SANAYI DEVRIMI
Turizmin kitleselleşmesi açısından Sanayi Devrimi en önemli kırılma noktasıdır. Turizmin kitleselleşmesi
açısından, ücretli izinler ve boş zaman en önemli faktörlerdir.
Turizmin hızla yayılarak kitleselleşmesi açısından üç
kırılma noktası, 1930’lu yıllar, 1950’li yıllar ve 1980-
1990’lı yıllar sayılabilir
ÖZET 2
Turizmin olgusunun gelişiminin tarihsel temellerini
tanımlamak Turizm olgusunun gelişiminin arka planına bakıldığında, MÖ 4000’li yıllara, Sümerlere kadar geri gitmek mümkündür. Sümerler tekerleği ve yazıyı bulan
toplum olarak ticaretin, iletişimin ve ulaşımın gelişmesine önemli katkılar sağlamıştır. Tekerleğin bulunmasıyla,
ulaşım ve seyahat kolaylaşmıştır. Yazının bulunmasıyla da iletişim ve haberleşme kolaylaşmıştır ve buna bağlı olarak ticaret gelişmiştir. Ticaretin gelişmesi ise sonuçta
yolculukların ve seyahatlerin artmasına yol açmıştır.
Yukarıda söz konusu edilen tüm gelişmeler, ilk çağlarda
ilkel düzeyde de olsa turizm faaliyetinin ortaya çıkışı ve
gelişimi olarak kabul edilebilir.
İlk Çağda turizmin ne anlama geldiğini açıklamak ilk Çağda gezi ve seyahat faaliyetleri daha çok dinsel, ticari ve sağlık ile ilgili
gerekçelerle gerçekleşmiştir. Ticaret amacıyla yapılan yolculuklar ilk çağlardaki seyahat faaliyetlerinin en önemli nedenleri arasındadır.
Kutsal yerlerin ziyaret edilmesi, festivaller, sağlık amaçlı ziyaretler de ilk Çağda gerçekleşen seyahatlerin diğer önemli nedenleri
arasındadır. ilk Çağda günlük yaşamdaki birçok olay, din ve
kutsallıkla açıklandığından, kutsal yerlerin ziyaret edilmesi; kutsallık ve dinsel bir nitelik taşımasının yanı sıra sağlık, eğlenme, spor gibi amaçlar› da taşıyordu. Başka bir deyimle, kutsallık ve dinsellik,
sağlık, spor, eğlence iç içe geçmiş durumdaydı. Kutsal yerlerin
ziyaret edilmesi aynı zamanda bir festival ve spor müsabakasının yapıldığı zamana rastlıyor ve böylelikle dinsellik, spor ve eğlence
aynı zamanda gerçekleşiyordu. Dolayısıyla, ilk Çağdaki seyahatlerin
böyle iç içe geçmiş amaçları kapsayan nitelikleri vardı.
Antik Çağda turizmin gelişimini açıklamak. Antik çağlarda seyahat faaliyetlerinde görece bir artışı olduğu görülmüştür. Özellikle Roma döneminde tüm Anadolu’yu ve hatta Avrupa’dan irana kadar olan geniş bir coğrafyayı kapsayan bir alanda yollar, hanlar ve diğer konaklama tesisleri yapılmıştır. Ticaretin yanı sıra
olimpiyatlar, festivaller ve diğer etkinlikler gezi ve seyahatlerin temel nedenlerini oluşturmuşlardır. Didim’deki Apollon Tapınağı, Milet, Bergama, Efes gibi şehirler en çok ziyaret edilen şehirler arasında yer almıştır. Antik Çağda Efes şehrini çeşitli
etkinliklerden dolayı yılda 700.000 kişi ziyaret etmiştir. Antik Çağda Anadolu ve çevresi dinsel, siyasi ve ekonomik anlamda Avrupa ve Asya’nın merkezi olmuş ve bunun sonucunda oldukça hareketli bir dönem yaşamıştır. Bu hareketlilik doğal olarak o dönemde birçok ziyaretçinin bölgeyi ziyaret etmesini sağlamış ve
bugünkü anlamına benzer bir anlamda Anadolu adeta bir turizm merkezi olmuştur denilebilir.
Orta Çağda turizmin anlamını tanımlamak Orta Çağda turizm faaliyetlerinde belirgin bir gerileme görülür. Bunun başlıca nedeni, Batı Roma ımparatorluğunun yıkılması ile
birlikte, bu imparatorluğun sağladığı kontrol ve otorite ve buna bağlı olarak yol
güvenliğinin ortadan kalkmış olmasıdır. Yol güvenliliğin ortadan kalkması ise gezi ve seyahat eğilimlerinin azalmasına yol açmıştır. Ayrıca, Roma dönemimde geçerli olan gezme, eğlenme, seyahat gibi hayattan zevk almaya yönelik eğilimler, Roma
imparatorluğunun yıkılmasının ve Hristiyanlığın etkisiyle azaltmaya başlamıştır. Çünkü Hıristiyanlık, Roma dönemindeki din anlayışından farklı olarak insanların günlük
yaşamlarına ayrıntılı olarak müdahale ediyor ve nasıl davranmalarına ilişkin kurallar ortaya koyuyordu. Bu kurallar insanların başka baz› alanlarda olduğu gibi, gezi ve seyahat alanında da hareketlerini kısıtlıyordu. Yukarıda sözü edilen dinsel gerekçe, Hristiyanlığın ilk dönemlerinde gezi ve seyahatlerin kısmen azalmasının diğer bir
gerekçesidir. Ancak daha sonraları, Hristiyanlıkta olduğu gibi Müslümanlıkta da kutsal olarak kabul edilen yerleri ziyaret eğilimlerinde yeniden artış görülmüştür. Dolayısıyla Orta Çağda turizm, daha çok dinsellikle temellenmiş seyahatlerle sınırlı kalmıştır,
denilebilir.
Osmanlıda turizm faaliyetlerinin anlamını açıklamak Osmanı nın gelişim döneminde, Osmanlıda gezi ve seyahatlerde önemli gelişmeler olduğu
gözlenmektedir. Ana ticaret yollarının kesişimin de yer alan Anadolu’da yol güvenliğini sağlamak çok önemliydi. Bundan dolay›, bu dönemde, Roma döneminde olduğu gibi, tüm Anadolu coğrafyasında ve hatta Avrupa’dan Asya’ya kadar geniş bir coğrafyada yol ağları kurulmuş, bu yolların
güvenliğini sağlamaya yönelik önlemler alınmış, konaklama gereksinimini sağlamaya yönelik olarak hanlar, hamamlar ve kervansaraylar yapılmıştır.
Tüm bu gelişmeler Osmanlı döneminde seyahat ve yolculukların artmasına
ve Anadolu’nun, Roma döneminde olduğu gibi, yeniden dinsel, ekonomik
ve siyasi olarak hareketli bir merkez olmasının sağlamıştır. Dolayısıyla
Osmanlı dönemde, ticaretin gelişmesinin yanı sıra, kutsal yerlerin ziyaret
edilmesi en önemli gezi ve seyahat nedenini oluşturmuştur.
Endüstriyel toplumda kitlesel turizmin ortaya çıkışını ve gelişimini açıklamak Kitlesel turizmin asıl ortaya çıktığı dönem, endüstri devrimi sonrasıdır. Endüstri devrimi ile birlikte, ücretli izinlerin ve boş zamanların ortaya çıkması sonucunda geniş kitleler, tatil amacıyla seyahatlere çıkmaya başlamışlar ve bu seyahatler ilk kitlesel turizm deneyimlerini oluşturmuşlardır. Turizmin kitleselleşmesi açısından üç kırılma noktasından söz edilebilir. Bunlardan birincisi 1930’lu yıllardır. 1930’lu yıllarda birçok Batı Avrupa ülkesinde sekiz saatlik iş günü, beş günlük çalışma haftasının yanı sıra, iki haftalık yıllık ücretli izin yasal bir hak olarak kabul edilmiş ve bunun sonucunda, para ve boş zaman kazanan çalışanlar, tatile çıkma olanağı bulabilmişlerdir. Turizmin kitleselleşmesi açısından ikinci kırılma noktası ise 1950’li yıllardır. Bu yıllarda, Batı toplumlarında oluşan hızlı sanayileşme ve artan refah
sonucu, daha çok sayıda insan tatile çıkma eğilimine girmiştir. Üçüncü kırılma noktası ise 1980’li ve 1990’lı yıllardır. Bu yıllarda sanayileşme ve toplumsal refah artılı, artık Batı dışlı toplumlar için de söz konusu olmaya başlamıştır. Bu
toplumlarda da artan toplumsal refah sonucunda, çalışan sınıflar tatile çıkmaya ve turizm kitleselleşmeye başlamıştır. Sonuç olarak turizmin kitleselleşmesi ve
toplumsal bir olgu hâline gelmesi, büyük ölçüde Sanayi Devrimi sonucunda ortaya çıkan gelişmelerle yakından ilgilidir. Sanayi Devrimi sonucunda çalışan sınıfların ücretli izin haklarını elde etmesi ve boş zaman kazanmaları, tatilin ve bunun
sonucunda kitlesel turizmin ortaya çıkmasının temel nedenini oluşturur.
Turizm sosyolojisi
Turizm, boş zaman ve rekreasyon
• BOŞ ZAMAN NEDiR ?
• REKREASYON NEDiR ?
• YENİ BiR TURiZM TÜRÜ OLARAKSPOR TURiZMi
• BOŞ ZAMAN VE REKREASYONUN
• TURİZM
PLANLAMASINDAKi YERi
TURIZM, BOŞ ZAMAN VE REKREASYON
En basit ve geniş tanımıyla boş zaman, bireylerin çalışma ve yaşamsal ihtiyaçlarını karşılamak için ayırdıkları süreler dışında kalan zaman›
kapsamaktadır. Boş zaman, bireyin özgürce kendi kişisel ilgi alanlarına yöneldiği ve zorunluluğu olmayan etkinliklerde bulunabildiği süreyi
kapsamaktadır. Dolayısıyla boş zamanın sınırları açısından iki belirleyici unsur, çalışma hayatında geçen süre ve yaşamsal ihtiyaçların, örneğin yeme-içme, uyku, temizlik, sağlık ve diğer temel gereksinimlerin
karşılanmasında geçen süredir. Boş zaman kavramının tanımlanmasına yönelik bilimsel yaklaşımlar tarihsel olarak farklılık ve gelişim
göstermektedir. Bu gelişim, hem toplumsal hayattaki hem de bilimdeki
gelişmelere paralel olarak ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla, boş zaman
kavramının kapsamını ve derinliğini daha iyi ortaya koyabilmek için bu
tarihsel gelişime değinmek yerinde olacaktır.
REKREASYON NEDIR?
Rekreasyon kavramı en genel anlamıyla bireylerin boş
zamanlarında gönüllü olarak katıldıkları fiziksel etkinliklerin
tamamını karşılamaktadır. Orel ve Yavuz’a göre “Bu etkinlikler, müzikal uğraşılar, sportif etkinlikler, oyunlar, sanatsal etkinlikler, hüner gerektiren etkinlikler, doğa etkinlikleri, sosyal ve kültürel etkinlikler olarak genel başlıklar altında toplanabilir” (Orel ve
Yavuz, 2003). Rekreasyon kavramının boş zaman kavramından ve boş zaman etkinliklerinden temel fark› boş zaman etkinliklerinin eğlence ve dinlenceye odaklanmasına karşılık rekreasyonun
bireylerin doğrudan katıldığı, fiziksel olarak da aktif olduğu ve
sonucunda ruhsal ve fiziksel bir yenilenme yaşadığı etkinlikleri
kapsamasıdır.
REKREASYON KAVRAMININ TEMEL IŞLEVLERI
• Fiziki sağlık gelişimi yaratır.
• Ruh sağlığı kazandırır.
• insanı mutlu eder.
• insanı sosyalleştirir.
• Kişisel beceri ve
yeteneğin gelişmesini sağlar.
• Yaratıcı gücü geliştirir.
• Çalışma başarısı ve iş verimini artırır.
• Toplumsal dayanışma ve bütünleşmeyi sağlar.
• Ekonomik hareketi geliştirir.
• Demokratik toplumun
yaratılmasına imkân sağlar.
SPOR TURIZMININ BELIRLEYICILERI
• Spor katılımcısına faydaları
• Turist için faydaları
• Spor katılımcısı ve turistlere karşılıklı faydaları
• Ekonomik ve toplumsal kalkınma
• Spor-turizm bağlantısının olumsuz yönleri
ÖZET 3
Boş zaman kavramının turizmin gelişmesindeki rolünü
tanımlamak Boş zaman kavram› turizm etkinliklerinin zaman ve mekân açısından örgütlenmesinde doğrudan rol
oynamaktadır. Sanayi Devrimi sonucu ortaya çıkan modern toplumda çalışma sürelerinin günlük, haftalık ve yıllık olarak düzenlenmesi sonucunda bireyler boş zaman etkinliklerini hafta sonlarında ve iki haftalık yaz tatillerinde
değerlendirmek zorunda kaldılar. Turizm sektörü de buna
paralel olarak yaz aylarındaki iki haftalık tatil süreleri için
kitle turizmi, kısa süreli hafta sonu boş zamanları için ise
alternatif turizm seçeneklerini yarattı.
Rekreasyon kavramının ortaya çıkışını ve gelişimini
açıklamak Rekreasyon kavramı, yenilenme anlamı taşımakta ve boş zamanlarda gönüllü olarak gerçekleştirilen fiziksel
etkinlikleri kapsamaktadır. Açık ve kapalı alan etkinlikleri olarak ayrılan bu etkinliklerden özellikle açık alanda
yapılanlar bireyin fiziksel ve ruhsal yenilenmesine fırsat
sunmaktadır. Modernleşme ve kentleşme sürecinde giderek
doğadan daha fazla kopan ve fiziksel etkinlikleri kısıtlanan
bireyler için rekreasyon gündelik hayatın vazgeçilmez bir
parçasıdır; birey ancak bu koşul altında yenilenme sürecini
tamamlayabilir.
Rekreasyon kavramının turizmin çeşitlenmesindeki rolünü tanımlamak Rekreasyonun farklı türleri bulunmaktadır: Açık alan, kapalı alan,terapötik, sağlık turizmi ve giderek
yaygınlaşan spor turizmi başlıca türler arasında sayılabilir.
Bütün bu rekreasyon türleri bireyin çalışma ve ev hayatının dışında, yaşamalanının ötesinde bir biçimde yapılmaktadır.
Turizm sektörü konaklama, ulaşım altyapısı ve sunduğu tamamlayıcı hizmetler ile bireylerin rekreasyon
etkinliklerinden faydalanmasını sağlamaktadır. Dolayısıyla
rekreasyon ve turizm arasında karşılıklı ve tamamlayıcı bir
ilişki bulunmaktadır.
Turizmin gelişmesinde yeni yaklaşımların önemini
açıklamak Turizmin gelişmesinde boş zaman ve rekreasyon kavramlarına bağlı olarak ortaya çıkan yeni yaklaşımlar,
alışılmış deniz-kum-güneş temelli kitle turizminin bireylerin turizm taleplerini karşılamakta yetersiz kaldığını
göstermektedir. Bu nedenle turizm sektöründe boş zaman ve rekreasyon etkinliklerine yönelik yeni yaklaşımlar yeni turizm türlerinin de popülerlik kazanmasına yol açmaktadır.
Bu yeni türler içinde rafting, dağcılık, mağaracılık, yürüyüş
sporları ya da bisiklet sporları yer almaktadır.
Boş zaman ve rekreasyon kavramlarının turizm
planlamasındaki katkısını tanımlamak Boş zaman ve
rekreasyon etkinlikleri turizm sektörünü besleyecek yeni talepler yaratmaktadır. Bu taleplerin en iyi şekilde
değerlendirilmesi için turizm sektörünün gelişiminde etkin olan politik aktörler, piyasa aktörleri, bağımsız kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşlarının iş birliği içinde hareket ederek
turizm planlaması yapmalar› gerekmektedir. Ancak bu
planlama yapılırken boş zaman ve rekreasyon etkinliklerinin
doğal ortamlara bağlı olduğu düşünülerek sürdürülebilirlik ve
çevre koruma prensiplerine uyulması önem taşımaktadır.
KAYNAKÇA
Prof.Dr. Muammer Tuna ve Doç.Dr. Aslıhan Aykaç Yanardağ , Turizm Sosyolojisi, Anadolu Üniversitesi, 1.baskı,2012
