İçindekiler
Önsöz ... xix
BÖLÜM I KENTSEL VE ÇEVRESEL DEĞERLER Ankara’nın En Önemli Kültürel Bellek Noktası: UNESCO Dünya Miras Ön Listesine Giren Değerlerinden Hacı Bayram Camisi ve Augustus Tapınağı ... 3
Antik Dönemden Günümüze Ulaşabilen Eserler Arasında Kültürel Bellek Açısından Önemli Bilgi Getiren Augustus Tapınağı ve Yazıtlar Kraliçesi ... 4
Medeniyetler Beşiği Ankara’nın Kültür Katmanları ... 5
Ankara’nın Kültürel Belleği İçinde Günümüze Kadar Gelebilmiş Antik Dönem Eserleri: Roma Hamamı, Julien Sütunu, Augustus Tapınağı, Antik Tiyatro ve Ankara Kalesi ... 6
Ankara’nın Zengin Kent Dokusunu, Mimari Eserlerini ve Ticari, Kültürel Geçmişini Belgeleyen ve Günümüze Ulaştıran Eserler ... 10
Ankara’nın Eski Bir Tablosu ... 10
Üçüncü Sur Giriş Kapıları ... 13
Bellek Yitimi: 1881 Bedesten Çevresi Hanlar Bölgesi Yangını ... 13
Aşağı Yüz ... 16
Bellek Yitimi: 1916 Hisarönü Yangını ... 16
Bellek Yitimi: Yok Edilen Hasan Paşa Hamamı ... 18
Bellek Yitimi: 1929 Tahtakale Yangını ... 18
Bellek Yitimi ve Geri Kazanımı: Suluhan (Hasanpaşa Hanı) ... 22
Bellek Yitimi: Karaoğlan Çarşısı, Taşhan Meydanı (Sonraları Hakimiyet-i Milliye / Ulus Meydanı) ... 23
Bellek Yitimi: Ankara; Vadilerini, Bağlarını, Derelerini ve Çaylarını ve Tarihsel Çevresinin Büyük Bir Kısmını Cumhuriyetin Başından İtibaren Kaybetmiştir ... 26
Bellek Yitimi: Yok Edilen Çubuk Barajı ... 27
Yok Edilen Kentsel / Doğal / Kültürel Bellek: Ankara Bağları ... 29
Bellek Yitimi: Yok Edilen Ankara Vadileri, Dere ve Çayları ... 31
Bellek Yitimi: Yok Edilen Hatip Çayı (Bend Deresi) ... 31
Modern Ankara’da Kent Kimliği ve Kentsel Bellek ... 35
Bellek Yitimi: Kızılay Binasının Yıkılması ... 35
Yok Edilen Bir Miras Tarihi Postane Binası ... 37
Bellek Yitimi: Büyük Oranda Yok Edilen ve Yanlış Uygulamalarla Bozulan Ulus Tarihi Kent Merkezi ve Eski Ankara ... 38
Bellek Yitimi: Hacıdoğan Mahallesi ... 43
Sonuç ve Öneriler ... 44
Kaynakça ... 45
BÖLÜM II ANKARA’NIN YOK EDİLEN ESKİ VE CUMHURİYET DÖNEMİ YAPILARI II.1. CUMHURİYET ÖNCESİNDEN KALIP, CUMHURİYET DÖNEMİNDE YOK EDİLEN KAMU YAPILARI ... 51
Dar’ül-Muallimin Mektebi (Maarif Vekaleti) ... 52
Telgrafhane ... 54
Düyun-u Umumiye (Tuz Nazırlığı, Hariciye Vekaleti) ... 56
Taşhan ... 56
Tahtakale (Kaledibi) Hamamı ... 58
Hasan Paşa Hamamı ... 59
Eski İstasyon ... 60
Taşmektep... 61
Sarıkışla ... 63
II.2. CUMHURİYET ÖNCESİNDEN GÜNÜMÜZE KALAN KAMUSAL YAPILAR ... 64
Kamu Yapıları ... 64
Birinci Meclis ... 65
Vilayet Konağı... 66
Şeriye ve Evkaf Vekaleti (Anafartalar Polis Merkezi) ... 68
Direksiyon Binası ... 69
Mekteb-i Sanayi ... 70
Ziraat Mektebi ... 72
Çoban Mektebi ... 73
Akköprü ... 75
İstiklal Mahkemesi ... 77
Gözcü Sokak Yapıları ... 78
Saat Kulesi ... 80
Mehmet Akif Ersoy Evi Müzesi (Tacettin Dergâhı) ... 80
Abidin Paşa Köşkü ... 81
Atatürk Müze Köşkü ... 83
Hanlar ... 83
Hanlar Bölgesi ... 83
Hamamlar ... 96
II.3. ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE 1950’LERE KADAR YAPILANLARDAN, DAHA SONRA YOK EDİLEN KAMUSAL YAPILAR ... 99
Marmara Köşkü ... 101
Marmara Oteli ... 103
AOÇ Jandarma Karakolu ... 104
Atış Poligonu ... 105
Ego Hangarları ... 107
19 Mayıs Stadyumu ... 108
Hipodrom ... 110
Belvü Palas (Birinci Vakıf Apartmanı) ... 113
Vakıf Evleri ... 114
Şehir Bahçesi ve Çarşısı ... 116
Ankara Posta ve Telgraf Merkezi (Büyük Postane) ... 119
Devrim İlkokulu ... 120
İller Bankası... 121
Tekel Genel Müdürlüğü Depo ve İmalathanesi ... 122
Tahıl Siloları ... 123
Elektrik ve Havagazı Fabrikası... 124
Kızılay Binası ... 126
Danıştay ... 127
Vali Konağı ... 128
Su Deposu ... 129
Su Süzgeci ... 130
Baraj Gazinosu ... 130
Sonuç ve Öneriler ... 132
Kaynakça ... 133
BÖLÜM III DOĞAL DEĞERLER Ankara’nın Dereleri ... 142
Yok Edilen Akarsular ve Su Kıyısı Kültürü ... 142
Akarsuların Yeniden Kente Kazandırılması ve Yeşil-Altyapı Oluşturulması ... 154
Kıbrıs Köyü Vadisi - Kentin İbretlik Değerlisi ... 159
Bir Yanda Sınıflandırma, Diğer Yanda Talan ... 160
3 Güzel ... 161
Kaya Karanfili ... 161
Karakavuk... 162
Taş Ocakları... 163
Ankara’nın Çiçekleri - Adıyla Anılan 12 Çiçek ... 164
Bozkırın Güzelleri ... 166
Ankara’nın Tehlike Altındaki Endemikleri ... 166
Güzel ... 166
Tehlikeli ... 166
Düşündürücü... 167
Sevgi Çiçeği, Parlayan Yıldız ... 167
Aysantıbeli Güzelleri - Heyecan Verici Bir Buluşma ... 168
Çit ve Tabela... 173
Bir Çiçek ile Bir Kütüphanesiyle Çamlıdere - Er Geveni ve Son Kale ... 174
Çamlıdere ... 174
Kara Akbabası… ... 175
Müzeleri… ... 176
Bir Çiçek ... 177
Bora Çifti ... 178
Son Kale ... 180
Son Söz ... 180
6 Çiçek - Nefesinizi Kesecek! ... 181
Ankara Çiğdemi... 186
Tükenmesin! ... 186
Ankara Çiğdemi ... 186
Milattan Önce ... 186
500 Yıl Önce... 186
1881 ... 187
70 Yıl Önce... 187
Mow’un Ankara Çiğdemi’ni Tescillemesinden 100 Yıl Kadar Sonra ... 187
Tel Örgüde Sarı Çiğdem ... 187
Bugün ... 188
Ankara Parkları Ankara Çiğdemi’yle Dolsun! ... 188
BÖLÜM IV KENTSEL, TARİHSEL ve ARKEOLOJİK DEĞERLER Augustus’tan Moreau’ya - Ankara’dan Selâmlar ... 190
Doğduğunda Octavius, İmparator Olunca Augustus ... 190
Ağustos Ayı ... 191
Başsız ve Elsiz Heykel ... 191
Ankara Anıtı’ndaki “İcraatın İçinden” ... 191
Anıtsal Bir Hoşgörü Yaklaşımı ... 191
Yazıt Yok Oluyor ... 192
Ankara Tiyatrosu’nda Hadrian Heykeli ... 192
Şair Ovid ... 193
Acis ve Galatea ... 193
Mathurin Moreau ... 193
Ankara’nın Gezgin Heykelleri ... 194
Romantik Bir Yaklaşım ... 195
Hacı Bayram Camisi ve Ankara Anıtı - 590 Yıllık Hoşgörü ... 196
Ulus Meydanı Çevresindeki Yapılara Yönelik Planlama Çalışmaları ve Yıkım Kararları ... 200
Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma-Islah Planlama Çalışmaları ... 200
Ankara Tarihi Kent Merkezi Yenileme Alanı İlanı ... 201
Yenileme Alanı Koruma Planı’nda Ulus Meydanı ve Çevresi İçin Verilen Kararlar ... 202
Ulus Çevresini İçeren Koruma Planları’nın İptali ve Gerekçeleri ... 206
2007 Tarihli Koruma Planı ve İptal Gerekçeleri ... 206
Bakanlar Kurulu Kararı ve 2014 Tarihli Koruma Planı İptal Gerekçeleri ... 209
Son Yıkım Kararı ... 212
Sonuç: Ulus Meydanı Çevresine Yönelik Yıkım Kararları İptal Edilmeli ve Buradaki Mimari Değerler Korunmalıdır ... 212
Hacıdoğan Mahallesi Angora’nın Merkezi ... 215
Öz ... 215
Giriş ... 215
Ankara ve Hacıdoğan Mahallesi Tarihi Gelişim Süreci ... 216
Hacıdoğan Mahallesi’nin Konumu, Ulaşım Bağlantıları ... 220
19. ve 20. Yüzyılda Ankara ve Hacıdoğan Mahallesi Nüfus Gelişimi ve Ticari Yapısı ... 221
Hacıdoğan Mahallesi, Taht’el- Kal’a ve Karaoğlan Çarşıları ... 223
Hacıdoğan Mahallesini Etkileyen 1917 ve 1929 Yangınları ... 225
Planlı Başkent Ankara ve Hacıdoğan Mahallesi ... 234
Hacıdoğan Mahallesi Onarılmayı ve Yeniden Doğmayı Bekliyor ... 238
Kaynakça ... 240
Yahudi Mahallesi - Yok Olmadan Gidin Görün ... 242
Ayakta Zor Duruyor ... 243
Diğer Adı Leblebici Mahallesi ... 244
3 Tarihi Cami ve Sinagog Var ... 245
Şengül Hamamı’nı Bulun ... 246
Ressam Muhammed’in Evi ... 247
Yahudi Mahallesi - Yanıyor Yine! ... 248
Zor Günlerde Yahudi Mahallesi ... 249
İlya Araf ... 249
Emir Büyük Yerden! ... 250
Gece ... 251
Birileri Yakıyor ... 251
Yok Olmadan... 251
Ankara’nın Bir Bilinmeyeni Üçüncü Sur Duvarı ... 252
Ankara - Bu Kez Suluboya! ... 259
Kartpostallardaki Suluboya Ankara – Deniz Oslu ... 260
Kale’deki Ressam Amca – Kemal Çelik ... 261
Çocukluğunun Mahallesini Resmeden Mimar – Kadri Kalaycıoğlu ... 262
Ankara’nın Değerleri ... 263
Ankara Kalesi - Kısaltılmış Tarihi ve Bir Geziyle ... 264
Kısaltılmış Tarih ... 264
Akkale ... 264
İçkale ... 264
İmparatorlar ve Onarımlar ... 265
1073 ... 265
Sultanlar ve Onarımlar ... 265
1640 ... 265
1932 ... 266
Günümüz ... 266
Evleri ... 266
Gezi ... 267
Anadolu Medeniyetler Müzesi ... 267
Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi ... 267
Ankara Rahmi M. Koç Müzesi ... 268
Kafe Taş Bebek ... 269
Kale ... 269
Ankara Kalesi - Güzel Şeyler Oluyor! ... 270
A’dan Z’ye Ankara Kalesi ... 271
Hummalı Çalışma ... 272
İnşaatlar Bitince ... 274
Ankara Kalesi’nde Güzel Şeyler Oluyor! ... 275
Kapaktaki Kale ... 277
Ankara İç Kale Dokusu Onarılıyor ... 278
Ankara Kalesi Surları ve Dokusu (Ernest Mamboury) ... 280
Ankara Kaleiçi’nde Korumaya Yönelik Planlama Çalışmaları ... 281
Seçenek 1: Kale ve Civarının Gelişme ve Korunmasını İmar Planı ve Eski Eserler Kurumu Kararları ile Denetlemek ... 282
Seçenek 2: Koruma Amaçlı Yasaklama Kararları Yanı Sıra Kamunun Çevre Kalitesini Yükseltici Etkinlikler Yapması ... 283
Seçenek 3: Yapıların Restorasyonuna Sübvansiyon Vermek ... 284
Seçenek 4: Kale’deki Yapıları Kamulaştırarak Kamu Eliyle Restore Etmek ... 284
Ulus ve Kaleiçi Koruma Planlama Yarışmaları... 285
Taç Vakfı’nın Onarımları ... 288
Ankara Tarihi Kent Merkezi Yenileme Alanı İlanı ... 291
Ankara BŞB Kültür ve Tabiat Varlıkları Dairesi İç Kale 1 ve 2. Etaplar Sokak Sağlıklaştırma Projesi ... 293
Öneriler ... 295
Kaynakça ... 296
İnternet Kaynakları ... 296
Sanatçılarıyla Pilavlıoğlu Hanı ... 297
Modern Çarşı Yangını ... 302
Yangında İlk Kurtarılacak Kente Ait Tarihi Değerlerdir ... 302
Sulu Han Karşısında Hal’in Bulunduğu Yerde Yangın Öncesinde Tahtakale Hanı ve Çarşı Sokakları Bulunuyordu ... 303
Geleceğe Yönelik Görüş ve Öneriler ... 306
Kaynakça ... 308
Anafartalar Çarşısı - Çarşı’ya Yazılan Masal ... 309
Esnaf ... 309
Boş Dükkânlar ... 309
Olsa ... 310
Etkinlikler ... 311
Bir Sanatçıya Bir Hafta ... 312
Masalın Sonu ... 314
Ankara - Sanat ve Kültürün Başkenti Olmak! ... 315
Mahmud Paşa Bedesteni ve Kurşunlu Han’dan Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ne ... 322
Ankara Rahmi M. Koç Müzesi ... 330
Bir Handan Diğerine, Zincirleme Müze ... 330
İkinci Beyazıt Han ve Torunu Kanuni Sultan Süleyman Han ... 330
Birkaç İsim ... 330
Özel Köşeler ... 334
Putti Çeşmesi - Kızılay’da Bir Çeşme ... 337
Val d’Osne Heykelleri… Ankara’da Meydan, Cadde Hatta Depo Demiyor, Dolaşıyorlar! ... 337
Bir Başka Ankara Gezgini: Anıtsal Putti Çeşmesi ... 338
Tombul Çocuk ... 339
Üst Bölüm ... 339
Alt Bölümde 4 Çocuk ... 340
Brüksel’in Ünlü Çiş Yapan Erkek Çocuk (Manneken Pis) Heykeli ... 341
Yani! ... 341
Krippel’in Heykellerinde Bitmeyen Mücadele ... 342
Ankara Kent Müzesi ... 345
Sınıflandırma ... 345
Başkent, Merkez, İlkler ... 346
Ankara Kent Müzesi ... 348
Burhan Alkar - Asırlık Sanat Çınarı ... 349
1920-30’lar ... 350
1960’lar ... 350
1970’ler ... 351
1980’ler ... 352
1990’lar ... 352
2000’ler ... 353
2010’lar ... 353
Dünya Barış Günü ... 353
Atölyesine Gidin ... 354
Refik Saydam ve Hıfzıssıhha Enstitüsü - Tıkır Tıkır Çalışan Bilim Yuvasını Yitirmenin Üzüntüsü ... 355
Louis Pastör ve Abdülhamit ... 355
Refik Saydam ... 356
Hıfzıssıhha ... 358
Dr. Bülent Kalıpçı ... 359
1990’lı Yıllar ... 360
2000’li Yıllar ... 361
2020 ve Sonrası ... 361
Sıhhiye Semti ve Refik Saydam ... 361
Anlamadığım Ama Emin Olduğum ... 362
Kaynakça ... 362
26-30 Ağustos ... 364
Zafere Giden Yürüyüş ... 364
Büyük Yürüyüş ... 364
Dikkat Çekmeden! ... 365
Çankaya’daki Köşk’te Çay Partisi Bir de Ardından Resmikabul ... 365
Büyük ama Sessiz Yürüyüş ... 365
Çankaya’daki Köşk’te Vedalaşma ... 366
Savaşa 5 Kala Cephede Çalıkuşu ... 366
Son Söz Nazım Hikmet’in Olsun! ... 367
Kutlu Olsun! ... 367
Mustafa Ayaz Tablosuyla 30 Ağustos - Tablodaki Zafer Coşkusu ... 368
Bir Atatürk Tablosu ... 369
Kızlar ... 369
Halk ... 369
Kale ve Kağnılar ... 370
Süvariler ... 370
Atatürk ... 371
Bütün Olarak Tablo ... 372
30 Ağustos Kutlu Olsun ... 372
1. ve 2. Meclis - Aaa, Atatürk Locada! ... 373
İlk İki Meclis ... 373
40 Adımda 40 Yıl ... 373
Haydi! ... 374
Kurtuluş Savaşı Müzesi ... 374
Cumhuriyet Müzesi ... 375
Tutun Nefesinizi! ... 377
Bağ Evi ve Direksiyon Binası - Gecenin Karanlığında Bir Çift Işık ... 378
Direksiyon Binası ... 378
Fikriye Hanım ... 378
Bağ Evi ... 379
Zorlu Günler ... 379
Gecenin Karanlığında Bir Çift Işık ... 379
İki Müze ... 380
Gözleriniz Dolacak ... 381
1. Meclis - Tablolarla Zaman Yolculuğu (1) ... 382
1. Meclis - 100. Yılında Bayramların, Önemli Kararların Mekânı (2) ... 388
1919’un Son Günleri ... 388
1920’nin 23 Nisan’ı ... 388
Bugün ... 389
Koridordaki Tablolar ve Zaman Yolculuğu ... 389
Bayramların Mekânı ... 390
Ankara’da Ahilik - Mekânları ve Bir Ahiyle ... 392
Kale’de Gezintiye Çıkın, Ahiliği Görün ... 395
YAZARLAR ... 397
