SEDATİF-HİPNOTİK İLAÇLAR
Işıl Özakca Gündüz 2018-2019 Güz dönemi
Benzodiazepinler (BZ’ler)
1.Anksiyetenin azaltılması (α2)
2.Sedatif ve hipnotik etkiler (α1)
3.Anterograde amnezi (α1)
4.Antikonvülzan (α1) 5.Kas gevşetici (α2)
BZ’lerin antipsikotik ve analjezik etkileri yoktur.
Otonom sinir sistemi üzerinde etki göstermezler.
Terapötik kullanımları
1. Anksiyete problemleri: Jeneralize anksiyete problemleri, sosyal anksiyete problemleri, performans anksiyetesi, travma sonrası stres bozukluğu, obsesif-kompulsif bozukluklar, fobiler.
Gün içindeki stresin kontrolünde kullanılmamalıdırlar.
Bağımlılık yapma potansiyelleri nedeniyle şiddetli anksiyete problemlerinde ve kısa süre için kullanılmalıdırlar.
Eğer uzun süreli kullanım gerekiyorsa, uzun etki süreli türevler:
Klonazepam, lorazepam, diazepam Çapraz tolerans gelişebilir: Etanol.
Panik atak tedavisi için kısa etki süreli türevler uygun: Alprazolam.
2. Kas problemleri: MS ya da serebral palsi nedenli gelişen iskelet kas spazmlarının tedavisi.
3. Amnezi: Endoskopi, anjioplasti, dental operasyonlar gibi
premedikasyon gerektiren durumlarda kısa etki süreli türevler tercih edilir.
4. Epilepsi nöbetleri: Klonazepam, diazepam ve lorazepam.
5. Uyku problemleri: Flurazepam (uzun), temazepam (orta) ve triazolam (kısa).
Flurazepam: Sürekli kullanımda 4 haftaya kadar etkili. t1/2: 85 saat. Gün içinde
sedasyon ve ilaç birikimi!!
Temazepam: Sıklıkla uyanan kişiler için uygun. Yatmadan 1-2 saat içinde alınmalı.
Triazolam: Uykuya dalmakta problemli olan kişiler için uygun. Birkaç gün içinde tolerans gelişir!! Rebound insomnia! 2-4 haftadan
daha kısa süre kullanılmalı.
• Lipofilik oldukları için hızlı bir şekilde ve tümüyle absorbe olurlar.
• t1/2 değerleri çok önemli, çünkü etki süreleri terapötik kullanımlarını belirliyor.
• Klordiazepoksit ve diazepam gibi türevler, hepatik mikrozomal sistem ile aktif
metabolitlerine dönüşürler. Bu türevler için görünen t1/2 değeri, ana etken madde ve metabolitlerin kombine etkisini gösterir. Redistribüsyon önemli.
• Plasenta&anne sütü.
• Fiziksel ve psikolojik bağımlılık: yüksek doz&uzun süre kullanım!!
İlaç bırakıldığında: konfüzyon, anksiyete, ajitasyon, insomnia, gerginlik gözlenebilir. Uzun etki sürelilerde bu yanıtlar daha uzun sürede ortaya çıkar.
Yan etkiler:
Sersemlik ve konfüzyon.
Kas koordinasyon bozukluğu (ataksi).
Kognitif bozukluklar: Uzun süreli hafızada zayıflama, yeni bilgileri öğrenememe.
Triazolam: Erken saatlerde gözlenen insomnia, gün boyu devam eden anksiyete, amnezi ve konfüzyon.
BZ’ler KC problemi olan kişilerde dikkatli kullanılmalı.
Alkol ve diğer santral sinir sistemi ilaçları, BZ’lerin etkisini arttırır.
Alkol ile birlikte aşırı dozda alınmaları ölümcül olabilir.
BZ antagonisti: Flumazenil
GABA-reseptör kompetetif antagonisti.
BZ’lerin etkisini hızlı bir şekilde geri çevirir. IV olarak uygulanır.
Etkisi hızlı başlar, etki süresi kısadır, t1/2: 1 saat. Tekrarlı uygulama gerekebilir.
Onaylı iki indikasyonu var:
Aşırı doz BZ alımına bağlı olarak gözlenen SSS depresyonunu geri çevirmek
Anestezi ya da tanı amaçlı olarak BZ uygulaması sonrası geri dönüşü hızlandırmak.
Yan etkileri arasında bulantı, kusma, sersemlik ve ajitasyon bulunur.
Fizyolojik BZ bağımlılığı olan kişilerde flumanezil uygulaması şiddetli bağımlılık reaksiyonlarına neden olabilir.
Buspiron
Buspiron yan etkileri arasında göğüs ağrısı, taşikardi, tinnitus, başağrısı, yorgunluk ve sersemlik sayılabilir.
Jeneralize anksiyete bozukluklarının tedavisinde kullanılır.
GABA reseptörleri üzerinde etki göstermez.
Etkisinden beyindeki serotonin (5HT1a ve 2a) ve dopamin (DA2) reseptör aktivasyonlarının etkili olduğu düşünülüyor.
BZ’lere üstünlükleri:
Rebound anksiyete ya da ilaç bırakma problemleri gözlenmez.
Sedasyon oluşturmaz.
Bağımlılık riski oldukça düşüktür.
Ataksi oluşturmaz.
Etanol ya da trisiklik antidepresanlarla etkileşim görülmez.
BZ’lere göre eksik özellikleri:
Akut anksiyete problemlerinde kısa süreli ya da «ihtiyaç
oldukça» kullanılabilecek bir türev değildir. Etki göstermesi için 3-4 hafta gerekli.
Antikonvülzan ve kas gevşetici etkileri yoktur.
GABAerjik transmisyonu arttırırlar.
Cl kanallarının açık kalma süresini uzatırlar.
Eksitatör glutamat reseptörlerini bloke ederler.
Na kanallarını da bloke ederler (Tiopental).
Anestezi indüksiyonu
Antiepilepti Sedatif k
hipnotik
Barbitüratlar
1. SSS depresyonu:
Düşük dozlarda sedasyon, yüksek dozlarda hipnoz > anestezi > koma > ölüm.
Analjezik etkileri yoktur. Bazı durumlarda aljeziye neden olabilirler.
Kronik kullanımda tolerans gelişir.
2. Solunum depresyonu:
Aşırı dozlarda solunum depresyonu > ölüm.
3. Enzim indüksiyonu:
KC’de CYP450 mikrosomal enzimleri indüklerler.
Bu etkileri ile kronik kullanımlarında, birçok ilacın serum konsantrasyonunun düşmesine neden olurlar.
Terapötik kullanımları
1. Anestezi:
Ultra kısa etkili barbitüratlar- TİOPENTAL-iv olarak anestezi indüksiyonunda kullanılmaktadır.
2. Antikonvülzan:
Fenobarbital: Uzun dönem epilepsi tedavisinde kullanılır.
Çocuklarda tekrarlayan ateşli nöbetlerde tercih edilebilir ancak çocuklarda kognitif performansı baskıladığı için dikkatli kullanılması gerekmektedir.
3. Anksiyete:
Bu amaçla BZ’leri tercih ediyoruz.
Yan etkiler:
Akut intermitent porfiri hastaları.
Solunum yetersizliği
yaşayan/yaşama
riski olan kişiler.
Zolpidem
Yapı olarak BZ’lere benzememesine karşın BZ1 reseptörleri üzerinde etkindir.
Antikonvülzan ve kas gevşetici etkinliği yoktur.
Withdrawal etkileri, rebound insomnia ve tolerans gelişimi çok azdır.
CYP450 sistemi ile elimine edilir. CYP3A4-Rifampin!!
Oral, sublingual ve oral spray formülleri vardır. ER formu
Yan etkileri arasında başağrısı, GI rahatsızlıklar, ajitasyon, gün içi sersemliği sayılabilir.
BZ’lerden farklı olarak hipnotik dozlarda uyku üzerinde etki göstermezler, bu nedenle hipnotik olarak tercih edilirler.
Zaleplon
Yapı olarak BZ’lere benzememesine karşın BZ1 reseptörleri üzerinde etkindir.
Hipnotik etki açısından zolpideme çok benzer, ancak zolpidem ve BZ’ler ile karşılaştırıldığında psikomotor ve kognitif
fonksiyonlar üzerinde daha az etki gösterir.
CYP3A4 ile elimine edilir. Simetidin ile plazma konsantrasyonu artar.
Yaşlılarda ve KC hastalığı olanlarda doz ayarlaması gerekebilir.
Eszopiklon
Non-BZ yapısında oral hipnotik ilaç.
İnsomnia tedavisinde kullanılmaktadır.
CYP3A4 ile elimine edilir. Yaşlılarda eliminasyon yarı-ömrü uzar.
Yan etkileri arasında anksiyete, ağız kuruluğu, başağrısı, periferal ödem sayılabilir.
Ramelteon, Tasimelteon
Selektif melatonin MT1 ve MT2 reseptör agonistleri
Ramelteon: Primer olarak uykuya dalma probleminde indike.
Tasimelteon: non-24 hour sleep-wake disorder (non-24) hastalarında indike.
Bağımlılık ya da withdrawal etkinliklerine ilişkin herhangi bir kanıt yok. Bu nedenle uzun süreli olarak kullanılabilirler.
CYP1A2 (siprofloksasin, fluvoksamin, zileuton) ve CYP2C9 (flukonazol)!!!
KC yetmezliği olan kişilerde dikkatli kullanılmalı. Rifampin!!
Yan etkileri arasında yorgunluk, sersemlik ve uyuşukluk sayılabilir. Prolaktin düzeylerini arttırabilir.
