Kahire'nin son tanığı:İşte Namık Kemal'in torunu, Türkiye'nin ünlü diplomatı Turgut Menemencioğlu...

PîHf M

Saraylardan

sessiz odalara

Tü rk siyaset tarihinin en ünlü diplom atlarından T u rg u t M en em en cio ğ lu , bugün 92 yaşında ve eşi Nerm in H anım 'la birlikte İstanbul G ü m ü şsu y u 'n d a

tarihi bir apartm an ın en üst katında yaşıyor.

■ Turgut Menemencioğlu, 1943 Kahire Konferansının hayatta olan tek tanığı. Ner­ min Menemencioğlu ise Parkinson hastası olan ve konuşamayan eşini yalnız bırakmamak için evden dı­ şarı adım ını atmıyor. ■ 5'te

T

o p l u m

T

Yöneten: Ayhan ATAKOL

l

X

V W ' W U . 4 1 C-Y

_{¿i ı/Tt}

PAZARTESİ, 25 Aralık 2006

5

İŞTE NAM IK KEM AL'İN TORUNU, TÜ R KİYE'N İN ÜNLÜ DİPLOMATI TURGUT M ENEM ENCİOĞLU

ahire’nin son tanığı

- Turgut’un ilk büyükelçiliği 1959’da Ottawa oldu. 1963’te ise Washington büyükelçisi olduk. O zam an Amerikalılar bizi çok tutardı, Türkiye’yi Avrupa diye bilirlerdi. Washington’da, Jacqueli­ ne Kennedy’nin annesi Janet Auc- hincloss’la aynı kulüpteydik. Birbi­ rim ize isimlerimizle hitap ederdik. B izi New Port’taki muhteşem mali­ kanelerinde de ağıriadılar. 22 Ka­ sım 1963 Cuma günü arabamızla Boston’a gittik. İdil Biret Am erika’daki ilk konserini verecekti. Bütün Boston sokakları

Türk bayraklarıyla donatılmıştı, o kadar güzeldi ki. ¡dil konserin ikinci bölümde sahneye çıkacaktı. İlk sanatçıdan sonra antrakt olmadan, salon müdürü sahneye çıktı. “Bayanlar, baylar size çok kötü bir haber vereceğim. Başkan Kennedy vuruldu” dedi. Orada bayılanlar, düşenler, telefona koşanlar. Hemen İdil’in yanına koştuk, hüngür hüngür ağlıyordu. “Ben şimdi nasıl konser veririm” diyordu. Yetkililer “Vermelisiniz” diye ısrar etti. İdil de çıktı ve çok güzel bir konser verdi.

YENER

SÜSOY

röportajı

Feride'nin eşi, OsmanlI'nın son Medis-i Ayan Reisi Rıfat Menemencioğlu'nun torunu... O ki son Osmanlı Mebusan Medisi'nin Saruhan Mebusu, Fenerbahçe Spor Kulübü'nün kurucu ve başkanlarından Muvaffak Menemencioğlu'nun oğlu... Oysa Turgut Menemencioğlu, eşi Nermin'le birlikte Gümüşsuyu'nda tarihi bir apartmanın en üst katındaki em ektar dairesinde yaşıyor. Turgut Bey, 92 yaşında ve hâlâ 1943 Kahire Konferansının hayatta olan tek tanığı. Varsın Parkinson hastası olsun, varsın konuşamasın, varsın kendi başına yürüyemesin. 62 yıllık eşi Nermin Vahid Hanımefendi, yardımcılarıyla birlikte Turgut'una gözü gibi bakıyor. Onu yalnız bırakmamak için, evden dışarı adımını atmıyor. O ki Sultan II. Abdülhamid'in 13 yıl Dahiliye nazırlığını yapan Memduh Paşa'nın torunu... 1924'te " İngilizce-Türkçe Mükessef Lügat"ı yazan Ahm ed Vahid Moran'ın kızı... Edebiyatçı, ressam, piyanist... Buram buram Mustafa Kemal Atatürk kokan, 88 yaşında, zarif, bilgili, bakımlı, kibar bir Cumhuriyet kadını. Sorgusuz, sualsiz Nermin Menemencioğlu'nu dinleyelim. (Not: Bu röportajı, vefayı Fatih'te bir semt sananlara

ithaf ediyorum.)

Halide Edip Adıvar'la

Paris'te mutlu günler

- Turgut’la, M oda Deniz Kulübü’nde bir baloda tanıştık. Çok yakışıklı, çok hoş bir beyefendiydi. Bugün hasta yatağında bile, benim için öyledir. Turgut, Robert Kolej’i bitirdikten sonra Cenevre’de hukuk tahsil etmiş. 1939’da A nkara’ya dönüp Hariciye’ye girmiş. Ben de Paris’ten gelmiştim, harp yüzünden sınırlar kapandığı için geri dönememiştim. 1944’te yıldırım nikahıyla evlendik, çünkü Romanya’ya tayini çıkmıştı. Evlenmemizden bir sene önce de, meşhur Kahire Konferansı’na katıldı. Roosevelt’in, Churchill’in olduğu o konferansta, İsmet Paşa ve Türk heyetinin mütercimiydi. Ben leyli olarak Nötre Dam e de Sion Lisesi’nde okudum. Sonra Galatasaray

Lisesi’nde olgunluk imtihanını verip Paris Sorbonne Üniversitesi’ne gittim. Çok sevinçliydim, Paris’te hayatımın belki de en mesut dönemini yaşayacaktım. Edebiyat okuyordum, lisans almak için 4 sertifika almak lazımdı. Türkçeyi alayım

dedim, kabul ettiler. Bir sınıfa girip oturdum, Türk öğretmen ders veriyordu.

Sınıftakiler beni gösterip “Hocam, yeni bir öğrenci geldi” dediler, öğretm en bana Fransızca olarak “Ayağa kalkın, siz nerelisiniz” dedi. Türk olduğumu söyleyince, ters bir şekilde oturmamı söyledi. Çok şaşırmıştım, sınıftakiler ise kahkaha atıyordu. Meğer, kendisiyle alay ettiğimi sanmış. Kimmiş o öğretmen biliyor musunuz, Halide E dip’in kocası Prof. Dr. Adnan Adıvar. Sonra benden özür diledi, kalbimi aldı. Halide E dip’le de Paris’te çok sıkı dost olduk. Çok yaşlıydı ama, çok hoştu. Beni çok severdi, onun hayalindeki cumhuriyet kızıydım. Avrupa’da okuyan bir Türk kızı olmam pek hoşuna giderdi. Paris’te talebeyken, bindiğim taksinin şoförü bana nereli olduğumu sordu. Türk olduğumu söyleyince, otomobili durdurdu. Bana dönüp “N e şanslı bir talebesin, Kemal A tatürk’ü tanıdın” dedi.

İkinci Kahire Konferansı

YARIN: GAZİ'NİN UNUTAMADIĞIM MAVİ GÖZLERİ

4-7 A ralık 1943 tarihinde M ısır’ın kahire kentinde ABD Başkanı Roosevelt, İngiltere Başbakanı Churchill ve Türkiye Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, bir araya geldi. Churchill ve Roosevelt, Türkiye’yi müttefikler safında savaşa sokabilmek için İnönü ve Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu ile görüştüler. İnönü, iki İidere ilke olarak müttefiklerin yanında savaşa katılmaya karşı olmadığım, ama ordunun donanımının yetersiz olduğunu, ayrıca savaş sonrası siyasal durum un belirsizlik taşıdığını belirterek savaşa taraftar olmadığım bildirdi.

Turgut Menemencioğlu 92, eşi Nermin Hanım 88 yaşında. T urgut Menemencioğlu, öldürülen ABD Başkanı Kennedy ile (üstte). Nermin Menemencioğlu, çok yakın oldukları İsmet İnönü ve eşi Mevhibe Hanım'la.

Esir olursak önce hanımları

sonra da kendimizi vuracağız

- Bükreş’e, Sirkeci’den kalkan hususi bir vagonla hareket ettik. Müsteşar, askeri ataşe de bizimle beraberdi. Bulgaris­ tan’dan gece geçerken birden durdurulduk. Bizim vagonu tek olarak ormana doğru çektiler. Sabaha kadar vagona kurşun yağdı, çok korktuk. Askeri ataşe, beyleri topladı; “Esir olursak ev­ vela hanımları, sonra da kendi­ mizi vuracağız” dedi. Sabah Sovyet askerleri gelip bizden özür diledi. Bükreş, o zamanlar bizim

bildiğimiz İstanbul’u andırıyor­ du. Fransızca konuşanlar, güzel lokantalar çok hoştu. Ama çok da tehlikeliydi tabii. Sovyet as­ kerleri ellerindeki silahlarla iste­ diklerini öldürürdü. İki oğlumu­ zu da Bükreş’te dünyaya getir­ dim. Ekber 1945, Namık Kemal ise 1948 doğumlu. Ekber, Ce­ nevre BM’den yeni emekli oldu. Kemal ise İstanbul’da yayıncılık yapıyor. Japonya’ya atom bombası atıldığında Bükreş’teydik.

Kennedy'nin vurulduğu gün

Yanan

köşkün

tavanında

koşuşturan

'yılanlar'

- Ben 1918’de Berlin’de doğdum, babam Ahmet V ahit Moran sefarette deniz ataşesiydi. Cemal P aşa’nın yaveriymiş, o göndermiş 1916’da Ber­ lin ’e. Babam bahriye subayı, hem de çok iyi bir ressamdı. Talebeli­ ğinde İngilizce lügat al­ maya parası yetmemiş. Durm adan resim yapıp satarak sonunda lügatin sahibi olmuş. O zaman kendi kendine karar vermiş, İngilizceyi çok iyi öğrenip herkesin ucuza alabileceği bir lü­ gat yazmaya. Dediğini yaptı, lügati Oxford’da d a kabul edildi. Cum­ huriyetin ilanından ön­ ce, Hamburg’dan vapu­ ra binip İstanbul’a gel­ dik. Doğru Arnavut- köy’deki köşkümüze ta­ şındık. Memduh Paşa Köşkü’ydü adı. Bir gece bizim köşk yandı, ben o zaman 4,5 yaşındaydım. Ç ok korkmuştum. Ya­ ta k odamın tavanında yılanlar koşuşuyordu, dışarıda kar vardı. Ço­ cukluk işte, herhalde alevlerin gölgesiydi. Bu­ nu Fransızca olarak ki­ tap yapmıştım, “ Boğaziçi'ndeki Kırmızı Köşk” ismiyle.

Taha Toros Arşivi