Foto E N G L E R
Winterthur Leben
Sigorta
Şirketi
binası
Mimarî ve yanı bürosu :
E. Bcsshardt Arch. BSA/SIA Tatbikat ve detaylar :
S. Sonad Dipl. Arch. D-GSA Statik bürosu :
Grünenfelder ve Keller Dipl. İng. Çelik ve alüminyum imalatı :
Geilinger ve Co. Kalorifer ve klimatizasyon : Gebruder Sulzasyzer AG Sıhhî tesisat: M. Arnaboldi Vaziyet ve bahçe t a n z i m i : E, Meili
Mimarî ve estetikte duyumlarım bir-birine karıştırdığımız Moda ve Modern tarz-lardaki yapılara dünyamızın her tarafında rastlanılmaktadır.
I. OG 1. Özel büro 2. Vestibül 3. Asansör 4. Elektrik santralı 5. Merdiven 6. Sıhhî tesisat yeri 7. Tualet (kadın) 8. İpotek arşivi 9. Tualet (erkek) 10. Elektrik santralı 11. Merdiven 12. Asansör 13. Evrak asansörü 14. Yük asansörü
15. Delikli kart makinası sal
E G 1. Rüzgârlık 2. Hol 3. Asansör 4. Kapıcı 5. Merdiven 6. G a r d r o p 7. Telefon kabinesi 8. İçtima salonu 9. Elektrik salonu 10. Çay mutfağı 11. Merdiven 12. Asansör 13. Evrak asansörü 14. Y ü k asansörü 15. Mobilya deposu 16. Dağıtma merkezi 17. Müteharrik eşya rampası 18. Bisiklet park yeri 19. Oto çıkış rampası 20. Oto giriş rampası
4 KG 1. Kalorifer santralı 2. Hazine dairesi 3. Muhasebe arşivi 4. Vantilasyoıı merkezi 5. Asansör 6. Vestibül 7. G a z k c r u n m a hücresi 8. Soyunma yeri 9. G a z filtrasycnu 10. Giyinme yeri 11. T a h k i m edilmiş sığınak 12. Tualet grubu
13. Özel elektrik santralı 14. H a v a l a n d ı r m a makinası 15. Tazyik filtresi 16. Asansör 17. Evrak asansörü 18. Yük asansörü 19. Eşya deposu 20. Yedek çıkış
Fakat ne yazık ki bunlardan % 99 u-nıın, gerçek m a n a d a mimarî değeri yoktur.
Bu olayda ticaret zihniyeti, bilgisizlik ve bilhassa kültürsüzlüğün mühim rolleri vardır.
Bu tür yapıların sanat değerleri ekseri-ya, projelerin ağırlıkları veya kullanılan yapı malzemelerinin m3 yahut da m-
he-sapları ile ölçülmektedir!
Galiba b u n d a n evvelki yazımda da be-lirttiğim gibi A n k a r a T ı p Fakültesi projele rini hazırlayan J. Walter bile, 18 inci kat-larda tesis ettiği laboratuvarlarına ait inek ahırlı ve muazzam kurbağa akvaryumlu projesinin milyonları aşan mimarlık ücretini yaptığı planların ağırlığına göre hesap
İçeriden büroların görünüşü
vezifelendirildiğim zaman hayretler içinde kalmıştım.
Bu sebeple nadiren rastlanan gerçek sa-nat eserlerini fırsat düştükçe meslekdaş ve Arkitekt okuyucularına tanıtmak ve ilgilileri ikaz etmek amacında olduğumuzdan, bu defa da «Winterthur Leben» Büro binası için insanlık, sanat ve teknik yönlerden sar-fclıınan idealist emekler üzerinde açıklama-lar yapmayı faydalı gördük.
«Winterthur Leben» Büro binası Zü-rich'in 25 km. kuzeyinde, Türkçe deyimi ile VVintherthur kazasında inşa edilmiştir. Win-tsrthur 90 bin nüfuslu bir endüstri şehri ol-makla beraber büyük park - ve- yeşillikler içinde teessüs etmiş ve etmektedir (Eski Romalılar zamanından beri)
İsviçrenin her yerinde olduğu gibi yal-nız eski eserler değil, asırlık ağaçların da şeceresi olup mahallî idarelerin himayesi al-tındadır. Sahipleri bile, ev veya bahçelerini genişletmeleri bahasına bunların tek dalına dokunamazlar!
Bu sebeple «Winterthur Leben» sigorta şirketi de sahip olduğu geniş arazi ve park tesislerine rağmen, yeni ihtiyaçlarını karşı-layacak b ü r o binası için tabiî güzelliklere gösterilen itina yüzünden büyük zorluklarla karşılaşılmış, ve planlarda da görüleceği gibi ihtiyaç programlarının % 50 sini yer altın-da tesis etmek suretiyle karşılayabilmişler-dir. Şu kadar ki evvelce tesbit edilen bina yüksekliğini, konstrüksiyon ve estetik
bakı-mından aşan 25 m m . (yanlış anlaşılmasın (Devamı 140. sayfada) Dikey ve yatay kesitleri:
1. Edaman çerçeve izolasyonu Alsec-pro-filen)
2. Kompoze cam
3. Taşıyıcı T profilleri kaplaması Grinatal - Profili)
4. Sanduiç plak (Sodexco sistemi) 5. Aluminium dökme plak (GAI - Sİ
Silafont - I)
6. D ö n m e aluminium p a n j u r 7. Storun dış sandık kaplaması 8. Storun iç sandık kaplaması 9. Polyurethan sünger izolasyonu 10. Cephe pilyeleri ( 1 / 2 I N P 34)
11. Yangına karşı püskürtme amyant taba-kası
Detay teklif ve etüdü: Seyfi Sonad Klişe: Schweizer Aluminium rundschau
(Baş tarafı 118. sayfada) 25 milimetre) farka bile için verilmemesi yüzünden detay planlarının tashihleri icap etmiştir.
Bu sebeple dikey veya yatay olsun, yer kazanç ve tasarrufu bakımından milimetre-lerin kıymeti vardı. Bunun için de taşıyıcı elemanlardan başka haricî tesirlerden ko-ruyucu duvar ve kaplama ölçülerinin as-garî hadde indirilmesi icap ediyordu. Şab-lonlaşmış çelik ve betonarme sistemleriyle bu ihtiyacı karşılamak m ü m k ü n değildi. Yepyeni bir konstriiksiyon sisteminin bulun-ması gerekiyordu.
Cepheleri çerçeveleyen şakulî eleman-ların yapının estetiği bakımından sıfıra de-ğilse bile, dilatation açıklığını geçmemek suretiyle, cephelerde hâkim olan ufkî hat-ları b o z m a m a k l a beraber, ekseriya iç kı-sımlarda yer kaybına sebep olan ve istenil-diğinde en basit bir şekilde demonte edile-bilen bölme duvarlarında deformasyonlara karşı esas taşıyıcı kolonların tâli şekilde he-sap edilmesi statikçiden istenildi.
F a k a t biraz önce belirttiğimiz gibi sta-tikçilerin burkulma tesirine karşı kullandık-ları ve lüzumsuz yere yer kaybına sebep olan normal profil I yerine T profili ikame edilmesi t a r a f ı m d a n teklif edildiği zaman, henüz hiç bir yerde yapılmadığı için te-reddüt ile karşılandı. Prefabrike cephe ele-manlarının seri bir şekilde m o n t a j ı bakı-m ı n d a n büyük kolaylık karşısında, şöhretli statikçilerin bile henüz cesaret ve tecrübe edemedikleri yeni bir çelik inşaat tarzı ilk d e f a bu yapıda başarı ile tatbik edilmiştir.
Bu suretledir ki u f k î hatların hâkim olduğu esas kitledeki rytmus bozulmayarak, zemin kattaki esas kolonların taşıdığı şeffaf bir masa üzerine oturtulmak suretiyle tabiî güzellikler kapatılmamıştır.
Bu yapı üzerinde durulan en önemli problemlerden biri de, ta eski Mısır, Y u n a n ve R o m a devirlerinden beri ihtiyaç duyu-lan taşıyıcı kısımlarda kulduyu-lanılması gere-ken kaplama şekil ve malzemeyi tayin et-mek idi. Medenî ve sunî malzemenin ruh-suzluğu yanında tabiî taşın hayatiyeti ara-sında uzun boylu etüd ve tecrübelerden son-ra tabiî taşın bu yapıda bir bilezik ve yüzük taşradaki kuyumcu incelik ve tekniği ile kul-lanılması tabiî yeşillikler içinde daha uy-gun görülmüş ise de. fazla özentiye kaçıla-cağı göz önünde tutularak, taştaki hayati-yetin madenî kaplamalara verilmesi yapının madenî karakterine daha uygun görülmüş-tür. Ancak yapıda hâkim malzemeyi teşkil eden alüminyumdaki cansızlığa ne şekilde bir hayatiyet verilebilirdi. Bu ve benzer tec-rübelerle bu sunî malzemedeki ruhsuzluk giderilmemişti.
İlk akla gelen şu oldu. A c a b a izabe (eritme) suretiyle tabiî taştaki strüktür ve renk verilmek suretiyle bu hayatiyet temin edilemez miydi?
Bunun için alüminyumculardan başka fizik ve kimyacıların d a fikirleri alınması icap ediyordu. Yapılan görüşmelerden son-ra açık tarzda' dökülecek ve çeşitli asidlerle oxide edilecek alüminyumun levha nümu-nelerinin yerinde yapılacak tecrübelerden sonra imalata başlanacaktı. Verilecek strük-tür ve renklerin tabiî yeşilliklerle bağdaş-ması şarttı.
Fotoğraflar renkli olmamakla beraber ton farklarındaki kontraslar, okuyucuları-mıza alınan netice hakkında kâfi bir fikir vereceğini zannediyoruz.
Yapıya ait bazı rakam ve özellikler : 1 — Büro binasında 220 m e m u r ça-lışmaktadır.
2 — H a r p halinde m e m u r l a r d a n baş-ka 1000 kişi için tesis edilen sığınaklarda radyoaktif şualara karşı tedbir alındığı gibi, yedek elektrik, hava tesisatı, kiler ve mut-fakları vardır. T a m b o m b a isabetlerine karşı tavan 2,50 metre kalınlığmdadır.
3 — Bina klima tesislerine ait makine daireleri ile birlikte 70.000 m3 dür. Bu
he-saba göre takriben 17,5 milyon İsviçre frangı yani 50 milyon T ü r k lirasıdır.
4 — Binanın 1 dakikadaki 300 litrelik su ihtiyacı, 32 metre derinliğindeki su sevi-yesinden m o t o r p o m p l a r vasıtasıyle temin edilmiştir.
5 — Girişlerin her iki tarafına tesis edilen havuzların altında yangınlara karşı dakikada 1500 litre su verecek yedek re-zervuarlar mevcuttur.
6 — Klima sıcak ve soğuk o l m a k üzere 2 kanal sistemi ile yapılmış olup şahsî arzuya göre ayarlanacak makine ter-tibatını haizdir.
7 — Bürolara ait evrak ve gardroplar döşemelere kadar indirilmeyıp, tavana ka-dar devam ettirilmeyerek koridorların tavan ve döşemeleri tabiî bir şekilde aydınlatıl-mıştır.
8 — G a r a j 70 otomobili alacak büyük-lükte olup giriş ve çıkışlarda karşılaşılmaz.
9 — Projelerin hazırlanması için 4, binanın inşası için ise 3,5 sene çalışılmıştır. 10 — Projelerin hazırlanmasında bil-hassa şu cihetler göz önünde tutulmuştur:
a) A z a m î yer tasarrufu, b) En iyi kaliteli malzeme.
c) Büro bölmelerinde tadilât kolay-lığı.
d) Bina ve civarının a z bir emekle daimî şekilde temiz tutulabilmesi ve cephe-leri temizlik asanörünün çalışanlar tarafın-dan rahatsız etmemesi, memurların en ra-hat ve insanca çalışabilmelerinin temini.
Yer t a s a r r u f u için ise evvelce belirt-tiğimiz yepyeni inşaat sisteminden başka,
oldukça pahalıya mal olmakla beraber şır hususlara riayet edilmiştir:
1 — Radyatör yerine klima tesislerin-den istifade edilmesi.
2 — N o r m a l olarak 40 santimi geçen haricî duvar kalınlıkları (sanduiç) tabir olu-nan tecrit levhalarıyle 6 santime indiril-miştir.
3 — Binaya ait bütün iş bölümle-rinde en kolay ve seri sistemlerle çalışıla-bilmesi için uçak ve otomobil fabrikaların-daki rasyonalizasyon örnek ittihaz edilmiştir.
Sayın okuyucularım biz mimar ve mü-hendisler, itiraf etmeliyiz ki hâlâ atom çağı dışında bulunuyoruz. Moloz taşı ve yanmış kerpici henüz kafalarımızdan atamadık. E n medern atom, radar aletlerinin kablo ve ka-nallarını hâlâ toprak mezarlar içinden geçi-riyoruz. Hatta bu yönden eski Romalılar-dan bile geriyiz. En zengin memleketlerde bile, telefon, elektrik, havagazı, su gibi tesis-lerini kcordine edip bir kanal içinde bir-leştiremedik.
Yukarıda belirttiğimiz gibi atom çağı başlangıcına bir türlü ayak u y d u r a m a m a k -tayız. Uçak ve gemi sanayicileri atmosferin üstünde ve denizlerin dibinde aylarca rahat rahat nefes alırken bizim yaptığımız yapı-ların içinde nefesimiz kesiliyor, her gün bi-raz d a h a zehirleniyoruz. 80 - 100 m e t r e açıklığındaki uçak kanatları tonlarca motor ve fırtına sarsıntılarına mukavemet eder-ken bizim kurduğumuz yapılar, ve b a r a j l a r kendi ağırlıkları ile arzın cazibesine çöktük-lerini sık sık işitiyoruz.
Bu sebeple VVintcrthur Leben» yapısı üzerinde biraz uzunca durmayı faydalı gör-dük. Zira yüzde yüz olmasa bile, bu tesis-lerde malzeme ve teknik bakımlardan yeni imkânlar aranmış ve bulunmuştur. Prefab-rik ve m o n t a j işleri ise oto, uçak ve gemi fabrikalarmdaki gibi rasyonel bir şekilde başarılmıştır.
Misal basit fakat anlamı büyüktür. Mü-hendislerimiz bir çatı nahiyesinde kendi kendini taşıyan karşılıklı ve zıvanalı mer-teklerin altına daha hâlâ orta kısımlardaki aşıkları koymakta inat ederlerse daha yüz-lerce sene yerimizde sayarız aziz okuyucu-larım.
