Çavdar mahmuzu hastalığı
Çavdar mahmuzu çok eski zamanlardan beri insanlar
tarafından bilinen bir hastalıktır.
Çavdar bitkisinin başaklarında sklerotiler oluşur.
Sklerotlar zehirli alkaloidler ihtiva
ederler.
Ergot alkaloidleri olarak tanınan bu
maddelerin farmakoloji ve toksikolojide
önemli bir yeri vardır.
Ergot zehirlenmelerinde bulantı, kusma, baş dönmesi, sara nöbetleri, göğüste
sıkışma, uyuşukluk, görme bozukluğu
ve kısa zamanda da ölüm meydana
gelebilir.
Hastalık etmeni fungus Claviceps purpurea üç farklı morfolojik yapı oluşturur: konidi, sklerot ve
peritesyumlar içeren başcık (stroma).
Konidiler tek hücreli, yumurta
şeklinden küresele kadar şekilli olup
renksizdirler.
Sklerotlar soğuk işlemden sonra neme
tepki vererek filizlenmeye başlarlar ve saplı stromalar her bir sklerotiumdan gelişir.
StromaIar 2-20 mm uzuniuğunda olup çevresine gömülü şişe şeklindeki
peritesyumlar perifer kısmında yer alırlar.
Peritesyumlar çok sayıda askus ve
askospor içerirler.
Claviceps purpurea ile bulaşmış bitki
çiçekleri normal daneIer yerine sklerotlar
oluşturur. Sklerotlar soğuğa ve kuraklığa
dayanıklıdır. Hasat zamanında ya da tarlanın kenarında yaşayan yabani bitkilerin
hasta başaklarından dökülen sklerotlar
toprakta kışı geçirerek uzun süre hiç zarar
görmeden kalır.
Stroma içinde olgunlaşan peritesyumlardan
askosporlar tabiata yayılır. Askosporların
oluşumu ve dağılması çavdarın çiçeklenme
dönemine denk gelir.
Çavdar mahmuzu hastalığı çiçek
enieksiyonu yapar.
Hastalık ile mücadelede sklerotları tamamen ayıklanmış temiz tohum kullanılmalıdır.
