ÜRETİM SİSTEMLERİ VE ÜRÜN TASARIMI

BÖLÜM 2

ÜRETİM SİSTEMLERİ VE ÜRÜN TASARIMI

2.1. Üretim Sistemleri Sınıflaması

2.1.1. Üretim Yöntemlerine Göre Sınıflandırma 2.1.2. Ürün Cinslerine Göre Sınıflandırma

2.1.3. Üretim Miktarına veya Akışına Göre Sınıflandırma 2.1.4. Kesikli ve Sürekli Üretim Tiplerinin Özellikleri

2.2. Üretim Kararları Ve Etkileyen Faktörler 2.3. Ürün Tasarımı Yapılış ve Amaçları

2.3.1. Ürün Tasarımı

2.3.2. Ürün Tasarımını Etkileyen Faktörler 2.3.3. Ürün Tasarımı Yapılışı

2.4. Yeni Ürün Başarısını Etkileyen Faktörler

% 15 – (8 saat – 2 hafta)

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Sistem, belirli bir amacı yerine getirmek üzere düzenlenmiş birbirleri ile koordineli bölümlerden oluşur.

• Sistemi oluşturan öğeler girdi, işlem, çıktı ve geri beslemedir.

• Bir sistemin verileri başka ve daha büyük bir sistemce sunuluyorsa bu bir alt sistemdir.

• Her sistem, birçok alt sisteme sahip olup aynı

zamanda kendisi daha büyük bir sistemin alt

sistemini oluşturur

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Sistem ile ilgili birçok tanım yapılmıştır. Tüm bu tanımların ışığında genel anlamda sistemi,

“Ortak bir amaca hizmet etmek için ortak plana

bağlı ve çoğunlukla ayrı bölümlerin oluşturduğu

karmaşık yanları ve sorunları olan bütün” olarak

tanımlamak doğru olacaktır.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Üretim sistemi

 ekonomik değeri olan bir ürünün yapımı için oluşturulan

 insan-makine-malzeme sistemi olarak,

 belli çeşit ve miktarda girdiyi alıp

 anlamlı bir çıktıya dönüştüren

sistemdir.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

Üretim sisteminin girdileri genel olarak beş grupta toplanabilir(5M):

 Makine (machine)

 Malzeme (material)

 İnsan (men)

 Sermaye (money)

 Metot (method)

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Üretim sisteminin temel elemanları olan bu unsurlara kısaca 5M adı verilir.

• Üretim sisteminin temel elemanlarından biri Makinedir.

• Makine veya üretim araçları,

 tek veya

 genel amaçlı olur.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Genel amaçlı makineler daha esnek yapıda olup çok çeşitli ürün üretmeye elverişlidirler.

Motor, torna, kaynak makineleri gibi araçlardır.

Bu araçlar bir veya birkaç işlemi yapabilirler.

• Özel amaçlı makineler ise bir tek işi yapmak

üzere programlanmışlardır. Bunu genel amaçlı

makinelerden daha çabuk yaparlar. Daha verimli

çıktı üretirler.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Üretim sisteminin temel özelliği bir “dönüştürme”

süreci içermesidir. Bu süreçle girdiler önceden belirlenen kurallara göre işlenmek suretiyle yine önceden belirlenen bir çıktıyı oluştururlar.

• İşte bu karmaşık faaliyetlerin içinde yer aldığı, dönüştürme ile ilgili tüm işlemlerin organize edildiği yapıda yer alan işlemlere ilişkin

kararların alınması ve uygulanması, üretim

yönetiminin temel konusudur.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

Şekil 2.1 Üretim Sisteminin Genel Yapısı

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

Tablo 2.1 Çeşitli Üretim Sistemleri

Girdi Çıktı

Banka Vezne, personel, bilgisayar, enerji Finansal hizmet Lokanta Aşçı, garson, yiyecek, araç gereç, enerji Doymuş müşteriler

Hastane Doktor, hemşire, ekipman, enerji Sağlığına kavuşmuş hastalar

Üniversite Fakülte binası, işgücü, enerji, bilgi Eğitilmiş öğrenciler, araştırma çalışmaları

Havayolu Uçaklar, pilot ve hostesler, bakım yer personeli, enerji

Bir yerden başka bir yere nakledilen yolcular

Fabrika Makine, işgücü, enerji, hammadde Ürünler

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Üretim sisteminin temel amacı,

 müşteri hizmetine uygun mal ve hizmet üretimini sağlamaktır.

• Üretim sistemi,

 en iyi fiziksel girdiler ve fiziksel kaynakları kullanarak

 kaliteli üretimi gerçekleştirip,

 müşterilerinin tatminini en yüksek düzeye

çıkarmayı hedefler.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Bir işletmede üretim sisteminin

 yakın çevresinde ve işletme sisteminin diğer alt sistemleri olan muhasebe, finansman, personel ve pazarlama sistemleri,

 uzak çevresinde ise işletme sisteminin de bir alt sistem olarak içinde yer aldığı üretim sektörü,

hükümet, devlet, pazarlar, rakipler, müşteriler

v.b. gibi sistemler vardır.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Üretim sisteminin öncelikle en yakından ilgili

olduğu işletmenin diğer alt sistemleri pazarlama ve finansmandır (Şekil 2.2.).

• Bu sistemlerin girdi ve çıktıları birbirleri ile çok sıkı ilişkidedir.

• Üretim sonucunda üretilen mallar pazarlama sistemi ile müşterilere ulaşır, yani üretim

sisteminin çıktısı olan mal, aynı zamanda

pazarlama sisteminin girdilerinden birisidir.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

Şekil 2.2 Üretim Sisteminin Pazarlama

ve Finansman Alt Sistemleriyle İlişkisi

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Pazarlama sisteminin çıktısı ise, mal ve

hizmetlerin müşterilere ulaştırılmasıdır. Ve

bunun sonucunda işletme kasasına para girer.

Bu çıktı, finansman sisteminin girdisidir. İşletme

bu girdiyi yeni üretim için, yeni yatırımlara veya

mevcut üretime yönlendirir.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Üretim, pazarlama ve finansman sistemlerinin üst düzey yöneticileri, sistemlerinin birbirlerini tamamlayıcı bir özelliğe sahip olduğunu göz önünde bulundurarak karar vermelidirler.

• Üst düzey yönetimi üretim, pazarlama ve

finansman alt sistemi arasında uyumlu bir

işbirliğiyle gerekli düzenleştirme işlemini

sağlamalıdır.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• İşletme dışı çevre, işletmenin kontrolü dışında kalan çevre faktörlerinden meydana gelmektedir.

Üretim sisteminin kontrol edilemeyen

değişkenlerinin çoğu çevre sistemi içindedir. Bu değişkenlerin varlığı bilinir, fakat yöneticiler

bunları tayin etmek veya değiştirmek gücüne

sahip değildir. Bu nedenle çevre unsurları üretim

kararlarında belirsizlik olarak hesaba katılır.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• İşletme dışı çevre sistemlerinin elemanlarının çoğu kontrol edilemez değişkenler ile doludur.

İşletme dışı çevre faktörleri;

 Politik ve hukuk faktörler,

 Ekonomik faktörler,

 Sosyolojik faktörler

olmak üzere üç grupta toplanabilir.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• İşletme sistemi ve bir alt sistem olarak üretim alt sistemi, politik ve yasal çevreden

etkilenmektedir. Hukuki faktörler işletme açısından, işletme hukuku, borçlar hukuku, genel hukuk ve iş hukuki olmak üzere belirli gruplara ayrılmaktadır.

• İşletme hukuku, ticaret unvan, marka, tröst gibi konuları ele almaktadır. Bu faktörler üretim

sistemini önemli ölçüde etkilemektedir.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Genel hukuk, işletmede çalışan personelin sağlık ve emniyetiyle ilgili konuları

incelemektedir, işletmenin üretim sistemi hukuk kurallarını dikkate almak durumundadır. Çevre sistemiyle ilgili yasal düzenlemeler de üretim

sistemini yakından etkilemektedir. İş hukukuyla, işçi - işveren ilişkileri düzenlemekte, toplu iş

sözleşmeleri, iş emniyeti, tazminat ödemeleri,

asgari ücret gibi konular düzenlenmektedir.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• İş hukukuyla ilgili yasal sınırlamalara bağlı

olarak işgücünün mesai saati, dinlenme zamanı gibi üretim sistemini doğrudan etkileyen

çalışma süreleri düzenlenmektedir.

• Hükümetlerin aldığı politik kararlar da üretim sistemine ilişkin kararları etkilemektedir.

Hükümetlerin takip ettiği para ve gelir politikaları

üretimle ilgili kararları doğrudan etkilemektedir.

Üretim Sistemleri ve Ürün Tasarımı

• Ekonomik faktörler, üretim sistemini etkileyen en önemli sınırlayıcı şartlar arasında yer almaktadır.

• Ekonomik faktörler; teknoloji, talep, tüketici zevk ve tercihlerindeki değişmelere neden olduğu için üretim sistemini etkilemektedir.

• Üretim sistemini etkileyen işletme dışı faktörler

içerisinde sosyolojik faktörler de sayılabilmektedir.

Sosyolojik faktörler bireylerin davranış, iş yapma ve güdülerini etkileyen eğilim ve değerlerle ilgili

olmaktadır

2.1. Üretim Sistemleri Sınıflaması

• Geniş kapsamlı, karmaşık ve özellikle ekonomik- sosyal faaliyetlerle ilgili konularda yapılan

sınıflandırmaların amacı tanıtma ve bilgi vermeden öteye gidemez. Zira bu tür

faaliyetlerin değişik kriterlere göre yapılan

sınıflandırmalarında, bir elemanın birkaç sınıfta birden yer alması doğaldır. Üretim tiplerinin

sınıflandırılmasında da aynı durumla karşılaşılır.

2.1. Üretim Sistemleri Sınıflaması

• Bu gibi konularda sınıflar esas alınarak genel kurallar çıkarma veya yöntemler geliştirme

olanağı pek yoktur. Sınıflar arasında kesin çizgiler belirlemek ve bilimsel ayırım yapmak mümkün değildir. Bununla beraber ortak

özellikleri topluca görme ve tanıma bakımından kriterlere göre yapılan

sınıflandırmalar üzerinde kısaca durmanın yararı

vardır.

2.1. Üretim Sistemleri Sınıflaması

• Üretim sistemlerini;

 üretim yöntemleri,

 ürün cinsi,

 ürün miktarı veya

 üretim akış

kriterlerine göre farklı biçimlerde sınıflandırmak

mümkündür.

2.1.1.

Üretim Yöntemlerine Göre Sınıflandırma

• Üretimin oluşmasında uygulanan genel yöntemlere göre şöyle bir sınıflandırma yapılmaktadır:

 Birincil (Primer) Üretim

 Analitik Üretim

 Sentetik Üretim

 Fabrikasyon Üretim

 Montaj Üretimi

2.1.1.1.

Birincil (Primer) Üretim

• Doğada mevcut hammaddelerin işlenmek veya kullanılmak üzere çıkarılması söz konusudur.

• Üretilen maddeler, yeryüzünde üretilen tüm ürünlerin esasını oluşturduğundan bunlara temel ham maddeler adı verilir.

• Demir, bakır ve diğer madenler ile kömür ve petrol üretimi, orman işletmeciliği, balıkçılık ve benzerleri birincil (primer) üretim sınıfına girerler.

2.1.1.2.

Analitik Üretim

• Temel hammaddelerin bazıları daha sonra ayırıcı işlemlerle parçalanıp işlenerek çeşitli ürünlere dönüştürülür.

• Şeker pancarından şeker, ham petrolden benzin, fuel-oil, makine yağı vs., boksitten alüminyum, sütten yağ üretimi vs. analitik üretim sınıfına girer. Analitik üretimde ısıl

işlem, elektrokimyasal reaksiyon ve damıtma gibi değişik teknikler uygulanır.

2.1.1.3.

Sentetik Üretim

• Doğadan elde edilen temel hammaddelerin bazıları da birleştirici işlemlerle yeni ürünlere dönüştürülür.

• Sentetik kauçuk, alaşımlı çelik, plastik, cam vb. ürünler sentetik üretim grubuna girerler.

2.1.1.4.

Fabrikasyon Üretim

• Temel veya diğer hammaddelerden şekil verme yolu ile yeni ürünler elde edilmesidir.

• İmalat kelimesi ile belirlemek istediğimiz faaliyetler aslında fabrikasyondan ibarettir.

 Döküm,

 tornalama,

 pres kesme vb.

yöntemlerle şekil vererek mal üreten sistemler bu gruba girerler.

2.1.1.5.

Montaj Üretim

• Çeşitli hammadde, yarı ürün ve parçalar sistematik biçimde bir araya getirilerek karmaşık bir ürün üretilir.

• Otomobil, televizyon, traktör, buzdolabı montaj yolu ile üretilen ürünlerdir.

• Bir montaj fabrikası ürettiği ürünleri oluşturan parçaların tamamını veya çoğunu diğer fabrikalardan hazır olarak alır.

2.1.1.5.

Montaj Üretim

• Montaj üretiminde önemli olan nokta;

 miktar ve özellik bakımından büyük sayılara ulaşan

elemanların en ekonomik biçimde bir araya getirilmesidir.

• Günümüzdeki ürünlerin karmaşıklığı, üretim miktarları ve kalite nitelikleri göz önüne alınırsa bunun kolay bir iş

olmadığı derhal söylenebilir.

2.1.1.5.

Montaj Üretim

• Bir fabrikanın, üretim yöntemlerine göre tanımlanan yukarıdaki sınıflardan sadece birinin içinde olması şart değildir.

• Örneğin, bir demir-çelik fabrikasında hem analitik, hem fabrikasyon üretim vardır.

• Bazı parçalarını kendi atölyelerinde imal eden bir

otomobil fabrikasında ise fabrikasyon ve montaj üretim yöntemleri uygulanır.

2.1.2.

Ürün Cinslerine Göre Sınıflandırma

• Bazı hallerde, üretilen ürünün nitelikleri üretim sisteminin karakteristiklerinin belirlenmesinde fazla ağırlık taşır.

• Fabrika binasının yapısı, kullanılan makineler, insan gücü yapısı belirli tip bir ürüne göre oluşabilir. Demir- çelik, kömür vs. üretimi böyledir.

• Ürüne göre yapılan sınıflandırmada vereceğimiz örneklerin üretim yöntemine göre yapılan

sınıflandırmada başka gruplar içinde yer aldığı gözden kaçmamalıdır. Ürüne göre isim alan belli başlı üretim sistemleri şöyle sıralanabilir:

2.1.2.

Ürün Cinslerine Göre Sınıflandırma

 Demir-Çelik Üretimi

 Kömür Üretimi

 Takım Tezgâhları Üretimi

 Kimyasal Maddeler Üretimi

 Elektriksel Araç-Gereç Üretimi

 Elektronik Ürünler Üretimi

 Tekstil Ürünlerinin Üretimi

2.1.2.1.

Demir-Çelik Üretimi

• Doğal kaynaklardan çıkarılan demir filizinin büyük fırınlarda eritilmesi ile demir veya çelik elde edilir.

• Ayrıca uygulanan çeşitli ısıl işlem veya katkı maddeleri ile alaşımlı çelikler de üretilir.

• Demir-çelik üretiminden havagazı, inşaatlarda kullanılan cüruf gibi yan ürünler de elde edilir.

2.1.2.2.

Kömür Üretimi

• Maden kömürü, linyit ve kok üretimi beraberce aynı grup içinde yer alır.

• Maden kömürü ve linyit doğal kaynaklardan elde edildikten sonra;

 temizleme,

 yıkama,

 kırma,

 gaz alma

gibi işlemler uygulanarak kullanılabilir hale getirilirler.

2.1.2.3.

Takım Tezgâhları Üretimi

• Bir ülke endüstrisini yaratan en önemli unsur; takım tezgâhları olarak bilinen makinelerdir.

• Takım tezgâhlarının üretildiği fabrikalara fabrika yapan fabrikalar denilmesinin nedeni budur.

• Torna, freze, planya gibi isimler alan takım tezgâhlarının üretimi yüksek düzeyde teknik bilgi ve kalifiye insan

gücüne ihtiyaç gösterir. Uygulanan yöntemler açısından fabrikasyon ve montaj üretimlerinin bir karmasıdır.

2.1.2.4.

Kimyasal Maddeler Üretimi

• Çeşitli işlemlerle hammaddelerin kimyasal yapıları değiştirilerek yeni ürünler üretilir.

• Aşağı yukarı her üretim faaliyetinde mutlaka birkaç kimyasal işlem bulunduğundan hangi fabrikaların bu grupta yer aldığını belirtmek güçtür.

• Kimyasal işlemlerin büyük ağırlık taşıdığı üretim tiplerini kimyasal üretim grubu içinde varsaymak gerekir.

2.1.2.4.

Kimyasal Maddeler Üretimi

• Kimyasal üretimin belli başlı örnekleri şöyle sıralanabilir:

 Ağır kimyasal ürünler; sülfürik asit, soda vb.

 Gübre ve tarım ilâçları,

 Boyalar,

 Patlayıcı maddeler,

 İlâç hammaddeleri,

 Temizlik maddeleri,

 Kozmetik ürünleri,

 Fotoğraf malzemeleri ve elektronik kayıt bantları

 Plastik maddeler,

 Tekstilde kullanılan her çeşit yapay elyaf

2.1.2.5.

Elektriksel Araç-Gereç Üretimi

• Elektrik enerjisi ile çalışan makine ve ev eşyaları ile elektrik üretiminde kullanılan sistemlerin

üretimidir.

• Birinci gruptaki ürünler standart olarak doğrudan tüketicinin kullanacağı şekilde ve büyük

sayılarda üretilirler.

2.1.2.5.

Elektriksel Araç-Gereç Üretimi

• Enerji santrallerinin üreteçleri gibi ikinci gruba giren ürünler ise sipariş üzerine ve özel olarak imal edilirler.

• Her iki grupta da yüksek düzeyde teknik bilgi ve kalifiye eleman kullanma zorunluluğu

vardır.

2.1.2.6.

Elektronik Ürünler Üretimi

• Son yıllara kadar bir önceki grup içinde yer alan elektronik cihazlar, kaydedilen çok hızlı

gelişmeler sonucu tek başına önemli bir endüstri grubunu oluşturmuştur.

• Bilgisayarlar, hesap makineleri, haberleşme

cihazları bu üretim dalında yer alan ürünlere

örnek gösterilebilirler.

2.1.2.7.

Tekstil Ürünlerinin Üretimi

• Doğal ve yapay giyecek hammaddelerinin;

 iplik bükme,

 boyama,

 dokuma,

 örme

gibi çeşitli işlemlerle giyecek yapımına hazır hale getirilmesidir.

• Pamuk veya yün iplik, kumaş, naylon, orlon gibi yapay iplik ve kumaş üretimleri bu gruba girer.

2.1.2.7.

Tekstil Ürünlerinin Üretimi

• Ürün cinsine göre tanımladığımız sınıfların

pratikte birer endüstri dalı olarak isimlendirildiği görülür.

• Tekstil endüstrisi, demir-çelik endüstrisi gibi deyimler sık kullanılmaktadır. Endüstri için

verdiğimiz tanım hatırlanırsa, ürün cinsine göre gruplanan üretim sistemlerinin endüstri dalı

olarak kabul edilebileceği derhal anlaşılır.

2.1.3.

Üretim Miktarına veya Akışına göre Sınıflandırma

• Üretilen ürünün miktarı ile

• üretim faaliyetlerinin fabrika içindeki akışı

arasında yakın bir ilişki vardır.

2.1.3.

Üretim Miktarına veya Akışına göre Sınıflandırma

• Aynı cinsten bir ürünün az veya çok sayıda üretilmesi;

 kullanılan makinelerin tiplerini,

 imalat yöntemlerini,

 standartlarını,

 insan gücünden yararlanma biçimini,

 fabrikanın yerleşme düzenini,

 üretim planlama ve kontrol yöntemlerini ve

 diğer faktörleri etkiler.

2.1.3.

Üretim Miktarına veya Akışına göre Sınıflandırma

• Bütün bunlar hammaddenin ürün hale gelinceye kadar izlediği yolu, yani akışı da belirler.

Örneğin, çeşitli markalardan otoların tamir edildiği bir atölye ile bir araba yıkama

istasyonunu göz önüne alalım.

• Tamir atölyesinde, gelen arabaların arızaları ve tamir süreleri tamamen belirsizdir. Her işin

süresi önceden bilinemez. İşlerin önceden

programlanma olanağı yoktur.

2.1.3.

Üretim Miktarına veya Akışına göre Sınıflandırma

• Kullanılan aletlerden birine aynı anda birkaç yerde birden ihtiyaç duyulabilir. Dolayısı ile

işçilerin veya aletlerin boş kalma oranı yüksektir.

Hâlbuki yıkama istasyonunda durum tamamen tersinedir. Her arabanın, markası farklı bile olsa yıkama işlemleri aynıdır. Yıkama süresi, bir

ortalama değerin civarında pek az oynar.

2.1.3.

Üretim Miktarına veya Akışına göre Sınıflandırma

• İşin dağıtımında belirlilik vardır. Makine ve aletler belirli yerlerde olup kapasitelerinden yararlanma oranı çok yüksektir. Aralarındaki bu farklar

nedeni ile iki iş yerinin Üretim Planlama ve Kontrolü faaliyetleri arasında belirgin

ayrıcalıklar bulunması doğaldır.

• Üretim miktarına veya akışına göre şöyle bir

sınıflandırma yapılmaktadır:

2.1.3.

Üretim Miktarına veya Akışına göre Sınıflandırma

 Siparişe Göre Üretim

 Parti Üretimi

 Sürekli Üretim

 Proje Üretimi

2.1.3.1 Siparişe göre Üretim

• Tüketicinin veya müşteri firmanın zaman, miktar ve kalite bakımından özel olarak belirlediği bir ürünün üretilmesidir.

• Miktar genellikle, bir veya birkaç denilebilecek ölçüde, azdır.

• Gemi, büyük buhar kazanı, özel elektronik cihazlar, proses makineleri, büyük takım

tezgâhları, prototip makineler ve benzerlerinin

üretimi bu gruba girer.

2.1.3.1 Siparişe göre Üretim

• Sipariş üretimi, imalatın yapıldığı sürelerin düzeni bakımından üç alt gruba ayrılır:

 Az sayıda ürünün yalnız bir defa üretilmesi,

 Az sayıda ürünün talep geldikçe, belirsiz aralıklarda üretilmesi,

 Az sayıda ürünün belirli aralıklarda periyodik

olarak üretilmesi.

2.1.3.1 Siparişe göre Üretim

• Yalnız bir defa üretilen ürünler için;

 üretim tekniği,

 alet ve tertibat

 ve planlama bakımından yapılacak bir şey

yoktur.

2.1.3.1 Siparişe göre Üretim

• Belirli veya belirsiz aralıklarda tekrar üretilen ürünler için

 metot,

 işlem planlaması ve

 kontrol faaliyetlerinin düzenlenmesi ve bunlara ilişkin bilgilerin gerektikçe kullanılmak üzere

iyi saklanması önem taşır.

2.1.3.1 Siparişe göre Üretim

• Sipariş üretiminde makine ve insan gücü kapasitesinden yararlanma oranı düşüktür.

• Siparişlerin yığılması, yani aşırı yüklenme

yüzünden kuyrukta bekleme süresinin uzama olasılığı da yüksektir.

• Dolayısı ile daha önceden saptanıp tekrar

yararlanma olanağı bulunan bilgilerin iyi

korunmasının sağlayacağı yararlar açıktır.

2.1.3.2 Parti Üretim

• Bir ürünün özel bir siparişi veya sürekli bir talebi

karşılamak amacı ile belirli miktarlardan oluşan partiler halinde üretilmesidir.

• Bir parti ürünün üretimi gerçekleştikten sonra makine ve tesisler başka cins bir ürünün parti üretiminde

kullanılabilir.

• Makine, takım, tertibat ve insan gücünün

planlanmasında gösterilecek özen parti büyüklüğüne ve üretim periyodunun sıklığına bağlıdır.

2.1.3.2 Parti Üretim

• Parti üretimi de sipariş üretimi gibi yalnız bir defalık, belirsiz ve belirli aralıklarda tekrarlanan olmak üzere üç alt gruba ayrılır.

• Parti hacmi büyüdükçe ve periyotlar belirli hale

geldikçe üretim planlama ve kontrol tekniklerinin

uygulanması daha verimli sonuçlar verir.

2.1.3.2 Parti Üretim

• Parti üretiminde iki temel problem vardır:

Bunlardan biri en uygun parti büyüklüğünün

saptanması, diğeri minimum kapasite kaybına yol açan üretim programlarının hazırlanmasıdır.

• Parti üretimi endüstride ağırlığı en fazla olan ve sık rastlanılan bir üretim tipidir. Ev eşyası, konfeksiyon, gıda, otomobil gibi her çeşit tüketim malı parti

üretimi grubunda yer alır.

2.1.3.3 Sürekli Üretim

• Eldeki makine ve tesislerin yalnız belirli bir ürüne tahsis edilmesi ile yapılan üretimdir.

• Söz konusu ürünün talep düzeyi ve üretim miktarları çok yüksektir.

• Sipariş ve parti üretimlerinde, üretim hızının talepten biraz yukarıda olmasına izin verilebilir. Yani bir miktar stoklama yapılabilir.

• Sürekli üretimde ise ancak, talep hacminin üretimi her an yakından izlemesi şartı ile faaliyetleri sürdürmek

mümkündür.

2.1.3.3 Sürekli Üretim

• Sürekli üretimi;

 Kütle üretimi,

 Akış (veya proses) üretimi.

olarak iki alt gruba ayırmak mümkündür.

2.1.3.3 Sürekli Üretim

• İki grup arasındaki önemli fark şöyle belirlenebilir:

• Kütle üretiminde bir üründen çok büyük miktarlarda ve uzun sürede imal edilir. Fakat gerektiğinde, makine,

yerleşme düzeni, tertibat, kalıp bazı değişiklikler yapmak sureti ile başka tip ürünün üretimine geçme olanağı vardır.

• Örneğin, otomatik revolver tornalar ile belirli büyüklükte vida imal eden bir atölyede, kontrol mekanizmaları

kesme kalemleri ile tespit tertibatlarını değiştirerek başka bir vida üretimine geçilebilir.

2.1.3.3 Sürekli Üretim

• Akış veya proses üretiminde makine ve tesisler yalnız bir cins ürünü üretecek şekilde dizayn

edilmiş ve yerleştirilmiştir.

• Aynı yerde başka bir ürünü üretmek ya çok pahalıdır veya olanaksızdır.

• Çimento, şeker, petrol rafinerisi, motor vb.

endüstriler akış üretiminin belli başlı örnekleridir.

2.1.3.3 Sürekli Üretim

• Sürekli üretimde Üretim Planlama ve Kontrolü faaliyetleri parti üretimine kıyasla çok daha basit ve az yoğundur.

• Üretime başlamadan önce geniş ve ayrıntılı planlama yapılır.

• Fakat üretim başladıktan sonra planlarda ve kontrol işlemlerinde değişiklik söz konusu değildir.

• Diğer bir deyiş ile Üretim Planlama ve Kontrolü rutin sayılabilecek faaliyetler arasına girmiştir.

2.1.3.3 Sürekli Üretim

Şekil 2.3. Sürekli Üretim

2.1.3.4 Proje Üretimi

• Belirli bir ürünün yalnız bir kez üretilmesi

bakımından siparişe göre üretime benzer. Yalnız proje üretiminde akış söz konusu değildir.

• Bir elektrik santralinin inşa edilmesi, tersanede

gemi yapımı, çok katlı bir bina inşaatı, büyük bir

yolcu uçağının montajı, film yapımı vb üretimler

proje üretimi grubuna girer.

2.1.3.4 Proje Üretimi

• Bu üretim tipinin önemli özellikleri;

 ürünün sabit konumda bulunması,

 makine ve insanların ürün çevresinde veya içinde hareket etmesi ve

 aynı anda pek çok faaliyetin bir arada yürütülür

olmasıdır.

2.1.3.4 Proje Üretimi

• Proje üretiminde

 birim ürün fiyatı çok yüksektir ve

 faaliyetlerin planlanıp iş emirlerinin

hazırlanması özel yöntemlerin uygulanmasını

gerektirecek ölçüde karmaşıktır.

2.1.3.4 Proje Üretimi

• Belirli bir fabrikanın veya hizmet üreten bir

sistemin yukarıdaki sınıflardan yalnız birine ait olması şart değildir.

• Gerçekten fabrikaların pek çoğunda birkaç üretim tipinin yer alması doğaldır.

• Söz konusu fabrikanın üretim tipinin

belirlenmesi isteniyorsa, toplam üretime

katkısı en fazla olan sistemin seçilmesi yerinde

olur.

2.1.3.4 Proje Üretimi

• Fabrika büyüklüğünün

 üretim tipini ve

 Üretim Planlama ve Kontrolü faaliyetlerini etkileme biçimi üzerinde biraz durmakta fayda vardır.

• Ancak önce fabrika büyüklüğünün

belirlenmesinde kullanılacak faktörleri saptamak

gerekir.

2.1.3.4 Proje Üretimi

• Bir fabrikanın büyüklüğü;

 çalıştırdığı personel (işçi ve memur toplamı) sayısı,

 sabit tesislerin değeri,

 üretilen malın miktarı,

 satış geliri

gibi faktörlerden birine veya birkaçının bileşimine

dayanılarak saptanır.

2.1.3.4 Proje Üretimi

• Uygulamada, hem basitliği hem iyi bir gösterge oluşu göz önüne alınarak personel sayısı faktörü tek başına kullanılır.

• ABD ve İngiltere'de yapılan bir araştırmada 500'den

daha az personel çalıştıran fabrika sayısının toplamın % 98'ini oluşturduğu ortaya çıkmıştır.

• Bu sonuç, ileri endüstri düzeyine ulaşmış bu ülkelerde dahi küçük ve orta büyüklükteki fabrikaların çok

önemli bir yer tuttuğunu göstermektedir.

2.1.3.4 Proje Üretimi

• Ülkemiz için küçük, orta ve büyük boy işletmeleri ayıran personel sayısı sınırları farklıdır. Fakat bunun sonucu değiştirmeyeceği rahatlıkla söylenebilir.

• Dolayısı ile Üretim Planlama ve Kontrolünün çeşitli

problemlerini, özellikle işletme büyüklüğünden etkilenen problemlerini incelerken bu yapısal özellik göz önünde bulundurulmalıdır.

2.1.3.4 Proje Üretimi

• Fabrika büyüdükçe

 faaliyet hacmi ve

 karmaşıklığı hızla arttığından,

organizasyon yapısı ve Üretim Planlama ve

Kontrolü yöntemlerinde değişiklikler yapılması

gerekir.

2.1.3.4 Proje Üretimi

• Küçük fabrikalarda informal (biçimsel olmayan) ilişkilerin ağır bastığı üretim emirlerinde sözlü

ifadelerin genellikle yeterli olduğu görülür.

• Daha önce Üretim Planlama ve Kontrolünün

organizasyon içindeki yerini belirlerken değindiğimiz gibi, fabrika büyüdükçe Üretim Planlama ve

Kontrolü kurmay fonksiyona kayar ve ileri düzeyde

planlama tekniklerinin ve haberleşme sistemlerinin

kullanılması zorunlu hale gelir.

2.1.3.4 Kesikli ve Sürekli Üretim

Tiplerinin Özellikleri

• Üretim miktarına veya akışına göre yapılan

sınıflandırmada; sipariş, parti, sürekli üretim ve proje olmak üzere dört tip tanımlamıştık.

• Bunların ilk ikisinde, tanımlarından da

anlaşılacağı üzere, aynı ürünün belirli veya belirsiz aralıklarda üretilmesi söz konusudur.

• Bu açıdan üretim tiplerini kesikli ve sürekli olarak iki ana grupta toplamak mümkündür. İki grup

arasındaki farklar şöyle özetlenebilir:

2.1.3.4 Kesikli ve Sürekli Üretim

Tiplerinin Özellikleri

• Üretim miktarı:

• Kesikli üretimde ürün çeşidi fazla, buna karşın üretilecek miktar azdır.

• Sürekli üretimde ise ürün tek veya az çeşit fakat

çıktı miktarı fazladır.

2.1.3.4 Kesikli ve Sürekli Üretim

Tiplerinin Özellikleri

• Makine ve Teçhizat:

• Kesikli üretimde işlemler çok çeşitli olduğundan çok amaçlı (üniversal) tezgâhlar kullanılır. Bu

tezgâhlarda çok çeşitli işler yapılabildiğinden hız ve verimlilik düşüktür.

• Sürekli üretimde kullanılan özel tezgâhlarda hız

ve verimlilik yüksektir.

2.1.3.4 Kesikli ve Sürekli Üretim

Tiplerinin Özellikleri

• Yerleştirme düzeni:

• Kesikli üretimde aynı işi gören tezgâhlar bir araya toplanır (işleme göre yerleştirme).

• Sürekli üretimde tezgâhlar bir imalat hattı

üzerinde bulunur ve farklı tezgâhlar yan yana

dizilmiştir (ürüne göre yerleştirme).

2.1.3.4 Kesikli ve Sürekli Üretim

Tiplerinin Özellikleri

• İşyükü dengesi:

• Kesikli üretimde ürün sık sık değişir. Bu nedenle programlama yapmak zordur. İş yığılmaları,

makinelerin boş kalması gibi durumlara sık sık rastlanır.

• Sürekli üretimde iş yükünde denge sağlanmıştır.

Kapasiteden yararlanma oranı yüksektir,

imalatta zaman kayıpları en aza indirilmiştir.

2.1.3.4 Kesikli ve Sürekli Üretim

Tiplerinin Özellikleri

• İşçilik:

• Kesikli üretimde tezgâhlar hassas olduğundan kalifiye işçi gerekir.

• Sürekli üretimde ise basit işler mevcut

olduğundan vasıfsız işçilerin çalışmasında

sakınca yoktur.

2.1.3.4 Kesikli ve Sürekli Üretim

Tiplerinin Özellikleri

• İş hazırlama:

• Kesikli üretimde iş hazırlama faaliyeti yoğundur.

Her yeni iş için yeni baştan iş emirleri çıkarılır, işyükü dağıtımı ve programlama, malzeme

istekleri, iş takibi yeniden yapılır.

• Sürekli üretimde iş emri bir kez yapılır ve

ayrıntılıdır. Programlamada yapılacak küçük

hataların telafisi zordur. Yapılan işlemler yoğun

değil, fakat karmaşıktır.

2.1.3.4 Kesikli ve Sürekli Üretim

Tiplerinin Özellikleri

• Hammadde, yan ürün ve ürün stokları:

• Kesikli üretimde hammadde ve yan ürün stokları fazladır çünkü talebi önceden kestirmek zordur. Buna karşın

ürün stokuna hemen hemen hiç rastlanmaz.

• Sürekli üretimde ise belli bir talebe göre üretim

yapıldığından yarı ürün stoku en alt düzeydedir. Buna karşın sürekli olarak üretim yapıldığından tamamlanmış ürün stoku bulunması doğal karşılanır.

2.1.3.4 Kesikli ve Sürekli Üretim

Tiplerinin Özellikleri

• Taşıma sistemi:

• Kesikli sistemde istif makineleri ve vinç gibi

genel amaçlı taşıma araçları kullanmak gerekir.

• Sürekli üretimde ise konveyör (taşıyıcı) bant

sistemleri vasıtasıyla ürünler bir işlem biriminden

diğerine aktarılır.

2.1.3.4 Kesikli ve Sürekli Üretim

Tiplerinin Özellikleri

• Tamir-bakım:

• Kesikli sistemde makinelerden birinin arızalanması üretimi aksatmaz. Makineler genel amaçlı

olduğundan üretim diğer bir makinede ettirilir.

• Sürekli üretimde ise durum tam tersidir. Üretimde en ufak ıraksama tüm hattı durduracağından makineler arızalanma olasılığına karşı periyodik olarak

koruyucu bakıma alınır.

2.2.

Üretim Kararları ve Etkileyen Faktörler

• Proses:Bu grupta en önemli karar, üretim sisteminin tipini seçmektir. Bundan sonra makinelerin cinsi, otomasyon düzeyi,

yerleştirme düzeni gibi kararlar gelir.

• Kapasite:Üretim sisteminin hacmi, işgücü

miktarı ve çalışma düzeni (vardiya sayısı,

fazla mesai) yedek kapasite bulundurma

gibi kararlar bu gruba girerler.

2.2.

Üretim Kararları ve Etkileyen Faktörler

• Stoklar:Stok düzeyi ile elde bulundurma ve

sipariş maliyetleri arasında en uygun dengenin bulunması, güvenlik stokları, talebin zamanında karşılanması ve stok kayıt sistemlerinin etkinliği kararları bu gruptadır.

• İşgücü:Elde mevcut işgücünün verimli

kullanılması amacına yönelik kararların en

önemlileri metot geliştirme, iş basitleştirme, iş

ölçümü ve teşvikli ücret yöntemleri ve eğitimdir.

2.2.

Üretim Kararları ve Etkileyen Faktörler

• Kalite:Üretim yönetiminin direkt sorumluluğu altında bulunmamasına rağmen, muayene noktalarının tespiti ve ölçme sonuçlarının

yorumlanarak düzeltici kararlar alınması imalat ve kalite kontrol ile ortak kararlar almayı

gerektirir.

• Üretim kararlarının, üretim stratejileri ile çelişkiye düşmemesi büyük önem taşır. Aksi halde

işletmenin amaçlarını gerçekleştirmesi güçleşir.

2.3.1 Ürün Tasarımı

• Her işletmenin amacı, müşterilerin satın almaya istekli olduğu mal ve hizmet üretmektir.

• Ancak, müşteri ihtiyaçlarının ve tercihlerinin

sürekli olarak değişmesinin yanında, rekabet ve üretim teknolojilerindeki sürekli gelişmeler de

malları hızla modası geçmiş bir hale (demode)

getirmektedir.

2.3.1 Ürün Tasarımı

• İşletmeler;

 pazarda rekabet gücü yüksek,

 tüketici ihtiyaçlarını karşılayabilen,

 üstün teknik özelliklere sahip yeni ürünler üretebilmek amacıyla,

ürün tasarımı yaparlar.

Ürün tasarımı yapılış

amaçları

2.3.1 Ürün Tasarımı

• Ürün tasarımı işletmenin üreteceği belirli bir ürün tipiyle ilgili test işlemlerinden üretimin son aşamasına kadar yapılması gerekli çok sayıda işlemleri kapsamaktadır.

• Ürün tasarımı, işletmenin üretimini yapacağı ürünün özelliklerini belirlemek amacıyla yapılan işlemlere denir.

Ürün tasarımı kapsamı

2.3.1 Ürün Tasarımı

• Ürünle ilgili tasarım özelliklerinin çizilmesi, geliştirilmesi ve uygun seçişin sağlanarak üretim işlemlerinin

yapılabilmesi için yetişmiş işgücüne ihtiyaç bulunmaktadır.

• Uygulamalı araştırma ve geliştirme çalışmalarıyla,

pazardaki müşterilerin istediği niteliklere sahip bir ürünün fonksiyonel ve şekil tasarımıyla ilgili temel tasarım

özellikleri geliştirilir.

2.3.1 Ürün Tasarımı

• Üretilecek olan ürünle ilgili tasarım özelliklerinin açığa çıkarılarak geliştirilmesi ve bu özelliklere uygun ürün üretilebilmesi için aşağıdaki faktörlerin göz önünde bulundurulması gereklidir. Bu faktörler;

 Tüketicilerin zevk ve tercihleri,

 İşletmenin kalite politikası ve piyasadaki yeri,

 İşletmenin yeni bir ürün üretebilme durumudur.

2.3.2 Ürün Tasarımını Etkileyen Faktörler

• Ürün tasarımını etkileyen çok sayıda faktör

bulunmaktadır. Ürün tasarımı objektif ve sübjektif faktörler dikkate alınarak sistematik işlemlere göre yapılmaktadır.

• Ürün tasarımını etkileyen başlıca faktörleri şunlardır;

 İşletme politikaları

 Pazarlama imkânları

 Ürün özellikleri

 Ekonomik faktörler

 Üretim imkânları

2.3.2 Ürün Tasarımını Etkileyen Faktörler

• Yukarıdaki faktör grupları arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır.

• Örneğin; işletme politikaları, üretim imkânları, pazarlama imkânları, ürün özellikleri ve ekonomik faktörlerin

birbirlerini etkileme ve aralarındaki ilişki durumları göz önünde bulundurularak ürün tasarımıyla ilgili kararlar verilir.

2.3.2.1.

İşletme Politikalarıyla İlgili Tasarım Faktörleri

• İşletmenin rekabet şartlarını dikkate alarak; lider firma, takipçi firma, pazarın küçük dilimine hitap eden özellikli firma stratejilerine göre uygulayacağı yenilikçi politikalara bağlı olarak ürün tasarımıyla ilgili esaslar tespit

edilecektir.

• İşletme yönetiminin kalite ağırlıklı pazarlama stratejisi de ürün tasarımı işleminde etkili olup, istenilen kalite

düzeyinde ürün üretimi ön planda tutulmalıdır.

2.3.2.1.

İşletme Politikalarıyla İlgili Tasarım Faktörleri

• İşletmenin optimal ürün karması amaçları ürün tasarımını belirleyici olmaktadır.

• İşletmenin uzun dönemli ürün karma amaçları, karlılık, satış kararlılığı ve satışların büyümesi olmaktadır.

• Bir işletmenin mevcut ürün karmasında yapılacak bir değişiklik işletme amaçlarının gerçekleştirilmesi

bakımından herhangi bir fayda sağlamayacaksa o ürün karması optimal düzeyde olduğundan ürün tasarımı

işlemine bu aşamada son verilmelidir.

2.3.2.1.

İşletme Politikalarıyla İlgili Tasarım Faktörleri

• Ürün karmasında optimal durumu korumak amacıyla zaman içerisinde gelişmelere bağlı olarak değişiklikler yapılması gerekebilir.

• Ürün tasarımını gerektiren değişiklik sebepleri;

tüketici zevk ve tercihlerindeki değişiklikler, pazarlama kapasitesinin artması, rekabet ve mal farklılaştırılması, finansal durum, pazarın doyuma ulaşması ve teknoloji değişikliğidir.

2.3.2.1.

İşletme Politikalarıyla İlgili Tasarım Faktörleri

• İşletme politikalarına bağlı olarak ürün tasarımı üç şekilde yapılabilmektedir:

 Yeni ürün geliştirme ve ürün çeşitlendirme,

 Ürün değişikliği

 Ürün çıkarma

• İşletme yöneticileri değişen piyasa şartlarına göre en uygun fiyat ve en uygun kalite dengesi politikasına göre ürün tasarımı yaparlar.

2.3.2.2.

Pazarlama İmkânlarıyla İlgili Tasarım Faktörleri

• Üretilmesi planlanan ürünle ilgili pazar durumu ve

şartları da tasarım işleminde göz önünde tutulmaktadır.

 Ürüne olan talep durumu ve talepte meydana gelen değişmeler,

 rakip işletmelerle uyguladıkları pazarlama politikaları ve rakip işletmelerin pazar payları ile

 işletmenin pazar payındaki gelişme

gibi faktörler ayrıntılı olarak incelenerek tasarım işleminde dikkate alınır.

2.3.2.2.

Pazarlama İmkânlarıyla İlgili Tasarım Faktörleri

• Pazarlama yöneticisi yeni ürün geliştirme ve tasarım işlemine önemli ölçüde yardımcı olmaktadır.

• Çağdaş pazarlamanın amacı, tüketici taleplerini istenilen fiyat, kalite, zaman ve yerde karşılamak olduğuna göre, ürün tasarımı pazarlama yöneticisinin görüşlerimi ve önerilerinin alınması ve üretilen ürünlerin satılabilmesi açısından önemli olmaktadır.

2.3.2.3.

Ürün Özelliklerini İlgilendiren Tasarım Faktörleri

• Ürün özellikleriyle ilgili tasarım faktörleri dört grupta ele alınabilir.

• Bunlar; ürünün fonksiyonel özellikleri, kullanım özellikleri, dayanıklılık ve güvenirlik durumu ve estetik özellikleri

olmaktadır.

• Ürün tasarım işleminde ürünle ilgili özellikler bir bütün olarak ele alınarak değerlendirilir. Günümüzde ürün tasarımıyla ilgili ürün özelliklerinde büyük artış olması sonucunda pazarda ancak benzer ürünlerden daha üstün özelliklere sahip olan ürünler satılabilmektedir.

2.3.2.4.

Ekonomik Faktörler

• Ekonomik faktörler ürün tasarımını yakından etkilemektedir.

• Üretilecek olan ürünün birim değişken ve sabit maliyet toplamı göz önünde bulundurularak projeksiyon işlemi yapılmaktadır.

• Ekonomik analiz işlemiyle işletmenin üretimle ilgili toplam maliyet-fiyat rasyosu, işletmenin bütçe imkânları, üretim faktörleri dikkate alınarak ürün tasarımıyla ilgili karar

verilmektedir.

2.3.2.4.

Ekonomik Faktörler

• Ürün tasarımında, tasarımla ilgili faktör maliyetleri de önemli olmaktadır.

• Ürün tasarımıyla ilgili faktör maliyetlerine ürün araştırma ve geliştirme faaliyetleriyle ilgili bütün maliyetler ilave

edilerek değerlendirilmelidir.

• Ürün tasarımıyla ilgili araştırma geliştirme ve faktör maliyetlerini ürünün hayat süresinin uzun ve satış miktarının fazla olma durumu belirlemektedir.

2.3.2.4.

Ekonomik Faktörler

• Ürün tasarımını etkileyen faktör maliyetleri, Başabaş Noktası Analizine göre, ürünlerin sabit maliyetleri,

değişken maliyetleri ve kârlılık durumları hesaplanarak değerlendirilir.

• Ürün tasarımıyla ilgili planlama yapılırken, her ürün için öngörülen birim maliyet göz önünde tutularak uzun dönemde yatırımın finansal kaynaklarının geri

dönüşümünü sağlayacak etkili bir üretim yapılmalıdır.

2.3.2.4.

Ekonomik Faktörler

• Ürün tasarımında maliyet üzerinden belirli bir kâr marjı bırakılmak suretiyle işletmenin finansal

kaynaklarının geri dönüşümü sağlanabilir.

• Finansal kaynakların ürün tasarımı için dağılımında maliyet yüzdesi olarak belirli bir kâr marjı dikkate alınabilir. Bu duruma göre ürün tasarımı ile ilgili

düzenleme ve dengeleme çok bir güvenirlik düzeyine

sahip olmakta ve ürün özellikleriyle tasarımda yüksek bir performans gösterebilmektedir.

2.3.2.5.

Üretimle İlgili Tasarım Faktörleri

• Üretim faktörleri arasında yer alan işgücü, malzeme, makine, proses seçimi ürün tasarımını etkilemektedir.

• Ürün tasarımının istenilen kalitede üstün özelliklere sahip olabilmesi için yetişmiş işgücüne ihtiyaç duyulmaktadır.

• Yüksek teknoloji gerektiren kaliteli ürünler üretebilmek için tasarım yapabilmek amacıyla yeterli makine,

malzeme ve proses kullanılmalıdır.

• Ürün tasarımıyla üretim faktörleri arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Üretim faktörlerinin olmasına bağlı olarak istenilen nitelikte ürünler üretilebilecektir.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Ürün tasarımı için sorumluluk büyük ölçüde üretim yönetiminin üzerindedir.

• Ancak ürünün doğası; üretimin doğasını ve dolayısıyla sorunlarını etkileyen temel öğe olduğuna göre, ürün tasarımı konusu üretim konuları içerisinde ayrıntılı biçimde incelemeğe değerdir.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Müşteri anketleri, demografik analizler ve benzeri

çalışmalarla tüketicinin ihtiyaçlarını karşılayacak ya da yaşam biçimlerini etkileyecek bir mal, hizmet ya da

bilginin üretilmesi bir takımın sorumluluğudur.

• Günümüzde rekabet koşullarında ürün tasarımı çalışmaları ile ihtiyaçları, süper kalitede ve hızda

karşılanmak zorundadır. Doğal olarak bu çabalar ürün yenilikleri ve süreç yenilikleri ile desteklenir.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Ürün tasarımında etkili olan bir diğer konu modüler tasarımdır, modüler tasarım az sayıda komponent ile çok sayıda ürün üretmek anlamında kullanılan bir

kavramdır.

• Örneğin yatak üreten bir firma,

 4 farklı boy

 3 farklı en

 3 farklı sünger

 8 farklı kılıf ile 4x3x3x8 = 288 farklı kombinasyonda yatak modeli tasarımlayabilir.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Hangi modelin üretileceği;

 satış fiyatı,

 istenen kalitesi,

 satış miktarı,

 ihtiyaç karşılama yeteneği,

 rekabet avantajı,

 teknik risk ve

 şirket stratejilerine uygunluğuna bağlı olarak belirlenir.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Ürün tasarımı gerek üretim ve gerekse pazarlama

gereksinimlerini karşıladığında, ticari anlamda başarılı olabilir.

• Endüstriyel tasarım; amacı endüstriyel malların biçimsel niteliklerini saptamak olan yaratıcı bir çalışmadır.

• Bu biçimsel nitelikler, yalnızca dış özellikleri değil, tüketici

kadar en az üretici açısından da uygulanan sistemi dolayısıyla bir ünitenin yapısı ile işlev ilişkilerini ve bunlar arasındaki

bağlantıyı gösterebilmelidir.

• Şekil 2.6. ürün tasarımının gelişimindeki türlü aşamaları kapsamaktadır.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Ürün tasarımı, araştırma ve geliştirme ekibi tarafından amaçlanan işlevi en iyi biçimde gerçekleştirebileceği noktaya değin sürdürülür.

• Tasarımcılar arasında “üretim için tasarım” slogan halini almıştır.

• Şekil 2.4. ve Şekil 2.5. bu konunun önemini vurgulamaktadır.

Şekil 2.4.

Etkin Bir Tasarım

İçin

Duvarların Yıkılması

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Tasarımcı, üretim mühendisliğinin aşağıdaki unsurları göz önüne almalıdır.

 Süreçlerin seçimi amaca en uygun ve en ekonomik olanına göre yapılmalıdır.

 Materyal ve parçalardan yararlanma

 Kalite gereksinimlerini doyuracak uygun işçilik ve

toleransların seçimi (Kalitenin belirlenmesi süreçlerin de seçimini etkiler.)

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Süreçlerin seçimi amaca en uygun ve en ekonomik olanına göre yapılmalıdır. Bu işlemi gerçekleştirmede aşağıdaki unsurlar dikkate alınmalıdır.

 Kapsanılan üretim nicelikleri (Kimi süreçler belirli üretim çalışmalarında kullanılmadığında çok pahalı olurlar.),

 Mevcut araç ve gereçlerden yararlanma,

 Kullanımı, parçaların tasarımını etkileyecek aletlerin, tesislerin ve öteki üretim araçlarının seçimi,

 Birleştirme işlemleri için işlemler ve yöntemler sırası,

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

 Ustalığın sınırı (Seçilecek süreç, mevcut ustalık ile uyumlu olmalıdır.)

 Yeni üretim süreçlerinin uygulanması. (Tasarımcı yalnız geleneksel, tek aynı zamanda yeni üretim

yöntemlerindeki en son gelişme ve araştırmaları almalıdır.)

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Materyal ve parçalardan yararlanma.

 Uygun özelliklere sahip materyallerin seçimi,

 Döküntü ve fireyi azaltacak yöntem ve tasarımın seçimi,

 Standart parçaların kullanımı,

 Ürün içinde parçaların değiştirilebilmesi olanağı,

• Kalite gereksinimlerini doyuracak uygun işçilik ve toleransların seçimi (Kalitenin belirlenmesi süreçlerin de seçimini etkiler.)

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Üretim süreçleri ve yöntemleri üzerinde uzman olmak tasarımcının kapasitesi dışında olabileceğinden, tasarım ve üretim birbirleriyle eşgüdümlü biçimde yürütülmelidir.

• Tüketiciye kendini kabul ettirmek isteyen işletme, üretimini yaptığı ürünlerin rakiplerinkinden üstün nitelikler taşıması gerektiğini unutmamak zorundadır. Bu niteliklerden ikisi giderek daha büyük önem kazanmaktadır. Bunlar;

 Estetik (göze hoş görünüm),

 Yarar (fayda sağlama, hizmet).

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Tüketici mallarının yapımında, ürünün göze hoş

görünen (estetik) tasarımı ve ambalajı genellikle çok büyük önem taşır.

• Buna karşılık endüstri tasarımcıları tarafından değerli katkılarda bulunulan kapital ürünlerinin yapımında, işlev (yarar) daha çok önemlidir.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Tüketiciler bir mal satın alırken onun sağlayacağı

yararın yanında estetiği de göz önünde tutmaktadırlar.

• Örneğin; gereksinim sahibi için bir buzdolabı, yalnızca mutfak takımı değil, aynı zamanda mutfakta yer alan ve onu süslemesi gereken bir maddedir.

• Dolayısıyla buzdolabının kullanışlılığı, göze hoş

görünmesi, biçim, rengi ve çevresine uyma nitelikleri ile yalın bir mutfak aletinden öteye giden özellikleri

olmalıdır.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• İşletmeler, bulundukları sektörde lider konumunu ellerinde tutmak istiyorlarsa, tüketicilerin gizli

zevklerini öngörmeye çalışarak yeni biçimler ile ilgili bulgu örneklerini vermelidirler.

• Bu koşullar altında yeni biçimler geliştirilirken,

tüketicilerin bilinçli ya da bilinçsiz özlemlerini olanak ölçüsünde doyurmaya çalışan uzmanlara

(tasarımcılara) gereksinim duyulur.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Aynı sektör içindeki rakip firmaların çalışmaları gittikçe ürünlerin, markaların ve hatta işletmelerin görünüş

kişilikleri düzeyinde olmaktadır.

• Gerçekten, yerine getirdikleri işlevler ve gördükleri

hizmetler açısından endüstriyel mallar da birbirlerine benzer gibi görünmektedir.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Öte yandan bu benzer ürünler

 birbirlerine çok yakın fiyatlarda

 aynı dağıtım kanalları aracılığı ile satılmakta ve

 aynı tüketici güdülerine dayanan reklam kampanyalarına konu olmaktadırlar.

• Dolayısı ile yalnızca tüketicinin gereksinimlerini

karşılayan özgün bir görünüş, endüstriyel malın, öteki firmaların benzer mallar karşısında başarılı olmasının nedeni olabilmektedir.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

• Tasarıma hangi koşullar altında başvurulduğunu şöylece açıklamak olanaklıdır:

 Ürünün yenilenmesi,

 bir malın satışı düşmeye başladığında ambalajının ve görünüşünü düzeltilmesi akla gelebilir.

• Bu durumda tasarım bize büyük ölçüde yardımcı olabilir.

Örneğin; bir firmanın gençlerin modası geçmiş gördükleri emaye mutfak eşyalarını yenilemek istediği varsayılsın. Bu durumda mutfak eşyalarına yeni bir form verilmesi, türlü renklerde olması, kullanışlarını kolaylaştırıcı ayrıntıların getirilmesi düşünülebilir.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

 Tasarım uzmanları,

 pazarın değişen bir bölümün özel gereksinimlerini karşılayacak bir ürün hattının geliştirilmesi,

 teknik bir buluştan daha iyi yararlanılması,

 en kaliteli malların yapılması,

 görünüşün değiştirilmesi vb. konularda çalışırlar.

2.3.3.

Ürün Tasarımı Yapılışı

 Bir firma görüntüsünün yaratılmasında da tasarıma başvurulabilir. Dolayısıyla ürünler her türlü koşul altında kolaylıkla tanınabilir olmalıdır.

 Örneğin; malların bulundukları yerde ambalajlarından tanınabilmeleri gibi.

 Firma da adının mallar üzerine yazılış biçiminden,

kendine özgü simgeden, belirleyici renk ya da renklerden vb. kolayca tanınabilir olmalıdır.

Ürün

tanınabilirliği

2.4.

Yeni Ürün Başarısını Etkileyen Faktörler

• Yeni ürün geliştirme prosesi uzun zaman almaktadır ve bir yeni ürün fikrinin çeşitli aşamalardan geçip üretime ulaşabilme şansı ortalama %2’dir. Ancak üretimine

geçilmesi, yeni ürünün firmaya beklenen kârı getirmesi ve hayatta kalabilmesi için bir garanti sağlamaz.

• Bu konuda yapılan araştırmaların bir kısmı, tüketiciye ilk defa sunulan bir ürünün başarı şansının %20-63 arasında değiştiğini göstermektedir.

2.4.

Yeni Ürün Başarısını Etkileyen Faktörler

• Yeni ürünün başarısını etkileyen faktörler açısından ürün dizaynından sorumlu elemanların ve tepe yöneticilerinin yeni ürünün başarısında rol oynayan faktörleri çok iyi bilmesinin önemi ortadadır.

2.4.

Yeni Ürün Başarısını Etkileyen Faktörler

• Yeni bir ürünün başarısızlığına sebep olan faktörlerden en önemli dördü şöyledir:

 Yeni ürünün, mevcut benzerlerine göre, bariz üstünlük gösterememesi

 Kötü planlama

 Yanlış zamanlama

 Aşırı iyimserlik

2.4.

Yeni Ürün Başarısını Etkileyen Faktörler

• İngiltere'de yapılan bir araştırmada ise, yeni ürünün

başarısında pay bulunduğu belirtilen 41 faktörden en önemli beş tanesi şöyle sıralanmıştır:

 Tüketici isteklerinin doğru anlaşılması

 Verimli ürün geliştirme prosesi

 Yönetim felsefesi ve yöneticilerin kişisel özellikleri

 İşletme içi ve dışı etkin haberleşme

 Pazarlama çalışmaları.