Oturum Başkanı: Sarven ÇİLİNGİROĞLU
Mustafa Bilge
Hasan Heperkan
Ülkemizde yapılan HVAC tasarımlarında SFP
tasarımları SFP 5 sınırları içinde kalmaktadır.
06.03.2012 4
Uygulaması tamamlanmış çalışmakta olan ve AVM,Ofis ve sergi salonlarından oluşan bir komplekste toplam 24 adet klima santrali kullanılmıştır.
Klima santrallerin SFP değerleri 2.500 ila 1500 W/(m3/s) arasında değiştiği belirlenmiştir.Bu santrallerdeki fanların toplam çektikleri güç 215 kW dır. Fanların günde 14 h ve yılda 350 gün çalıştığı kabulü ile fanlar yılda 1.050.000kW enerji çekmektedir. Bunun parasal değeri ise 210.000 TL/ yıl olmaktadır.
Aynı santrallerin tümü SFP değeri 1250 olarak seçildiğinde aynı
klima santrallerinin fanlarının çektiği güç 105 kW olmaktadır. Bu
fanları yıllık çektiği güç değeri ise 480.000 kW olmakta bunun
parasal değeri ise 96.000 TL/yıl olmaktadır.
MEKANİK TESİSAT İŞLERİ KAPSAMI
1.
TASARIM
2.
İHALE
3.
UYGULAMA
4.
START UP ( DEVREYE ALMA)
5.
AS BUILT (UYGULAMAYA ESAS PROJE)
6.
TEST AYAR DENGELEME(TAD)
7.
GEÇİCİ KABUL DOSYASINI HAZIRLANMASI
8.
EĞİTİM
8 06.03.2012
Test: Akış koşullarının değerlendirilmesi için sıcaklık, basınç, devir, elektriksel özellikler, hız, hava ve su miktarlarının özel ve kalibre edilmiş enstrümanlar kullanılarak ölçülmesidir.
Ayar(Adjusting): Kısmen damperler ve vanalar gibi denge
cihazlarını kapatarak sistem akışlarının değiştirilmesi veya tasarım ve montaj sınırları dahilinde en uygun işletme koşullarına erişmek için fan(veya pompa) hızlarının değiştirilmesidir.
Dengeleme(Balancing): Ana şebeke kolları ve terminal
cihazlarından geçen hava ve su debilerinin tasarımda belirtilen hava ve su debilerine (belirli sınırlar içersinde) erişmek üzere kabul edilebilir prosedürler kullanılarak ayarlanması dır
Test, Ayar ve Dengeleme (TAD): Hava ve su akış miktarlarını (debilerini) elde etmek ve belgelendirmek için ısıtma, havalandırma ve iklimlendirme (HVAC) sistemlerinde
uygulanan sistematik proses veya hizmettir.
06.03.2012 10
TAD Firması: Test, Ayar ve Dengeleme alanlarında çalışan ve NEBB in tüm
gerekliliklerini karşılayan ve koruyan firmadır.
TAD Firması tam zamanlı yönetici
pozisyonunda en az bir adet TAD
Denetçisi(UZMANI) istihdam eder.
TAD Raporu
TAD Raporunda belirlenen ölçümlerin , NEBB “ Klima Sistemlerinin Test Edilmesi, Ayarlanması ve Dengelenmesi Standartları’nın” güncel basımına uygun şekilde ve doğru olarak yapıldığını gösterir.
06.03.2012 12
TAD DENETÇİSİ
TAD İŞLEMLERİNİN YERİNE GETİRİLMESİ TAD Denetçisi, son TAD raporunda bulunan tüm
verilerin doğruluğunun garantilenmesi amacıyla sistemlerin NEBB Usul Standartları ve sözleşme
dokümanları uyarınca test edildiğini, ayarlandığını ve
dengelendiğini garantilemekten sorumludur.
TAD DENETÇİSİNİN DİĞER GÖREVLERİ
TEKNİSYEN EĞİTİMİ
TAD USULLERİ EĞİTİMİ
ÖLÇÜ VE AYARALETİ KULLANIMI ve BAKIMI
KOORDİNASYON / DENETİM( saha personeli) PROJE İLETİŞİMİ ( sorunları ilgililere duyurmak)
06.03.2012 14
Genellikle TAD işi aşağıdaki durumda tamamlanmış olur:
Tüm HVAC sistemleri ve bileşenleri test edilip kabul edilebilir toleranslar dahilinde dengelendiğinde ve ilgili raporu hazırladığında
TAD Denetçisi son raporun sunulmasından önce,
3.2.1 PROFESYONEL TASARIMCI SORUMLULUKLARI Taahhüt dokümanlarında aşağıda açıklanan
koşulların yerine getirilmesi önerir:
•
Test edilecek, ayarlanacak ve dengelenecek
ekipman ve sistemleri, ölçülecek parametreleri ve kabul edilebilir toleransları belirtir.
•
TAD Firması'nın hizmetlerini kimin tarafından satın alınacağını tanımlar TAD Firması'nın uygulama
sürecinin erken dönemlerinde işe başlamasını sağlar.
•
Başarılı dengeleme için gereken sistem
bileşenlerini, örneğin branşman ve menfez damperlerini, debi ölçüm istasyonlarını, basınç ve/veya sıcaklık test ağızlarını, mekanik projeler üzerinde açıkça belirtir.
06.03.2012 16
3.2.1 PROFESYONEL TASARIMCI SORUMLULUKLARI
•
HVAC kontrol sistemi firmasının TAD işi başlamadan önce kabul ve belgelendirme işlerini bitirmesi
gerektiğini şartnamede belirtir.
•
Bina kontrol sistemi firmasının TAD işlerine yardım için gerekli olan donanım ve yazılıma erişimi veya tesis içi teknik desteği sağlayacağını şartnamede belirtir.
Donanım ve yazılım veya tesis içi teknik destek TAD firmasına herhangi bir bedel talep edilmeksizin
sağlanır.
•
TAD işleminin gerektirdiği tüm ekipman ve bileşenlere erişebilme( gerekli kontrol kapakları gibi) olanağını sağlar.
•
TAD Firması'nın kabul işlemleri – Commissioning - ile
3.2.2 UYGULAMA EKİBİ SORUMLULUKLARI
Uygulama ekibinin aşağıdakileri yapması önerilir:
TAD Firması'na tüm değişiklik emirlerini ve sözleşme değişikliklerini de kapsayan, uygun bir taahhüt
dokümanları dosyasını (çizimler, şartname ve onaylanmış malzeme formları IQ ve onaylanmış ekipman listelerini) sağlamalıdır.
TAD Firması'nın görüşünü alarak, diğer disiplinlerin çalışmalarını koordine eden ve TAD işinin de başarıyla tamamlanması için uygulama aşamasında TAD işi için yeterli süreyi sağlayan İŞ PROGRAMINI geliştirmelidir.
TAD Firması'nı tüm iş programındaki değişikliklerinden haberdar etmelidir.
06.03.2012 18
3.2.2 UYGULAMA EKİBİ SORUMLULUKLARI
Tüm yapısal bileşenlerin, pencereler ve kapıların monte
edilmesi, kapı donanımının, tavanların, merdiven, asansör ve mekanik şaftların, çatı sistemlerinin tamamlanması, tüm
plenumların sızdırmazlığının sağlanması vb.ayrıca tüm kaba inşaatın, tamamlanmış olduğunu güvenceye almalıdır.
Tüm gerekli mekanik ve HVAC işlerinin tamamlanmış olmasını ve güvenle işletilebilmesini garantilemelidir.Bu çalışmalar kanal sızdırmazlık testlerini ve hidrostatik testleri de kapsar, ancak bunlarla sınırlı kalmaz. Boru sistemlerinin, boşaltılması
,temizlenmesi tekrar doldurulması, havasının alınması ve kimyasal işlem görmesi gerekir. Tüm pislik tutucular
temizlenmeli ve doğru filtreler takılmalıdır. Kanal sistemleri ve ilgili tüm ekipmanlar temizlenmeli ve tanımlanan yeni temiz hava filtreleri takılmasını sağlamalıdır.
3.2.2 UYGULAMA EKİBİ SORUMLULUKLARI
HVAC ekipman ve sistemlerine hizmet veren sabit elektrik güç sistemleri eksiksiz olarak kurulmuş olmalıdır. Bu türden elektrikli sistemler, tüm uygulama personelinin güvenliğinin garantilenmesi için ilgili tüm kodlara uygun ve doğru bir biçimde tesis edilmelidir.
Tüm HVAC ekipman ve sistemleri üretici tavsiyeleri doğrultusunda veya yetkili servislerle birlikte TAD firmasının göztiminde çalıştırmalı,devreye alınmalıdır.
Tüm bina otomasyon sistemlerinin kurulumu, programlanması (tasarım parametreleri ve grafikler dahil), kalibrasyonu ve çalıştırılması işlemlerini tamamlamalı. Dengeleme başlamadan önce bina otomasyon sistemi ile ilgili kabul( commissoining) ve
belgelendirme işlerinin tamamlandığını doğrulamalıdır.
Bina kontrol sistemi firmasının TAD işlerine yardım için gerekli olan donanım ve
yazılıma veya tesis içi teknik desteğe erişim sağlamasını zorunlu kılmalı. Donanım ve yazılım veya tesis içi teknik destek TAD Firması'ndan herhangi bir bedel talep
edilmeksizin sağlanır.
TAD prosesi sırasında gereken tüm devir değişikliklerini ( fan veya pompa için)temin ve tesis etmelidir.
06.03.2012 20
3.2.3 TAD FİRMASI SORUMLULUKLARI
TAD işini yaparken güncel NEBB standartları ve usullerini uygulamalı.
TAD Firmasının TAD işini NEBB Klima Sistemlerinin Test
Edilmesi, Ayarlanması ve Dengelenmesi Standartları’nın uygun biçimde tamamlanmasını engelleyen tasarım veya uygulamaya ilişkin öğeleri düzenli olarak ve uygun kanalları kullanarak ilgililere iletmeli.
Belirlenmiş kabul çalışmalarını – Commissioning - desteklemek için gerekli çalışmaları yapmalı.
TEMEL TAD ÖLÇÜMLERİ AŞAĞIDA AÇIKLANMIŞTIR.
Kısım 5 de açıklanan test çalışmaları aşağıda açıklanan temel ölçüm kriterleri kullanılarak yapılır.
HAVA BASINCI
HAVA HIZI
ALIN HIZI ÖLÇÜMLERİ
SICAKLIK ÖLÇÜMÜ
HAVA DEBİSİ ÖLÇME DAVLUMBAZI (HOOD)
DEVİR ÖLÇÜMÜ
SU BASINÇ ÖLÇÜMLERİ
ELEKTRİKSEL ÖLÇÜMLER
06.03.2012 22
TAD Öncesi aşağıda açıklanan çalışmaların tamamlanmış olması gerekir.
1- Projede tanımlanan ve montajları yapılan tüm ekipmanların tasarımda da belirtilen özellikte ve kapasitede ayrıca belirtilen marka da kullanıldığını gösteren föylerin( IQ) onaylanmış olması lazımdır.
2- Projelerde uygulama sırasında yapılan değişikliklerin ( cihaz kapasite veya sistem değişikliği gibi )
prosedürlere uygun olarak yapıldığı ve kayıt altına alınıp alınmadığı kontrol edilmelidir.
3- BİTMİŞ İŞLER projeleri tamamlanmış ve kontrol teşkilatı tarafından onaylanmış olmalıdır.
Punch List in ( kusurlu ve eksik işlerin) tamamlanmış
TAD TANIMI VE KEŞİF ÖZETİ
(ISKAV ÖNERİSİ)
5- Ekipmanların( soğutma grubu, kazan, klima
santralı, pompalar gibi ) start up çalışmalarının ilgili servislerin denetim ve kontrolünde tamamlanmış ve belgelendirilmiş olması gerekmektedir.
6- Cihazların veya sistemlerin devreye alma( start
up) çalışmalarından öncesinde ve sonrasında ilgili check list( kontrol listeleri) tamamlanmalıdır.
7- Kanal sızdırmazlık testleri ve boru devresi hidrolik testleri yapılmış ve belgelendirilmiş olmalıdır.
8- Otomasyon sisteminin TAD çalışmalarının etkilememelidir gerekirse Otomasyon firması
yetkililerin TAD uzmanına çalışmalar sırasında her türlü yardım ve desteği sağlamalıdır.
06.03.2012 24
TAD TANIMI VE KEŞİF ÖZETİ
(ISKAV ÖNERİSİ)
Hava Tarafı TAD Keşif Özeti Önerisi
1-Menfez, anemostat, düfüzör debi ölçümü ve ayarı ad.
2-Hava damperi debi ölçümü ve ayarı
ad.
3-Klima santralı hava debileri (Gidiş, dönüş, taze hava) ile ısıtıcı ve soğutucu batarya hava tarafı kapasite ölçümü, fitlere ve batarya
basınç kaybı ölçümleri, elektrik motoru amper değerleri ölçümü ad.
4-Egzoz fanı hava debisi, elektrik motoru amper ölçümleri
TAD TANIMI VE KEŞİF ÖZETİ
(ISKAV ÖNERİSİ)
Sistemdeki hava debisi anemometre
kullanılarak veya bataryalar ve/veya filtrelerin yüzeyinde hız traversleri yaratılması gibi
alternatif yöntemlerle belirlenebilir.
Kanal çıkışında Pitot tüpü Traversi
kullanılarak hava debisi belirlenebilinir.
Toplam çıkış (menfezlerden) ölçülen hava
debisi ile Pitot tüpü traversi ile ölçülen fan
debisinin karşılaştırılmasının olası kanal
sızıntılarının miktarının belirlenmesine
yardımcı olur.
Kanal kaçaklarının doğru olarak
değerlendirilmesi, TAD işinin kapsamı dışında
olan, özel bir kanal sızdırmazlık testini gerektirir(
(DW144)
SP (statik basınç), devir/dakika ve çekilen güç (W) gibi gerekli diğer verilerin ölçülebildiği
durumlarda, fan eğrileri kullanılarak hava debisi belirlenebilinir.
Fan debisi tasarımda belirtilen hava debisi
gerekliliğinin %10’luk sapma payının içinde
değilse, gereken hava debisini yaklaşık olarak
SFP
(Ws/m^3) Akım
(A) V toplam
(m^3/h) V toplam
(m^3/s) Hız
(m/s) ΔPs
(Pa) ΔPd
(Pa) ΔPt
(Pa) ɳ fan ɳ motor
N m (W)
Tasarım (1) 1539 12 14,000 3.88 12.00 930.00 86 1016 0.74 0.89 5.987
Uygulama (2) 1545 14 16,000 4.44 13.71 850.00 112. 962 0.69 0.89 6.961 TAD Yapılan
Uygulama (3) 1258 10 14,000 3.88 12.00 650.00 86 736 0.69 0.89 4.652
a) Tüm GRD damperlerinin ardına kadar açık olduğunu doğrulayın.
b) Hava debisini sapmaları da dikkate alarak belirtilen şekilde ayarlayın
c) Mümkünse fanı tasarımda amaçlanan hava debisinin yaklaşık %110’una ayarlayın.
f) Tüm GRD’lerde hava debisini ölçün.
g) Fana en yakın olan GRD’ler tipik koşullarda en yüksek değere sahip olacağından, GRD hacim
damperlerini tasarımda amaçlanan hava debisi
gerekliliklerinin yaklaşık %10 aşağısına ayarlayın.
h) Ayarlama prosesi sistemin sonuna doğru
ilerlerken, geriye kalan GRD hava debisi değerleri artacaktır.
i) Tüm GRD’ler tasarımda amaçlanan hava debisi gerekliliklerinin ± %10’u dahilinde olana ve en az bir GRD hacim damperi ardına kadar açık olana dek, sistemdeki ayarlama geçişlerini yineleyin.
k) Tüm dağıtıcıları yeniden ölçün ve son debi değerlerini kaydedin.
i) Gerekirse ayarların eski haline getirilmesi için
tüm damperleri keçeli kalemle, sprey boyayla
