EPİLEPSİ
Sara;
Epilepsi herhangi bir nedenle beyinde ortaya çıkan anormal elektrik aktivitesidir.
Epilepsi krizi sırasında:
Şuur kaybı, Düşme,
Anormal istemsiz kasılmalar,
Duygu ve hislerde anormallikler olabilir.
Eğer hayatınız boyunca bilinen bir hastalığa yada sebebe bağlı olmadan ikiden fazla buna benzer kriz geçirmiş iseniz buna epilepsi denir. Epilepsiler beynin hangi kısmının etkilendiğine ve ortaya çıkan şikayetlere göre sınıflandırılırlar.
Temel olarak
Generalize epilepsi ( Grand Mal) : tüm beyinden kaynaklanan belli bir odağı olmayan sara nöbetleridir,
Parsiyel (fokal ) epilepsi ( petite mal ) : beynin bir bölgesinden kaynaklanan epilepsiler dir.
Epilepsi sebepleri nelerdir?
Epilepsiler anormal beyin fonksiyonlarıdır, herhangi bir yaşta başlayabilir, birçok epilepsinin nedeni bulunamaz. Epilepsilerin çok küçük bir kısmının nedeni bilinmektedir. Bilinen epilepsi nedenleri şunlardır:
Yenidoğan döneminde ( ilk bir ay ):
Doğumsal beyin anormallikleri,
Beynin oksijensiz kalmasına neden olan doğum travmaları, Metabolik hastalıklar,
Gebelikte annenin ilaç kullanması, Enfeksiyon hastalıkları,
Bebek ve çocukluk döneminde:
Ateş ve havale geçirmek, Beyin tümörleri,
Enfeksiyon hastalıkları ( ansefalit, menenjit, serebrit, beyin
abseleri),
Çocuk, genç ve erişkinlerde:
Doğumsal hasarların ortaya çıkması, Genetik hastalıklar,
Kafa travmaları ve beyin hasarı (kontüzyon, kafa kırıkları, kanamalar, boğulmalar, oksijensiz kalma vb.),
Enfeksiyonlar ( ansefalit, menenjit, serebrit, beyin apsesi vb. ), Beyin kanamaları,
Beyin emboli ve felçleri, Beyin tümörleri.
İleri yaşlarda ortaya çıka epilepsilerin sebepleri:
Kanama ve tıkanmalar, Kafa travmaları,
Beyin tümörleri,
Beyin dejenerasyonuna bağlı sebepler ( Alzheimer vb. ),
Epilepsi riskini arttıran sebepler nelerdir?
Aşağıdaki durumlar epilepsi nedeni olabilir:
Kafa travması, kanama, tıkanma vb. sebeple ortaya çıkan bir beyin hasarı var ise: ( sara nöbetleri genellikle beyin hasarını takiben bir yıl içinde başlar ),
Enfeksiyon hastalıkları, Kızamık,
Sifiliz,
HİV enfeksiyonu, Suçiçeği,
Menenjit sekeli, Tüberküloz, Brusella, Herpes,
Jacob Cruetzfeldt ( deli dana ),
Parazit hastalıkları ( Sistiserkoz vb. ), İnfluenza vb.
Beyinde anormal kan dolaşımı, anormal damar yumağı, Beyin tümörleri,
Tıkanma ve kanamalara bağlı inme,
Ateş ve havale geçirmiş olmak, İlaç kullanımı,
İlaç kesilmesi özellikle bağımlılık yapıcı ilaçlar ve alkolün kesilmesi epilepsi başlatabilir,
Zehirlenme ( arsenik, kurşun, karbon monoksit zehirlenmesi vb. ), Ailede epilepsi hastalarının olması,
Alzheimer hastalığı, Gebelik zehirlenmesi,
Metabolik kimyasal bozukluklar ( sodyum, kan şekeri, kalsiyum miktarının çok düşük yada yüksek olması vb. ),
Karaciğer yetmezliği, böbrek yetmezliği, Yüksek tansiyon,
Kronik hastalıklar:
Lupus,
Poli arteritis nodosa, Porfiri,
Whipple hastalığı, vb.,
epilepsi riskini arttıran sebeplerdir. Bu hastalıkların seyri sırasında yada sonrasında sara krizleri ortaya çıkabilir.
Epilepsi krizlerini başlatan sebepler nelerdir?
Uykusuzluk, Alkol kullanımı,
Hormonsal değişiklikler:
Adet dönemleri, Menopoz dönemi, Gebelik dönemi,
Fiziksel yada ruhsal stres halleri,
Flaş patlaması yada yanıp sönen ışıklar ( reklam ışıkları, disko ışıkları, hızla değişen ekranlar vb. ),
Bazı ilaçlar,
Epilepsi ilaçlarının alınmaması.
Epilepsi krizlerini başlamasına neden olur.
Epilepsi belirtileri nelerdir?
Epilepsi şikayetleri çok çeşitli olabilir. Generalize epilepsiler hiçbir bulgu vermeden aniden şiddetli kasılmalar ve bilinç kaybıyla başlayabilirler. En sık görülen epilepsi şikayetleri şunlardır:
Başlangıç dönemi : Aura epilepsi krizinin geleceğini işaret eden başlangıç dönemidir. Kişiden kişiye çok farklı olabilir. Bu dönemde görülen en sık şikayetler :
Koku duyma,
ses işitme şeklinde başlayan şikayetlerdir.
Bazen göz önünde karaltı şeklinde uçuşmalar başlar.
Nadiren bulantı, kusma, karın ağrısı şeklinde başlayabilir. Bu aura dönemini takiben epilepsi krizi başlar.
Kriz dönemi: Epilepsi krizi
Grand mal epilepsilerde tüm vücudu kapsayan istemsiz kasılmalar, şuur kaybı, idrar ve dışkı kaçırma, şeklinde olabilir.
Fokal epilepsilerde ise kriz sırasında:
Gözde uçuşmalar, Dalgınlık,
Bilinç kaybı,
İstemsiz el kol bacak hareketleri,
El hareketleri ( para sayma şeklinde, el şaklatma şeklinde tekrarlayan el hareketleri olabilir),
Dudak yalama,
Elbiseleri çekiştirme, toplama, büzme, Koku, tat, ses duyma,
İdrar, dışkı kaçırma şeklinde olabilir.
Absans epilepsiler: gözde uçuşmalar, göz kırpma, gözlerin sürekli hareket etmesi şeklinde olabilir,
Post iktal dönem ise kriz sonrası dönemdir dakikalar yada saatler sürebilir. Bu dönemde:
Baş dönmesi, Uyku hali,
Algı bozuklukları,
Konfüzyon ( sersemlik hali) görülür.
Beynin bir bölgesinden kaynaklanan epilepsiler de ise kriz sırasında farklı şikayetler görülür özellikle beynin parietal ve temporal bölgelerinden kaynaklanan epilepsi nöbetlerinde aşağıdaki şikayetler görülebilir:
Gerçeklikle bağın kopması: Amaçlı hareketlerin durması, amaçsız ve tekrarlayan hareketlerde bulunmak ( dudak emmek, elde para sayar gibi tekrarlayan parmak hareketleri, sürekli kıyafeti çekiştirmek vb. ),
Kısa süreli derin dalgınlık hali, şuur bulanıklığı, dikkat ve ilgi kaybı, Koku, ses ve tat duyma şeklinde olabilir.
Basit parsiyel epilepsilerde ise
Şuur kaybı olmaz, gerçekle bağı kopmaz,
Vücudun bir bölgesi kol yada bacak kontrolsüz olarak kasılır,
Koku, ses, tat yada beklenmedik duygular hissetmek şeklinde görülebilir.
Epilepsi teşhisi nasıl konur?
Detaylı fizik muayene ve detaylı bir öykü teşhis için şarttır. Şikayetlerin nasıl başladığı, şikayetleri başlatan sebepler, kriz anı, kriz sonrası belirtiler teşhis koymaya yardımcı olur. Epilepsilerin büyük çoğunluğu çocuk yaşlarda başlar ve altında herhangi bir neden bulunamaz. Epilepsi teşhisinde aşağıdaki incelemeler yapılmalıdır:
Laboratuar testleri:
Metabolizma taraması,
Enfeksiyon hastalıkları araştırmaları, Genetik hastalıklar taraması,
Elektrolitler,
Elektroensefalogram ( EEG). Beynin elektriksel aktivitesini gösterir ve epilepsi teşhisinde çok değerli bilgiler verir,
MRI; Manyetik Rezonans Görüntüleme: Beyin tümörleri ve dokusuna ait hastalıklar ile beyin damarlarına ait bozuklukların tespitinde kullanılan çok değerli bilgiler sunar,
CT: Kompüterize Tomografi: Beyin ve dokularının görüntülenmesinde çok değerli bilgiler sunar,
Lomber Ponksiyon: Beyin omurilik sıvısının alınmasıdır. Beyin omurilik sıvısı özellikle enfeksiyon hastalıklarında çok değerli bilgiler verir,
PET: Pozitron Emisyon tomografisi: özellikle tümör ve beyin
metastazlarının tespitinde kullanılan çok değerli bir testtir,
Epilepsi tedavisi:
Epilepsi tedavisinde amaç krizlerin durdurulması ve tekrarlarının önlenmesidir.
Altta yatan sebebin tedavi edilmesi, Atakların önlenmesi
İlaç, Cerrahi,
Diğer yöntemler ile,
Epilepsi ataklarını başlatan nedenlerden kaçılması tedavinin ana basamaklarıdır.
İlaç tedavisi: Epilepsi tedavisinde kullanılan birçok ilaç mevcuttur. Bu ilaçlar ya tek yada kombine halde kullanılabilirler. Her bir ilacın kendine has yan etkileri mevcuttur. Anti epileptik ilaçların özellikleri kullanıldıkları sürece epilepsi ataklarını bastırmaları dır, bu ilaçların kesilmesi yada dozları ile oynanması epilepsi ataklarını tetikler.
Cerrahi tedavi: ilaçların etki etmediği yada yan etkileri nedeni ile kullanılamadığı durumlarda başvurulur. Cerrahi girişim ile beyindeki anormal elektrik odağı çıkarılmaya yada uzaklaştırılmaya çalışılır. Cerrahi sadece çok sınırlı ve belirli alanlardaki epilepsi odaklarına uygulanabilen bir yöntemdir.
Vagus Sinir Uyarısı: göğse yerleştirilen bir cihaz ile vagus sinirinin uyarılmasıdır. Epilepsi ataklarının sayısını azaltır.
Katojenik diyet: yağdan zengin karbonhidrat ve proteinden fakir çok zor bir diyettir. Vücudu sürekli ketoz halinde tutar. Ketoz epilepsi nöbetlerinin sayısını azaltır. Ketoz diyeti çocuk epilepsilerinde çok başarılı bir tedavi modalitesidir.
Epilepsi hastalarının uyması gereken yaşam kuralları:
Uykusuz kalmayın,
Aşırı alkol almayın, alkol epilepsiyi tetikler,
Aşırı nefes almayın aşırı nefes almak ( balon şişirmek yada korku, endişe halinde aşırı nefes alıp vermek) epilepsiyi başlatır,
Flaş ışıkları yada disko ışıkları gibi yanıp sönen güçlü ışıkların bulunduğu yerlerden uzak durun,
Üzerinizde epilepsi hastası olduğunuzu belirten bir uyarı taşıyın ( bilezik, Kolye, vb.),
Epilepsi hastalığınıza dair bir günlük tutun. Krizleri başlatan sebebpleri not edin,
İlaçlarınızı düzenli kullanın, dozları ile oynamayın,
Epilepsi den korunma:
Epilepsiden korunmanın bilinen bir yolu yoktur. Epilepsiye neden olabilecek kafa travmaları ve metabolik sebeplerden korunmaya çalışmak en önemli yoldur.
Düzenli Check Up yaptırmak, Çocuk ve erişkin aşılarını olmak, Menenjit aşısı yaptırmak,
Zatüre aşısı ( pnemokok aşısı ) yaptırmak, Diyabet,
Hipertansiyon ve
Kardiyo vasküler hastalıklardan korunmak, tedavilerini aksatmamak, Düzenli egzersiz yapmak,
Bisiklet, roller skate, kaykay, vb. yaparken çocuklara kask giydirmek, Suya, denize, havuza atlamamak,
Otomobil ve araçlarda daima emniyet kemeri kullanmak, Bilmediğiniz ilaçları kullanmamak,
Bebek ve küçük çocuklarda ateş takibi ve gerekli müdahaleyi düzgün ve zamanında yapmak, havaleye neden olmamak,
Havale geçiren bebeklerde erken müdahale yapmak,
Gebelik döneminde ilaç kullanmamak, gebelik testlerini yaptırmak, TORCH testlerini zamanında yaptırmak,
Gebelik sırasında tansiyon ve idrar takiplerini düzenli yaptırmak, enfeksiyondan korunmak, gebelik zehirlenmesinde zamanında ve uygun ekilde tedavi olmak,
Ağır generalize epilepsi hastalarının dikkat etmesi gerekenler.
Araba kullanmayın,
Tek başınıza banyo yapmayın, Yüzmeyin,
Merdiven yada iş makinelerinde tek başınıza çalışmayın,
Atletik aktivitelere katılmayın, bisiklete, motosiklete binmeyin.
Epilepsi krizi geçiren birini görürseniz ne yapmanız gerekir?
Epilepsi krizleri çok ağır ve tehlikeli olabilir.
Kriz sırada hasta boş bir alana çekilmeli yada etrafına yastık ceket vb.
yumuşak şeyler konarak başını vurması engellenmelidir.
Kriz öncesi ağzına yumuşak bez parçası konabilir. Dişlerini kırmaması ve dilini ısırarak koparmaması için battaniye ceket vb. ucu ağıza dişler arasına konabilir. Sert cisimler ve parmaklar ağıza sokulmamalıdır.
Kriz başladıktan sonra hastanın ağzı açılmaya çalışılmamalı, bir şey yedirip içirilmemelidir. Bu çok tehlikeli durumlara solunum yolunun tıkanmasına ve hastanın boğularak ölmesine yol açabilir.
Hastanın kasılmaları güç kullanarak düzeltilmeye kalkılmamalıdır bu kas yırtılmalarına kırıklara ve çıkıklara yol açarak hastanın daha da ağır problemlerle yüzleşmesine ve sakatlıklara yol açar.
Referanslar:
1. Epilepsy Foundation http://www.efa.org/
2. National Institute of Neurological Disorders and Stroke http://www.ninds.nih.gov/
3. Center for Epilepsy and Seizure Education http://epilepsy.cc/
4. Epilepsy Ontario
http://www.epilepsyontario.org/
5. Cecil RL, Goldman L, Ausiello DA. Cecil Textbook of Medicine. 22nd ed.
Philadelphia, PA: WB Saunders Company; 2004.
6. DynaMed Editorial Team. Antiepileptic drugs (AEDs) overview. EBSCO D y n a M e d w e b s i t e . A v a i l a b l e a t : http://www.ebscohost.com/dynamed/http://www.ebscohost.com/dynamed/what.ph p . Updated December 13, 2010. Accessed December 17, 2010.
7. DynaMed Editorial Team. Epilepsy. EBSCO DynaMed website. Available at:
http://www.ebscohost.com/dynamed/ . Updated July 2009. Accessed July 8, 2009.
8. FDA approves new drug to treat severe form of epilepsy. US Food and Drug A d m i n i s t r a t i o n w e b s i t e . A v a i l a b l e a t : http://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/2008/ucm11698
0.htm . Accessed August 6, 2011.
9. FDA approves Potiga to treat seizures in adults. US Food and Drug A d m i n i s t r a t i o n w e b s i t e . A v a i l a b l e a t : http://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm258834.htm . Accessed August 6, 2011.
10. Ferri FF. Ferri’s Clinical Advisor: Instant Diagnosis and Treatment.
Philadelphia, PA: Mosby Elsevier; 2004.
11. Fisher RS, Van Emde Boas W, Blume W, et al. Epileptic seizures and epilepsy:
Definition proposed by the International League Against Epilepsy (ILAE) and the International Bureau for Epilepsy (IBE). Epilepsia. 2005;46:470–472.
12. Goetz CG. Textbook of Clinical Neurology. 2nd ed. Philadelphia, PA: WB Saunders Company; 2006.
13. Kasper DL. Harrison’s Principles of Internal Medicine. 16th ed. New York, NY:
McGraw-Hill; 2005.
14. Magnetoencephalogram (MEG). About Kids Health website. Available at:
http://www.aboutkidshealth.ca/ . Updated February 2006. Accessed October 21, 2009.
15. 12/20/2007 DynaMed’s Systematic Literature Surveillance DynaMed’s Systematic Literature Surveillance : 2007 safety alerts for drugs, biologics, medical devices, and dietary supplements: Carbamazepine (marketed as Carbatrol, Equetro, Tegretol and generics). Medwatch. US Food and Drug A d m i n i s t r a t i o n w e b s i t e . A v a i l a b l e a t : http://www.fda.gov/medwatch/safety/2007/safety07.htm#carbamazepine .
16. 5/14/2008 DynaMed’s Systematic Literature Surveillance DynaMed’s Systematic Literature Surveillance : Neal EG, Chaffe H, Schwartz RH, et al. The ketogenic diet for the treatment of childhood epilepsy: a randomised controlled trial. Lancet Neurol. 2008 May 2. [Epub ahead of print]
17. 11/10/2009 DynaMed’s Systematic Literature Surveillance DynaMed’s Systematic Literature Surveillance : Sabril approved by FDA to treat spasms in infants and epileptic seizures. US Food and Drug Administration website.
A v a i l a b l e a t :
http://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm179855.htm . Updated August 21, 2009. Accessed October 8, 2009.
18. 5/6/2011 DynaMed’s Systematic Literature Surveillance DynaMed’s Systematic Literature Surveillance : Quet F, Guerchet M, Pion SD, Ngoungou EB, Nicoletti A, Preux PM. Meta-analysis of the association between cysticercosis and epilepsy in Africa. Epilepsia. 2010 ;51(5):830-837
CUSHİNG SENDROMU
Cushing Hastalığı; Cushing Sendromu; Hiper Kortizolizm;
Cushing kortizol hormonunun artması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır.
Vücutta böbrek üstü bezlerinden üretilir ve stres ve enfeksiyonlarla mücadelede vücuda yardımcı olur. Cushing sendromunun en büyük sebebi dışarıdan verilen kortizon hormonudur.
Cushing sendromu neden olur?
Hastalık kortizol hormonuna uzun süre ve yüksek dozda maruz kalmak sonucu ortaya çıkar.
Dışarıdan uzun süre kortizon yada prednizolon gibi steroid hormonların verilmesi,
Böbrek üstü bezlerinin tümörü ve aşırı kortizol üretmesi,
Hipofiz bezi tümörü ve böbrek üstü bezlerinden aşırı kortizol ürettirmesi ( hipofiz bezi adenomlarına bağlı olursa bu duruma Cushing hastalığı denir,
Nadiren akciğer, tiroit, böbrek, pankreas, timüs tümörleri Cushing sendromuna yol açar.
Cushing sendromu kimlerde görülür?
Hastalık herkezde ve her yaşta ortaya çıkabilir. En sık:
• Kortikosteroid içeren ilaçları uzun süre yüksek dozda kullananlarda,
• 20 – 50 yaş arası insanlarda,
• Daha çok kadınlarda ortaya çıkar.
Cushing hastalığının belirtileri nelerdir?
Hastalık birçok metabolizma bozukluğuna yol açar. En sık görülen belirtiler:
Kilo alma,
Özellikle üst vücutta ve yüzde kilo alma,
Yuvarlak yüz ( ay dede yüzü ), Deri değişiklikleri,
Deride esmerleşme, Mor çatlaklar,
Kolay morarma, Kıllanma,
Adet düzensizlikleri, adet atlama, Kısırlık,
Cinsel istekte azalma, Yüksek tansiyon,
Su tutulması, genel ödem, Kan şekerinde artma, diyabet,
Aşırı yorgunluk, halsizlik, çabuk yorulma, Kişilik değişiklikleri, çabuk kızma, ağlama, Kas güçsüzlüğü,
Osteoporoz, kemik erimesi, kolay kırılma, zor iyileşme,
Çocuklarda iskelet gelişiminde, büyüme ve gelişmede gerilik, zeka gelişiminde yavaşlama,
Aşırı susama, Sık idrara gitme, Psikoz,
Bel ağrıları,
Sık enfeksiyon hastalıkları görülür.
Cushing teşhisi:
Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Kullanılan ilaçların detaylı olarak söylenmesi önemlidir.
Kortizol seviyesi testleri yapılır:
24 – saatlik idrarda serbest kortizol: vücuttaki kortizol miktarını gösterir.
Birkaç kez yapılıp ortalamasının alınması daha doğru sonuç verir.
Sabah kortizolu: sabah 8 de alınan kan örneğinde kortizol miktarıdır.
Deksametazon süpresyon testi: kortizolun kaynağını tespit etmekte kullanılan testlerdir.
Kortizol kaynağını tespit etmek amacıyla:
ACTH seviyesi,
ACTH stimulasyon testi,
Yüksek doz deksametazon supresyon testleri yapılır.
Görüntüleme testleri:
Hipofiz bezi ve böbrek üstü bezlerinin görüntülenmesi adenomların tespiti için önemlidir. Bu adenomlar hipofiz bezinde milimetrik boyutlarda olabilir.
MR , CT tomografi yada direk grafiler ile inceleme yapılabilir.
Cushing tedavisi:
Cushing sendromunun tedavisi sebebe yöneliktir.
Dışarıdan alınan steroid ilaçlara bağlı Cushing hastalıklarında ilacın azaltılması, kesilmesi yada alternatif tedavi seçenekleri araştırılır,
Hipofiz tümörüne bağlı ise tümör çıkarılır yada radyo terapi ile faaliyeti durdurulur,
Adrenal tümör ise böbrek üstü bezlerinin tamamı yada bir kısmı çıkarılarak tedavi sağlanabilir.
Kortizol üretimini bloke eden ilaç tedavileri verilebilir.
Cushing hastalığından korunmak mümkünmü?
Cushing hastalığı birçok faktöre bağlı olarak ortaya çıkabilir. Kortizonlu ilaçların doktor kontrolü dışında kullanılmaması gerekir.
Referanslar:
1. American Academy of Family Physicians http://familydoctor.org/
2. Cushing’s Support and Research Foundation http://www.CSRF.net/
3. Canadian Family Physician http://www.cfpc.ca/
4. Health Canada
http://www.hc-sc.gc.ca/index_e.html
5. Arnaldi G, Angeli A, Atkinson AB, Bertagna X, et al. Diagnosis and complications of Cushing’s syndrome: a consensus statement. J Clin Endocrinolo Metabo . 2003;88:5593-5602.
6. Cushing’s Syndrome. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney D i s e a s e s w e b s i t e . A v a i l a b l e a t : http://www.niddk.nih.gov/health/endo/pubs/cushings/cushings.htm . Updated July 2008. Accessed July 8, 2009.
7. Diez JJ, Iglesias P. Pharmacological therapy of Cushing’s syndrome: drugs and indications. Mini Rev Med Chem . 2007;7(5):467-480.
8. Fauci AS, Braunwald E, Isselbacher KJ, et al. Harrison’s Principles of Internal Medicine . 14th ed. New York, NY: The McGraw-Hill Companies; 2000.
9. Kirk LF Jr, Hash RB, Katner HP, Jones T. Cushing’s disease: clinical manifestations and diagnostic evaluation. Am Fam Physician . 2000;62(5):1119-1127, 1133-1134.
10. Tritos NA, Biller BM, Swearingen B; Medscape. Management of Cushing disease. Nat Rev Endocrinol . 2011;7(5):279-289.
11. Makras P, Toloumis G, Papadoglas D, et al. The diagnosis and differential diagnosis of endogenous Cushing’s syndrome. Hormones . 2006;5:231-250.
12. Yaneva M, Mosnier-Pudar H, Dugue MA, et al. Midnight salivary cortisol for the initial diagnosis of Cushing’s syndrome of various causes. J Clin Endocrinol Metab . 2004;89(7):3345-3351
ÜRİK ASİT
Ürik asit protein metabolizmasının artığıdır. Günde 750 mg ouşur. Birkısmı idrar birksımı dışkıyla atılır.
Ürik asit için normal değerler:
Erkek: 3,4-7,0 mg/dl Kadın: 2,4-5,7 mg/dl
Ürik Asidi Arttıran Sebepler
• Aşırı protein alımı
• Gut hastalığı
• Lösemi,
• Kan hastalıkları,
• Bazı tümörler,
• Böbrek yetmezliği,
• Kurşun zehirlenmesi,
• Bazı kalıtsal metabolik hastalıkarda ürik asit değeri yükselir.
Ürik Asidi Azaltan Sebepler
• Hepatit ler,
• Metabolik hastalıklar,
• İnsulin kullanımında ürik asit değeri düşer.
LAKTAT DEHİDROJENAZ
LDH
Laktat dehidrogenaz şekerden enerji elde etmekte kullanılan önemli bir enzimdir, hücre içinde bulunur 5 tipi vardır.
• LDH-1 (4H) – kalpte,
• LDH-2 (3H1M) – kanda,
• LDH-3 (2H2M) – akciğerde,
• LDH-4 (1H3M) – böbreklerde,
• LDH-5 (4M) – karaciğer ve kaslarda bulunur.
LDH birçok hastalıkta yükselir.Hatta normal gebelikte ve kuvvetli egzersizde bile yükselir.
Laktat dehidrogenaz için normal Değerler:
LDH normal değeri : 210-425 U/L arasındadır.
Laktat dehidrogenazı arttıran sebepler:
Kalp krizi, Hepatit,
Tümöral hadiseler,
Kemik iliği ve karaciğer hasarı yapan tümörler,
Zatüre,
Kan hastalıkları,
Gebelikte kan uyuşmazlığı varsa Kas hastalıkları,
Kalp hastalıkları,
Böbrek hastalıkları LDH seviyesinin artmasına yol açan hastalıklardır.
KREATİNİN
Kreatinin protein metabolizmasının atık ürünüdür. Vücuttaki kas kitlesi ne kadar fazlaysa kreatinin de o kadar çok üretilir. Tamamı idrarla atılır. Kan kreatinin miktarı metabolizma ve böbrek fonksiyonları hakkında çok önemli bilgiler sunar.
Aşağıdaki ilaçlar kan kreatinin seviyesini etkiler:
Aminoglikozid gurubu antibiyotikler, Cimetidin ( mide ilacı )
Kemoterapi ilaçları,
Sefalosporinler gibi böbreğe zarar veren ilaçlar, Ağrı kesiciler,
Trimetoprim kullanımı sırasında kreatinin seviyesi etkilenir.
Kreatinin testi ne için istenir?
Kreatinin testi böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla istenir. Kreatinin tamamen böbrekten atılır, eğer böbrek fonksiyonları bozulursa artmaya başlar, idrardaki miktarı da düşmeye başlar.
Kreatinin normal değeri:
Kreatinin erkekte 0,7 ila 1,3 mg/dL , kadında 0,6 ila 1,1 mg/dL arasında dır.
Kadınlarda düşük olmasının sebebi kas kitlesinin daha az olmasından kaynaklanır.
Kreatinin seviyesini arttıran sebepler:
Akut tübüler nekroz,
Dehidratasyon ( susuz kalma),
Diyabetik nefropati ( şeker hastalığına bağlı böbrek hasarı), Eklampsi ( gebelik zehirlenmesi),
Glomerülonefrit, Böbrek yetmezliği, Kas hastalıkları,
Piyelonefrit ( böbrek iltihabı),
Şok, kalp yetmezliği ve buna benzer sebepler dolayısı ile böbrek kan akımının azaldığı durumlar,
Rabdomyoliz,,
İdrar yollarında tıkanma,
Kan kratinin seviyesini düşüren sebepler:
Kas hastalıkları ( kas kitlesini eriten hastalıklar), Myasteniya gravis,
Referanslar:
Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal disease. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;
2011:chap 116.
GLOBULİN
Globülin hem bazı maddelerin kanda taşınması ve hemde vücudun savunmasında yer alan kan proteinleridir ve 4 guruba ayrılır. Alfa 1 / Alfa 2 / Beta ve Gamma globulinler.
Gamma globulinler savunma proteinleridir immunoglobulin olarak bilinirler ( IgG, IgM, IgA, IgE, IgD ).
Elektroforezde saptanan normal protein oranları:
Albumin: Totalin %52-68
Alfa 1 globulin: Totalin %2,4,4,4 Alfa 2 globulin: Totalin %6,1-10,1 Beta globulin: Totalin %8,5-14,5 Gamma globulin: Totalin %10-21
Globulinlerde artışa neden olan sebepler:
Enfeksiyon hastalıkları, Kronik iltihabi hastalıklar, Bazı kemik iliği tümörleri, Romatizmal hastalıklar, Kanser metastazları, Böbrek hastalıkları,
Karaciğer hastalıkları Globülin miktarına artışa neden olur.
BETA HCG
Kanda Gebelik Testi; HCG blood test – quantitative; Serial beta HCG; Repeat quantitative beta HCG; Human chorionic gonadotrophin blood test – quantitative; Beta-HCG blood test – quantitative; Pregnancy test – blood – quantitative;
Kanda Human Chorionic Gonadotropin ( HCG ) miktarının ölçülmesidir. HCG plasenta dokularında yapılır ve varlığı gebelik anlamına gelir. HCG nin beta subünitine bakılır. Kan testidir. Yumurtanın döllenmesinden itibaren 10 gün içinde test pozitif olur.
Aralıklarla Beta HCH ölçümü ne için yapılır?
Gebeliğin gerçek yaşını tespit etmek, Anormal gebelikleri tespit etmek;
Dış gebelik,
Mol hidatiform,anormal gebelik, dış gebelik, düşük tehtidi, down sendromu, pregnancy,
Düşük tehdidi,
4 lü test de Down sendromu gibi anormalliklerin tespiti amacıyla, Ayrıca gebelikle ilgili olmayan bazı hastalıkların izlenmesinde bakılır.
Beta HCG için normal değerler: gebeliğin ilk 3 ayında hızla artan değerler daha sonra düşmeye başlar. Gebelik dışında Beta HCG yükselmesi ne anlama gelir?
Gebelik dışında yüksek beta HCG değerine sebebp olan hastalıklar:
• Uterus koriyokarsinomu,
• Mol hidatiform,
• Çoğul gebelik,
• Over kanseri,
• Erkeklerde testis kanseri anlamına gelir.
Normalden düşük Beta HCG ne anlama gelir?
• Anne karnında bebek ölümü,
• Tam olmayan düşük,
• Düşük tehdidi,
• Dış gebelik anlamına gelir.
Referanslar:
1. Webster RA. Reproductive function and pregnancy. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods.
21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap 25.
2. Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2006:chap 74.
3. Morrison LJ. General approach to the pregnant patient. In: Marx JA, Hockberger RS, Walls RM, et al, eds. Rosen’s Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice. 7th ed. Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2009:chap 175
BENCE – JONES PROTEİNİ
İdrarda Bence-Jones proteini; Immunoglobulin light chains – urine; Urine Bence-Jones protein;
Bence – Jones proteini immün sistemin bir parçası olan immün globülinlerin hafif zinciridir. Bir proteindir, böbreklerden süzülerek idrarla atılır. Test idrarda bakılır.
Normalde idrarda bulunmaz ancak Multipl Myelom hastalığında anormal miktarlarda üretildiği için idrarla atılır.
Bence Jones Proteini için normal değerler:
Normalde Bence –Jones proteini negatif olmalıdır.
Bence Jones Proteinin varlığı neyi gösterir?
İdrarda Bence Jones proteini aşağıdaki hastalıklarda pozitif olur:
• Multipl Myelom,
• Waldenstrom makroglobülinemisi,
• Kronik lenfositik lösemi,
• Amiloidoz hastalıklarında test pozitif olur.
Referanslar:
1. McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: WB Saunders; 2006.
2. Hoffman R, Benz Jr. EJ, Shattil SJ, et al., eds. Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed. Philadelphia, Pa: Churchill
ADH Anti Diüretik Hormon
Anti diüretik Hormon; Arginine vasopressin; Antidiuretic hormone; AVP; Vasopressin
Kanda Anti diüretik Hormon ( ADH) miktarını tespit eden laboratuar testidir. ADH vücutta yapılır dışarıdan da verilebilir. Vücut suyunu tutan ve serbest su kaybını önleyen hormondur. Birçok ilaç ve madde ADH seviyesini bozar:
Steroid hormonlar, Alkol
Klonidin, Diüretikler, Haloperidol, Insülin, Lityum, Morfin, Nikotin,
ADH neden bakılır?
Test ADH seviyesini etkileyen hastalıkların şüphesinde yapılır. ADH beyin hipofiz bezinden salgılanır. Böbreklerden serbest su kaybına engel olur. Vücut suyu azalınca ADH salgısı artar böbrekler su tutar. Vücut suyu azalınca ADH azalır idrar çıkışı artar. Bu ayarlamayı beyin Hipotalamus bölgesindeki osmoreseptörler ve baroreseptörler yapar. Bazı hastalıklar ADH salgısını bozar.
Su kısıtlaması testi ile diyabetes insipidus teşhisinde kullanılır. Su kısıtlamasına rağmen ADH salgısı artmıyor ise Diyabetes incipidus ( şekersiz diyabet ) vardır denir.
Anti Diüretik Hormon için normal değerler:
Erişkin: 0 – 4,7 pg/mL
ADH seviyesini yükselten sebepler:
Akut porfiri,
Santral sinir sistemi enfeksiyonları,
Santral sinir sistemi tümörleri, Akciğer enfeksiyonları,
Akciğer ve mediasten tümörleri, Cerrahi sonrası sıvı imbalansı, Uygunsuz ADH sendromu (SIADH).
ADH seviyesini azaltan sebepler:
Hipofiz hasarı,
Diyabetes incipidus (şekersiz diyabet ), Primer polidipsi
Referanslar:
1.Skorecki K, Ausiello D. Disorders of sodium and water. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2007: chap 117.
2.Verbalis JG. Posterior pituitary. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine.
23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier
ALKALİ FOSFATAZ
İZOENZİMLERİ
ALP İzoenzimleri;
Alkali fosfataz tüm dokularda bulunan ancak karaciğer ve kemiklerde yoğun olarak bulunan bir enzimdir. ALP izoenzimleri yüksek ALP miktarının hangi dokudan kaynaklandığını bulmak için yapılan laboratuar testleridir.
Bkz: Alkali Fosfataz
Test aç karnına alınan kandan bakılır. Bazı ilaçlar Alkali Fosfataz testi sonuçlarını bozar:
Allopürinol, Antibiyotikler,
Ağrı kesici ilaçlar ( NSAİ), Doğum kontrol ilaçları, Diyabet ilaçları,
Klorpromazin, Kortizon,
Erkeklik hormonları, Metildopa,
Narkotik ilaçlar, Propranolol, Trankilizanlar,
Trisiklik anti depresan ilaçlar Alkali Fosfataz test sonuçlarını bozar.
Alkali fosfataz izoenzim testi ne gösterir?
ALP testi yüksek ise yüksekliğin hangi dokudan kaynaklandığını tespit amacıyla ALP izoenzimleri ne bakılır. Aşağıdaki hastalıkların teşhisine yardımcı olur.
Kemik hastalıkları,
Karaciğer, safra kesesi ve safra yolu hastalıkları, Karın ağrılarının kaynağının tespiti,
Paratiroid bezi hastalıkları, Vitamin D eksikliği,
Alkali Fosfataz İzoenzimleri için normal değerler:
Erişkin: 20 – 140 IU/L dir.
Çocuklarda daha yüksektir. Çocuklarda büyüyen kemikler ALP değerini yükseltir.
Büyüme dönemlerindeki çocuklarda ALP değeri 500 IU/L dek çıkabilir. Bu yüzden Alkali fosfataz testi çocuklara yapılmaz, Yüksekliği bir hastalığı göstermez.
Alkali Fosfataz İzoenzimleri testi ne için yapılır?
ALP izoenzimleri ALP yüksekliğinin karaciğerden mi kemiklerden mi kaynaklandığını araştırmak amacıyla yapılır.
ALP arttıran sebepleri birbirinden ayırmak için yapılır birçok dokuda ALP mevcuttur bu yüksekliğin hangi dokudan kaynaklandığını anlamak amacıyla ALP izoenzimlerine bakılır. Aşağıdaki hastalıkalrın birbirinden ayrılmaıs içi nALP izoenzimleri bakılır:
Kemik hastalıkları, Kırık,
Kırıkların iyileşme dönemleri, Kemik tümörleri,
Hiperparatiroidi, Paget hastalığı, Safra taşları,
Safra yolu hastalıkları, Karaciğer hastalıkları, Hepatit,
Lenfoma, Lösemi.
ALP düşüren sebepler:
Kötü beslenme ( malnutrisyon), Protein eksikliği,
Wilson hastalığı.
Hastalık bulguları yoksa normal değerden hafifçe yüksek değerler bir hastalığa işaret etmez.
Referanslar:
Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 73.
