Yılları Arasındaki Siyasi Gelişmeler Uzun Savaşlardan Diplomasiye-I. 3. Osmanlı Devleti nin Avusturya ile savaşmasını ve

(1)

TÜMLER YAYINLARI

01

1595-1700 Yılları Arasındaki Siyasi Gelişmeler Uzun Savaşlardan Diplomasiye-I

1.

Osmanlı sadrazamının Avusturya arşidüküne denk sayıldığı 1533 tarihli İstanbul Antlaşması’ndan sonra 1606’da Osmanlı ile Avusturya arasında yapılan Zitvatorok Antlaşması’nın,

• Avusturya kralı, protokolde Osmanlı padişahına denk sayılacak.

• Avusturya, savaş tazminatı ödemeyi kabul edecek.

• Avusturya’nın Osmanlı’ya ödediği yıllık vergi sona erecek.

maddeleri göz önüne alındığında,

I. Osmanlı Devleti Avusturya karşısında siyasal üstünlüğünü yitirmiştir.

II. Osmanlı Devleti Batı’yla ilk defa diplomatik ilişki kurmuştur.

III. Avrupalı büyük devletlerin çıkarları zedelenmiştir.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

2.

• 1579-1590 Osmanlı-İran Savaşlarının temel sebe- bi, Şah Tahmasb’ın ölümü üzerine İran’da iç karı- şıklıkların başlaması ve bu durumun bulunmaz bir fırsat olduğunu söyleyen Doğu Anadolu’daki Osmanlı valilerinin merkezî yönetimi ikna etmesidir.

• 1603-1611 Osmanlı-İran Savaşlarının temel sebe- biyse Osmanlı Devleti’nin batıda Avusturya ile savaş hâlinde olması ve Anadolu’da yaygınlaşan Celali İsyanları’nı fırsat bilen İran’ın kaybettiği top- rakları geri almak istemesidir.

Bu bilgilere göre;

I. Osmanlı’da yaşanan iç siyasi gelişmeler, dış siya- seti etkilemiştir.

II. Osmanlı-İran Savaşları Osmanlı Devleti’nin yenilgi- siyle sonuçlanmıştır.

III. Osmanlı Devleti, XVII. yüzyılda da fetih politikası izlemiştir.

durumlarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III

3.

Osmanlı Devleti’nin Avusturya ile savaşmasını ve Celali İsyanları ile uğraşmasını fırsat bilen İran’ın Osmanlı topraklarına saldırması sonucunda 1603’te başlayan savaşlar, belli aralıklarla 1639’a kadar sür- müştür.

Bu bilgilere göre,

I. İran, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu durum- dan yararlanmak istemiştir.

II. Avusturya ve İran Osmanlı’ya karşı ittifak yapmıştır.

III. Osmanlı Devleti, XVII. yüzyıldaki en büyük toprak kaybını doğuda yaşamıştır.

yorumlarından hangileri yapılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

4.

XVII. yy. da Osmanlı Devleti’nin savaştığı devletler ve bu devletlerle savaş yapılmasının sebepleri ara- sındaki ilişkinin,

Devlet Sebep

I. İran Sınır çatışmalarının yaşanması II. Avusturya Orta Avrupa üstünlüğünün ele

geçirilmeye çalışılması III. Venedik Akdeniz ticaretinin öneminin

azalması

eşleştirmelerinden hangilerinde doğru olarak veril- diği savunulamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

5.

Osmanlılar Haçova Savaşı’nda Avusturya karşı- sında kazandıkları başarıyı Celali İsyanları ve İran Savaşları’ndan dolayı Zitvatorok Antlaşması’na yansı- tamamıştır.

Zitvatorok Antlaşması’nın,

I. Eğri, Kanije ve Estergon kaleleri Osmanlılara bıra- kılacaktır.

II. Avusturya’nın ödediği yıllık vergi kaldırılacaktır.

III. Avusturya Osmanlı Devleti’ne savaş tazminatı öde- yecektir.

maddelerinden hangileri bu yargıya kanıt olarak gösterilebilir?

(2)

2

1595-1700 Yılları Arasındaki Siyasi Gelişmeler Uzun Savaşlardan Diplomasiye-I

6.

Osmanlı Devleti, II. Viyana Kuşatması’ndan sonra Avrupa yönünde gelişmekten çok, savunma tedbirleri almaya çalışmıştır.

Buna göre Osmanlı Devleti ile ilgili,

I. II. Viyana Kuşatması’nda başarısız olmuştur.

II. Avrupalılardan çekinmeye başlamıştır.

III. Eski gücünü kaybetmiştir.

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

7.

1700’de Rusya ile imzalanan İstanbul Antlaşması’nda,

• Azak Kalesi Rusya’ya verilecek.

• Rusya İstanbul’da sürekli elçi bulundurabilecek maddeleri yer almıştır.

Bu maddelerle Rusya’nın;

I. Osmanlı siyasetini yakından takip etme, II. Karadeniz’de üs elde etme,

III. Balkanlardaki Ortodoksların haklarını koruma politikalarından hangilerini uygulamak için başarı kazandığını gösterir?

8.

1699’da imzalanan Karlofça Antlaşması’nda,

• Podolya ve Ukrayna Lehistan’a verilecektir.

• Dalmaçya kıyıları ve Mora Yarımadası Venediklilere bırakılacaktır.

• Banat Yaylası ve Temeşvar hariç Macaristan ve Erdel Avusturya’ya verilecektir.

maddeleri yer almıştır.

Antlaşmanın bu maddelerine bakılarak aşağıdaki- lerden hangisine ulaşılamaz?

A) Osmanlılar batıda büyük çaplı toprak kaybına uğramıştır.

B) Osmanlıların batı sınırları daralmıştır.

C) Osmanlıların bazı toprakları Avrupalı devletler ara- sında paylaşılmıştır.

D) Avusturya topraklarını Osmanlı lehine genişletmiştir.

E) Osmanlılar Avrupa’nın ekonomik üstünlüğünü kabul etmiştir.

9.

Ferhat Paşa Antlaşması ile İran; Azerbaycan, Gürcistan, Luristan, Dağıstan, Tiflis, Şiran ve Tebriz’i Osmanlı Devleti’ne bırakmıştır.

Bu gelişme;

I. Osmanlıların İran’ı yendiği,

II. Osmanlıların egemenlik alanının genişlediği, III. Osmanlı-İran Savaşları’nın son bulduğu durumlarından hangilerinin bir göstergesidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

10.

Kutsal İttifak üyesi devletlerle imzaladığı (1699) Karlofça Antlaşması’nın sonucunda Osmanlı Devleti, – Batı karşısındaki üstünlüğünü yitirmiştir.

– Batıda toprak kaybederek geri çekilmeye başla- mıştır.

Bu bilgilere dayanılarak Osmanlı Devleti ile ilgili, I. Askerî üstünlüğünü korumuştur.

II. Batı sınırı, Avrupa’nın tehdidi ile karşı karşıya kal- mıştır.

III. Antlaşma sonrasında Avrupa’da denge politikası izlemeye başlamıştır.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III

11.

XVIII. yüzyılda Osmanlı Devleti’yle ilgili;

I. Prut Savaşı’yla Azak Kalesi’nin Ruslardan alınması, II. Pasarofça Antlaşması’yla Mora’nın Venedik’ten

geri alınması,

III. Belgrad Antlaşması ile Belgrad ve çevresinin Avusturya’dan geri alınması

gelişmelerinden hangileri Karlofça ve İstanbul ant- laşmaları ile yaşanan kayıpların telafi edilmek istendiğini gösterir?

1. A 2. A 3. A 4. B 5. B 6. E 7. C 8. E 9. C 10. B 11. E

(3)

02

1595-1700 Yılları Arasındaki Siyasi Gelişmeler Uzun Savaşlardan Diplomasiye-II

1.

İslamiyet Osmanlı Devleti zamanında çok geniş coğ- rafyalara yayılma imkânı bulmuş ancak XVII. yüzyılla birlikte bu üstünlüğü yitirmeye ve giderek gerilemeye başlamıştır.

Batı’nın, Doğu-İslam dünyasından ileri gitmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylene- mez?

A) Coğrafi Keşifler’le Türklerin elinde bulunan ticaret yollarının önem kaybetmesi

B) Hristiyan dünyasında aydınlanma yaşanırken Osmanlı’da ulemanın dini istismara başlaması C) Avrupa’da feodal rejimin egemen olması D) Kapitülasyonların Osmanlı aleyhinde gelişmesi E) Bilimsel, düşünsel ve siyasal alanlarda Osmanlı

Devleti’nin Avrupa’dan geri kalması

2.

Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde XVII.

yüzyılda görülen gelişmelerden biri değildir?

A) Zitvatorok Antlaşması’nın imzalanması B) Devletin çok uluslu özelliğini yitirmesi

C) Girit Adası’nın 24 yıllık kuşatmanın ardından fethe- dilmesi

D) İlk Osmanlı-Rus antlaşmasının imzalanması E) Hotin Antlaşması’nın imzalanması

3.

1662’de başlayan savaşlarda zor şartlara rağmen büyük bir azim ve sebat göstererek 38. Günde Avusturya’dan Uyvar Kalesi’ni alan ve Avrupa’da

“Uyvar önünde bir Türk gibi kuvvetli” sözünün söylen- mesine neden olan Osmanlı devlet adamı aşağıdaki- lerden hangisidir?

A) Sokullu Mehmet Paşa B) Köprülü Fazıl Ahmet Paşa C) Merzifonlu Kara Mustafa Paşa D) Köprülü Mehmet Paşa E) Kuyucu Murat Paşa

4.

Lehistan’ın, Eflak ve Boğdan’daki Osmanlı egemenliği- ne karşı bazı girişimlerde bulunması üzerine II. Osman ordunun başında bizzat sefere çıkmış ve askerin disip- linsizliğini görerek Yeniçeri Ocağını kaldırmaya karar vermiştir.

Bu bilgide sözü edilen sefer aşağıdakilerden han- gisidir?

A) Hotin B) Bağdat C) Revan

D) Uyvar E) Alman

5.

II. Viyana Kuşatması’nın başarısız olması üzerine,

• Avusturya, Malta, Lehistan ve Venedik Kutsal İttifakı oluşturmuş, daha sonra ittifaka Rusya’da katılmıştır.

• Kutsal İttifak’la Osmanlı Devleti arasında savaşlar olmuştur.

• Karlofça Anlaşması imzalanmış ve Osmanlı Devleti batıda ilk kez toprak kaybetmiştir.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?

A) Osmanlı topraklarının Avrupa devletleri arasında paylaşıldığının

B) Osmanlı’nın Orta Avrupa’da siyasi gücünü yitirdiğinin C) Osmanlı’nın Haçlılara karşı başarılı sonuçlar elde

ettiğinin

D) Rusya’nın ilk başlarda Osmanlı’nın müttefiki oldu- ğunun

E) Avusturya’nın Avrupa’da en güçlü devlet haline geldiğinin

6.

II. Viyana Kuşatması’nın başarısız olmasında;

I. Osmanlı ordusunda lojistik sorunların olması, II. ganimet hırsıyla hareket eden askerlerin disiplinsiz

davranması,

III. Lehistan Kralı’nın beklenenden önce Viyana önleri- ne gelmesi

durumlarından hangileri etkili olmuştur?

(4)

4

1595-1700 Yılları Arasındaki Siyasi Gelişmeler Uzun Savaşlardan Diplomasiye-II

7.

Aşağıdakilerden hangisi XVII. yüzyıl Osmanlı Devleti’nde duraklama sürecinin yaşandığının bir göstergesi değildir?

A) Denizlerde 24 yıl süren bir mücadeleden sonra Girit’ in ele geçirilmesi

B) Coğrafi Keşiflerden sonra ticaret yollarının yön değiştirmesi

C) Papa’nın çalışmaları sonucunda Osmanlı’ya karşı kutsal ittifakın kurulması

D) Lehistan’ın Ukrayna kazaklarına saldırması üzerine kazakların Osmanlı’dan yardım istemesi

E) Merkezde ve eyaletlerde isyanların yaşanması

8.

IV. Mehmet Dönemi’nde, Avusturya baskısı karşı- sında Macarların Tökeli İmre önderliğinde ayak- lanması ve Osmanlı Devleti’nden yardım istemesi üzerine Viyana üzerine sefere çıkan sadrazam aşağıdakilerden hangisidir?

A) Köprülü Mehmet Paşa B) Merzifonlu Kara Mustafa Paşa C) Tarhuncu Ahmet Paşa D) Köprülü Fazıl Ahmet Paşa E) Köprülü Fazıl Mustafa Paşa

9.

1448 yılında gerçekleşen II. Kosova Savaşı’nın ardından Balkanlardaki Osmanlı egemenliğini kabul ederek savunmaya çekilen Avrupalılar, aşa- ğıdaki gelişmelerin hangisinden sonra yeniden ittifaklar kurarak Osmanlı Devleti’ne karşı saldırıya geçmişlerdir?

A) Hotin Seferi

B) II. Viyana Kuşatması C) 1700 İstanbul Antlaşması D) II. Osman’ın öldürülmesi E) Girit’in Fethi

10.

Osmanlı Devleti’nin Batı’da topraklarına toprak kattığı son anlaşma Lehistan ile imzalanan Bucaş Antlaşması’dır.

Bu durum;

I. XVII. yüzyılda yapılan son savaşın Lehler üzerine düzenlendiği,

II. Osmanlı Devleti’nin batı yönlü sınırlarının genişle- diği,

III. Avrupa’da uzun bir barış sürecinin başladığı yargılarından hangilerinin göstergesidir?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

11.

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti dış politikasında gerçekleşen;

I. Girit Adası’nın yirmi dört yıllık bir kuşatma sonra- sında alınabilmesi,

II. Genç Osman’ın Hotin Seferi’nde Yeniçerilerin disiplinsizliğini görüp ocağı kaldırmayı düşünmesi, III. Avusturya ve Rusya ile Belgrad antlaşmalarının

imzalanması

gelişmelerinden hangileri askerî alanda bozulmalar olduğunun kanıtıdır?

12.

Osmanlılar Viyana’yı 1683 yılında ikinci kez kuşatmışlar ancak alamamışlardır.

Bu gelişme;

I. Osmanlı Devleti’nin prestij kaybetmesi, II. Kutsal İttifak’ın kurulması,

III. Rusya’nın Karadeniz’de üs kazanması sonuçlarından hangilerine neden olmuştur?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

1. C 2. B 3. B 4. A 5. B 6. E 7. D 8. B 9. B 10. A 11. C 12. C

(5)

1.

XVI. yüzyıl Avrupa’sında görülen;

• rahiplerin din olgusunu kendi çıkarları doğrultusunda kullanması,

• pozitif düşüncenin ön plana çıkarak düşünce yapısını farklılaştırması,

• sosyal sınıflar arasındaki ekonomik farklılıkların halkın tepkisine neden olması,

• siyasi iktidarın kilisenin denetiminde olması gelişmeleri aşağıdakilerden hangisinin gerçekleş- mesine neden olmuştur?

A) Yönetimde laik anlayışın zayıflamasına

B) Din adamları ve dinî kurumların güç kazanmasına C) Reform hareketlerinin yaşanmasına

D) Hristiyan dünyasının birleşmesine E) Coğrafi Keşiflerin düzenlenmesine

2.

XII. yüzyıldan itibaren İngiltere ve Fransa, Roma Hukuku’na dayanan bir yönetim mekanizması geliştir- miş ve papalıktan bağımsız hareket etmek istemiştir.

Bu durumun aşağıdakilerden hangisine neden olduğu söylenemez?

A) Avrupa’da kilise ile krallık mücadelesinin doğmasına B) Habsburg Hanedanı’nın yıkılmasına

C) Kilisenin güç kaybetmesine

D) Din temelli siyasi mücadelelerin başlamasına E) Halk arasında kiliseye karşı eleştirilerin artmasına

3.

XVII. yüzyıl Avrupa’sında Reform Hareketleri kilise üzerinde etkisini göstermiş ve eğitim-öğretim kilisenin elinden alınmıştır.

Bu durumun;

I. laik eğitimin başlaması, II. Katolik mezhebinin sona ermesi, III. Avrupa’da bilimsel gelişmenin durması, IV. rasyonalizm düşüncesinin güçlenmesi

gelişmelerinden hangilerine neden olduğu söyle- nebilir?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) I, II ve IV E) II, III ve IV

4.

XVII. yüzyıl Avrupası’nda din alanında başlayan fakat arkasında birtakım siyasi, sosyal ve ekonomik gelişmelerin bulunduğu mücadelelerin temelinde;

I. Habsburg hanedanının Avrupa’da tek hâkim güç olma isteği,

II. Martin Luther’in başlattığı Protestanlık hareketinin genişlemesi,

III. Osmanlı Devleti’nin Avrupa işlerine müdahale etmemesi

5.

XV ve XVI. yüzyıl Avrupa’sında yaşanan;

• İtalya’da başlayan bilimsel çalışmaların dogmatik düşüncenin bırakılıp antik kültürün yorumlanmasıyla Rönesans’ı başlatması,

• Almanya’da Martin Luther öncülüğünde başlatılan hareketin Katolik Kilisesi’nin güç kaybetmesine ve reform hareketlerinin yayılmasına neden olması gelişmelerinin ortak sonucu aşağıdakilerden han- gisidir?

A) Parlamenter rejime geçişin hız kazanması B) Uluslararası kültür birliğinin sağlanması C) Yönetimde teokrasinin güçlenmesi

D) Gelişmeyi önleyici engellerin ortadan kalkması E) Din, düşünce ve yönetimde eski uygulamalara

dönülmesi

6.

Aşağıdakilerden hangisi Protestanlarla Alman İmparatoru arasında imzalanan 1555 Augsburg Antlaşması’nın sonuçları arasında gösterilemez?

A) Protestan mezhebi ve kilisesinin Almanya’da res- men tanınması

B) Almanya’daki prenslere istediği mezhebi seçme özgürlüğünün verilmesi

C) Almanya’nın siyasi birliğini sağlaması

D) Lutherci prenslerle Katolik prensler arasında barış sağlanmaya çalışılması

E) Protestanların Katoliklerle eşit hâle getirilmesi

Avrupa’da Din Savaşlarından Modern Devlete 03

(6)

6

Avrupa’da Din Savaşlarından Modern Devlete

7.

Otuz Yıl Savaşları sonrası düzeni sağlamak için toplanan konferansta papalık temsilcisinin dinlen- memesi ve antlaşma metinlerinin papaya imzalattı- rılmamış olması;

I. Kilisenin gücünün sınırlandırıldığı,

II. Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nun parça- landığı,

III. Reform hareketlerinin başarısız olduğu durumlarından hangilerinin göstergesidir?

8.

Modern devlet anlayışında kilisenin, devlet ve toplum üzerindeki etkisinin azaltılması esastır. Böylece merkezi otoritenin, ülkede tek hâkim güç olması sağlanmıştır.

Buna göre XVII. yüzyıl Avrupası’nda modern dev- let anlayışının ortaya çıkmasında aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenebilir?

A) Matbaanın kullanılmaya başlamasının B) Silah teknolojisinde gelişmelerin yaşanmasının C) Westphalia Antlaşması’nın imzalanmasının D) Augsburg Barışı’nın gerçekleştirilmesinin E) Sömürgecilik faaliyetlerinin başlamasının

9.

Devletler Mezhepleri

I. Almanya Protestanlık II. İngiltere Kalvenizm III. Fransa Anglikanizm IV. İskoçya Presbiteryenlik

Yukarıda bazı Avrupa devletleri ve onların reform hareketleri sonucunda kabul ettikleri mezheplere yer verilmiştir.

Bu eşleşmede yapılan hata, hangi devletlerin yer değiştirmesiyle giderilebilir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III

D) II ve IV E) III ve IV

10.

XIII. yüzyıldan başlayarak Batı Avrupa’da siyasal birliğe ve merkezileşmeye doğru hızlı bir gelişme yaşanmıştır. Top silahlarının ilk kez kullanıldığı Yüzyıl Savaşları’nın da etkisiyle ilk temsili örgütlenmeler Fransa ve İngiltere’de başlamıştır.

Bu bilgiden hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Feodalite çözülmeye başlamıştır.

B) Top Avrupa’da ilk kez Yüzyıl Savaşları’nda kullanıl- mıştır.

C) Merkezîleşme ilk önce Fransa ve İngiltere’de görül- müştür.

D) Siyasi gelişmelerde burjuva sınıfı soylu ve rahipleri desteklemiştir.

E) Orta Çağ yönetiminde egemenlik yerel güçlerin elinde olmuştur.

11.

Otuz Yıl Savaşları’nın sonucunda ortaya çıkan;

I. Kutsal Roma Germen İmparotorluğu’nun dağılması, II. Westfalya Antlaşması’nın imzalanması,

III. Hollanda’nın bağımsızlığının tanınması

durumlarından hangileri Avrupa’nın siyasi denge- lerinde değişime yol açmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

12.

Aşağıdaki Avrupalı devletlerden hangisi Otuz Yıl Savaşları’nda diğer devletlerin karşısında mücadele etmiştir?

A) Kutsal Roma Germen B) Fransa

C) Hollanda D) İsveç E) Danimarka

1. C 2. B 3. B 4. A 5. D 6. C 7. A 8. C 9. C 10. D 11. E 12. A

(7)

1.

^Devletler Güçlü Olduğu Çağ

I Yunanistan İlk Çağ

II. İngiltere Yakın Çağ

III. Venedik Yeni Çağ

IV. İspanya Orta Cağ

V. Portekiz Yeni Çağ

Yukarıda bazı Avrupa devletleri ve onların denizcilikte güçlü oldukları çağlar verilmiştir.

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III

D) II ve V E) III ve IV

2.

İngiliz sömürgeciliğinin ilk ciddi temelleri kaçıncı yüzyılda, hangi gelişmeyle atılmıştır?

A) XVII. yüzyıl ➞ Doğu Hindistan Şirketinin kurulması B) XVI. yüzyıl ➞ İngiliz-İspanya mücadelelerinin

yaşanması

C) XVI. yüzyıl ➞ Gemi yapım ve ticaretinin hızlanması D) XVII. yüzyıl ➞ İngiltere-Hollanda Savaşları E) XVIII. yüzyıl ➞ İngiltere’nin Kuzey Amerika’daki

Fransız sömürgelerini ele geçirmesi

3.

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Ege ve Akdeniz’deki hâkimiyetini artıran olay aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cezayir’in Fethi B) Preveze Deniz Savaşı C) Girit’in Fethi

D) Kıbrıs’ın Fethi E) Rodos’un Fethi

4.

Osmanlı gemiciliğinin gelişiminde birinci dönemi oluşturan ve devletin kuruluşundan XVII. yüzyılın sonlarına kadar devam eden kürekli gemiler döne- minde Osmanlı Devleti;

I. kadırga, II. kalyon, III. buğu

gemilerinden hangilerini kullanmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

5.

Osmanlı denizciliğinin birinci döneminde, gemi teknolojisine kendi bilgi ve becerilerini de ilave ederek denizlerde devletin savaş gücünü yüksel- ten ve Osmanlı’nın ilk resmî kaptanıderyası olan deniz komutanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Turgut Reis B) Seydi Ali Reis

C) Barbaros Hayrettin Paşa D) Murat Reis

E) Piri Reis

6.

Osmanlı Devleti XVI. yüzyılın ortalarından itibaren gemi inşasında kalyon yapımına ağırlık vermiştir.

Bu çalışmaların yapılmasında;

I. Girit Seferleri sırasında deniz gücünün artırılmak istenmesi,

II. Venedik karşısında kadırgaların hafif kalması, III. Sanayi Devrimi’nin etkisiyle gemi yapım teknikleri-

nin gelişmesi

durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylene- bilir?

04

XVII ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde ve

Avrupa’da Denizcilik Faaliyetleri

(8)

8

XVII ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde ve Avrupa’da Denizcilik Faaliyetleri

7.

Avrupalı devletler, Atlas Okyanusu’ndaki güçlü gelgit akıntıları ve rüzgârlar nedeniyle kadırgalarla ne ticaret ne de savaş yapabiliyordu.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin ortaya çık- masında etkili olmuştur?

A) Okyanus gemiciliğinin gelişerek yelkenli gemilere geçilmesi

B) Deniz savaşlarında duraklama döneminin başla- ması

C) Deniz ticaretinin hacminin artması

D) İngiltere ve Hollanda’nın sömürgelerini kaybetme- leri

E) Osmanlı Devleti’nin açık denizlere hâkim olması

8.

XVII. yüzyılda aşağıdaki bölgelerden hangisine yapılan seferler Osmanlı gemi teknolojisindeki değişimde ve donanma stratejisinde önemli bir dönüm noktası olmuştur?

A) Kıbrıs B) Rodos C) Malta

D) Girit E) Hint

9.

• 1654’te Çanakkale Boğazı’nı abluka altına alan Venedikliler, denizlerdeki mücadelede Osmanlılara karşı üstünlük sağlamışlardır.

• 1856’da Çanakkale Boğazı önünde yapılan savaş- ta Osmanlı donanmasındaki kalyonların çoğu Venediklilerin eline geçmiştir.

Osmanlıların Venediklere karşı yenilgiler almasında;

I. Osmanlı kalyonlarında görevli mürettebatın tecrü- besiz olması,

II. Osmanlıların deniz savaşlarına gereken önemi vermemesi,

III. Venediklilerin kalyon kullanma konusunda daha maharetli olmaları

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III

10.

Rusya’nın 1770 yılında Çeşme Limanı’nda Osmanlı donanmasını yakması sonucunda gemi inşasında önemli gelişmeler yaşanmıştır.

1774-1789 yılları arasında gerçekleştirilen;

I. donanmayı iyileştirmesi için Baron de Tott isimli Fransız mühendisin görevlendirilmesi,

II. Cezayirli Gazi Hasan Paşa tarafından Tersane Hendesehanesi adıyla bugünkü Deniz Harp Okulu’nun temellerinin atılması,

III. Osmanlı Devleti’nin Karadeniz’de donanma bulun- durmaktan vazgeçmesi

gelişmelerinden hangileri yukarıdaki yargıyı kanıtlar niteliktedir?

11.

Orta Çağ Avrupası’nda zenginliğin kaynağını topra- ğın miktarı oluştururken, Yeni Çağ’da altın ve gümüş gibi madenlere sahip olmak zenginliğin temel ölçüsü olmuştur.

Buna göre Avrupa’da zengin olmanın ölçüsündeki bu değişikliğin yaşanmasında;

I. Rönesans’la birlikte skolastik düşüncenin yıkılması, II. Osmanlı Devleti’nin ekonomik açıdan gerilemesi, III. Coğrafi Keşifler sonucunda Avrupalıların yeni kıta

ve ülkelerin yer altı-yer üstü servetlerini sömürmesi durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylene- bilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III

1. E 2. A 3. C 4. A 5. C 6. C 7. A 8. D 9. D 10. C 11. C

(9)

1.

Osmanlı Devleti’nin XVIII. yüzyılda dış politikasında ulaşmak istediği amaç Karlofça ve İstanbul antlaşma- larıyla kaybedilen yerlerin geri alınmasıdır.

Buna göre;

I. Osmanlı gemilerine zarar verilmesini bahane ederek Venedik’e savaş ilan etmesi,

II. Küçük Kaynarca Antlaşması ile Ruslara toprakları içerisinde yaşayan Ortodoksların koruma hakkının vermesi,

III. Osmanlı’ya sığınan İsveç Kralı XII. Şarl’ın teslim edilmesi isteğine karşı çıkarak Rusya’yla savaşma- sı

politikalarından hangilerinin Osmanlının amaçları- na uygun olduğu söylenemez?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III

2.

1709 yılındaki Poltova Savaşı’nda Rus Çarı I.

Petro’ya yenilen İsveç kralı XII. Şarl’ın Osmanlı Devleti’ne sığınması aşağıdaki savaşlardan hangi- sinin nedenlerinden biri olmuştur?

A) Petervaradin B) Zenta

C) Kırım D) Prut

E) Hotin

3.

XVIII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Venediklilere karşı savaş ilan etmesi Avrupa’da büyük bir tepki doğur- muştur. Bu durum Karlofça Antlaşması’nın hükümle- rine aykırı bulunmuş ve Avusturya’nın Venediklilerin yanında yer alması sonucunda yapılan savaşta yenilen Osmanlı Devleti geri çekilmeyi kabul ederek Pasarofça Antlaşması’nı imzalamıştır.

Bu bilgiye dayanılarak,

I. Avrupa devletlerinin Osmanlı Devleti'ne karşı birlikte hareket ettiler.

II. Osmanlıların Karlofça Antlaşması’yla kaybettikleri yerleri geri almaya çalıştılar.

III. XVIII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin girdiği tüm savaşlardan yenik çıkmıştır.

4.

Osmanlı Devleti’nde yaşanan;

• 1730 Patrona Halil,

• 1807 Kabakçı Mustafa

isyanlarının ortak özelliği aşağıdakilerden hangi- sidir?

A) Merkezî otoriteyi güçlendirmeleri

B) Islahat hareketlerine tepki olarak ortaya çıkmaları C) Rejimi değiştirmeye yönelik olmaları

D) Batılı devletlerin kışkırtmasıyla çıkmış olmaları E) Baştaki padişahın öldürülmesiyle sonuçlanması

5.

İran’ın Kafkasya topraklarının paylaşılmasını öngö- ren ilk Osmanlı-Rus dostluk antlaşması aşağıdaki- lerden hangisidir?

A) 1590 Ferhat Paşa Antlaşması B) 1678 Çehrin Antlaşması C) 1724 İran Mukasemenamesi D) 1731 Ahmet Paşa Antlaşması E) 1746 Kerden Antlaşması

6.

Askerî alanda yapılan çalışmalarla birlikte 1736- 1739 yılları arasında yapılan Osmanlı-Rus-Avusturya savaşlarında, Osmanlı orduları iki cephede de başarı sağlamış, önce Avusturya sonra da Rusya Belgrat Antlaşması’nı imzalayarak savaştan çekilmişlerdir.

Bu durum,

I. Osmanlı Devleti XVIII. yüzyılda büyük devletlere karşı başarılı bir politika izlemiştir.

II. Milliyetçilik hareketleri Rusya ve Avusturya’yı olumsuz etkilemiştir.

III. Islahat hareketleri Osmanlı ordusunda olumlu sonuçlar vermiştir.

yargılarından hangilerinin göstergesidir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III

Fetihlerden Savunmaya-I 05

(10)

10

Fetihlerden Savunmaya-I

7.

Devlet Antlaşma

I Rusya Kerden

II. Avusturya Belgrat

III. İran Prut

IV. Rusya Küçük Kaynarca

V. Avusturya Ziştovi

Yukarıda Osmanlı’nın XVIII. yüzyılda yaptığı antlaşmalar ve imzaladığı devletler verilmiştir.

A) I ve II B) I ve III C) II ve III

D) II ve V E) III ve IV

8.

Rus Çariçesi II. Katerina’nın başarı gösteren gene- rallerinden Alexis Orlof’a “Çeşmeski” unvanını ver- diği ve kazandığı başarının hatırasına Rusya’da bir de zafer abidesi diktirdiği savaş aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1710-1711 Osmanlı-Rus Savaşı

B) 1715-1718 Osmanlı-Venedik-Avusturya Savaşları C) 1736-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşları D) 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı

E) 1787-1792 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşları

9.

Osmanlı Devleti;

• 1774’te Küçük Kaynarca Antlaşması’nı,

• 1779’da Aynalıkavak Tenkihnamesi’ni,

• 1792’de Yaş Antlaşması’nı imzalamıştır.

Bu gelişmeler Osmanlı Devleti’nin aşağıdaki yer- lerden hangisini kaybetmesinde etkili olmuştur?

A) Kırım B) Podolya C) Azak

D) Tiflis E) Ukrayna

10.

Küçük Kaynarca Antlaşması’yla Rusya Karadeniz’e inme hakkı elde etmiştir. Yine Rusya Fransızlara ver- diği kapitülasyon haklarını sağlamış, ayrıca Osmanlı sınırları içeresinde bulunan Ortodoksları koruma hakkı elde etmiştir.

Buna göre,

I. Rusya, Osmanlı Devleti’nden siyasi ve ekonomik kazançlar elde etmiştir.

II. Rusya, Osmanlı’nın iç işlerine karışma hakkı elde etmiştir.

III. Rusya, Osmanlıya karşı izlediği politikada Fransa’nın desteğini almıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılamaz?

11.

Durum: Rusya, Osmanlı’yla imzaladığı 1700 İstanbul Antlaşması’yla Azak Kalesi’ni alarak ilk kez Karadeniz’e çıkma imkânı elde etmiş, 1792 Yaş Antlaşmasıyla Kırım’ı alarak Karadeniz’deki egemenliğini güçlendirmiştir.

Yargı: İngiltere XIX. yüzyılda Rusya’nın boğazlar- dan Akdeniz’e inmesini önlemek amacıyla Osmanlı Devleti’nin bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü koru- maya çalışmıştır.

Buna göre durumla yargı arasındaki bağlantı değerlendirildiğinde aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Rusya XVIII. yüzyıldan itibaren sıcak denizlere inme politikası izlemektedir.

B) İngiltere, Karadeniz’e açılarak yeni sömürge yolları elde etmeye çalışmıştır.

C) Osmanlı, XIX. yüzyılda topraklarını koruyacak güçte değildir.

D) Rusya kara devleti olma özelliğinden kurtulmaya çalışmıştır.

E) İngiltere sömürgelerine giden yolları koruma çabası içerisine girmiştir.

1. D 2. D 3. C 4. B 5. C 6. D 7. B 8. D 9. A 10. B 11. B

(11)

06

Fetihlerden Savunmaya-II

1.

Osmanlı Devleti’nin Küçük Kaynarca Antlaşması’yla Rusya’ya taahhüt ettiği;

I. savaş tazminatı ödeme, II. topraklarında konsolosluk açma,

III. Akdeniz ve Karadeniz’de serbestçe ticaret yapma haklarından hangileri, Rusya’nın tarihî amaçlarına ulaşmak için önemli bir fırsat elde ettiğini gösterir?

2.

Poltova Savaşı’nda Rusya’ya yenilen İsveç, 1736-1739 Savaşları’nda, Osmanlı Devleti’yle iş birliği yapmıştır.

Bu durum üzerinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur?

A) İki devletin Karadeniz’de kıyısı olması B) Boğazların her iki devlet için de önemli olması C) Rusya’nın her iki devletin de sınırlarını tehdit etmesi D) İsveç’in Osmanlıların desteğini alarak Karadeniz’i

ele geçirmeye çalışması

E) Osmanlıların İsveç’i kullanarak haçlı ittifakını boz- maya çalışması

3.

XVIII. yüzyılda,

• İsveç Kralı Demirbaş Şarl Rusya’ya yenilerek Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır.

• 1768’de Ruslara yenilen Leh milliyetçileri Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır.

Bu bilgilerden;

I. Osmanlıların himayeci bir politika izlediği, II. Rusya’nın Lehistan’ın iç işlerine karıştığı, III. Osmanlıların batı fetihlerine ağırlık verdiği durumlarından hangilerine ulaşılabilir?

4.

Osmanlı Devleti’nin Pasarofça Antlaşması ile Banat, Temeşvar ve Belgrat’ı Avusturya’ya bırak- masından hareketle, Osmanlı Devleti ile ilgili;

I. egemenlik alanının daraldığı,

II. Orta Avrupa’da önemli bir üssü kaybettiği, III. milliyetçiliğin Osmanlı’yı olumsuz yönde etkilediği durumlarından hangilerine ulaşılabilir?

5.

Osmanlı Devleti, 1699 Karlofça Antlaşması ile toprak vermek zorunda kaldığı Lehistan’la XVIII. yüzyıl boyunca savaşmamış ve bu devletin toprak bütünlüğünden yana bir politika izlemiştir.

Osmanlı Devleti’nin izlediği bu politikada;

I. Lehistan’ın Osmanlı Devleti’nden güçlü olması, II. Lehistan’ı, Rusya ile arasında tampon bir bölge

olarak tutma düşüncesi,

III. Lehistan’la Rusya arasındaki ilişkileri kontrol altında tutma isteği

durumlarından hangileri belirleyici olmuştur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

6.

1736-1739 Osmanlı-Rus ve Osmanlı-Avusturya savaş- ları, Osmanlıların üstünlüğü ve Fransa’nın arabulu- culuğu sonucunda Belgrad Antlaşmalarının imzalan- masıyla sona ermiştir. Bu antlaşmalar imzalanırken Fransa, Osmanlı Devleti’nin yanında yer almış buna karşılık daha önce elde ettiği kapitülasyonların devamlı hale gelmesini sağlamıştır.

Buna göre Fransa ile ilgili, I. Ekonomik çıkarlarını gözetmiştir.

II. Ayrıcalıklarını sürekli hâle getirmiştir.

III. Avusturya ve Rusya ile fiilen savaşmıştır.

(12)

12

Fetihlerden Savunmaya-II

7.

I. İsveç Kralı Demirbaş Şarl’ın Ruslar karşısında Osmanlı Devleti’ne sığınması

II. Rusya ile imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ile Kırım’ın bağımsız olması

III. Lehistan’ın Rusya’ya karşı Osmanlı Devleti’nden yardım istemesi

IV. Belgrat Antlaşması’nda arabuluculuk yaptığı için Fransa’ya kapitülasyonlar verilmesi

Yukarıdaki gelişmelerden hangileri Osmanlıların siyasi açıdan güçlü olduğunu göstermez?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV

8.

Osmanlı Devleti 1711 yılında Rusya ile yaptığı Prut Savaşı’nı kazanmıştır. Bu savaşın kazanılması Osmanlı Devleti’nin Karlofça Antlaşması ile kaybettiği yerleri geri alma ümidini artırmış ve Avrupalı devletlerle olan savaşlarını hızlandırmıştır.

Buna göre Prut Savaşı ile ilgili,

I. Osmanlı Devleti’nin Rusya ile yaptığı ilk savaştır.

II. Osmanlı Devleti’nin Orta Avrupa üstünlüğünü sağ- lamasında etkili olmuştur.

III. Osmanlı Devleti’nin askerî faaliyetlere ağırlık ver- mesine ortam hazırlamıştır.

9.

Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan sonra Ruslar, Osmanlı Devleti’nde Ortodoksların haklarını koruyan ve kollayan bir güç konumuna gelmiştir.

Ruslar, elde ettikleri bu gücü;

I. Balkanlara egemen olmak, II. Osmanlı ile iş birliği yapmak,

III. Balkan halklarını Osmanlı’ya karşı ayaklandırmak amaçlarından hangilerini gerçekleştirmeye yönelik olarak kullanmışlardır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III

10.

Prut Seferi sırasında Rusların tarafını tutan ve Rusların Prut sahillerinden ilerlemelerine yardım eden Boğdan Beyi ve Eflak Beyi azledilmişlerdi. Bu tarihten itibaren Eflak ve Boğdan beyleri yerli prenslerden değil, daha sadık olacakları düşüncesiyle Fenerli Rum beylerinden atanmaya başlamıştır.

Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi söylene- mez?

A) Rumların Osmanlı Devleti’nin güvenini kazanmış bir millet olduğu

B) Prut Savaşı’ndan sonra Rusların yok olma tehlikesi geçirdiği

C) Prut Savaşı’ndan sonra Eflak ve Boğdan’a yerli beylerin bir daha göreve getirilmediği

D) Rusların yayılma politikasının Eflak ve Boğdan Beyleri tarafından desteklendiği

E) Osmanlı’nın Fenerli Rum Beylerini Eflak ve Boğdan’a atayarak buralarda otoritesini devam ettirmeye çalıştığı

11.

Osmanlı Devleti’nin İran’la yaptığı 1746 yılındaki Kerden (II. Kasr-ı Şirin) Antlaşması’ndan sonra İran’la yapılan mücadeleler son bulmuş ve Osmanlı ile İran arasında barış süreci başlamıştır.

Buna göre Kerden Antlaşması ile ilgili aşağıdaki- lerden hangisi söylenebilir?

A) Osmanlı Devleti toprak kazandığı son antlaşmayı İran ile imzalamıştır.

B) Osmanlı Devleti ile İran arasındaki siyasi, askerî ve mali alanlardaki sorunlar büyük ölçüde azalmıştır.

C) İran Osmanlı Devleti’nin siyasi ve askerî üstünlüğü- nü kabul etmiştir.

D) İran antlaşmadan sonra Osmanlı Devleti üstündeki yayılmacı politikasına ara vermiştir.

E) Dünyada meydana gelen gelişmeler iki devlet ara- sındaki sorunların son bulmasında etkili olmuştur.

1. D 2. C 3. C 4. C 5. B 6. C 7. D 8. C 9. D 10. B 11. B

(13)

Tarama Testi

1.

Osmanlılar, XVI. yüzyılın sonunda Fransa’nın, İspanyol hâkimiyetine girmesini engellemek için Henri De Navarre’yi (Anri di Naver) Fransa tahtına geçmesi için desteklemiştir. Aynı dönemde İngiltere, İspanya’ya karşı girişeceği mücadelede Osmanlı Devleti’nin kendisine bir donanma göndermesini sağlamak için çalışmıştır.

Buna göre;

I. İspanya’nın XVI. yüzyıl sonlarında Avrupa’nın en güçlü devleti olduğu,

II. Avrupalı bazı devletlerin mücadele içinde olduğu, III. Osmanlıların Avrupa siyasetinde etkili olduğu yorumlarından hangilerine ulaşılabilir?

2.

Safevi Şahı Abbas, Osmanlı Devleti’nde yaşanan isyanlardan faydalanarak 1623’te Bağdat’ı ve bütün Irak’ı Osmanlılardan geri almıştır. Ayrıca Basra’ya sal- dıran Safevilere karşı Osmanlılar, Portekizlilerle ittifak yaparak saldırıyı püskürtmüştür. Bağdat’ı geri almak için 1625 ve 1630 yıllarında yapılan girişimler sonuç vermemiştir. Devlet için mutlak otoritesini sağlayan IV. Murat ordunun başına geçerek Safeviler üzerine yürümüş ve 1635’te Revan’ı, 1638’de de Bağdat’ı geri almıştır. Sonuçta iki devlet arasında 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalanmış ve bu antlaşmayla bugünkü Türkiye-İran sınırı belirlenmiştir.

Bu duruma göre aşağıdakilerden hangisine ulaşı- lamaz?

A) Osmanlı Devleti ile Safeviler arasında diplomatik ilişkilerin yaşandığı

B) Osmanlıların Safevilere karşı Hristiyan bir devletle ittifak kurduğu

C) Osmanlı Devleti’nin doğuda en geniş sınırlarına ulaştığı

D) Safevilerin Osmanlı Devleti’nin iç sorunlarıyla uğraşmasından faydalandığı

E) Kasr-ı Şirin Antlaşması’yla belirlenen sınırın dört asra yakın bir süredir hala geçerliliğini koruduğunu

3.

1583 tarihinde Özdemiroğlu Osman Paşa komuta- sındaki Osmanlı orduları meşaleler yakarak gece de savaşa devam etmişlerdir. Bu nedenle yapılan savaşa

“Meşaleler Savaşı” adı verilmiştir.

Osmanlı ordularının zaferiyle sonuçlanan bu savaş aşağıdaki devletlerden hangisine karşı yapılmıştır?

A) Avusturya B) Rusya C) Safeviler

D) Avusturya E) Lehistan

4.

Osmanlı Devleti Karlofça Antlaşması’nı aşağıdaki savaşlardan hangisinin sonucunda imzalamıştır?

A) İran Savaşları B) Kutsal İttifak Savaşları C) Otuz Yıl Savaşları D) Yüzyıl Savaşları E) Balkan Savaşları

5.

Protestanlarla Alman İmparatoru arasında otuz yıl süren savaşlar sonrasında 1555’te Augsburg (Ogsburg) Antlaşması imzalanmıştır.

Bu antlaşmanın sonuçları arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?

A) Almanya’daki prenslere istediği mezhebi seçme hakkı verilmesi

B) Reform hareketleri sonucu başlayan mezhep savaşlarının tamamen sona ermesi

C) Protestanlarla Katoliklerin dinî açıdan eşit duruma gelmesi

D) Biri Protestan diğeri Katolik olmak üzere iki Almanya’nın ortaya çıkması

E) Halkın bağlı olduğu prensin mezhebine girme zorunluluğunun ortaya çıkması

6.

Avrupa’da XVI. yüzyıldan itibaren başlayan reform hareketleri sonucu ortaya çıkan mezhepler ve mezheplerin ortaya çıktığı ülkelerle ilgili,

I. Protestanlık – Almanya II. Kalvenizm – Fransa III. Anglikanizm – Polonya

eşleştirmelerinden hangileri doğru olarak verilmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

07

(14)

14

Tarama Testi

7.

Osmanlı gemiciliğinin gelişimindeki birinci dönem, devletin kuruluşundan XVII. yüzyılın sonlarına kadar devam eden kürekli gemiler dönemidir. İkinci dönem ise XIX. yüzyılın ortalarına kadar süren yelkenli gemiler dönemidir. Birinci dönemde kullanılan başlıca gemiler kadırgalar iken ikinci dönemde kalyonlar kullanılmıştır.

Kadırga tipi kürekli gemilerin yelkenli kalyonlara göre avantajlı yönleri arasında;

I. daha fazla insan taşıyabilmeleri, II. manevra kabiliyetinin yüksek olması,

III. durgun geçen yaz aylarında daha hızlı hareket edebilmeleri

durumlarından hangileri gösterilebilir?

8.

1773 tarihinde, “Tersane Hendesehanesi” adıyla bugünkü Deniz Harp Okulunun temelini atan isim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Humbaracı Ahmet Paşa B) Cezayirli Gazi Hasan Paşa C) Lala Mustafa Paşa D) Barbaros Hayreddin Paşa E) Cezzâr Ahmed Paşa

9.

1711’de Osmanlı ordusu ile Rus ordusu Yaş yakınla- rındaki Prut Nehri kenarında karşılaşmıştır. Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu tarafından kıskaca alınan Rus kuvvetleri, Osmanlı ordusu tarafından Prut’ta imha edilmek üzereyken Rusya barış istemiştir.

Baltacı Mehmet Paşa’nın, Rus ordusunu imha etme fırsatını yakalamasına rağmen Rusların barış teklifini kabul etmesinin nedenleri arasında;

I. Sadrazamın yeniçerilere güvenmemesi II. Kırımlıların sadakatinden şüphe edilmesi III. Osmanlı ordusunda malzemenin yetersiz olması durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylene- bilir?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

10.

XVIII. yüzyılın son çeyreğine kadar yabancı devlet gemilerine kapalı bir Türk gölü olarak kalan ve özel istisnalar dışında yabancı gemilerin çıkmasına izin verilmeyen Karadeniz’in, ilk defa Rus gemilerinin kullanımına açılması ve bunun sonucu Karadeniz’in bir Türk gölü olma özelliğinin sona ermesi sonucunu doğuran antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Prut B) Ziştovi C) Yaş

D) Berlin E) Küçük Kaynarca

11.

Rusya, Küçük Kaynarca Antlaşması ile İstanbul’da bir Ortodoks Kilisesi inşa ederek burada ibadet edenleri himayesi altına alma hakkını elde etmiştir.

Buna göre;

I. Rusya’nın, Osmanlı Devleti’nin iç işlerine müdaha- le etmesine ortam hazırlandığı,

II. Hristiyan dünyasında mezhep birliğinin sağlandığı, III. Osmanlı padişahlarının Ortodoksların koruyuculu-

ğunu üstlenmekten kaçındığı

durumlarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

12.

Fransa’nın arabuluculuk yapmasıyla Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1724’te İstanbul Antlaşması (Mukasemenâme) adıyla bir antlaşma imzalanmıştır.

Bu antlaşmanın imzalanmasındaki temel amaç aşağıdakilerden hangisidir?

A) İran topraklarının paylaşılmasını sağlamak B) Karadeniz’in sadece Rusya ve Osmanlı Devleti’nin

kontrolüne alınmasını sağlamak

C) İngiltere ve Fransa’ya karşı ittifak oluşturmak D) Kırım’a özerklik verilmesini sağlamak

E) Sınırlarda sorun yaratan Kazaklara karşı alınacak önlemleri belirlemek

1. D 2. C 3. C 4. B 5. B 6. D 7. D 8. B 9. E 10. E 11. A 12. A

(15)

08

Avrupa’da Değişim Çağı-I

1.

Rönesans Dönemi’nde İbrani ve Latin dilleri öğrenilerek dinî metinler üzerinde incelemeler yapıldı. İncelemeler sonunda, kutsal olduğu ileri sürülen yazılardan birçoğu- nun, sonradan uydurulmuş olduğu anlaşıldı.

Bu durum öncelikle aşağıdakilerin hangisine yol açmıştır?

A) Kiliseye karşı şüphelerin artmasına ve eleştirilerin yoğunlaşmasına

B) Engizisyon mahkemelerinin kurulmasına C) Çok sayıda yeni dinî kitapların basılmasına D) Katolik Kilisesi’nin kendinî birçok alanda yenileme-

sine

E) Hristiyanlığın, Coğrafi Keşifler’le yeni bölgelere yayılmasına

2.

Hristiyanlığın Avrupa’daki en önemli temsilcisi olan Katolik Kilisesi, dinî yetkilerin yanı sıra, dünyevi hak- lara da sahipti. Düşünce alanında kilisenin koyduğu esaslar geçerliydi. Bunlara aykırı düşünmek olanaklı değildi. Bu düşünce tarzına dogmatizm denir.

Bu bilgiye dayanarak dogmatizmin, aşağıdakilerden hangisinin gelişmesine engel olduğu söylenebilir?

A) Uluslar arası ticaretin B) Bilimsel düşüncenin C) Kent yaşamının D) Rahip yetiştirmenin E) Dinî mimarinin

3.

• Bilgi ve düşüncelerin geniş bir alana yayılması

• Rönesansın doğması ve gelişmesi

• Reform hareketlerinin yaygınlaşması

Bu gelişmeler, aşağıdakilerden hangisi ile doğrudan ilgilidir?

A) Matbaanın kullanımının yaygınlaşmasıyla B) Ulusal devletler kurulmasıyla

C) Monarşik yönetimlerin güç kazanmasıyla D) Coğrafi Keşifler’in başarıyla sonuçlanmasıyla E) Yüzyıl Savaşlarının gerçekleşmesi

4.

Papalık, kilise binalarının yapımına, resim ve hey- kellerle süslenmesine önem vermiş, müziği kilisede kullanmıştır. Ancak Dünya’nın Güneş etrafında dön- düğünü savunan Galileo (Galile) ve Bruno gibi bilim insanlarını engizisyon mahkemesinde yargılamıştır.

Bu bilgiye bakılarak aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?

A) Kilise, sanatı, sanatçıları çıkarlarına uygun düştüğü sürece desteklemiştir.

B) Kilise pozitif bilimlerin en büyük destekçisi olmuştur.

C) Engizisyon mahkemeleri, kiliseyle birlikte çalışan sanatçılar için kurulmuştur.

D) Bilim insanları için özgür bir ortam sağlanmıştır.

E) Deney ve gözleme dayalı düşünceye önem veril- miştir.

5.

Reform hareketleri ile Avrupa’da Katolikliğe karşı oluş- turulan Proteston söylem, mezhep birliğini bozmuş ve din olgusu kamu hayatından ayrıştırılarak bir vicdan meselesi hâline getirilmiştir.

Avrupadaki değişim ile ilgili verilen bu bilgi aşağı- daki kavramlardan hangisi ile adlandırılmıştır?

A) Merkantilizm B) Sekülarizm

C) Makyavelizm D) Realizm

E) Pozitivizm

6.

Hülya, “XVI. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan geliş- meler bilim ve özgür düşüncenin önündeki engelleri ortadan kaldırmıştır.” demiştir.

İsmail ise;

I. skolastik düşüncenin yıkılması, II. kilise dışı okulların açılması,

III. engizisyon mahkemelerinin kurulması

gelişmelerini Hülya’nın ifadesine kanıt olarak söylemiştir.

Buna göre İsmail’in söylediklerinden hangileri Hülya’nın ifadesini kanıtlayıcı niteliktedir?

(16)

16

Avrupa’da Değişim Çağı-I

7.

XV. yüzyılın ortalarından XVI. yüzyılın sonlarına kadar Batı Avrupa’da Orta Çağ’ın son izleri de silinmiş, askerî, coğrafi, iktisadi, düşünsel, dinsel ve siyasal alanlarda büyük değişiklikler olmuş ve Batı’nın yeniçağı belirgin özellikleriyle başlamıştır.

Buna göre aşağıdaki gelişmelerden hangisinin Yeni Çağ Avrupa’sında meydana gelen siyasi gelişmelerden biri olduğu söylenebilir?

A) Misyonerlik faaliyetlerinin yaygınlaşması B) Aydınlanma döneminin yaşanması

C) Skolastik düşüncenin yerini rasyonalizmin alması D) Feodal rejimlerin yerine mutlak krallıkların kurulmaya

başlaması

E) İpek Yolu’nun eski önemini yitirmesi

8.

XI. yüzyıldan XVI. yüzyıla kadar geçen süreçte Batı, skolastik felsefe yüzünden yitirdiği Eski Yunan felsefe- sini yeniden keşfetmiştir.

Batı’nın Orta Çağ boyunca kendisini bağlayan otori- telerin baskısından kurtularak bilimsel aydınlanmayı başlatmasında;

I. burjuvazinin aristokrat sınıfa karşı yükselişe geç- mesi,

II. Arapça ilim ve felsefe eserlerinin Latinceye tercü- me edilmesi,

III. İslam kültür ve medeniyetiyle sistemli bir şekilde temasa geçilmesi

gelişmelerinden hangilerinin etkili olduğu söyle- nebilir?

9.

Aşağıdakilerden hangisinin rönesansın İtalya dışında yayılmasında etkili olduğu söylenemez?

A) İtalya Savaşları sırasında Fransa kralının rönesans- tan etkilenmesi

B) Devletler arası ticari faaliyetlerin artması C) Roma’ya yapılan hac ziyaretlerinin yoğunlaşması D) İtalya’ya başka ülkelerden öğrencilerin gelmesi E) İstanbul’un fethi ile İtalya’ya giden bilginlerin etkisi

10.

Papalık XVI. yüzyılda Oxford, Paris ve Bologne gibi dönemin önemli üniversitelerinde söz sahibi olmuş ve buralarda Aristo ve Batlamyus’un öğretilerini okutmuştur.

Bu öğretilere karşı çıkanlar Engizisyon mahkemelerinde yargılanmışlardır. İlk hümanistler, Katolik doğmalarını açıkça tartışmaya cesaret etmemiş olsalar da, Bruno ya da Galilei gibi düşünürler, ruhban çevrelere açıkça tepkilerini göstermişlerdir.

Bu bilgiye dayanılarak,

I. XVI. yüzyılda kilise, özgür düşünceyi ve bilim insanlarını desteklemiştir.

II. Bazı düşünürler, Orta Çağ otoriterliğini eleştirmiş bilimin önündeki engelleri kırmak istemişlerdir.

III. Kilise Engizisyon Mahkemeleri ile kendi ceza mekanizmasını oluşturmuş ve bilimsel çalışmaları kontrolü altına almıştır.

11.

Tanım: XV. ve XVI. yüzyılda Avrupa devletlerinde görülen, edebiyat, güzel sanatlar ve bilim alanındaki gelişmelere rönesans denir.

Durum: Rönesans, hümanizm akımının etkisiyle önce İtalya’da başlamıştır.

Tanımla durum arasındaki ilişki göz önünde tutul- duğunda aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) İtalya’nın bilim ve sanatta diğer Avrupa ülkelerine öncülük ettiğine

B) Rönesans’ın İtalya’da başlamasında jeopolitik konumun etkili olduğuna

C) Avrupa’nın Yeni Çağ’da skolastik felsefeye bağlı kaldığına

D) XV ve XVI. yüzyıllarda Avrupa’da laik düşüncenin egemen olduğuna

E) İtalya’nın Yunan, Hellen ve Roma uygarlıklarından etkilendiğine

1. A 2. B 3. A 4. A 5. B 6. C 7. D 8. D 9. E 10. E 11. A

(17)

09

Avrupa’da Değişim Çağı-II

1.

XIV. yüzyıldan sonra Avrupa’da,

• Krallar; Roma’ya akan parayı sürdürmek, kendi top- rakları üzerindeki ruhani otoriteye, eğitim sistemine ve kilisenin mal ve mülküne el koymak istiyorlardı.

• Halk, Hristiyanlığı zengin ve güçlü olanların hak- sızlık ve kötülüklerine karşı güçlü bir otorite hâline getirmek istiyordu.

• Kilise içinde bazı azizler, kiliseyi doğru yola çekerek onun gücünü artırmak istiyorlardı.

gelişmelerinin aşağıdakilerden hangisine yol açtığı söylenebilir?

A) Hümanizma akımının rönesans hareketleriyle yay- gınlaşmasına

B) Hristiyanlık reform çalışmalarının başlamasına C) Toprak soyluluğunun yerini ticarete dayalı kent

soyluluğuna bırakmasına

D) Müslüman dünyası üzerine Haçlı Seferleri’nin düzenlenmesine

E) Liberalistlerin yönetime karşı ayaklanmasına

2.

XVI. yüzyılda Almanya’da başlayıp sonra Avrupa’ya yayı- lan ve Katolik kilisesine karşı başlatılan dinde değişim hareketine Reform denir.

Buna göre reformun başlamasında;

I. kilisenin bozulması,

II. endüljans sorununun yaşanması, III. pusulanın ve barutun öğrenilmesi

durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylene- bilir?

D) II ve III E) I, II ve III

3.

Luther’le başlayan süreçte İngiltere ve İsveç gibi ülkeler, Katolik kilisesinden ayrılarak kendi ulusal kiliselerini kurmaya başlamışlardır. Bu durum, kiliseler arasında birçok çatışmanın yaşanmasında etkili olmuştur.

Buna göre yaşanan çatışmalar kilisenin dünyevi gücünü azaltırken aşağıdaki kavramlardan hangi- sinin güçlenmesinde etkili olmuştur?

A) Hümanizm B) Realizm C) Sekülerizm D) Kapitalizm E) Skolastik

4.

Avrupa’da XIV. yüzyıldan itibaren bazı bilim insan- ları Yunan ve Roma dönemlerine ait kaybolmuş el yazmalarını araştırıp yayımlamıştır. Roma, Venedik ve Floransa’da ilk akademiler ve halk kütüphaneleri açılmıştır. Bu çalışmaları yapan aydınlar daha sonra

“hümanist” olarak adlandırılmışlardır.

Buna göre hümanist akım aşağıdaki yazarlardan hangisiyle başlamıştır?

A) J.J. Rousseau B) Martin Luther

C) Kant D) Petrarca

E) Machiavelli

5.

Reform hareketlerinin aşağıdaki sonuçlarından hangisinin Osmanlı’nın Avrupa’da ilerleyişini kolaylaştırdığı söylenebilir?

A) Katolik kilisesinin dağılmasını ve yeni mezheplerin doğmasını engellemek amacıyla Cizvit tarikatının kurulması

B) Protestanlık mezhebini kabul eden ülkelerde laik eğitime geçilmesi

C) Kilisenin mallarına el koyan kral, prens ve burjuva- ların zenginleşmesi

D) Skolastik düşüncenin önemini kaybetmesi

E) Mezhep birliğinin bozulması sonucu mezhep savaşlarının başlaması

6.

Batı Avrupa’da feodalizm ideolojik temelini Katoliklikte buluyordu. Oysa kilise, feodal rejimin yalnız manevi kalesi değildi. Yaşamın bütün görünüşlerine sızan ve onlara mührünü basan evrensel bir sosyal kurumuydu ve Avrupa’nın en büyük toprak mülkiyetine sahipti.

Buna göre Katolik Kilisesi’nin, Hristiyanların üze- rindeki dinî, politik ve ekonomik üstünlüğünü kay- betmesi, aşağıdaki kavramlardan hangisinin ortaya çıkmasıyla gerçekleşmiştir?

A) Protestanlık B) Merkantalizm

C) Endüljans D) Makyevalizm

E) Sosyalizm

(18)

18

Avrupa’da Değişim Çağı-II

7.

Orta Çağ’da Avrupa’da XVII. yüzyıla kadar,

• Sadece din adamları okuma yazma biliyordu.

• Eğitim kilisenin elindeydi ve pozitif bilimlere kapalıydı.

XVII. Yüzyılda,

• Fransa’da başlayan aydınlanma hareketleri diğer Avrupa devletlerine de yayıldı.

• Farabi, İbni Sina, İbni Rüşt gibi İslam âlimlerinin eserleri Latince’ye çevrilerek okutulmaya başlandı.

Buna göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Avrupa’da pozitif düşüncenin oluşumunda Türk İslam bilginlerinin katkısı olmuştur.

B) Fransız İhtilali Avrupa’da aydınlanma düşüncesini başlatmıştır.

C) Orta Çağ’da İslam dünyası bilim ve kültür açısından Avrupa’dan daha ileridedir.

D) Orta Çağ’ın başlarında kilise eğitim ve bilimin geliş- mesinde engel oluşturmuştur.

E) Avrupa’da bilimsel çalışmalar önce Fransa’da baş- lamıştır.

8.

Yeni Çağ’da Avrupa dönemine ait,

• Devlet ve kilise hukukunun ayrımını ifade eder.

• İnsan aklının her türlü rehberliği yapacak güçte olduğunu savunur.

• İtalya’da doğan, insanı evrende tek ve en yüksek değer olarak gören, insanı geliştirme ve yüceltmeyi amaçlayan bir düşünüştür.

• Bir ülkenin gelişmişlik düzeyinin sahip olduğu altın, gümüş gibi değerli madenlerle ilişkili olduğunu savunan bir düşüncedir.

tanımları aşağıdaki kavramlarla eşleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır?

A) Sekülarizm B) Rasyonalizm

C) Hümanizm D) Merkantalizm

E) Sosyalizm

9.

Düşünür Eseri

I Machiavelli Hükümdar

II. Thomas Moore Ütopya

III. J.J. Rousseau Toplum Sözleşmesi

Yukarıdaki eşleştirmelerden hangileri doğrudur?

10.

XVII ve XVIII. yüzyıl Avrupa’da akıl çağı olarak kabul edilir. Bu dönemde pek çok düşünür Avrupa’nın bilim, kültür, sanat, düşünce alanlarında ilerlemesinde önemli katkı sağlamıştır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu yüzyıllarda Avrupa’nın gelişiminde etkili olan kişiler arasında gösterilemez?

A) Platon B) Kepler

C) Iseac Newton D) Copernicus E) İmmanuel Kant

11.

Aydınlanma, Avrupa’da ilk olarak İngiltere’de toplumsal değişimle başlamış, Fransa’da özgürlük hareketine dönüşmüş ve Almanya’da felsefi temelleri atılmıştır.

Buna göre “Aydınlanma” ile ilgili olarak;

I. zamanla kabul görme alanının genişlediği, II. en fazla desteği fakir halktan aldığı, III. gelişiminde Katolik kilisesinin destek verdiği yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

1. B 2. C 3. C 4. D 5. E 6. A 7. B 8. E 9. E 10. A 11. A

(19)

Osmanlı Devleti’nde Değişim 10

1.

Coğrafi Keşifler ile yeni bulunan kıtalara göçler başla- mış, buralardaki altın ve gümüş madenleri Avrupa’ya taşınmış, ticaret yolları yön değiştirmiştir.

Buna göre;

I. Akdeniz ticaretinin önem kaybetmesi, II. sömürge imparatorluklarının kurulması, III. Osmanlı para biriminin değer kazanması

gelişmelerinden hangilerinin Coğrafi Keşifler’le ilgili olduğu söylenebilir?

2.

Tımar sistemi, devlete ait toprakların gelirlerinin görev karşılığı olarak devlet memurlarına görev karşılığında bırakılmasıdır. Orhan Bey döneminden itibaren uygu- lanan bu sistem XVII. yüzyılda bozulmaya başlamıştır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde tımar sisteminin bozulma nedenleri arasında gösterilemez?

A) Tımarların sipahiler dışındaki kimselere verilmesi B) Dirliklerin parayla alınıp satılır hâle gelmesi C) Geleneksel silahlarla savaşan sipahilerin, ateşli

silah eğitimine ayak uyduramaması D) Uzun süren savaşların yaşanması

E) Yeniçerilerin tımarlı sipahilere karşı ayaklanması

3.

Osmanlı Devleti’nde İstanbul ve Celali İsyanları XVI.

yüzyılda başlamasına karşın XVII. yüzyılda daha etkili olmuştur.

Bu durumun oluşmasında;

I. başa geçen padişah ve devlet adamlarının yete- neksiz olması,

II. alınan vergilerin sayısının azaltılması,

III. bozulan ekonominin askere ve halka yansıması gelişmelerinden hangilerinin etkili olduğu söyle- nebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III

4.

• İlk imtiyazlar Fatih Sultan Mehmet tarafından Venediklilere verilmiştir. (1479)

• Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde Fransızlara kapitülasyonlar verilmiştir.

• XV. ve XVI. yüzyıllarda olumsuz etkileri görülme- yen kapitülasyonlar sonraki dönemlerde Osmanlı aleyhinde gelişmelere neden olmuştur.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi kapitülasyonların olumsuz etkilerinden biri olarak değerlendirilemez?

A) Osmanlı ülkesinin açık pazar hâline gelmesi B) Osmanlı ekonomisinin zayıflaması

C) Hristiyan birliğinin kurulmasının sağlanması D) Yerli üretimin önemini yitirmesi

E) Lonca ve küçük atölyelerin kapanması

5.

Tanım: Osmanlı Devleti'nde nakit ihtiyacını karşıla- mak için toprağın belirli bir süre için kiraya verilmesi uygulamasına iltizam, ömür boyu kiraya verilmesi usulüne malikane denir.

Durum: Osmanlı Devleti, XVII. yüzyılın sonlarından itibaren iltizam usulünden malikane uygulamasına geçmiştir.

Tanımla durum arasındaki ilişki göz önünde bulun- durulduğunda aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti, nakit para sıkıntısı çekmiştir.

B) Mirî topraklar kâr paylarına ayrılarak satılmaya başlanmıştır.

C) Osmanlı’da tarımsal üretim önemini yitirmiştir.

D) Feodalleşme anlayışı toprak sisteminin bozulması- na neden olmuştur.

E) Özel mülk anlayışı yaygınlık kazanmıştır.

(20)

20

Osmanlı Devleti’nde Değişim

6.

“Osmanlı saltanatının gücü asker ile askerin ayakta durması hazine iledir. Hazinenin geliri ise reaya iledir.

Şimdi asker harap, reaya perişan, hazine eksik...”

XVII. yüzyılda Koçi Bey’in IV. Murat’a sunduğu risalede yer alan bu sözlere bakarak Osmanlı’nın zayıflamasında;

I. devlet-ordu-halk ilişkilerinde otorite boşluğunun yaşanması,

II. tımar sistemi uygulamasıyla ordu-toprak sistemle- rinin birbirine bağlanması,

III. yönetimde monarşik ve teokratik yapılanmanın olması

durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylene- mez?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

7.

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde yaşanan;

I. rüşvet ve iltimasın yaygınlaşması,

II. Kapıkulu Ocağına alımlarda liyakate önem veril- memesi,

III. dirlik sisteminin işlemez hâle gelmesi,

IV. kapitülasyonların zararlı sonuçlarının ortaya çıkması gelişmelerinden hangilerinin askerî yapının bozul- masına neden olduğu söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

8.

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde görülen;

– dirliklerin iltizama dönüştürülmesi, – iltizamın sürekli belli kişilere verilmesi,

– taşradaki otorite boşluğunun bölgenin etkili güçle- rince doldurulmak istenmesi

uygulamaları;

I. âyan denilen feodal güçlerin oluşması, II. tarımsal üretimin artması,

III. yeni ve güçlü bir ordunun kurulması sonuçlarından hangilerine yol açmıştır?

9.

İltizam, geliri mültezimler aracılığıyla doğrudan hazi- neye aktarılan topraklardır. Tarhuncu Ahmet Paşa, Padişah IV. Mehmet’in huzurunda yapılan toplantıda Erzurum, Çankırı, Kastamonu, Manisa gibi eyalet ve sancakların iltizama verilmesini sağlamıştır.

Buna göre iltizamın yaygınlaştırılmasının amacı, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Köylerden kentlere göçü önlemek B) Tarımsal üretimi artırmak

C) Bütçe açıklarını kapatmak D) Dirliklerin çoğalmasını sağlamak E) Sosyal amaçlı kurumları artırmak

10.

XVII. yüzyılda dirlik topraklarının iltizama verilmesi yaygınlaşmıştır. Bunun yanında bazı bölgelerin iltizamı ömür boyu verilerek malikane usulü genişletilmiştir.

Bu uygulamaların;

I. tımarlı sipahi sayısının azalması, II. yerel güçlerin oluşmaya başlaması, III. çiftçi ve köylülerin topraklarını terk etmesi gelişmelerinden hangilerine yol açtığı söylenebilir?

11.

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin giderlerinin art- masında ve bütçenin açık vermesinde;

I. ücretli asker sayısının artması, II. savaşların çok uzun sürmesi,

III. saray masraflarının büyük oranda azalması durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunu- lamaz?

D) I ve II E) II ve III

1. C 2. E 3. D 4. C 5. A 6. D 7. E 8. A 9. C 10. E 11. C