TURİZM EKONOMİSİ
• Sınırlı kaynaklarla sınırsız isteklerin bazılarını karşılamak durumunda olan toplumlar da hangi mallar; “ne kadar üretilecek?” “nasıl
üretilecek”, “kimler için üretilecek?” şeklindeki üç soruya cevap aramaktadırlar. Ekonomistler ne - nasıl - kimler için üretilecek sorularını kumanda veya piyasa gibi iki farklı mekanizma ile
cevaplandırırlar. Kumanda mekanizmasında söz konusu sorular, siyasal gücü kontrol eden bir kişi (diktatör) veya organ (meclis)
tarafından cevaplandırılır. Kumanda mekanizması, sosyalist denilen sisteme özgü bir mekanizmadır. Piyasa mekanizmasında ise ne – nasıl – kimler için üretilecek soruları tüketicilerin fayda
maksimizasyonu, üreticilerin kâr maksimizasyonunu amaçlayan
iktisadi davranışları ile cevaplandırırlar. Piyasa mekanizması kapitalist denilen sisteme özgü bir mekanizmadır.
• Sahip olunan kaynakların tam olarak kullanıldığı duruma tam istihdam denir.
Kıtlıkla mücadele ederken mevcut kaynaklarla maksimum çıktının üretilmesi gerekir. Bu ise kaynakların tam kullanımı ile sağlanır. Oysa gerçek hayatta
kaynakların tam olarak kullanılması söz konusu değildir. O halde tam istihdamın sağlanıp sağlanmadığı iktisatçıların aradıkları ne - nasıl - kimler için üretilecek sorusuna 4. bir soru olarak “kaynaklar tam olarak kullanılıyor mu?” şeklinde ilave edilebilir. Bir ülkenin üretim kapasitesi büyüyebilir de, küçülebilir de. Artan
nüfusun ihtiyaçlarını karşılamak ve ortalama hayat seviyesini devamlı yükseltmek günümüzde ekonomistlerin üzerinde durdukları önemli konulardan birisidir.
Dolayısıyla üretim kapasitesi yıldan yıla büyümelidir. Ekonomik büyümeyi
belirleyen unsurların incelenmesini kapsayan “ekonomi büyüyor mu?” sorusu iktisadın ilgi alanına giren 5. sorudur. Ekonominin ilgi alanına giren 6. ve temel soru “kaynaklar etkin olarak kullanılıyor mu?” sorusudur. Ekonomide bu soruya cevap dağılımda etkinlik, üretimde etkinlik ve bölüşümde etkinlik olmak üzere üç çerçeveden ele alınabilir.
• Dağılımda etkinlikte, sınırlı kaynaklarla üretilen malların, kişilerin sahip olmak istedikleri ve gelir düzeyleri itibariyle de sahip olabilecekleri mallardan farklı olup olmadığı incelenir. Eğer doğru malların üretildiği durum söz konusuysa dağılımda etkinlik sağlanır. Bu durumda dağılımda etkinlik bir toplumda ne üretilecek sorusuna verilen cevaba yöneliktir. Üretimde etkinlikte, sınırlı
kaynaklarla üretilen malların, en düşük maliyetli üretim teknikleri ile üretilip, üretilmedikleri üzerinde durulur ve malların en düşük maliyetli tekniklerle
üretildikleri durum söz konusuysa üretimde etkinlik sağlanır. Üretimde etkinlik bir toplumda nasıl üretilecek sorusuna verilen cevaba yöneliktir. Bölüşümde etkinlikte ise, gelir dağılımının sabit olduğu varsayılır. Gelir dağılımı veri iken kıt kaynaklarla üretilen malların, o mallardan en fazla fayda sağlayacak kişiler tarafından kullanılıp kullanılmadığı üzerinde durulur. Malların doğru kişiler tarafından kullanıldığı durum bölüşümde etkinlik olarak ifade edilir. Bu da kimler için üretilecek sorusu ile ilgilidir.
• Kaynakların Etkin Kullanımı: Fırsat Maliyeti - Parasal Maliyet Kaynaklarımızın kıt olması bizi sınırlı kaynaklarımızı en iyi şekilde nasıl kullanabileceğimiz konusunda seçim yapmaya zorlar. Üretim faktörlerinin kıt olması, bunların dikkatlice kullanılmasını ve en iyi şekilde değerlendirilmesini
gerektirir. Aslında bir üretim faktörü ne kadar kıt olursa olsun bir tek kullanım alanı varsa, bir tercih yapmak söz
konusu olmayacaktır. Seçim yapma zorunluluğu bazı şeyleri elde edebilmek için başka şeylerden vazgeçmek demektir.
Bir şeyi elde etmek için vazgeçilmek zorunda kalınan şey alternatif maliyet (fırsat maliyetidir.)
• Şu an bu kitabı okurken hangi alternatiflerden vazgeçiyorsunuz? Belki çay içecektiniz, belki bir arkadaşınızı ziyaret edecektiniz. İşte bu kitabı okumanızın fırsat (alternatif) maliyeti en çok yapmak istediğiniz alternatif şeydir. Ya da
hükümetler belli bir döneme ait bütçe olanaklarıyla tüm yatırımları gerçekleştiremezler. Örneğin eğitim alanında yapılması istenen yatırım sağlık alanında harcamaların kısılmasına ve yatırımların
azaltılmasına neden olabilir.
• Fırsat maliyeti kıtlıkla karşı kaşıya bulunan insanların yaptıkları tercihleri önemli ölçüde etkiler. Eğer bir hizmetin fırsat maliyeti artıyorsa insanlar bunu almak istemezler ve bunun yerine daha ucuz olanı ikame etmeye çalışırlar. Burada karşımıza fiyat
çıkmaktadır. Piyasa ekonomilerinde her şeyin bir fiyatı vardır.
Ancak bir malın örneğin arabanın gerçek maliyeti piyasa fiyatı değildir. Çünkü arabanın gerçek maliyeti araba üretimi
nedeniyle vazgeçilen, üretilemeyen diğer şeylerin (buzdolabı, bilgisayar, televizyon…) değeridir. İyi işleyen piyasada bir malın fiyatı ile fırsat maliyeti arasında çok yakın bir ilişki vardır. Bir malı satın almak için vazgeçtiğimiz TL miktarı o mal için parasal fiyattır.
• Bir fincan kahve aldığınızda başka bir şeyi
almaktan vazgeçiyorsanız, vazgeçtiğiniz en iyi şey bir dilim pasta ise bir fincan kahvenin fırsat maliyeti bir dilim pastadır. Bunları değer
cinsinden ölçmede parasal fiyatları
kullanabiliriz. Eğer bir fincan kahve 1 TL ve bir dilim pasta 2 TL ise, bir fincan kahvenin fırsat maliyeti yarım dilim pastadır.
