TURK VUKSEKOGRETiMiNiN BUGUNKU DURUMU

TURK VUKSEKOGRETiMiNiN BUGUNKU DURUMU

VOKSEKOGRETiM KURULU Mart, 1996

iCiNDEKiLER

J. TURK VUKSEKOGRETiM SiSTEMiNiN BUGUNKU DURUMU

1.1. YOksek6gretime Giri~ ... 1 - 9 1.2. Ogretim Elemanl Sayilan ile Lisans ve Onlisans

DOzeyindeki Ogrenci Sayilan ... 9 - 2 4 1.3. Lisansustli Ogrenciler ... 25-27 1.4. Ogretim Uyesi Yeti~tirme Faaliyetieri ... 27

J I. BiLiM, TEKNOLOJi VE UNivERSiTELER ... 28-67 11.1. Yuksek6gretimin Bilim ve Teknoloji Sistemi

iyindeki Veri ve i~levi ... 28-33 11.2. Bilim ve Teknoloji Sisteminin Temel Girdileri ve

Finansman Mekanizmalan ... 33 - 3 6 11.3. Turkiye'nin Bilim ve Teknoloji Sistemi i<;:inde

Oniversitelerin Veri ... 36-40 11.4. Oniversitelerdeki Ara~tlrmalann Finansman

Kaynaklan ... 40 - 5 8 11.5. Universitelerdeki Ara~tlrma Faaliyetlerinin

C;::lktilannm Degerlendirilmesi ... 58 - 6 3 11.6. Sonuy ... 64-67 III. VUKSEKOGRETiMiN FiNANSMANI ... 67- 7 6 I V. SONUC VE ONERiLER ... 76 - 7 9

EK 1: TURK CUMHURivETLERi iLE TURK VE AKRABA TOPLULUKlARINDAN GELEN OGRENCiLER,

BUNLARIN SORUNLARI VE vOZOM ONERiLERi ... 80 - 9 1

TABLO LisTESi

Tablo 1. Liselerden Mezun Olan Ogrenci SaYlsln1n Lise

Turune ve Villara Gore Degi~imi ... 2 Tablo 2. OSVM'ce Duzenlenen Vuksekogretime Giri~

Smavlannm Villara Gore Sonuylan (Lisans

ve

Onlisans Duzeyindeki Programlar) ... 3 Tabla 3. Aylkogretim Kontenjanlan ile Verle~tirilen ve

Kaydolan Ogrenci SaYllan ... 5 Tabla 4. Oniversitelerdeki KaYltl1 Ogrenci ve Ogretim

Elemanl SaYllannm Villara Gore Degi~imi ... 1 0 Tabla 5. Oniversitelerin Lisans ve Onlisans Duzeyindeki

Programlanna KaYltl! Ogrenci

ve

Mezun

SaYllan ile Aylkogretimin Bunlar iyindeki PaYI ... 13 Tabla 6. Yuksekokullar

ve

Bu Okullarda Okuyan Ogrenci

SaYllannm Yillara Gore Degi~imi ... 15 Tabla 7. Ogretim Elemanlan ile Orgun Ogretimdeki

Ogrencilerin Ogretim Alanlarma Gore Tabla

S.

Tablo 9.

Tabla 10.

Tabla 11.

Tabla 12.

Tabla 13.

Tabla 14.

Daglliml (1994-1995) ... 16-17 Ogrencilerin Oniversiteler Araslndaki

Dagillmi (1994-1995) ... 21 - 2 2 Oniversitelerdeki Ogrenci/Ogretim Oyesi

Oranlan (1994-1995 Orgun Ogretim) ... 23-24 Oniversitelerdeki LisansustU Ogrencilerin

Yillara Gore Degi~imi ... 26 Oniversitelerin Makina-Teyhizat ve KutUphane

Odeneklerinin Villara Gore Degi~imi ... 41 Oniversite KutUphanelerinin Kitap

ve

Dergi

SaYllan 1995 ... 43 Yaym ve Dokumantasyon Merkezinde Verilen

Hizmetler (1985-1995) ... 44 Yuksekogretim Kurulu YaYIn

ve

Dokumantasyon

Merkezine Aynlan Butye Odeneklerinin Villara

Gore Degi~imi ... 4 5 Tablo 15. Yaym

ve

Dokumantasyon Merkezine Villar

itibariyle Tahsis Edilen Odenek ... 46 Tabla 16. VaYIn

ve

Dokumantasyon Merkezi (1985-1995) ... 47 Tabla 17. Ara~tlrma Fanlanna Ayrllan BUtye

Odeneklerinin Universiteler Araslndal<i

Dagillmmin Vilian Ghle Degi~imi ... 51

i i

Tablo 18. Devlet Oniversiteleri Ara!?llrma Fonlan

Giderlerinin Yillara Gore Degi!?imi ... 52 Tablo 19. Ogretim Oyesi ve Proje Ba!?lna Ara!?tlrma

Fonu Giderlerinin Yillara Gore Degi!?imi ... 5 3 Tablo 20. TOBiTAK Proje Destekleme Kaynaklannm

Oniversiteler Araslndaki Dagllimlnln

1994 ve 1995 Yillanna Gore Degi!?imi ... 54 Tablo 21. Devlet Oniversitelerinin Doner Sermaye

Gelirlerinin Yillara Gore Degi!?imi ... 56 Tablo 22. Turkiye'nin <;e!?itli Alanlarda Uiusfararasl

Duzeydeki YaYIn SaYlsln1n Yillara Gore

Degl!?lml ... 60 Tablo 23. Turkiye ile Ispanya ve Kore'nin Fen Bilimleri

LileratUrune Katkllarmln Kar~lla~tlrllmasl

(1993-1995) ... 63 Tablo 24. Egitim I«;:in Aynlan BUlve Odeneklerinin Yillara

Gore Degi!?imi ... 6 8 Tablo 25. Yuksekogretim BUlvesi Ue Ogrenci Ba!?lna

BUlve Odeneginin Yillara Gore Degi!?imi ... 69 Tablo 26. Yuksekogrelim Yatmm Odeneklerinin Alt

Sektorlere Gore Daglhml ... 70 Tablo 27. Devlet Oniversitelerinin Gefir Kaynaklannln

Yillara Gore Degi!?imi ... 7 1 Tablo 28. Programlara Gore Ogrenci Ba~lna Ortalama

Cari Maliyetler ve OgrencUerce Odenecek

Kalkl Paylan (1994-1995) ... 73 Tablo 29. Programlara Gore Ogrenci Ba~lna Ortalama

Cari Maliyetler ve Ogrencilerce Odenecek

Katkl Paylan (1995-1996) ... 74 Tablo 30. Ogrencilerin iller ve Oniversitelere

Daglhmlan ... 84 Tablo 31. Ogrencilerin Ulkelere ve Yillara Gore Daglliml ... 85 Tablo 32. 1994-1995 Egitim-Ogretim Yllmda Turk

Cumhuriyetleri ile Asya ve Balkanlarda

Ya~ayan Turk ve Akraba Topluluklanna Aynlan

Kontenjanln illere Gore Dagillml ... 87 Tablo 33. Ogrencilerin Ba!?an Durumlan ... 89

iii

$EKiL LiSTESi

~ekil 1. Yuksekogretime Giri~ i~in Ba~vuranlann

T " I . ur enne ore G" O"k" " 0 umu ... . 6

~ekil 2. Yuksekogretime Giri~ i~in Ba~vuranlarm

T " I . ur enne ore G" O"k" " 0 umu ... .. 7

$ekil 3. Turkiye'de AR-GE Harcamalan ... 37

$ekil 4. Turkiye'de AR-GE Personeli ... 38

~ekil 5. Turkiye'nin Uluslararasl Ouzeydeki Toplam

Yaym SaYlslnm Yll!ara Gore Oegi~imi ... 59

iv

I. TURK VUKSEKOGRETiM SiSTEMiNiN BUGUNKU DURUMU

1.1 VUKSEKOGRETiME GiRi$

Olkemizdeki c;:e~itli liselerden mezun olan ogrenci sayllarmm Yillara ve lise tOrlerine gore degi~imi Tablo 1 'de gosterilmi~tir. Bu tabloda gosterildigi gibi, 1982-1983 ogretim Yllmda 179.004 olan lise mezunu saYlsl 1993-1994 ogretim Yllinda 448.800'e ula~ml~tlr. Vine bu tabloda goruldugu gibi, eldeki en son verilere gore lise mezunlannln

% 38'i mesleki ve teknik lise kokenlidir. imam-Hatip liselerindeki ogrenciler du~uldugunde, mesleki ve teknik lise mezunlarmm oranl

% 28'e du~mektedir.

Genel lise mezunlannln toplam ic;:indeki oranf % 59'dur. Bir yuksekogretim kurumuna girmedikleri takdirde gec;:imlerini saglayabilecek bilgi ve beceriden buyOk olc;:Ode yoksun olan bu tOr lise mezunlan TOrk yOksekogretim sistemi Ozerinde olu~an basklnm ba~llca

unsurlanndan biridir.

Ogrenci Sec;:me ve Yerle~tirme Merkezi'nce (OSYM) dOzenlenen yOksekogretime giri~ smavlannm (Ogrenci Sec;:me Smavi OSS ile Ogrenci Yerle~tirme Smavi OYS) son onOC;: YII ic;:indeki sonuc;:lan Tablo 2'de

gosterilmi~tir. Bu tabloda goruldOgO gibi, 1983'de 361.158 olan toplam

ba~vuru saYlsl 1995'de 1.263.379'a yOkselmi~tir. 1996 Yllindaki toplam

ba~vuru saYlsl gec;:ici bilgilere gore 1.386.736'dlr. Ba~vuru saYllannda bir onceki Ylla gore artl~ oranlan son be~ YII ic;:inde, slrasl ile % 12,

% 18, % 8, % 1 ve % 10'dur. Ba~ka bir deyi~le, yuksekogretime

ba~vurularda bir duraganla~ma gOrulmektedir. 0 Yllki lise son slnlf ogrencilerinin toplam ba~vuru ic;:indeki payl 1983'deki % 52,2 degerinden surekli azalarak 1995'de % 37,1'e du~mO~tOr.

1983-1995 doneminde smavlar sonucunda bir yOksekogretim kurumuna yerle~tirilen ogrenci saYlsl 105.246'dan 383.974 'e yukselmi~,

aC;:lkogretimin yerle~tirilenler ic;:indeki payl 1993'de % 58,3'e yOkseldikten sonra, 1994'de % 44, Tye, 1995'de de 43, Tye du~mO~tOr.

I\)

TABLO 1

LiSELERDEN MEZUN DLAN OGRENCi SA YISININ LisE

TiiRiiNE

VE YILLAR.<\. GORE DEGi~iMi

YILLAR

[CiTiM TUR V£ KADEMESi

I

^{1982-83 1983-~}

I

^{1984-85 1985-86 1986-87 1987-88}

I

^{1988-89 1989-90}

I

^{1990-91 1991-92 1992-93 1993-94}

Genel Liseler

• Lise 99.729 122.008 107.007 121.163 119.645 131.263 136.393 144.698 176.463 192.162 262.551 2';i.749

· Anodolu Lisesi 1.830 2.161 2.822 2.824 3.159 3.959 4.498 4.722 6.640 7.611 10.799 10.971

.~2mLisesi 1.756 775

- ^{- -}

^{528 524 663 658 756 7S2 1.120}

· Fen Lisesi 90 92 188 282 ^j7j 393 421 505 478 770 747 !.l32

· An.dolu O~tmen Lisesi 2.275 1.791 2.353 2.58& 3.293 3.250 2.892 2.565 2.966 1.348 2.452 2.967 Mesleki vc T eknik Liseler

· Erkek T eknik O~.tim 26.696 3\.823 35.ll5 42.500 47.935 47.118 48.839 • 58.419 68.617 72.991 94.317 66.512 i

· K1Z T eknik O~etim 9.599 9.212 8.956 9.277 10.317 11.146 11.768 12.130 12.695 13.132 16.134 16.008 .

• Ticare! vc Turizm Ogretimi 21.327 22.215 22.772 21.218 20.382 24.790 23.661 30.701 38.783 41.029 48.637 4" •• " _--'-'- .Imam-H.tip Liseleri 10.982 13.573 13.896 15.727 15.974 17.574 17.280 17.060 18.323 20.658 26.285 46.137 Resmi LiscIer Topiaml

I

^174.284

I

²⁰³⁶⁵⁰

I

^{193.109 1 215.579 121.107 240.021} 246.276 1'271.463

I

^{325.145 350.457}

I

^461.764

I

^434.966

Ozol Liseler Topl.ml

I

^{4.720 4.542 1 4.711}

I

^{5.362 1 S.3il 1 6.337}

I

^{6.867 7.593 1 9.921 1 llAll 1U78 13.83,4}

GEI'EL TOPL .... M J 179.004 208.192

I

197.820 1 220.941 1 226.478 1 246.358

I

^253.143

I

^279.056

I

^335.066

I

361.868j.:'5.042 448.S00

• Kaynak T.e. Milli Egitim Bakanhgllldan aitn:lll bHgiler.

1992-1993 He 1993-1994 ytlt mezunlan ge~ici bHgilerdit.

I

w

TABLO 2

OSYM'CE OOZENLENEN YOKSEKOGRETiME GiRi§ SINAVLARININ YILLARA GORE SONU9LARI (LiSANS VE ONLisANS OOZEyiNOEKi PROGRAMLAR)

II 1983 1 ¹⁹⁸⁴ i ¹⁹⁸⁵ I ¹⁹⁸⁶ 1 ¹⁹⁸⁷

I

¹⁹⁸⁸ 1 ¹⁹⁸⁹ 1 ¹⁹⁹⁰ 1 ¹⁹⁹¹ 1 ¹⁹⁹² 1

II ^{3611581 4361751 4806331 I 6280891 6932771 824128! 8929751 8753851 I}

OSYM'ne ~~vuru SaylSI 5034811 977550:

Us@ Son Sm.f Duzeyinde BafVUru SaYlsl II 18S"5361 199280! 2201621 ^{I 229328! 2578581} 2n41.1 ^{3030171 3366511 351941}

!

3754321

Lise Son Sml' Ogr.nin Top. Bali. i~indeki Payl, % I! 5d ^{45,7i i 45,8i i} 45.5! 41,1! _40,01 I _{36.8! 37.7!}

".2 3"'!

~ ^{1790041 2081921 197820\ 220941 j}

226m!

^{2463581 , 2790561 3350661} 3618'8^1,

Use Mezunu SaYISI 253143!

!i ⁶⁷⁸⁸¹

!

729311 ^67916! '8139i .82021 70465~ ^{I 787071 813351} 8708.¹

Fakulte ve 4 Y,lIlk YO.'1ara Yerlettirilenler 764841

I' ₂₂₃₇₃₁ ^{I I I} ₃₃₀₍₅₎ ^{I I} ₃₄₁₅₈₁ ^I ₄₀₆₅₆₁

2 Y,lrIk Mes~k YO.'anna Yene,tirilenler ,I ²⁷⁹⁴⁶¹ 235151 2BBB3! 368681 323381 356331

Orgi.in Ogretim Toplamll ~ ^{902S41 1008771 964311 I 970221 1012671 107333! 108822! 112865 r 116968}

12nd

A!;lkogretime YerleiliriJenler ~ ^{14982\ 479991 600001 6B9111 738281 81356[ 8505. ! 83388! 82767 1325611}

Toplam

I

^{1052461 1488761 1564311 1659331 1750951 1886891 1938781 19i2031 199735 2603031}

~ ^{14.2! 32.21 38.41 I 42.21 43.11 I 42.51 41.41 50.91}

AOF"e Yerl~rilenlerin Toplam i~ndeki PayJ, % 41,5! 43.'[

f! ^{I 4 •• 11 I 4d i [ 3 •.• 1 37 •• 1 3 •• 41 31.S!}

Lise Son Sind 09r :Iemn Toplam Yerl~, I~indeki PaYl, % 59,S! 46.6 1 40.2; 41,5!

Ii

29A

^{34.11 I 33.01 27 .• 1 27.21 i 22.01 22.81 I}

Toplam Ye~enlerin Ba;vun.alara Oram. % 32.5i 22.51 2 •• S[

II ^59,01 71.51 " ^I _7d

n.3!

^{I 76 •• 1 7d 59.81 72.01}

Toplam Yerl*nlerin Use Mezunlanna Oram. % 79,01 76.61

Ii I I I I I I I I I I

VY: Veri Yok. t! I ^{! i I} I ⁱ i I I I

I' I ^{I I I} I . _{I I I I I}

1993 I ¹⁹⁹⁴ 1 ¹⁹⁹⁵

11545711 12498801 1263379

45747.! 4862841 469245

39 •• 1 38/91 37,1 4750421i 448800\ ^Vy

110 . . . 1 1303901 ^I 139767

• 745131

586581 76602

I 2049031

1695021 216369

2416861 1658531 167605

4147321 37082.! ³⁸³⁹⁷⁴ 5d 44.71 43.7 23.sl ^{26.9i i} 21.' 35 ••

!

^{29.71 I 30.4}

.d

^{82.6i I VY}

I ^I

I i

I I

Yerle~tirilen ogrencilerin ba~vurulara oranl 1983'de % 29,1 iken, 1989-1991 doneminde % 23 civanna dO~mO~, 1995'de ise % 30,4'e

yOkselmi~tir. 1983-1995 doneminde 0 Yllki lise son slnlf ogrencilerinin

yerle~tirilenler iyindeki payl % 59,5'den ba~laYlp sOrekli olarak azalarak

% 21 ,9'a dO~mO~tQr.

1995 YIII rakamlan allndlglnda, iki Yllilk onlisans ve dort veya daha fazla Yllilk lisans dOzeyindeki orgOn ogretim programlanna

yerle~tirilenlerin 0 Yllki lise son slnlf ogrencilerinin % 46'slna, aylkogretimle birlikte toplam yerle~tirilenlerin ise 0 Yllki lise son slnlf ogrencilerinin % 82'sine kar~1 geldigi gorOlmektedir.

1983-1995 donemindeki aglkogretim kontenjanlan ile bu programlara yerle~tirilen ve yerle~tirildigi halde kaydolmayan ogrenci saYllan Tablo 3'de gosterilmi~tir. Bu tabloda gorOldOgO gibi, aylkogretim kontenjanlan 1992'den ba~layarak bOyOk oranlarda

artlrllml~, buna kar~lllk aylkogretime olan talep bagll olarak azalml~tlr.

Ornegin 1995'de 979.595 aglkogretim kontenjanl ilan edilmesine

kar~lllk sadece 167.605 ogrenci yerle~tirilmi~, bunlarln da 60.820'si kaYlt yaptlrmaml~tlr.

Buna kar~lllk lisans dOzeyindeki programlara ogrencilerin yakla~lk tOmO, onlisans dOzeyindeki

yerle~tirilenlerin ise yakla~lk % 80'i kaYlt yaptlrmaktadlr.

yerle~tirilen

programlara YOksekogretime giri~ slnavlanna giren ba~llca dort grup aday bulunmaktadlr:

* 0 Yllki lise son slnlf ogrencileri,

* Daha once girip de SlnaVI kazanamayanlar,

* Daha once SlnaVI kazanlp da ba~ka bir programa gegmek isteyen ler,

* Daha once yOksekogrenim gormO~ olup da bir diploma daha almak isteyenler,

YOksekogretime giri~ Iyln ba~vurular ile sinavi kazanlp bir yOksekogretim kurumuna yerle~tirilenlerin yukanda saYllan ba~vuru

gruplarlna gore 1980-1995 donemindeki degi~imi slrasl ile ~ekil 1 ve

~ekil 2'de gosterilmi~tir. $ekil 1 'de gorOldOgO gibi, bir yOksekogretim kurumuna kaYltll olup da yeniden slnava girenlerin toplam ba~vurulara

oranl % 20'ye yakla~ml~tlr. Aynl grubun SlnaVI kazanarak bir yOksekogretim kurumuna yerle~tirilenlere oranl ise, ~ekil 2'de gorQldugO gibi, % 30'a ula~ml~tlr. Buradan glkan sonug, yOksekogrenim gormekte olan ogrencilerin kOgOmsenemeyecek bir klSmlnln kaYltll olduklan programlardan memnun olmadlklandlr. Yeni Oniversiteler ile mevcut Oniversitelere bagll yeni yOksekogretim kurumlannln ayllmasl onerilirken bu noktanln dikkate allnmaslnda bOyOk yarar vardlr.

4

TABLO 3

ACIKOGRETiM KONTENJANLARI iLE YEHLE1,niHiLEN VE KAYOOLAN bGHENCi SAYILARI

YIL I{ONTENJAN YEHLEl?TiI~iLEN KAYOOLAN YEH. HALDE KAYDOLMAYAN

1983 35000 14982 18898

-

1984 40000 47999 31Q03 16996

" -

1985 50000 60000 40455 19545

1986 60000 68911 42722 26189

1987 55000 73828 64209 19619

- ^-

1988 60000 - _ . _ - - -81356 ^... .

- - - - -

64289

^---_.-

^.. 17067

1989 65000 85056 69146 15910

1990 65000 83388 67022 16366

1991 65000 82767 66663 16104

1992 205917 132561 108730 23831

1993 616220 241686 139875 101811

1994 991661 1'65853 121383 44466

1995 979595 167605 106785 60820

5

~EKiL 1

1300000

1200000

1100000

1000000

900000

800000

</)

-

;...

-< ₇₀₀₀₀₀

til

::>

0:;

::> 600000

;;.

til-

-<

o:l 500000

400000

300000

0

0 ;; ^{N M ~ ~ ~ ~ ~ ~ 0}

~ ~ ~ 00 00 ^{~ ~} ~ ~ ~

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~

y I L

YOK·BIM·96132

6

3('0000 350000 )40000

330000 320000 310000

Vl ;::

260000

«:

'"

'0 ²⁵⁰⁰⁰⁰

Z ::l

-

>0

230000 '0

Z 220000

.::1 W

,.

2ID'JOO

.-

_Ch ^;..

200000 W

...

,.

190000 W

'"

< _Z ¹⁸⁰⁰⁰⁰

;;0 17()OOO

-

Zl

;;0 160000

::<:

.~ 140uOO

'"'

'"

,.

DOOUO

>(.J

,0 ::<:

'"

'"

::<: ^11(1)00

,;;0

:><

,.

¹⁰⁰⁰⁰⁰

.- '"

⁹⁰⁰⁰⁰

80000 70000 60000

40000 30000 20000

o

YOK-B1M-96133

00 = ^:2 =

~EKiL 2

;;l _c' 00 ^~ _~ ⁰⁰ 00 _~ ^m = 00 ⁰ ~ = 0: ~ = ^N ~ = ^~ ~ ^{m ~} ~ ^{m ~} ~

y L

7

Yukanda sunulan istatistiki bilgiler ile slnava giren ogrenci gruplan gozonOne allndlglnda ~u sonu<;:lar <;:Ikmaktadlr:

a) Ba~vuru saYlslndaki Yillar i<;:inde meydana gelen yakla~lk

3,5 misli artl~1n ba~lica nedenleri, <;:ag nOfusundaki, yani lise son slnlf ogrencilerindeki 2,5 misli artl~1n yanlnda, daha once SlnaVI kazanamaYlp da tekrar girenler ile kaYltl1 oldugu halde program degi~tirmek

isteyenlerin saYlslndaki artl~tlr.

b) A<;:lkogretime olan talep bagll olarak bOyOk ol<;:Ode

dO~mO~tOr. Bunun ba~lica nedeni derece ve kademe ilerlemesi almak amaclyla a<;:lkogretime ba~vuran devlet memurlannln bu talebinin zaman i<;:inde kar~llanml~ olmasldlr.

c) 1983-1995 doneminde orgOn ogretimde lisan's dOzeyindeki kontenjanlar yakla~lk iki, onlisans dOzeyindeki kontenjanlar ise yakla~lk

3,5 misli artlrllml~tlr. Ancak, onlisans dOzeyindeki programlar Ii sans dOzeyindeki programlar kadar cazip degildir. Bunun muhtemel nedenleri ise, meslek yOksekokulu mezunlarlna yedek subayllk hakkl verilmemesi ve fakOlte diplomaslna atfedilen sosyal statOdOr.

d) YOksekogretime giri~ i<;:in ba~vuran ogrenci saYlslnda son Yillarda bir duraganla~ma gorOldOgOne yukarlda deginilmi~ti. Bunun yanlnda, Devlet istatistik EnstitOsO'nOn a~aglda ozetlenen projeksiyonlarlna gore, yOksekogretim <;:ag nOfusu da 1995'den itibaren azalma egilimine girmi~tir:

VIL

CAG ^NOFUSU

(18-21 VA§)

1994 5. 093. 000

1995 5. 228. 000

1996 5. 184. 000

1997 5. 142. 000

1998 5. 102. 000

1999 5. 063. 000

2000 5. 025. 000

8

Buna kar~lIlk, ortaogretimdeki okulla~ma oranl ise surekli olarak artmaktadlr; bu oran 1985-1986'da % 32 iken, 1994-1995'de % 48'e

yukselmi~tir. Ba~ka bir deyi~le, yuksekogretime aday ogrenci say's, artmaya devam edecektir.

Ote yandan, Devlet istatistik EnstitUsu'nun son bir yay,n,na gore (Turkiye Nufusu, 1923-1994 Demografi Yapisl ve Geli~imi, 21. YuzY11 Ortaslna Kadar Projeksiyonlar), nufus cografi olarak batlya kaydlgl gibi, deger yargllan itiban ile de "batlllla~maktadlr".

Bu geli~me gergekle~tigi takdirde yuksekogretime olan talebin de nitelik degi~tirerek, her ne ~ekilde olursa olsun diplomadan, istihdam potansiyeli yuksek olanlar ile bu alanlardaki kaliteli programlara kaymasl beklenmektedir. Toplam ba~vuru saYlslndaki artl~1n lise mezunu saYlslndaki artl~1n uzerinde seyretmesi bu temayulun belki de ilk gostergesidir.

Nihayet, 1983-1995 doneminde TUrk yuksekogretim sisteminin kontenjanlara gore orgun ogretimde 2,5, a91kogretimde ise yakla~lk 10 misli buyutUlmesine ragmen, orgun ogretimdeki okulla~ma oranl 1995'de ancak % 11,9'a, a91kogretim dahil toplam okulla~ma oran! ise ancak % 21 ,O'a yukseltilebilmi~tir: TUrkiye, orgun ogretimdeki okulla~ma

oranlna gore rakibi olan ulkelerin hal en olduk9a gerisindedir. Bu baklmdan, TUrk yuksekogretim sisteminin kalite ile istihdam ili~kisini

one 91kartmak kaydlyla buyumeye devam etmesi ka91n1lmazdlr.

1.20CmETiM ELEMANI. SAVILARI iLE LisANS VE ONLisANS OUZEviNOEKi OGRENCi SAVILARI

1983-1995 doneminde lisans ve onlisans duzeyindeki kaYltl1 ogrenci saYllan ile ogretim elemanl saYllarrnda meydana gelen artl~lar

Tablo 4'de gosterilmi~tir. Goruldugu gibi, sozkonusu donem i9inde:

a) Fakultelerdeki kaYltli ogrenci say's, 233.655'den 471.495'e,

b) Dort Yllilk yuksekokullarda kaYltl1 lisans duzeyindeki ogrenci say,sl 13.231 'den 21.382'ye,

c) iki Yllilk meslek yuksekokullannda kaYltl1 onlisans duzeyindeki ogrenci say's, 34.560'dan 125.878'e,

Not: Okulla:;;ma oranlannm hesabmda yukanda verilmi,? alan 18-21 ya:;; yag nOfusu ile OSVM tarafmdan yaymlanan 1994-1995 Ogretim VIII VOksekbgretim istatistikleri esas almml:;;tlr.

9

TABLO 4

ONivERSiTELERDEKi KAYITLI OGRENCi VE OGRETiM ELEMANI SAYILARININ YlLLARA GORE DEGi§iMi

KAYITLI OGRENCi SAYISI OGRETiM ELEMANI SAYISI

YIL

II

^{FAK. I 4 YIL YO.}

i

AOF 12 YIL. YO.

I

TOPLAM

I!

PROF. I ^DOC;:.

i

Y.DOC;:.

I

DiGER* AR§.GRv.1 TOPLAM 1983·1984 II ^{2336551 132311 408741 345601 322320} I! ^{18231 25961} 24071 50231 79081 19757

1984·1985 II ^{271436 157931 65774 451821 39818511 1891 27921 25031 6312 84511 21949}

1985·1986 II ^{280820 170171 .99063 525141 44941411 1877 2899[ 24841 6659 90491 22968}

1986·1987 II ^{2843721 176791 124247 553021} 48160011 19111 31421. 27141 7088 95271 24382

~

o 1987·1988 II ^{2880351 148301} 1335861 . 587301 4951811[ 19701 33311 33841 73831 105431 26611

I' 2944491 156651 1752231 663811 551718!! 27721 28641 34691 77961 112131

1988·1989 II ²⁸¹¹⁴

1989·1990 Ii ^{3113631 33964[ 2288601 616421 63582911 44331 2181! 35551, 83401 126811 31190}

1990·1991 II ^{3289801 349671 2609621 708011} 69571011 46781 23591 ¹ 3683! 8815 141171 33652

1991·1992 II ^{342697 405801 2897451 758281 74885011 4738 31211 36321 8957 138321 34280}

1992·1993

II

^{390114 150041 3471451 840401 83630311 49321 34601 40891 9572 155271 37580}

1993·1994 Ii ^{4330641 17359! , 5168261 105063! 107231211}

"

^{53661 3432i , 4823; 10309 174811 41411}

II ^{I 21382! ·4773151 125878!}

"

^{58311 3445! 54141 107691 17644!}

1994·1995 471495! 109607011 43103

II ^{1 I 1 1 II 1 I} I ^I

NOT: AbF saydarlna. 1992~199l Ogretim Ylllndan itibaren iki ydllk programlar da dahil edilmi$tir. I I I.

Ogretim GorevllsL Okutman.!1_~n. C;eviri<;~! Egitim~$r~tim Planlamaclsl.1 !I I I _-

,

_{-_. I}

d) OrgOn ogretimdeki toplam ogrenei saYlsl 281.446'dan 618.755'e,

e) A91kogretimdeki toplam (Anadolu Oniversitesi A91kogretim FakOltesindeki lisans ve onlisans programlan ile aym

Oniversiteye bagli a91kogretimle egitim yapan iktisat ve

i~letme fakOltelerindeki kaYltl1 lisans dOzeyindeki ogreneiler dahil) ogrenei saYlsl 40.874'den 477.315'e, f) Onlisans ve lisans dOzeyindeki toplam kaYltli ogrenei

say lSI 322.320'den 1.096.070'e

g) Ogretim Oyesi (profesor, d0gent, yardlmel d0gent) saYlsl 6826'dan 14.690'a,

h) Toplam ogretim elemanl (ogretim Oyeleri, ara~tlrma

gorevlileri ve digerleri) saYlsl 19.757'den 43.103'e yuksel m i~tir.

Olkemizde halen U9U vaklflarea kuru Ian olmak uzere toplam 56 universite ve bunlara bagll olarak faaliyete ge9mi~ olan 373 fakulte, 64 yOksekokul, 317 meslek yOksekokulu ve 50 sagllk meslek yuksekokulu bulunmaktadlr. 74 fakulte ile 18 yuksekokul, 22 meslek yuksekokulu ve 60 sagllk meslek yuksekokulu henuz faaliyete ge9memi~tir.

Oeak 1996 tarihindeki ge9iei bilgilere gore orgun ogretimdeki onlisans ve lisans duzeyindeki ogrenei saYllan ~oyledir:

Lisans

Lisans(ikinei ogretim) Onlisans

Onlisans(ikinei ogretim)

Toplam ... .

.

495.393 53.191 136.261 23.520 708.365

1995-1996 egitim-ogretim YIII ba~lnda 424.619 ogrenei katkl paylnl odeyerek a91kogretime kaYlt yaptlrml~tlr. Aneak, a91kogretim slnavlan i9in aynea odenmesi gereken slnav harelnln yatlnlmasl i9in verilen surenin uzatllmaslna kar~lllk, 19 Oeak 1996 tarihine kadar har9 yatlran ogrenei saYlsl 323.442'de kalml~tlr. 5-9 $ubat tarihleri araslnda bu sure bir kez daha uzatllml~ ve 21.976 ogrenei daha slnav harelnl

yatlrml~tlr. Buna gore 23 Mart 1996 tarihinde yapllan slnavlara 345.418 ogrenei girmi~tir. 79.084 ogreneinin slnav harelnl yatlramadlgl iddialan gozonune alinarak ek slnav hakkl ve bunun i9in 25 Mart-12 Nisan 1996 tarihleri araslnda ba~vuru suresi tanlnml~tlr. Bu ogreneilerin tamamlnln slnav harelnl yatlraeagl varsaYlldlglnda ve 117 ogreneinin bu arada kaylt

1 1

sildirdigi gozonOne aflndlglnda aylkogretimin top lam ogrenei saYlsl 424.502 olmaktadlr.

1993-1994 egitim-ogretim Yllrnda ba~latllan ve parall geee ogretimi olarak bilinen ikinci ogretimdeki ogrenci saYllarrnrn son Oy Ylldaki seyri ~oyledir:

1993-1994 1994-1995 1995-1996

Lisans 18.958 34.786 53.191

Onlisans 9.328 15.788 23.520

Toplam 28.286 50.574 76.711

OrgOn ogretimde 1994-1995'den 1995-1996'ya top lam ogrenci saYlslnda gorOlen 89.610'luk artl~ln nedenleri, kontenjanlarda

geryekle~tirilen artl~ ile 1995-1996 Yllrna ait geyici bilgilerin $ubat donemi srnavlarrndan once alrnml~ olmasldlr. Geymi~ Yillara ait veriler ise $ubat srnav doneminden sonra kesinle~mi~tir.

Ocak 1996 geyici verilerine gore, Oniversitelerimizde gorev yapan ogretim elemanlarrnrn unvan kademelerine gore dokOmO ~oyledir:

P rofesor DOyent

Yardlmel DOyent

Ara~tlrma gorevlisi Diger ogretim eleman!

Toplam

6.854 4.261 8.035 24.360 13.914 57.424

Buna gore 1995'den 1996'ya, ogretim Oyesi saYlsl, % 30'luk

artl~la 14.690'dan 19.150'ye, toplam ogretim eleman! saYlsl ise % 33'IOk artl~la 43.103'den 57.424'e yOkselmi~tir. Bu artl~, bOyOk olyOde yeni kuru Ian Oniversitelerimizde i~e alrnan yardimci dOyentler ile

ara~tlrma gorevlilerinden ileri gelmi~tir. Bu artl~a ragmen, orgOn ogretim ogrencisi/ogretim Oyesi oran! halen dahi 37 gibi yOksek bir degerdedir.

Onlisans ve lisans dOzeyindeki programlardan mezun olan ogrenci saYllarr Tablo 5'de gosterilmi~tir. 1993-1994 egitim-ogretim Yllrnda 64.179'u fakOltelerden, 2584'0 yOksekokullardan lisans, 24.464'0 meslek

12

~

to>

YIL

I

^FAK.

I

4 YIL.YO.

1983-1984

II

2336551 13231 1984-1985

I

2714361 15793.

1985-1986

I

^{2808201 17017}

1986-1987

I

284372! 17679 1987-1988

I

2880351 14830 1988-1989

I

294449! 15665 1989-1990

I

3113631 33964 1990-1991

II

^{3289801 34967}

1991-199211 3426971 40580 1992-199311 390114: 15004 1993-1994

II

^{433064i 17359}

1994-1995

II

^{4714951 21382}

I I

vv:

Veri yok

I

TABLO 5

ONivERSiTELERiN LiSANS VE ONLisANS DOzEYiNDEKi PROGRAMLARINA KAYITLI OGRENCiVE MEZUN SAYILARI iLE AC;IKOGRETiMiN BUNLAR iC;iNDEKi PAYI

KAYITLIOGRENci SAYISI MEZUN SAYISI

2 YIL.yo.1 O.O.TOP. i AOF TOPLAM :AOF PAy,%1 FAK. 1 4 YIL.YO.

I

2 YIL.YO.

I

O.O.TOP. !

345601 281446! 3223201 12,711 293581 16521 1

398551

40874 88451

451821 3324111 65774 3981851 16,511 312431 17291 . 108621 438341 525141 3503511 99063 4494141 22,011 36116! 26091 142531 529781 553021 3573531 124247 481600! 25,811 42615! 23431 173471 623051 587301 361595i 133586 ^I 495181

!

^27,0

I!

^{467641 24831 172281 664751}

663811 376495! ^I 175223 5517181 31,811 475811 81991 123211 681011 616421 4069691 228860 635829! 36,011 469761 88801 145891 704451 708011 . 4347481 260962 695710! 37,511 475681 80091 165701 721471 758281 4591051 289745' 7488501 36,411 551481 20121 185901 757501

84040i 4891581 347145' 836303! il ,

2182! 193271

,

41,S" 601361 81645i

1050631 555486': 516826' 1072312' 48,1

I!

^{64179i 25841 244641 912271}

1258781

I

1096070! II

vvl vvl vvl vvl

618755! 477315' 43,5,1

I I I II I I I I

I I I II I I I I

• Anadolu Oniversitesi aC;lkogretim programlarrmn ttimti dahil edilmi~tir. 1

II I

---

I I I

At)F !TOPLAM!AOF PAY,

251 398801

-

301 438641

-

48701 578481 8,4 62551 685601 9,1 56751 721501 7,9 54931 735941 7,5 84061 788511 10,7 96381 817851 1118 93961 851461 11,0 124281 94073 1 13,2 230851 114312\ 20,2

vvl vvl vv

I

^{I I}

I I

I I

yOksekokullanndan onlisans derecesi ile olmak uzere toplam 91.227 ogrenci orgOn ogretimden; 11.525'i aC;:lkogretim on Ii sans ve 11.560'1 aC;:lkogretim lisans programlanndan olmak uzere toplam 23.085 ogrenci aC;:lkogretimden mezun olmu~tur. AC;:lkogretimin mezunlar ic;:indeki paymm % 20,2 olmasma kar~lllk , aynl YII top lam kaYlt ogrenci saYlsl ic;:indeki payl % 48,1 dir. .

Dort Yllilk yuksekokullar ile iki Yllilk meslek yuksekokullannln saYllan ile bu okullara kaYltll ogrencilerin saYllannda meydana gelen

artl~lar Tablo 6 da gosterilmi~tir. 1994-1995 YIII verilerine gore iki Yllilk meslek yOksekokullannln top lam kaYltl1 ogrenci saYlsl ic;:indeki payl % 11, toplam orgOn ogretim ogrenci saYlsl ic;:indeki payl ise

% 20'dir.

iki Yllilk meslek yOksekokullarmm amac;:larma yonelik, sanayi ticaret ve hizmet sektorlerinin ihtiyac;: duydugu ara insangOcOnun niteligini ve niceligini artlrmak ve bu okullan uluslararasl standartlara

ula~tlrabilmek ic;:in 32.7 milyon ABD dolan tutannda Dunya Bankasl kredisi kullanllarak 1984 Yllinda 1. EndOstriyel Egitim Projesi

ba~latllml~tlr. Bu proje kapsamlna allnan 8 meslek yOksekokulunda tamamen yeni bir yapllanmaya gidilmi~, programlarl geli~tirilmi~,

ogretim uyelerinin saYllan artlralarak bunlardan 199'u yurtdl~mda egitilmi~ ve laboratuvarlan en son teknolojiyi ic;:eren tec;:hizatla

donatllml~tlr. Tamamlanml~ olan birinci proje kapsamlndaki 8 meslek yuksekokulu batldaki emsalleri arasmdadlr.

1989 Yllmda ba~layan 2. Endustriyel Egitim Projesi ic;:in Dunya Bankasl'dan 110 milyon ABD dolan tutannda kredi saglanml~tlr. Halen surmekte olan bu proje kapsammda 21 meslek yOksekokulu daha tec;:hiz edilmekte ve bunlann ogretim elemanlarmdan 378'i yurtdl~mda

egitilmektedir. ikinci projenin diger bir amaci ise mesleki ve teknik ogretmen ihtiyacml kar~llamak uzere Gazi Oniversitesi Teknik Egitim, Gazi Oniversitesi Mesleki Egitim, Marmara Oniversitesi Teknik Egitim ve Firat Oniversitesi Teknik Egitim Fakultelerinin ogretim elemanlannln egitimi ve tec;:hiz edilmeleri sureti ile guc;:lendirilmeleridir. Bu amac;:la 173 ogretim elemanl yurtdl~ma gonderilmi~ olup, 62 ogretim elemanmln daha gonderilmesi planlanmaktadlr.

Meslek yOksekokullarlnm sanayi ve hizmet sektOrlerinin

yogunla~tlgl bolgelerimizde yayglnla~tlnlmasl ve bu okullarda i~le butOnle~ik egitime gec;:ilmesinde buyOk yarar vardlr.

Ogretim elemanlan ile ogrencilerin 1994-1995 egitim-ogretim Yllmda ogretim alanlanna gore dagillmi Tablo 7 de gosterilmi~tir. Bu tabloda gorulecegi gibi, iki Yllilk meslek yOksekokullanndaki onlisans

14

TABLO 6

YUKSEKOKULLAR VE BU OKULLARDA

OIWYAN OCRENci SAYILARININ YILLAHA GOHE OECiliiMi

A. DORT YILLIK YUKSEKOKULLAR (LISANS)

YIL OKULSAYISI OGRENci SAYISI

1 DH3 - 1 DO" 35 13231

1 DB4 - 19B5 40 15793

1905-19B6 41 17017

---_._------.---. ---.---_._, ^..

_ - - - -

W06 - 1907 43 17679

_

^{... _----} _--.---.. - - - - -

1987-19B8 39 14830

---_ ... .-_ .. _---... _-.---

1900-1909 42 15665

19B9-1990 ⁶⁹ 33964

1990 - 1991 7U 34967

--- ---~---".

__

^{.. - ._-_ •...}

_---

1991 - 1992 74 40580

--.---.---.--~-----._---_.- ----

1992 - 1993 36 15004

---" ^.-- --- ---~---

1993-1994 _---52 17359

1994-1995 56 21382

--- - - - - - - - -

B. IKI YILLlI{ MESLEK YUKSEKOKULLAHI (ONLiSANS)

YIL OKUL SAYISI OGRENCI SAYISI

1903 - 19B4 77 34560

1904 - 19BG 83 45182

---'---~--- - ^{,-_ ..}

19B5 - 1986 88 52514

-

- - - -

1906 - 1907 95 55302

1907 - 190[1 106 68730 -

----

--_._---

1988 - 19B9 118 66381

, - - - -- -

1909 - 1990 108 61642

-_._._._ .... _<---

1990 - 1991 125 70801

--- 1991 - 1992 132 75828

- - - ^--'---'

1992 - 1993 171 84040

---

1993 - 1994 235 105063

1994-1995 320 125.878

",---_._-_ ... --

Not: 8 tablosuna iki yllhk tum yUksekokullar (Adalet YO., Saghk Hit. Mes.YO., ... v.b.) dahildlf.

15

TABLO 7

OGRETiM ELEMANLARI iLE ORGON OGRETiMDEKi OGRENCiLERiN OGRETiM ALANLARINA GORE DAGILIMI (1994-1995)

ONLisANS PROGRAMLARI LiSANS PROGRAMLARI LisANSOSTO PROGRAMLARI

OGRETiM ALAN I . OGRENCi

I

^OG.Oy.

I

OG.GO.+OKT.+UZM. .QGRENCi OG.OY. OG.GO.+OKT.+UZM. ORAW 1 Y.LisANS '. OOKT. I TIP.UZM. ORAW·

TORK Dill VE EDEBlvATI --I --I ^{7028 143 199 49 746} 364 E

BATI DILLER I VE EDEBIYA TI -·1 --I ²⁴⁴ 11334 161 364 70 488. 218

.-

4

DIGER ^{__ I ,} --I

--

^{3060: 61 1037 SO 133 49 --}

,

OilVE EOESiYATTOP. ,

1 244 21422' 365 1600 59 1367 631 5

,

-

TEMEL SOSYAL B!LIMLER 1 111 51 10738' 267 55 40 1397 ^. 507 -- 7

TARIH --I I

--

^{7018i 177 243 40 978 441}

--

^S

SANAT TAR. VE ARKEOlOJI -I --I ^{- 3535:} 97 32 36 45.1 215 - 7

ILAHIYAT 6511 7 2 90771 292. 166 31 1453 446

.-

7

halsAT -I 1 -- ^{239041 303 34 is: 1660 '. 370} 7

Sly. 91L. VE KAMU YON. 3891 -I -- ^{73731 138 28 53 . 123} 53

--

¹

ULUSLARARASIIU~. 208, -I

-

^{4575,' 58 23 79 499 223 - 12}

I:;;LEiME 39875: 271 224 360881 sag 170 71 4947 1059.

-

¹²

HUKUK 1519, 21 5 181211 217 26 84 689 320 -- 5

~ OI~ER 21351 301 113 28282: 386 111 73 3340 899 .- 11

ell SOSYAL aiLiMlER TOP. 447771 771 395 1487111 2444 8881 61 15537 4533

-

⁸

E~ITIM BIUMLERI -! -l - ^{66771 256 134 26 1043 395} -- ⁶

ANAOKULU OGRT. -I -I -I ^{1351. 5 7 270 46} -

-

⁹

ILKOKUl O~RT. , ,

- ^{225911 42 240 538 24}

-

^{.- 1}

-,

FEN BIL. O~RT. 1 -I ¹⁶¹¹⁶¹ 199 149 81 558 147

-

⁴

SCSYAl BIL OGRT.

-

^-I

-

^{65371 93 110 70 178 75,}

-

³

YABANCI OiL. OGRT.

-

^{, I}

-

^{136751 114 422 120 391 105,}

^--

⁴

TORK Dill EDS. OGRT. • .;. i -I - ^{46181 77 208 60, 117 17,}

--

²

SANAT EGITIMI -I -!

-

^{50071 163 166 31 306 49}

-

²

BEDEN EG. VE seOR OGRT. -- ! ^-I - ^{90161 SO 349 180: 218 96' 6}

:TEKNIK E~ITIM -I -!

-

^{105621 79 . 217 134 535 160:}

-

⁹

MESLEKi E~ITIM ' I -I

-

^{67821 71 136 96: 209 471}

-

⁴

OIGER -I -I

-

^{7141 22 130 32' 6 11}

-

¹

EGiTiM TOPLAMI -I ¹

-

^{1036461 1171 2268 89' 3631 10921}

-

⁴

MATEMATIK

-

^{126731 173 92 73;1 479 2011}

-

⁴

FIZIK

- ^{- -}

^{101731 426 63 2411 624 282!}

^-

²

KiMYA

- ^-

^{1 97551 457 63 211 702 4,061}

-

²

BIYOLOJI

- ^{- -}

^{90461 335 65 2711 697 3731}

^-

³

OIGER

- - ^-

^{47251 254. 24 191 310 871}

-

²

TEMEl FEN aiL TOP.

-

^{-, 1 46372! 1645 '-_. ---.07 28: 2812 13491}

-

³