Erken Müdahale Programlarına
Giriş
Erken Müdahale Programları
–
Erken çocukluk müdahalesi, terimi hem erken müdahaleyi hem de okul öncesi özel eğitimi kapsamaktadır.
– Erken çocukluk müdahalesinin erken müdahale (doğumdan 3 yaşına kadar) ve okul öncesi özel eğitimi (3-5 yaş arası) olarak ikiye ayrılması ABD’ye özgüdür; diğer çoğu ülkede erken müdahale, doğumdan 6 yaşına kadar ve bazı durumlarda ise 8 yaşına kadar olan müdahaleyi kapsamaktadır.
– ABD’de de federal yasa, erken müdahaleyi çocukların doğumundan 36 aya kadar olan hizmetler olarak tanımlamaktadır. Erken
müdahale, yetersizliği olan, gelişim geriliği olan ya da gelişim geriliği riski bulunan çok küçük çocukların özel gereksinimlerini karşılamak için bebekler ve oyun çağı çocuklarına (0-36 ay) ve ailelerine sunulan hizmetlerdir.
– ABD’de de çocuklar, iki dalga halinde erken müdahaleye katılma eğilimi göstermektedir: bunlar 6 ile 12. aylar ve 18 ile 24. aylar arasındadır: İlk grup genellikle durumu tanılanmış olan (örneğin, Down sendromu), ikinci grup ise genellikle gelişimsel geriliği olan çocuklardır.
– IDEIA/YOBEY (2004), eyaletlerin öncelikle aile eğitimi, danışmanlık ve ev ziyaretleri olmak üzere özel öğretim; dil konuşma patolojisi;
iş-uğraşı terapisi ve fizyoterapi gibi 14 farklı hizmeti sağlamasını gerektirmektedir.
– 2012 yılı itibari ile doğumdan 2 yaş sonuna kadar olan 333,000 çocuk (bu yaş grubu çocuk popülasyonunun %2.8’ini oluşturmaktadır) 50 eyalette ve başkent Washington’da erken müdahale hizmeti almaktadır. Erken müdahaleye dahil olan çocukların %87’den fazlası öncelikli erken müdahale ortamı olarak evlerinde, %76’sı toplum-temelli ortamlarda (örneğin, çocuk bakımı), %5.1’i ise diğer
ortamlarda (örneğin, klinik, yetersizliği olan çocuklar için sınıflar) hizmet almaktadır.
– Türkiye’de erken müdahale hizmetlerinden yararlanan çocuk sayısı konusunda istatistiki bilgi bulunmamaktadır.
Erken Müdahale Programları
– Gelişimsel yetersizliği bulunan ya da risk altında olan küçük çocuğun ve ailesinin gelişimini desteklemek üzere müdahalelerde bulunmak ve bu müdahalelerin mümkün olan en kısa sürede çocuğa ve ailesine ulaşmasını sağlamak yaşamsal bir öneme sahiptir.
– Sunulacak müdahalelerin iyi planlanmış olması ve sistematik bir yaklaşımla kanıta dayalı uygulamaları içermesi hem çocuk ve ailesine hem de topluma sağlayacağı yararlar açısından ayrı bir önem taşımaktadır.
– Erken müdahalenin; ülkemiz alanyazınında “erken sağaltım, erken eğitim, erken çocuklukta özel eğitim, erken özel eğitim hizmetleri” gibi çeşitli isimlerde tanımlandığı; dünya literatürüne baktığımızda ise “early
intervention, early childhood intervention, early childhood special education, early special intervention, preschool special education” terimlerinin kullanıldığı görülmektedir.
– Bununla birlikte “erken müdahale” kavramı, bu çocuk ve ailelerine yaşamın ilk altı yılında yapılan müdahaleleri ve sunulan hizmetleri kapsayan genel bir terim olarak kullanılmaktadır. Bu bağlamda, erken müdahale ya da erken çocuklukta özel eğitim kavramı; özel eğitim alanında tarihsel kökenleri olan, erken çocukluk eğitiminden ise öğretim yöntemlerine yer veren ayrı bir alan olma özelliği taşımaktadır.
– Diğer yandan; erken müdahale alanı kendine özgü çalışma alanı, değerleri, amaçları ve ortaya çıkış nedenleri ile
kendi içerisindeki etkililik uygulamalarıyla kendi profesyonel literatürü ve araştırmaları olan bir alandır.
Erken Müdahale Programları
– Erken müdahale; yaşları 0 ila 5/6 yaş arasında değişen gelişimsel yetersizliği ya da risk altında olan çocuklara disiplinlerarası bir hizmet anlayışı ile müdahalede bulunulması sürecidir. Bu süreçte sunulan müdahaleler ile gelişimsel yetersizliği ya da risk altında olan çocuğun gelişimini ve sağlığını desteklemek, var olan yeterlikleri arttırmak, sınırlılıkları ortadan kaldırmak ya da azaltmak, olası bir yetersizliği önlemek, ebeveynlik becerilerini ve genel aile işlevlerini geliştirmek amaçlanmaktadır.
– Diğer yandan, erken müdahale sürecinde gelişimsel yetersizliği ya da risk altında olan çocuğu ve ailesini etkileyen olumsuz durumları en aza indirmek, yaşam kalitelerini ise en üst düzeyde desteklemek üzere farklı alanlardaki personellerin işbirliği ile önleme ve müdahale çalışmaları gerçekleştirilmektedir.
– Bu bağlamda, erken müdahale hizmetlerinin temelini gelişimsel yetersizliği ya da risk altında olan çocuğun ailesini, çocuklarının gelişimini nasıl geliştirebilecekleri noktasında desteklemek ve güçlendirmek üzere sunulan müdahaleler oluşturmaktadır.
– Diğer bir deyişle, erken müdahale sürecinde çocuğun ailesinden ya da içinde bulunduğu çevreden ayrı düşünülemeyeceği gerçeğinden yola çıkılarak ailenin kapasitesini arttırmak yönünde müdahaleler gerçekleştirilmektedir.
– Nitekim Guralnick (2005) erken müdahaleyi; çocuklarının gelişimlerini, sağlıklarını ve güvenliklerini en iyi şekilde destekleyebilmek adına ebeveyn-çocuk etkileşimlerini odağına alarak, aileyi çocuklarına nasıl deneyimler ve fırsatlar sunacakları noktasında güçlendirmeyi amaçlayan bir sistem olarak
tanımlamaktadır.
– Bailey vd. (1999) tarafından erken müdahale; ayrı bir olay değil, aksine hem gelişimsel yetersizliği olan çocuğun hem de ailesinin gelişimini ve
davranışlarını destekleme ve eğitim sunma olmak üzere yerine getirilmesi gerekilen bu iki temel görevin üzerinde yoğunlaşan son derece etkileşime ve karşılıklı iletişime dayanan kapsamlı süreçler bütünü olarak tanımlanmaktadır.
– Dunst (2007) ise erken müdahaleyi, ebeveynleri ve diğer birincil bakıcıları gelişimsel yetersizliği olan küçük çocuklarının diğer bireyler ve nesnelerle kurduğu etkileşimlerinde uygun sosyal davranışları edinmeleri ve bunlara şekil vererek yeterlilik kazanmaları için desteklemek ve güçlendirmek üzere kapasitelerinin arttırılması süreci şeklinde tanımlamaktadır.
Erken Müdahale Programları
– Erken müdahale, gelişimsel yetersizliği ya da risk altında olan çocuğun normal gelişim gösteren akranları ile bir arada olduğu doğal ortamı olan toplumsal (okul vb.) ve ev ortamında alanında uzman olan ve yetişmiş personeller tarafından sunulan birtakım
müdahaleleri içermektedir.
– Erken müdahale süreci ile doğum öncesi dönemi de kapsayacak şekilde yaşamın ilk yılları olan 0-5/6 yaş arası dönemde ev ziyaretleri ile başlayan ve çocuğun yüksek kalitede kurum temelli erken çocukluk eğitimine devam etmesini öngören bilimsel temelleri olan uygulamalar gerçekleştirilmektedir.
– Bu bağlamda, çocuğun ailesini ve çevresini de sürece dâhil ederek çocuğu bir bütün olarak ele alan, disiplinerarası bir yaklaşımla bir grup profesyonel tarafından planlanan müdahaleler sunulmaktadır.
– Bu müdahaleler; alanında yetişmiş olan personeller tarafından kalıcılık, bilgi ve öneri sunma, periyodik aralıklarla değerlendirme, ev ziyaretleri, ebeveyn destek grupları, ev ya da kurum temelli uygulamalar, koçluk, aile danışmanlığı ya da diğer özelleşmiş terapiler şeklinde sıralanabilir.
– Amerika Birleşik Devletleri ve diğer pek çok ülkede bu müdahalelerin alanında yetişmiş olan özel eğitim uzmanı, dil ve konuşma terapisti, odyolog, psikolog, iş-uğraş terapisti, sosyal hizmet uzmanı, hemşire, aile terapisti, pediatri uzmanları ve diğer alan doktorları (çocuk nöroloğu, çocuk doktoru vb.) tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir.
– Bu bağlamda; erken müdahale süreci, birbirinden farklı özelliklere sahip olan her bir çocuk için bireyselleştirilmiş bir program
geliştirmeyi amaç edinen ve bu kapsamda hizmet sunanları, yasa geliştiricileri, araştırmacıları ve ebeveynleri işbirliği içerisinde
çalışarak sunulacak hizmetleri planlamaya ve yürütmeye sorumlu tutan bir sistemdir.
Erken Müdahale Programları
Erken müdahalenin en temel amaçları
– Genetik ve biyolojik sorunların üstesinden gelme veya sorunları minimuma indirmek
– Ebeveynlere ve tüm aile bireylerine yeni duruma uyum sağlamaları ve çocuk ile uzun süreli nitelikli bir etkileşim kurabilmelerine yönelik bilgi, destek ve öneriler sunmak
– Gelişimin tüm alanlarında çocuğu destekleyecek uygun gelişimsel deneyimler sunmak ve çocuğun içinde bulunduğu çevreyi zenginleştirmek
– Ebeveyn-çocuk etkileşimini desteklemek, uygun olmayan etkileşimsel davranışları önlemek – Mümkün olduğunca gelişimin farklı alanlarında çocuğun bağımsızlık kazanmasını sağlamak – Müdahale stratejilerini mümkün olduğunca doğal ortamda ve çocuğun günlük rutinlerinde
uygulamak ve bilimsel dayanağı olmayan uygulamalardan uzak durmak
Erken Müdahale Programları
– Günümüzde erken müdahale ile amaçlananların daha kapsamlı hale geldiği ve farklılaştığı görülmektedir.
– Bu bağlamda, erken müdahale sürecinin en temel amacının “çocuğun yaşam boyu öğrenmesi için bir temel oluşturmaya hizmet etmek” olarak boyut değiştirdiği görülmektedir
– Nitekim sunulan erken müdahale hizmetlerinin çocuk için işlevsel olması, çocuğun var olan tüm potansiyelini açığa çıkarması, çocuğun aile ve okul ortamına ve topluma tam katılım sağlamasını ve iyi bir yaşam kalitesine sahip olmasını destekleyecek nitelikte olması gerektiği savunulmaktadır.
– Bu bağlamda, özellikle günümüzde erken müdahalenin etkililiğini tartışmak yerine, küçük yaş grubundaki gelişimsel yetersizliği ya da risk altında olan çocuk ve ailesi için etkili ve nitelikli programlar geliştirmeye, çocuğun yaşamındaki geçişlerin başarılı bir şekilde planlanması ve bir çocuğun yararına olacak tüm kuramları bir araya getiren bütünleştirilmiş/kapsamlı yaklaşımlara yer verilmesi gerektiği üzerinde durulmaktadır.
– Bunun yanı sıra, erken müdahale kapsamında sunulan hizmetlerin ya da uygulamaların yüksek kalitede olması durumunda başarılı ve etkili sonuçların elde edilebileceği ileri sürülmektedir. Bu noktada, özellikle gelişimsel olarak uygun uygulamalara yer veren, kanıta dayalı olan, çocuğun doğal ortamını dikkate alan kapsamlı müdahalelerin etkili sonuçlar sağlayacağı belirtilmektedir. Bu bağlamda, erken müdahale sürecinde çocuğa ve ailesine sunulacak hizmetlerin etkililiklerinin bilimsel araştırmalarla kanıta dayandırılmış olması ve önerilen uygulamaları içermesi son derece önemlidir.
– Bundan hareketle bazı önemli kurum ve kuruluşlar tarafından uygulamalara ilişkin yapılan etkililik çalışmalarının değerlendirildiği veya etkili ve başarılı uygulamalar için önerilerin ileri sürüldüğü görülmektedir. Erken Çocukluk Bölümü (Division for Early Childhood) [DEC]; Olağanüstü Çocuklar Konseyi’nin (Council for Exceptional Children) [CEC] bir kuruluşudur. Bu kuruluş 0-8 yaş arasında gelişimsel yetersizliği ya da risk altında olan çocuğun gelişimini ve ailesini desteklemek üzere kanıta dayalı uygulamaların neler olduğunu önermekte ve bu doğrultuda yasalar
geliştirmektedir.
Erken Müdahale Programları
DEC tarafından erken müdahale sürecinde sıralanan süreçlerin yer alması gerektiği önerilmektedir;
_ Çocuğa ve aileye en üst düzeyde ve en iyi kalite hizmet sunulması temeldir. Bu noktada; yasa geliştiriciler, yüksek eğitim mezunları, eğitim koordinatörleri gibi pek çok kişi erken müdahale hizmetlerinin çocuk ve ailesine ulaştırılmasında liderlik görevini üstlenmelidir. Liderler, önerilen uygulamaların benimsenmesinde, etik kurallara göre uygulanmasında, uygulamaya ilişkin mesleki gelişimin sağlanmasında, uygulamaya ilişkin güncel önerileri ve yasal düzenlemeleri takip etmede, kaynaklara ulaşmada, uzmanlar ve aileler arasında köprü görevi kurarak işbirliği ve ekip çalışmasını sağlamada anahtar role sahiptir.
_ Cocuğun ve ailesinin gereksinimlerini ortaya koyan ve en uygun hizmetleri belirleyen iyi bir değerlendirme süreci temeldir. ̧ Bu noktada; iyi bir değerlendirme sürecinde alanında uzman olan personeller ile oluşturulacak bir ekip dâhilinde bütüncül bir bakış açısı ile değerlendirme gerçekleştirilir, uygun ve birden çok değerlendirme aracı ile çocuğun tüm gelişim alanları dikkate alınır, çocuğun ve ailenin gereksinimleri ortaya konulur, çocuk ve aile çoklu ortamlarda değerlendirilir, çocuk ve aile için en uygun olacak program oluşturulur.
_ Çocuğun içinde bulunduğu çevrenin doğal öğretim fırsatlarına dönüştürülmesi esastır. Erken müdahale sürecinde yer alanlar; çocuğun öğrenme deneyimlerini arttırmak ve çocuğun etkin birer katılımcı olabilmesini sağlamak için doğal ortamlarda (ev, okul vb.) yer alan günlük rutin, geçiş ve etkinliklerde çocuğu desteklemeye yönelik uygulamalar gerçekleştirmelidirler.
_ Çocuğun eğitilmesi için ailenin eğitilmesi şarttır. Bu noktada, erken müdahale sürecinde aileyi tüm süreçlere (değerlendirme, karar alma, eğitim, uygulama vb.) dâhil etmek, ebeveyn-çocuk etkileşimini güçlendirmek üzere bilgiler sunmak, ailenin gereksinimlerini en üst düzeyde belirlemek ve bunlara en üst düzeyde çözüm önerisi sunmak, ailenin güçlü yönlerini keşfetmesine yardımcı olmak ve aileye haklarına ilişkin farkındalık kazandırmak önemlidir.
_ Eğitim, temel yapı taşıdır. Bu bağlamda, sunulacak eğitimin amaçlı ve sistematik stratejileri içermesi gerektiği öngörülmektedir. Erken müdahale ya da erken çocuklukta özel eğitim sürecinde çocuğa ve ailesine ne öğretileceğinin, ne zaman öğretileceğinin, eğitimin etkisinin nasıl değerlendirileceğinin açık bir şekilde belirlenmesi sağlanmalıdır.
_ Multidisipliner bir yaklaşımla ekip oluşturmak ve işbirliği içerisinde hizmet sunmak esastır. Erken müdahale sürecinde çocuğun ve ailenin gereksinimlerini en üst düzeyde karşılamak üzere uzmanların, eğitimcilerin ve ailenin sistematik bir şekilde çalışması, sorunları ortaya koyması ve çözmesi, uygulamaları gerçekleştirmesi, planları değerlendirmesi ve bilgi aktarımında bulunulması sağlanmalıdır.
_ Çocuk ve aile için en uygun olan geçiş sürecinin belirlenmesi ve hazırlık çalışmalarının gerçekleştirilmesi temeldir. Erken müdahalenin başarılı sonuçlar sağlayabilmesi için erken müdahale hizmetlerinden erken çocuklukta özel eğitime geçiş, erken çocukluk eğitiminden ilkokula geçiş süreçlerinde çocuk ve ailenin geçişten önce, geçiş sırasında ve geçiş sonrasında bilgilendirilmesi ve bu geçişlerin planlanması önemlidir.
Erken Müdahale Programları
Erken Müdahale Programlarının Özellikleri 1. Ev ziyaretleri
2. Aile-merkezli uygulama 3. Koçluk
4. Yanıtlayıcı öğretim
5. Rutin-temelli ya da gömülü müdahaleler 6. Hizmet koordinasyonu
7. Okul öncesine geçiş
Erken Müdahale Programları
Erken Müdahale Programlarının Özellikleri
1. Ev ziyaretleri, ABD’de sıklıkla kullanılan bir hizmet sunma şeklidir.
– Araştırmalarda ev ziyaretçilerinin zamanlarının yarısından çoğunu doğrudan çocukla öğretim yaparak geçirdikleri ve ailelere koçluk yapmak için zamanın %1’inden daha az zaman ayırdıkları görülmüştür.
– Ziyaret sırasındaki roller incelendiğinde, ebeveynlerin geleneksel ev ziyaretlerinin yarısından çoğunda gözlemci oldukları görülmüştür.
– Oysaki “katılım-temelli” olarak adlandırılan ev ziyaretlerinde, ebeveynlerin rolü ziyaretin %100’ünde çocukla doğrudan etkileşim kurmaktır.
– Hizmet sunanların; ev ziyaretlerinde katılım-temelli uygulamaları tam olarak anlamadıkları; çocuğun aile ya da toplumsal etkinliklere ve rutinlere katılımını arttırma rollerinden bahsetmedikleri; ebeveynlerin çocuğun katılımını ve öğrenmesini destekleme rollerinden
nadiren bahsettikleri; pek çok ailenin özelliklerinin engel olması sebebiyle katılım-temelli ziyaretleri az sayıda ailede kullanabildikleribelirlenmiştir.
– OSB olan küçük çocuklar için ailelerin kapasitelerinin desteklenmesine ilişkin 4 strateji: ailelerin bilgi gereksinimlerinin belirlenmesi, müdahale bağlamı olarak ailelerin doğal ortamlarının kullanılması, müdahale sürecinde aktif olmaları için ailelerin katılımının
sağlanması, bakıcıların kendini ifade etmelerinin ve değerlendirmelerinin desteklenmesidir.– Ev ziyaretleri ailelerin kapasitelerini geliştirmeli, ailelere birlikte oldukları zamanlarda çocuklarına öğretim yapmak için fırsatları nasıl
değerlendirebileceklerini öğretmeli ve çocuktan daha çok ebeveyne yönelik olmalıdır.
Erken Müdahale Programları
Erken Müdahale Programlarının Özellikleri
2. Aile-merkezli uygulama, aile-düzeyinde gereksinimlerin belirlenmesini, aileler ile etkileşim kurma yollarını ve ailelere karar-alma fırsatları sunmayı içerir.
– Erken müdahale uzmanları aile-merkezli yaklaşımın erken dönemde kullanılması yönünde çağrı yapmış olmalarına karşın, yapılan müdahalelerin odak noktası çocuk merkezli ya da hatta uzman merkezli uygulamalara doğru kaymıştır.
– Aile merkezli olma farklı bileşenlerden meydana gelir: aile ile olumlu ilişkiler kurmak, ailenin ihtiyaçlarını karşılamak ve ailelere karar verme fırsatları sunmak.
– Araştırmacılar ailelere karşı nazik olmanın yeterli olmadığını ve onların ihtiyaçlarının karşılanmasının gerekli olduğunu ifade etmişlerdir.
– Aile merkezli uygulamaların temelinde uzmanların yaptıkları ziyaretlerin arasında geçen sürede ailelerin ve çocuklar ile
ilgilenen kişilerin çocukla çalıştıkları inancı bulunur.
Erken Müdahale Programları
Erken Müdahale Programlarının Özellikleri
3. Koçluk, farklı isimler ile anılabilir ancak aileler ile işbirlikli bir yaklaşımla çalışmayı içerir.
– Koçluk bir eylemin ya da yöntemin etkililiğini değerlendirme, var olan ve gelecekteki durumlarda kullanılmak üzere iyileştirme için plan hazırlama becerilerinin koç tarafından öğretildiği bir yetişkin öğrenme stratejisi olarak
tanımlanmaktadır.
– Koçluğun içeriğinde çocuk odaklı sohbet ve bilgi paylaşımı, geri dönüt ile aile uygulaması, demonstrasyon, doğrudan öğretim, erken müdahale, geri dönüt ile rehberli uygulamalar, bireyleştirilmiş aile destek planı, ortak etkileşim, gözlem ve problem çözme/yansıtma stratejileri yer alır.
– Bu stratejilerin hepsi aileler ile çalışmanın işbirlikli doğasını yansıtmamaktadır.
– Adına koçluk, ortaklık ya da danışmanlık denilmesi fark etmeksizin, uzmanların bebeklerin ve yeni yürüyen çocukların aileleri ile müdahale oturumları sırasındaki etkileşim biçimleri halen erken müdahalenin dikkate değer bir özelliğidir.
– Uzmanların aileler ile koçluk yoluyla çalışması işbirlikli danışmanlık ve ortak problem çözme yaklaşımı içerisinde
yetişkin öğrenme ilkelerini kullanmalarını içerir.
Erken Müdahale Programları
Erken Müdahale Programlarının Özellikleri
4. Yanıtlayıcı öğretim, erken müdahalecilerin ailelerle çalışmasını şekillendiren bir ebeveyn-çocuk etkileşim biçimidir.
– Yetişkinlerin çok küçük çocukların etkileşim ve öğrenmelerini arttırmak amacıyla etkileşime girmeleri için en iyi yol nedir?
Deliller yanıtlayıcılığı işaret etmektedir.
– Model için çocuğun davranışlarına katılımı, çocuğun davranışlarını taklit etmeyi vurgulayan yanıtlayıcı öğretim terimi uygun bulunmuştur.
– Model karşılıklı, tesadüfi, etkili ve etkileşimli öğretimi geliştirmektedir.
– Tesadüfi yanıtlayıcılık, çocuk arzu edilen bir davranışı gösterdiğinde davranışı pekiştirmek amacıyla yetişkin tarafından
verilen uyaranların sistematik olarak uygulamasını gerektirir.
Erken Müdahale Programları
Erken Müdahale Programlarının Özellikleri
5. Rutin-temelli ya da gömülü müdahaleler, hizmetlerin içeriğini oluşturmaktadır.
– Yetişkinler çocuklar ile etkileşime nerede girerler? Yanıt, evde ya da sınıfta günlük rutinlerin içerisindedir.
– Yetişkinlerin çocukla etkileşimlerinin yerine ve zamanına verilen dikkat, bu rutinlerin formal öğretim zamanı dışında öğrenme fırsatları olduğunun fark edilmesi ile artmıştır.
– “Rutinlerin” tanımı da farklılık gösterir. Rutinler, aileler tarafından tanımlanan günün belirli zamanları olarak tanımlamıştır.
Aileler tarafından çocuklarının bir gününün raporlandığı bir çalışmada 13 rutin belirlemiştir: uyanma, yemekler, giyinme, tuvalet-bez değiştirme, dışarı çıkma, diğerleri ile oyun oynama, yalnız oynama, öğle uykusu, banyo, boş
zaman/kitaplar/televizyon, market alışverişi, dışarı çıkma ve uyku zamanı.
– Doğrudan bire-bir yaklaşımın problemleri: doğal öğrenme ortamında uygulamacı çocuk ile bağlam dışı çalışır ise bağlam doğallığını kaybedebilir, aile katılımı olmadan çocuk ile çalışılan süre bir hafta içerisinde oldukça kısadır ve etkili olması mümkün değildir.
– Çocukların rutinler içerisindeki bireysel hedeflerine yönelik gömülü müdahaleler, ailelerin fırsat ortaya çıktıkça “anlamlı”
etkinlikler içerisinde yapabileceği uygulamalar olarak tanımlanmıştır. Gömülü müdahalelerin odak noktası günlük
rutinlerdir.
Erken Müdahale Programları
Erken Müdahale Programlarının Özellikleri
6. Hizmet koordinasyonu, hizmetlerin düzenlenmesi, kaynakların sağlanması ve BAHP’ın yönetilmesinden oluşur.
– Hizmet koordinatörü, BAHP’ın geliştirilmesinden, gözden geçirilmesinden, güncellenmesinden ve tamamlanmasından sorumludur.
– Hizmet koordinatörleri ailelerin BAHP hedeflerine ulaşmaları için ihtiyaçları olan kaynakları bulmalarına yardımcı olurlar.
– BAHP geliştirilirken amaçlar belirlendikten sonra hizmetlere karar verilir.
– İyi bir şekilde yürütülen hizmet koordinasyonunun altında yatan mantık: hizmetlerin düşünülmeden kullanılmasını sınırlandırmak ve hizmeti sağlayan uzmanlardan farklı olarak ailelerin hizmetlere ilişkin endişelerini rahatça paylaşabilecekleri bir bireyin daha olmasını sağlamaktır.
– Hizmet koordinasyonunun nasıl yönetileceğine devlet karar verir.
– Esasen bir hizmet koordinatörü ne kadar aile merkezli modele bağlı kalırsa aileler sağlanan hizmetlerden daha çok memnun
kalmaktadır.
Erken Müdahale Programları
Erken Müdahale Programlarının Özellikleri
7. Okul öncesine geçiş, bazı önerilen uygulamaları da içeren ve düzenlenmiş bir süreçtir.
– Çocuklar üç yaşına geldiklerinde erken müdahaleden okul öncesine geçiş gerçekleşir.
– Bütün çocuklar ve aileler için geçişler planlanmalıdır, ancak özellikle 3 yaş zor bir dönemdir: yeni doğan-bebeklik dönemi hizmet sistemi okul öncesi eğitim hizmet sisteminden oldukça farklıdır, aileler özel gereksinimli bir çocuğa uyum sağlamaya çalışırlarken diğer taraftan geçiş sürecine dahil olurlar, erken müdahale uzmanları ile kurmuş oldukları yakın ilişkileri bırakmak zorunda kalırlar.
– Ev temeli erken müdahaleden okul öncesi eğitim hizmetlerine geçişin çocuklar 3 yaşında olduklarında gerçekleşmesi ebeveynleri endişelendirmektedir. Bir çalışmada ailelerin %43’ünün geçişle ilgili rahatsızlık hissettikleri, ancak ailelerin çocuklarının okul öncesi kurumlara girmelerinden de mutlu oldukları belirlenmiştir.
– Programlar arasındaki geçişleri kolaylaştırmak için üç uygulama:
Bir sonraki ortamın gerekliliklerini belirlemek ve ihtiyaç duyulan becerileri öğretmek
Personel ve/ya da aileyi bir sonraki ortama geçiş için hazırlamak
Sorunsuz geçişler için kurumlar arası anlaşma/uyum sağlamak
– Etkili geçişlerin önündeki engeller: zaman sınırlılığı ve hizmet koordinatörlerinin verdiği desteğin zayıf olmasıdır.
Erken Müdahale Programları
Geleceğe Yönelik Fikirler
1. Hizmet Sunumu Modelleri 2. Teknoloji Kullanımı
3. Eğitim ve Denetim
4. Sınıf Temelli Seçenekler
Erken Müdahale Programları
Geleceğe Yönelik Fikirler 1. Hizmet Sunumu Modelleri
– Doğumdan 3 yaşa kadar çocuklar için uygulamacıların ev ziyaretleri yaptığı ya da çocuklar tarafından ziyaret edildiği, uzmanların doğrudan çocukla çalıştığı multidisipliner hizmet sunma modeli ABD’de ve pek çok ülkede halen daha yaygındır.
– Oturumun aktif bir katılımcısı olan ebeveynler, oturum sona erdikten sonra profesyonellerin benimseyecekleri erken müdahale yaklaşımı ve müdahalelerin ev ortamlarında uygulanması olasılığı açısından çok önemlidir.
– Eğer BAHP “ekibinin” ailenin kapasitesini geliştirebileceğine inanılıyorsa, her kişinin aileyi çocuk ile çalışmak için ayrı ayrı ziyaret etmesini tekrar düşünebilirler.
– Birincil hizmet sağlama yaklaşımı ekip çalışmasını güçlendirme bakımından umut vaat eden bir uygulamadır (aileleri
olduğu kadar birbirlerini de destekleyen uzmanlar), aileleri desteklemenin fark edilmesi ve ziyaretler sırasında onlar ile
işbirliği içerisinde olunması çocukla doğrudan çalışmaya göre daha büyük etki potansiyeline sahiptir.
Erken Müdahale Programları
Geleceğe Yönelik Fikirler 2. Teknoloji Kullanımı
– 2013 yılında ABD de yetişkinlerin %56’sının akıllı telefon sahibi olduğu ve dünya internet kullanıcı sayısında Çin’den sonra %85.75’lik bir oran ile ikinci sırada yer aldıkları bulunmuştur.
– Günümüzde ailelere yalnızca yüz yüze destek verilen günler geride kalmaya başlamıştır.
– Halen aileler erken müdahale uzmanlarına göstermek için çocuklarının videolarını çekmektedirler, uzmanlar ve aileler web sitelerine ilişkin fikir alışverişi yapmakta ve uzmanlar müdahalelerin örnek videolarını ailelere göstermektedirler.
– Yaygınlaşması beklenilen yenilikler: ailelere müdahale yöntemlerini öğreten iPad uygulamaları, ailelere teknoloji destekli performans geri dönütü verme, telekonferans yoluyla sanal ev ziyaretleri yapma, işitme yetersizliği olan çocukların ailelerine telepractice ile koçluk vermedir.
– Sanal ev ziyaretleri olan “telehealth, telepractice ve telerehabilitation” uygulamalarının hepsinde uzman ve aile farklı ortamlarda bulunur.
Uzmanlar bunu ek bir hizmet olarak tanımlamaktadır, çünkü yüz yüze desteğin yerini tamamen alacağı düşünülmemektedir. Ancak özellikle ailelerin kırsal alanlara dağılmış olduğu, hava şartlarının ev ziyaretlerine engel oluşturduğu ve diğer erişim engellerinin olduğu
zamanlarda “Skype ya da Facetime” aracılığıyla “teleintervention” kullanılması umut vaat eden bir uygulamadır.
– Bir diğer yenilik ise çocuk ve yetişkin seslendirmelerinin yanı sıra elektronik sesleri (örneğin, televizyon, radyo) gün boyu kaydederek seslendirmelerin grafiği kayıt altına alan Language Environment Analysis (LENATM)’dir. Çocuk kayıt cihazını yakasında taşır ve LENATM yazılımı kullanılarak verileri bilgisayara aktarır. Özellikle ailelere çocukları ile ne kadar ve günün hangi zamanı konuştuklarına ilişkin değerli geri dönütler sunma ve çocuklarının ürettikleri sözcüklerin sayısını ve kalitesini görebilmelerini sağlama potansiyeli vardır.
Erken Müdahale Programları
Geleceğe Yönelik Fikirler 3. Eğitim ve Denetim
– Erken müdahale çoğunlukla evlerde çalışan uzmanların özel bir meselesidir.
– Farklı yetişkinlerin sınıf içinde ve dışında olabileceği okul programlarının aksine, eve dayalı programlar sık sık gözlenmemektedir.
– Ev ziyareti uygulamaları için süreç içerisinde eğitim ve denetimin ne derece gerçekleştiği konusunda sorular vardır.
– Öğretimlerde de kullanılabilecek bazı protokoller geliştirilmiştir.
– Alanda yetersizliği olan bebekler ve yeni yürüyen çocuklar ile ailelerine hizmet edecek iyi eğitimli uzmanların olması için
uzman geliştiricilere ve denetleyicilere engellerin aşılması ve gözlem ve performans temelli geri dönüt verilebilmesine
ihtiyaç bulunmaktadır.
Erken Müdahale Programları
Geleceğe Yönelik Fikirler 4. Sınıf Temelli Seçenekler
– Yetersizliği olan bebekler ve yeni yürüyen çocuklar için sınıf temelli seçenekler üzerindeki araştırmalar sınırlıdır.
– Özellikle yoğun müdahaleye ihtiyacı olan ancak ihtiyaçlarının çeşitliğine dayalı olarak ayrıştırılmaması gereken çocukların artışıyla bir diğer orta yolun keşfedilmesi gereklidir.
– Sınıf temelli bir program, çocuklara özel müdahaleler sunan, aileleri bilgilendiren, hem yetersizliği olan ve hem de yetersizliği
