Tesis Yönetiminde BIM: TAV Örneği
Yazarlar:
Sibel Duru - Yazgı Badem
MBL 607E Yapı Bilgi Modelleme Dersi Vaka Çalışması Danışman: Prof. Dr. Salih Ofluoğlu
Mimari Tasarımda Bilişim Lisansüstü Programı İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi
Yapı Bilgi Modelleme veya diğer adıyla BIM bina yaşam döngüsü içindeki farklı evrelerde kullanılmaktadır. Tesis yönetimi bunlardan bir tanesidir. Bu araştırma, TAV'ın (Tepe Akfen Investment Construction and Operation JSC) İstanbul Atatürk Havalimanı İç Hatlar Terminali projesinde BIM'den tesis yönetimi amaçlı nasıl faydalandığını incelemektedir.
Bu vaka çalışması TAV mimari proje ofisi şefi Burhan Tanışman ile gerçekleştirilen mülakat yoluyla ve aynı yerde mimar olarak çalışan Gökhan Çelikağ ile elektronik mesajlaşma ile elde edilmiştir.
1. TAV ve Tesis Yönetimi:
TAV grup şirketleri Tepe İnşaat Sanayi A.Ş. ve Akfen İnşaat Turizm ve Ticaret A.Ş. adlı iki inşaat şirketinin öncülüğündeki bir konsorsiyum tarafından 1997 yılında kurulmuştur.
TAV havalimanı işletmeciliğinde dünyada önde gelen şirketlerinden biridir. Üç kıtada on
havalimanı işletmekte, yıllık olarak 370,000 uçuş ve 41 milyon yolcuya hizmet vermektedir. TAV havalimanları ve terminalleri havayolları şirketleri, banka şubeleri, araba kiralama şirketleri, lokantalar, dükkanlar, sağlık hizmetleri ve özel yolcu hizmetleriyle yaşayan bir organizmayı andırmaktadır. Havalimanlarında paydaşlara ayrılan alanlar terminal sözleşmelere göre,
revizyonlar ise gereksinimlere göre yapılır. İstanbul Atatürk Havalimanı sözleşmelerle çerçevesi belirlenen çok sayıda ve farklı gereksinimler barındırır. Bu karmaşık yapıyı bir düzen içinde yürütmek, oluşan ihtiyaçlara cevap verebilmek önemli bir çaba gerektirmektedir.
Şekil 1. Istanbul Atatürk Havalimanı
1.1. Mimari Proje Ofisi:
TAV, işletmekte olduğu Atatürk Havalimanı'nda ihtiyaç duyulan mekansal hizmetlerle ilgili olarak hızla cevap verebilmek için bünyesinde bir mimari proje ofisi bulundurmaktadır. Ofis her türlü proje revizyonu, yapım kontrolörlüğü, ofis ve müşteri arasında koordinasyon sağlayarak onay alma gibi sorumlulukları taşımaktadır.
Şekil 1. Burhan Tanışman, mülakat sırasında
Atatürk Havalimanı terminalleri tesis yönetimi açısından oldukça yoğun kullanım alanlarına sahip olması mimari proje ofisini yoğun bir tempoda çalışmasına neden olmaktadır. Kiracılar ayrılmakta veya farklı mahallere geçmekte, yeni mahaller yaratılmakta veya büyük mahaller birkaç küçük bölüme ayrılabilmektedir. Projelerin yaratılması, revizyonlarının yapılması, mahal bilgilerine erişimin kolayca yapılması için doğru yazılım ve teknolojilerin seçimi ofis için büyük önem taşımaktadır.
2. TAV'da BIM kullanımı
TAV 2000 yılından beri Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali'ni işletmektedir. 2005 yılı Temmuz ayında yıllık 7,5 milyon yolcuya hizmet eden İç Hatlar Terminali'ni de işletmeye başlamıştır.
Şekil 3. İstanbul Atatürk Havalimanı İç Hatlar Terminali BIM Modeli
Proje hazırlanması, revizyonu ve tesis işletimini daha etkin hale getirmek için şirket BIM'de karar kılmış ve 2005 yılında BIM yazılımlarından Autodesk Revit'i edinmişlerdir. Atatürk Havalimanı İç Hatlar Terminali renovasyon projesi başından sonuna kadar Revit ile çizilmiştir.
Proje 60,000 m2'lik bir alanı kapsamaktadır.
Şekil 2: Yeni check-in adaları
İç Hatlar terminali projesi oldukça eskimiş ve ihtiyaçlara hizmet veremeyecek hale gelmiş eski terminal'in kapsamlı yenilenmesini içermekte ve 70 milyon dolarlık bir yatırım gerektirmiştir.
Terminal cepheleri Dış Hatlar terminali gibi modernleştirilmiş, terminal girişi, genel
dekorasyonu, yolcu bekleme alanları, tuvaletler, yemek ve içecek alanları, alışveriş mekanları ve yangın güvenlik sistemi kapsamlı bir şekilde yenilenmiştir. Bu yenilikler yolcu işlem hızı ve bagaj nakil süresinde de iyileşmeler sağlamıştır.
2.1 BIM ve Tesis Yönetimi:
Bir BIM yazılımı kullanılarak üretilen Atatürk Havalimanı İç Hatlar Terminali TAV Mimari Proje Ofisi için dönüm noktası olmuştur.
Birimin şefi Burhan Tanışman, BIM'den önceki dönemde yaşanan önemli bir sıkıntının verinin hassas tanımlanması ve aktarımı alanlarında olduğunu dile getirmektedir. Buna göre terminal binalarında projeler AutoCAD ile çizilmekte ve ticari alanlar ile bilgiler Excel formatında kaydedilmekteydi. Excel ve AutoCAD arasında veri farklılıkları ve transfer sorunları önemli bir zaman kaybına neden olmaktaydı. Ayrıca ihale evraklarında metrajın kesin hesaplanması sırasında geçmişte özellikle mahal alan hesaplanması ve alan adların etiketlenmesinin uzun zaman aldığı ve hataya açık olduğu üzerinde durulmuştur.
BIM'in mimari ve yapım projelendirmesinde kolaylıklar sağladığı görülmüştür. Terminalde bulunan check-in adaları, danışma masası, park yönetimi ofisi tasarımı ve çözümleri, dükkan vitrin tasarımları, ve CIP (Commercially Important Person) salonu tamamen Revit'te yaratılmış ve ardından proje ayrı bir işleme gerek almadan imalat çizimlerinde de kullanılmıştır. Yazılımın parametrik özelliği kaydedilen değişkenlerin ihtiyaçlara göre kolayca düzenlenmesi ve farklı evrelerde geliştirilmesine de imkan vermiştir. Şirket mevcut BIM modelinin önümüzdeki 15 yıl için ihtiyaç duyulacak bilgiyi içerdiğini iddia etmektedir.
Burhan Tanışman Revit'in mahal tanımlarken önemli katkıda bulunduğunu düşünmektedir:
"Revit mahal oluşturma, bu mahalleri bulma ve sıralama konusunda çok başarılı. Küçük projelerde, örneğin, sadece otuz mahali bulunduran bir projede mahalleri elle oluşturmak çok zor değil. Ancak havalimanı gibi yüzlerce mekandan oluşan projelerde mahal listeleri
oluşturmak ve güncel tutabilmek kolay bir işlem değildir. Revit yazılımında plan, kesit, görünüşler ve 3B model arası bağlantılar çok sıkı tanımlandığından, değişiklik olduğunda güncelleştirmeler otomatik gerekleşiyor."
3B BIM modeli, mahal alan ve hacim bilgisi, kapı tipleri, yangın kaçış yerleri ve mekanların gün ışığı seviyeleri gibi bilgileri içermektedir. BIM modeli sayesinde "İçecek ve yemek alanları kimler tarafından işletilmektedir?" "Ne kadar zamandır bu kişiler tarafından kullanılmaktadır" "Bu alanlar binanın neresinde bulunmaktadır" gibi sorulara da yanıt verilebilmektedir.
Mimari Proje Ofisi'nin ortaya koyduğu BIM modelinin farklı birimlerden de kullanıcıların erişebileceği takip edilmesi kolay bir platforma aktarılması ve daha fazla detayda bilginin yönetimi ve güncel tutulabilmesi için şirket TAV Earth denen bir proje başlatmıştır. Web tabanlı bu proje1:
"Havalimanını tüm katmanlarıyla, mimari kurallar bütününe bağlı kalarak içeren TAV Earth, daha önce mimari ofisin çizdiği projelerde yer almayan müşteri isimlerini ve müşteri alt detaylarını içeren bir yapı sunuyor. Akıllandırılmış bir mimari çizim olarak tanımlayabileceğimiz TAV Earth'e, yetkiler dahilinde yeni çizimler, yeni detaylar eklemek mümkün. Sistemin en önemli özelliği, tüm bu detay bilgilere geçmişe yönelik olarak erişilebilmesi. TAV Earth bu özelliği ile TAV Grubu'nun kurumsal hafızasını güçlendirmeye yönelik çok önemli bir platform olarak öne çıkıyor."
Şekil 4. TAV Earth Havaalanı Mahal Yönetim Sistemi
TAV Earth, BIM belgeleri ve tesisin işletimine yönelik detaylı proje bilgilerini birleştirerek koordinasyonu kolaylaştırmakta ve sistem kullanıcısının bilgi kalabalığında kaybolmasını engellemektedir. Sistemde müşteri adı veya mahal numarası ile arama yapmak mümkündür. Bu yolla müşteriye tahsis edilen tüm alanlar, bu alanlarla ilgili sözleşme içeriği, sözleşme
doğrultusundan yürütülen mimari projeler ve aşamaları detaylı bir şekilde görünebilmektedir.
TAV Earth sisteminin aynı zamanda süreçler ve iş akışlarını da hızlandırdığı iddia edilmektedir:
"TAV Earth sayesinde süreçler ve iş akışları da hızlanıyor. Tüm operasyonel sistemler ve iş uygulamalarıyla entegre olması planlanan TAV Earth, verimliliği artırırken maliyet,
1 URL-1: http://www.tavnewsport.com/Terminalde-Her-Adim-TAV-Earth_17/
kontrol ve hızlı rapor alınmasına da katkı sağlıyor. Talepler Alan Tahsis Müdürlüğünce sistem üzerinden Mimari Ofis'e aktarılıyor, Mimari Ofis gerekli çizimi yaparak Teknik Ekiplere teslim ediyor, Teknik Müdürlükler Bakım Onarım, Mekanik, Elektrik, Elektronik birimleri gerekli işlemleri bitirdikten sonra ise tekrar Mimari Ofis planlanan ile
gerçekleşenin uygunluğunu kontrol ediyor. Son aşamada ise Alan Tahsis ve Anlaşmalar Müdürlüğü alanın tahsisini gerçekleştiriyor."
BIM, mekanların daha iyi pazarlanabilmesi için aynı zamanda çevresel faktörleri de göz önüne alan sunumlar üretebilmektedir. TAV Mimari Ofisi bu tarz bir tecrübeyi bir havayolları
tarafından yolcularına özel hizmetler verilen bir CIP salonunda yaşamıştır. Tanışman, Türk Havayolları tarafından kullanılan bir mekanın taşınması nedeniyle boşalan alanın bölümlenerek yeniden planlanmasında mekanın doğal ışık alma miktarının etkili olduğunu belirtti. Yeni tanımlanacak alanda müşteri ile birlikte etkileşimli olarak doğrudan ışık alan alanların 3B model üzerinden görüntülenerek kiralanacak alanın boyutlarına yarım saat içinde karar verilmesi mümkün oldu.
3B modeli özellikle ihale ve tesis işletiminde maliyetle ilgili özellikle iklimlendirme hesaplarında önemli katkısı olduğu belirtilmiştir. Tanışman müşterilerin doğru bir şekilde
faturalandırılabilmesi için mahal hacim bilgisine ihtiyaç duyulduğunu ve 2B çizimlerin bu alanda yetersiz kaldığını belirtmiş, Revit ile mahallere it hacim hesabının hassas ve kolay bir şekilde yapılabildiğini eklemiştir.
3.SONUÇ:
İstanbul Atatürk Havalimanı Terminalleri gibi çok sayıda mahal ve iş akışı içeren yerlerde tesis yönetimi klasik yöntemlerle gerçekleştirilemeyecek kadar karmaşıktır. BIM TAV'ın tesis yönetimi hizmetlerine önemli katkıda bulunmuştur. Birinci katkısı ihale belgeleri için gerekli kesin metraj hesaplarının oluşturulmasındadır. BIM, bilginin düzenli toplanması ve geliştirilmesi için gerekli altyapıyı sunmaktadır; tesis yönetiminde, bilginin kaydı, güncellenmesi ve Web üzerinden bağlantılı sistemlerle birlikte kullanılmasına imkan vermektedir.
TAV, tesis yönetiminde BIM vasıtasıyla mekansal bilginin hassas bir şekilde kaydedilmesi ve Web üzerinden erişimine olanak sağlamasıyla operasyonlarında teknolojiden stratejik bir avantaj sağlamaktadır.
