aynı basınç ve sıcaklıktaki havanın alabileceği maksimum su buharı miktarına oranı olarak tanımlanmaktadır(Eken vd., 2008; 62) . Yüzde olarak ifade edilen bağıl nem havanın doygunluğa olan mesafesini göstermiş olur. Bağıl nem atmosferdeki su buharı miktarına ve hava sıcaklığına bağlı olarak değişim göstermektedir. Bir hava parseline su buharı eklendiğinde, parselin bağıl nemi doyma gerçekleşinceye kadar artar; doymuş havanın bağıl nemi % 100’dür (Türkeş, 2010; Atalay, 2010). Okyanus ve denizlerden olan buharlaşma atmosferin ana nem kaynağını oluştururken göller, göletler, barajlar, akarsular, su kanalları, bitkiler ve sulak alanlar ise ikincil nem kaynaklarını oluşturmaktadır.
Sıcak havanın nem taşıma kapasitesi soğuk havanın nem taşıma kapasitesinden daha fazla olduğu için bir hava kütlesinin su buharı miktarı değişmeden sıcaklığı azaldığı zaman bağıl neminde artış meydana gelir. Doğal olarak gün içerisinde sıcaklık yükseldiğinde, bağıl nem düşerken gece saatlerinde sıcaklık düştüğü için bağıl nem yükselir (Lutgens ve Tarbuck, 2013). Bu durum yıl içerisinde aylar için de geçerlidir.
Diğer taraftan bağıl nemin artması hissedilen sıcaklığı da artırarak insanlara sıkıntı vermektedir. Nem dağılış haritalarının yapılması enerji, tarım ve sağlık başta olmak üzere pek çok alanı doğrudan ilgilendirmektedir.
Literatürde Türkiye’nin geneli için hazırlanmış küçük ölçekli yıllık ortalama bağıl nem dağılış haritaları vardır(Atalay, 2011). Ancak Adana ili için hazırlanmış büyük ölçekli aylık ve yıllık ortalama bağıl nem dağılış haritaları yoktur. Diğer taraftan iklim elemanları değişik sebeplerden dolayı sürekli değişim gösterirler. Yeni ölçüm sıklığı ve verileriyle birlikte ortalamalarda oluşan değişmeler göz önünde tutularak yeni dağılış haritalarının yapılma ihtiyacı oluşabilmektedir.
1.1. Çalışma Alanı
Çalışma alanı olarak seçilen Adana ili, Akdeniz Bölgesi’nin Doğu Akdeniz Bölümü’nde yer almaktadır (Şekil 1). Batısında Mersin (İçel), kuzeybatısında Niğde, Kuzeyinde Kayseri, doğusunda Kahramanmaraş ve Osmaniye, güneydoğusunda Hatay illeriyle güneyinde Akdeniz bulunmaktadır.
Türkiye’nin önemli şehirlerinden birisi olan çalışma alanı Akdeniz sahillerinden orta toros sıradağlarına kadar 0 ile 3756 metre rakımları arasında 14030 km2 lik bir alan kaplamaktadır.
847
Şekil 1. Çalışma alanı ve meteoroloji gözlem istasyonları lokasyon haritası
Akdeniz iklim özelliklerini taşıyan Adana’da yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır. Çalışma alanında özellikle yaz aylarındaki yüksek nemle birlikte bunaltıcı yaz sıcakları çok dikkat çekicidir. Coğrafi konumu, denize yakınlığı, barajları, nehirleri ve Çukurova’daki sulama sistemleri nem miktarının artmasının ve havanın ağırlaşarak bunaltıcı hale gelmesinin sebepleri arasında sayılabilir.
848 2. Materyal ve metot
Çalışmada Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nce işletilen 15 gözlem istasyonunun verilerinden yararlanılmıştır. Bu istasyonların 12 adedi Adana il sınırları içerisinde, 3 adedi ise il sınırına yakın alanlarda yer almaktadır (Şekil 1). İstasyonlara ait bilgiler Çizelge 1’ de verilmiştir. 1960 ile 2015 yılları arasında değişik dönemlerde klima veya sinoptik, son yıllarda ise otomatik gözlem yapılan 15 istasyonun verilerinden uzun yıllar aylık ve yıllık ortalama bağıl nem değerleri hesaplanmıştır.
Çizelge 1. Çalışmada kullanılan meteoroloji gözlem istasyonları bilgileri S
ıra No
İstasyon Adı İstasyo
n No
Yüksek lik (m)
Enlem (Kuzey)
Boylam(
Doğu)
1 Adana Bölge 17351 23 37,0041 35,3443
2 Ceyhan 17960 48 37,0153 35,7955
3 Yumurtalık 17979 34 36,7686 35,7875
4 Karaisalı 17936 240 37,2506 35,0628
5 Karataş 17981 22 36,5683 35,3894
6 Kozan 17908 109 37,4337 35,8188
7 Pozantı 17934 1080 37,4758 34,9022
8 Saimbeyli 6560 1100 37,9811 36,0853
9 Feke 6902 620 37,7764 35,9000
1 0
Hacı Ali
(Pamuk) 9032 39 36,8000 35,2500
1
1 Tuzla 8647 10 36,7000 35,0833
1
2 Tufanbeyli 6204 1350 38,2600 36,2195
1 3
Göksun (K.
Maraş) 17866 1344 38,0238 36,4822
1
4 Çamardı (Niğde) 6893 1500 37,8333 34,9833
1 5
Kadirli
(Osmaniye) 17907 100 37,3575 36,0907
Meteorolojik gözlem istasyonları belirli yerlere kurulabilmekte ve gözlemler belirli noktalarda yapılabilmektedir. Ölçümlerin yapılmadığı alanların verilerinin türetilmesi ve haritalarının yapılabilmesi için özellikle son 15 yıldır Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) etkili ve yaygın bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada ortalama bağıl nem değerlerinin türetilip alansal dağılımının yapılabilmesi için Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) programlarından ArcGIS 10.0 yardımıyla “ters mesafe ağırlıklı (Inverse Distance Weighted-IDW) enterpolasyon tekniği” kullanılmıştır. CBS mekânsal veriler için haritalar oluşturulmasında ve mekansal problemlerin çözümünde büyük kolaylıklar sağlamaktadır (Krivoruchko, vd., 2003; Wong ve Lee, 2005). IDW, enterpolasyon için yaygın olarak kullanılan bir yaklaşımdır. IDW yönteminde, iki nokta arasındaki ilişkinin ve benzerliğin, aralarındaki mesafeyle orantılı olduğu varsayılır (Aydın ve Çiçek, 2013).
Bu teknik enterpole edilecek noktadan uzaklaştıkça ağırlığı da azaltan ve örneklem noktalarının ağırlıklı ortalamasına göre bir yüzey enterpolasyonu yapar (Arslanoğlu ve Özçelik, 2005). IDW aşağıda verilen formül (1) ile ifade edilir (Loyd, 2007);
849 Ẑ (X0)= Z Xi .di0
−r ni=1
di0−r
ni=1 (1)
Tahminlerin yapıldığı X0 lokasyonu, komşu ölçümleri n’nin bir fonksiyonudur (Z(Xi) ve i=1,2,…,n,); r gözlemlerin her birinin atanmış ağırlığını belirleyen üstür ve d gözlem lokasyonu Xi ile tahmin lokasyonu X0’ı ayıran mesafedir. Üs büyüdükçe, tahmin lokasyonundan uzak mesafedeki gözlemlerin atanmış ağırlığı küçülür. Üssün artması, tahminlerin en yakındaki gözlemlere çok benzediğini gösterir (Demircan, vd., 2011). Bu metodun doğruluğu kullanılan verinin miktarına doğrudan bağlıdır (Kravchenko, vd., 1999).
3. Bulgular ve tartışma
Adana il genelinin uzun yıllar aylık ve yıllık ortalama bağıl nem değerlerinin tanımlayıcı istatistik bilgileri Çizelge 2’ de verilmiştir. Buna göre ilin uzun yıllar yıllık ortalama bağıl nemi % 62,4 olarak hesaplanmıştır. Ortalamanın en yüksek olduğu aylar %66.0 ve %64.8 ile sırasıyla aralık ve ocak ayları olurken, ortalaması en düşük aylar ise %57.6 ve %58,8 ile eylül ve ekim olmuştur. Bağıl nem değerlerinin yılın bütün aylarında yüksek olması ve birbirine yakın olması Adana için dikkat çekicidir.
Çizelge 2. Adana il geneli uzun yıllar aylık ve yıllık ortalama bağıl nem için tanımlayıcı istatistik değerleri (%)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1
0
1 1
1 2
Y .O.
Min imum
5 6,4
5 7,3
5 8,9
5 9,9
5 7,7
4 9,0
3 9,5
3 8,7
4 0,2
5 0,8
5 2,0
5 7,8
5 7,2 Mak
simum
7 4,2
7 3,6
7 3,7
7 4,5
7 5,6
7 5,8
7 5,9
7 4,6
7 0,1
6 8,3
7 0,7
7 5,3
7 3,0 Ort
alama
6 4,8
6 4,7
6 4,6
6 4,9
6 4,4
6 1,4
6 0,3
5 9,9
5 7,6
5 8,8
6 1,8
6 6,0
6 2,4 Std.
Sap.
3 ,2
3 ,3
3 ,0
3 ,2
3 ,4
5 ,4
8 ,5
8 ,6
6 ,0
2 ,8
3 ,2
3 ,0
3 ,4
IDW yöntemiyle hazırlanan bağıl nem dağılış haritalarının doğruluğunu kontrol edebilmek için iki istasyon test için kullanılmıştır. Hata belirlemede her bir test istasyonu için regresyon katsayısı (R2), ortalama karekök hata (RMSE), ortalama hata (ME) ve ortalama mutlak hata (MAE) yöntemleri kullanılmıştır.
Hesaplanan hata değerleri Çizelge 3’te verilmiştir.
Çizelge 3. Test istasyonları için regresyon ve hata değerleri.
Saimbeyli Hacı Ali
Pamuk
R2 0,93 0,82
RMSE 1,75 1,53
ME -0,5 0,3
MAE 1,47 1,05
Saimbeyli test istasyonu için ölçülen ve türetilen bağıl nem değerlerinin ilişkisi Şekil 2’ de verilmiştir. Türetilen ve ölçülen veriler arasında regresyon katsayısı (R2) Saimbeyli istasyonu için 0.93, Hacı Ali Pamuk istasyonu için ise 0.82 olarak hesaplanmıştır. Gözlenen ve türetilen veriler arasındaki regresyon katsayılarının yüksek olması ve hata miktarlarının düşük olması kullanılan yöntemin doğruluğunu göstermektedir (Çizelge 3; Şekil 2).
850
Şekil 2. Ölçülen ve türetilen sıcaklıların ilişkisi
Çalışma alanı için hazırlanan uzun yıllar aylık ve yıllık ortalama bağıl nem dağılış haritaları aşağıda verilmiştir.
851
Şekil 3. Adana ili ocak ayı uzun yıllar ortalama bağıl nem dağılış haritası
Adana il genelinde ocak ayı uzun yıllar bağıl nem ortalaması % 56,4 ile 74,4 arasında değişim göstermektedir (Şekil 3). En yüksek ortalama bağıl nem değerine sahip alanlar (% 70,0 -74,4) ilin kuzeyinde yer alan Tufanbeyli çevresi ile güneyinde yer alan Karataş’ın batı kesimleri olurken, en düşük ortalama değere (% 56,4 – 60,9) sahip alanlar Kozan(% 56,4) ve Karaisalı (% 57,7) civarları olmuştur. İlin orta ve doğu kısımlarında kalan geniş alanlarda bağıl nem ortalaması % 61,0 ile 65,4 arasında değişim göstermektedir. Adana merkezin de içinde bulunduğu diğer alanlarda ise bu oran % 65,5 ile 69,9 arasında değişmektedir (Adana Bölge: % 66,1).
852
Şekil 4. Adana ili mart ayı uzun yıllar ortalama bağıl nem dağılış haritası
Şekil 4’te verilen Adana mart ayı uzun yıllar ortalama bağıl nemi %58,9 ile 73,7 arasında değişim göstermektedir. Bağıl nem ortalaması en yüksek olan alanları % 70,1 - 73,7 ile ilin güneybatısında kalan alanlar olurken ortalaması en düşük olan alanlar ise % 58,9 – 62,6 ile Kozan ve Feke çevreleri ile Karaisalı civarları olmuştur. Saimbeyli, Aladağ, Pozantı ve İmamoğlu ilçelerinin büyük kısmı ile Çukurova, Sarıçam ve Ceyhan ilçelerinin kısmen kuzey kesimlerinde bağıl nem ortalaması % 62,7 ile 66,3 arasında değişmektedir. Tufanbeyli, Yumurtalık, Yüreğir ve Adana merkezin (Adana Bölge: %66,5) de içinde yer aldığı diğer alanlarda ise bu ortalama % 66,4 ile 70,0 arasında değişim göstermektedir.
853
Şekil 5. Adana ili mayıs ayı uzun yıllar ortalama bağıl nem dağılış haritası
Mayıs ayı uzun yıllar ortalama bağıl nem haritası şekil 5’te verilmiştir. Buna göre Adana’da mayıs ayında ortalama bağıl nem % 57,7 ile 75,6 arasında değişim göstermektedir. İlin en yüksek ortalamaya sahip bölgesi, en güneyde yer alan ve % 69,1 ile % 75,6 arasında değer alan Seyhan, Yüreğir ve Ceyhan’ın güneyi ile sahil arasında kalan alanlar olmuştur. En düşük ortalamaya sahip bölgesi % 57,7 ile 62,5 arasında değer alan kuzeydeki Tufanbeyli, Saimbeyli, Feke, Kozan ve Pozantı çevreleri olmuştur. Adana merkez (%67,0) dâhil olmak üzere Çukurova, Sarıçam ve Ceyhan ile Seyhan ve Yüreğir’in kuzeyinde kalan alanlarda bu ortalama % 65,5 ile 69,0 arasındadır. Aladağ, Karaisalı ve İmamoğlu ile Ceyhan’ın kuzeyini kapsayan ilin orta kesimindeki geniş alanlarda ise bağıl nem ortalaması % 62,6 ile 65,4 arasında değişmektedir.
854
Şekil 6. Adana ili temmuz ayı uzun yıllar ortalama bağıl nem dağılış haritası
Adana il genelinde temmuz ayı uzun yıllar bağıl nem ortalaması % 39,5 ile 75,9 arasında değişmektedir (Şekil 6). Bu ayda nem dağılışı ilin yükseklik basamaklarıyla ters orantılı bir görünüm sunmaktadır. İlin güneydeki alçak alanlarda yüksek ortalamalar görülürken kuzeydeki kısmen yüksek kesimlerde ise düşük ortalama değerler görülmektedir. Ortalaması en yüksek olan alan % 66,9 ile 75,9 arasında değer alan Çukurova, Sarıçam ve Ceyhan’ın güney kısımları ile sahil arasına kalan yerler olurken ortalaması en düşük olan alanlar ise % 39,5 ile 48,6 arasında değer alan Tufanbeyli çevreleriyle Pozantı civarları olmuştur. İlin orta kısımlarını oluşturan alanlardaki bağıl nem ortalaması % 57,8 ile 66,8 arasında değişirken bu alanların kuzeyinde kalan ve ortalaması % 48,7 ile 57,7 arasında değişen alanlar da il genelinde geniş alanlar kapsamaktadır.
855
Şekil 7. Adana ili eylül ayı uzun yıllar ortalama bağıl nem dağılış haritası
Adana ili eylül ayı uzun yıllar bağıl nem ortalaması dağılış haritası şekil 7’de verilmiştir. Buna göre bağıl nem % 40,2 ile %70,1 arasında ve temmuz ayında olduğu gibi yükseklik basaklarıyla ters orantılı olarak değişim göstermektedir. Ortalamanın en yüksek olduğu alanlar % 61,1 ile 70,1 arasında değer alan Çukurova, Sarıçam ve Ceyhan’ın güney kısımları ile sahil arasına kalan yerler olurken ortalamanın en düşük olduğu alanalar ise % 40,2 ile 48,2 arasında değer alan Tufanbeyli çevreleri olmuştur. Ortalama bağıl nemi
% 48,3 ile 54,9 arasında değişen alanlar Saimbeyli, Feke ve Pozantı çevreleriyle Kozan’ın kuzey alanları olurken ortalaması %55,0 ile 61,0 arasında değişim gösteren alanlar ise ilin orta kısımlarında yer alan Karaisalı, İmamoğlu, Aladağ ve Kozan çevreleri olmuştur (Şekil 7).
856
Şekil 8. Adana ili kasım ayı uzun yıllar ortalama bağıl nem dağılış haritası
Kasım ayı uzun yıllar ortalama bağıl nem haritası şekil 8’de verilmiştir. Buna göre Adana’da kasım ayında ortalama bağıl nem % 52,0 ile 70,7 arasında değişim göstermektedir. İlin en yüksek ortalamaya sahip bölgesi % 66,1 ile 70,7 arasında değer alan Karataş’ın batısı ile Tufanbeyli ve Saimbeyli’nin doğu kesimleri olmuştur. Kozan ve Karaisalı çevreleri ilin en düşük ortalamaya sahip alanları olurken bu değer % 52,0 ile 56,7 arasında değişmektedir. İlin orta ve güneydoğu kısımlarında kalan alanların ortalaması % 56,8 ile 61,4 arasında olup içerisinde Adana merkezinin de bulunduğu ve en geniş alanları kapsayan kısımların nem ortalaması % 61,5 ile 66,0 arasında değişmektedir (Şekil 8).
857
Şekil 9. Adana ili uzun yıllar ortalama bağıl nem dağılış haritası
Adana il genelinde uzun yıllar yıllık bağıl nem ortalaması % 57,2 ile 73,0 arasında değişim göstermektedir. Ortalamanın en yüksek olduğu alan % 69,1 ile 73,0 arasında değişim gösteren Karataş’ın batısıdır. Adana merkezin de (% 66,5) içinde yer aldığı, Seyhan, Yüreğir, Yumurtalık, Karataş’ın doğusu ile Sarıçam ve Ceyhan’ın güney alanlarında yıllık bağıl nem ortalaması % 65,2 ile 69,0 arasında değişmektedir.
İlin kuzeyinde kalan Tufanbeyli (%57,2), Saimbeyli (% 59,2), Feke (%58,6) ve Kozan (%57,8) ile Pozantı (% 59,1) ve Karaisalı’nın (%59,5) batısında kalan alanların ortalaması %57,2 ile 61,2 arasında değişim göstermektedir. İlin kısmen orta kesimlerinde kalan diğer alanlarında ise bu ortalama % 61,3 ile 65,1 arasında değer almaktadır (Şekil 9).
858 4.Sonuç
Bu çalışmada, iklimin en önemli elemanlarından biri olan su buharının atmosferde durumunu tanımlayan yöntemlerden biri olan bağıl nemin Adana il genelinde dağılış haritaları yapılmıştır. Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nce işletilen 15 gözlem istasyonunun verileri kullanılarak IDW enterpolasyon tekniği yardımıyla modelleme gerçekleştirilmiştir. Türetilen verilerle ölçülen veriler arasındaki tutarlılığı belirleyebilmek için test istasyonlarında R2 değerleri hesaplanmıştır. Saimbeyli ve Hacı Ali (Pamuk) test istasyonlarında R2 sırasıyla 0,93 ve 0,82 bulunmuş olup türetilen verilerin yüksek tutarlılığını göstermiştir.
Çalışmada aynı zamanda RMSE, ME ve MAE istatistik yöntemlerinden de yararlanılmış olup bu parametrelerin de yüksek performans verdiği görülmüştür.
Tanımlayıcı istatistiki bilgiler açısından ilin tamamı için uzun yıllar yıllık ortalama bağıl nemi % 62,4 olarak hesaplanmıştır. Ortalamanın en yüksek olduğu aylar %66.0 ve %64.8 ile sırasıyla aralık ve ocak aylarıdır. Ortalaması en düşük aylar %57.6 ve %58,8 ile eylül ve ekim olmuştur. Bağıl nem değerlerinin yılın bütün aylarında yüksek olması ve birbirine yakın olması Adana için önemlidir.
Mayıs ve eylül arasını kapsayan aylarda ortalama bağıl nem dağılışı ilin yükseklik basamaklarıyla ters orantılı bir görünüm sunmaktadır. İlin güneydeki alçak alanlarda yüksek ortalamalar görülürken kuzeydeki kısmen yüksek kesimlerde ise düşük ortalama değerler görülmektedir. Adana il merkezi, Karataş, Yumurtalık, Yüreğir, Seyhan, Çukurova ile Ceyhan ve Sarıçam’ın güney kesimlerinde bağıl nem ortalamaları yılın bütün aylarında % 60 ile 76 arasındadır. Bu alanlar hem Adana’nın hem de Türkiye’nin yüksek ortalamaya sahip alanları arasındadır.
Bu çalışmayla Adana genelinde değişik sektörlerin analiz ve planlamada bağıl nem isteklerinin karşılanabileceği düşünülmektedir. Diğer taraftan Idw tekniğinin bağıl nem ve benzeri parametrelerin alansal dağılımın haritalarının yapılmasında uygun ve etkili bir metot olduğu gösterilmiştir.
Referanslar
Arslanoğlu, M., Özçelik, M.,(2005). Sayısal Arazi Yükseklik Verilerinin İyileştirilmesi, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 28 Mart- 1Nisan 2005, Ankara.
Atalay, İ. (2010). Uygulamalı Klimatoloji, Meta Basım, İzmir.
Atalay, İ. (2011).Türkiye İklim Atlası, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
Aydın, O., Çiçek, İ. (2013). Ege Bölgesi’nde Yağışın Mekânsal Dağılışı, Coğrafi Bilimler Dergisi, 11(2),101-120.
Demircan, M., Alan, İ., Şensoy, S. (2011). Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanarak Sıcaklık Haritalarının Çözünürlüğünün Artırılması, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 18-22 Nisan 2011, Ankara.
Eken, M., Ceylan, A., Taştekin, A.T., Şahin, H., ve Şensoy, S. (2008). Klimatoloji II, DMİ Yayınları, Ankara.
Kravchenko, A. N., Boast, C.W., Bullock, D. G. (1999). Multifractal analysis of soil spatial variability, Agronomy Journal, 91, 1033- 1041.
Krivoruchko, K., Gotway, C., Zhigimont, A. (2003). Statistical tools for regional data analysis using GIS, International Symposium on Advances in Geographic Information Systems: GIS’03 Proceedings of the 11th Association for Computing Machinery (ACM),November 7, 2003, USA.
Loyd C. D., (2007). Local Models for Spatial Analysis, CRC Press, London and New York.
Lutgens, F.K., Tarbuck, E.J. (2013). The Atmosphere, An Introduction to Meteorology, Twelfth Edition, Prentice-Hall Inc., New Jersey.
Türkeş, M. (2010). Klimatoloji ve Meteoroloji, Kriter Yayınevi, İstanbul.
Wong, A. D., Lee, J. (2005). Statistical Analysis of Geographic Information with ArcView and ArcGIS, John Wiley&Sons, Inc Hoboken, NJ.
