HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI

HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI



Hukuk kuralları hakim tarafından önündeki davada karar verirken uygulanır. Hakim tarafından önündeki davaya uygulanabilecek nitelikte bir kural varsa, bu kural uygulanır ve bu bir problem teşkil etmez. Fakat bir hukuk kuralının bulunmadığı durumda hakimin ne yapacağız sorunu ortaya çıkar. Türk Medeni

Kanunu'nun hukukun uygulanması ve kaynakları başlıklı 1.

maddesinde bu durumda izlenecek yol gösterilmiştir.

Şöyle ki;

- Kanunda hüküm varsa ilk önce kanun uygulanacaktır

- Eğer kanunda bir hüküm yoksa hakim örf ve adet hukukuna bakabilecek, örf adet kuralı varsa onu uygulayacaktır.

- Örf adet kuralı dahi yoksa hakim uygulayacağı hukuk kuralını kendisi koyacak yani hukuk yaratacaktır.

Hukukun uygulanmasına ilişkin bu Kural özel hukuk açısından

geçerlidir. Kamu hukuku alanında hakim örf ve adete göre karar

veremez, hukuk yaratamaz.

Kanunlarda bir hukuki düzenlemenin olmaması boşluk olarak ifade edilir. Kural olarak kanunlarda boşlukların bulunmasına çok rastlanmaz. Fakat boşluğa rastlandığı durumlar da söz konusudur.

Hakimin önündeki meseleye uygulayabileceği bir hukuk kuralının

olay veya sonuç unsuru itibarıyla bulunmadığı hallerde boşluktan

bahsedilir. Bu durumda hakimin kanunu uygulayabilmesi için

öncelikle takdir yetkisini kullanarak boşluğu doldurması gerekir.

Hakimin kanundaki boşlukları doldurmak üzere yorum yaparken kullanacağı çeşitli metotlar vardır. Yorumda kullanılan başlıca mantık kuralları kıyas, aksi ile kanıt ve evleviyet kurallarıdır.

Bazen hukuk kurallarına boşluk bulunmaz ve kuralın anlamı açıktır.

Fakat bu durumda birbirinden farklı kuralların birbiriyle uyumsuz

olması söz konusu olabilir. Bu durum hukuk kurallarının çatışması

olarak ifade edilir. Çatışma, üst kanun ilkesi, sonraki kanun ilkesi,

özel kanun ilkesi gibi metotların uygulanması ile çözülür.

Yer Bakımından Uygulama

Hukuk kurallarının uygulanmasına ilişkin bir diğer sorun yer bakımından uygulamadır. Bu anlamda kanunlar geçerli oldukları devletin sınırları

içerisinde uygulanır. Yine kanunlar o devletin vatandaşlarına uygulanır. Bunlar kanunun yer bakımından uygulanması sorununa ilişkin ilkelerdir. Kanunlar;

-Kanunda açık bir hükmün olması halinde hükümde belirtilen tarihte,

-Açık bir hüküm bulunmaması halinde resmi gazetenin yayınlanmasından sonraki 45. günde yürürlüğe girer.

Kanunların yürürlükten kalkması da çeşitli yollarla söz konusu olabilir. Eğer bir kanunun ne kadar süreyle yürürlükte kalacağı belirtilmişse sürenin sona

ermesi ile kanun yürürlükten kalkar. Böyle bir süre yoksa ve yeni bir kanun yürürlüğe girdi ise eski kanun yürürlükten kalkabilir. Olağan usullerle

yürürlükten kalkmayan bir kanun Anayasa Mahkemesi'nin anayasaya aykırılık

sebebiyle iptali halinde de yürürlükten kalkabilir.

Yürürlüğe giren bir kanunun önceki olaylara uygulanıp

uygulanamayacağı da bir sorundur. Bu anlamda kural, kanunların

geçmişe uygulanmamasıdır. Fakat özel hukukta kamu düzenine

ilişkin kurallar geçmişe uygulanabilir. Ceza hukukunda failin lehine

olan kurallar geçmişe uygulanabilir. Muhakeme hukukunda ise kural

kanunların derhal uygulanmasıdır.