FARSÇA TAMLAMALAR İsim Tamlaması
Farsça isim tamlaması (terkîb-i izâfî:بيككركككت ىكفاضكا ) muzâf (tamlanan) ve muzâfun
ileyhten (tamlayan) oluşur.
Farsça tamlamalarda önce tamlanan, sonra tamlayan gelir.
Tamlamadaki ilk unsur olan muzâfın (tamlananın) sonuna “-ı, -i” sesi veren bir izâfet kesresi: تكفاضكا رسﮤ ككك getirilir, böylece kelimenin son ünsüzü esreli okunmuş olur.
Farsça isim tamlamalarında her iki unsurun; yani muzâf ve muzâfun ileyhin Farsça kelimelerden olma zorunluluğu bulunmamaktadır.
Tamlama yapısal/şekilsel açıdan Farsça olmakla birlikte, tamlamayı oluşturan unsurlardan ikisi de Farsça ya da
Arapça veya biri Farsça diğeri Arapça olabilmektedir.
Her İki Unsuru da Farsça Olan İsim Tamlamaları
مشچ بآ
âb-ı çeşm: gözyaşı
رازه زاوآ
âvâz-ı hezâr: bülbülün sesi
ادخ ﮤدنب
bende-i Hudâ: Allah’ın kulu
روم مشچ
çeşm-i mûr: karıncanın gözü
هار رابغ
gubâr-ı râh: yolun tozu
ايرد بل
leb-i deryâ: deniz kenarı
رام ىاپ
pây-ı mâr: yılanın ayağı
ور گنر
reng-i rû: yüzün rengi
ايرد ىور
rûy-ı deryâ: deniz yüzeyi
Her İki Unsuru da Arapça Olan İsim Tamlamaları
حاورا ملاع
âlem-i ervâh: rûhlar âlemi
ملسا نيد
dîn-i İslâm: İslâm dini
باتك لها
ehl-i Kitâb: kutsal kitaplara inananlar
سمش ترارح
harâret-i şems: güneşin sıcaklığı
دابع قوقح
hukûk-ı ‘ibâd: kulların hakları
سان بولق
kulûb-ı nâs: insanların kalpleri
ربص قيرط
tarîk-ı sabr: sabır yolu
تلود روما
umûr-ı devlet: devlet işleri
Birinci Unsuru Farsça, İkincisi Arapça Olan
İsim Tamlamaları
لصو مد
dem-i vasl: buluşma vakti
ناسحا تسد
dest-i ihsân: lütuf, bağışlama eli
رورس ﮥﯧرگ
girye-i sürûr: mutluluk ağlaması
تلفغ باوخ
hâb-ı gaflet: gaflet uykusu
تّبحم هار
râh-ı muhabbet: muhabbet yolu
نارجه بش
şeb-i hicrân: ayrılık gecesi
ملاع هش
şeh-i ‘âlem: âlemin padişahı, hükümdarı
Birinci Unsuru Arapça, İkincisi Farsça Olan
İsim Tamlamaları
مزب بابرا
erbâb-ı bezm: eğlence meclislerinde toplananlar
رز قرغ
gark-ı zer: altına/paraya batma, boğulma
لد نزح
hüzn-i dil: gönül sıkıntısı, kederi
رانك برق
kurb-ı kenâr: kıyısına yaklaşma
خزود ران
nâr-ı dûzah: cehennem ateşi
ايرد لحاوس
sevâhil-i deryâ:deniz sahilleri
FARSÇA SIFAT TAMLAMASI
Her İki Unsuru da Farsça Olan Sıfat Tamlamaları
ناور بآ
âb-ı revân: akan su
درس نهآ
âhen-i serd: sert, katı demir/kılıç
لاب دنب
bend-i bâlâ: yüksek set, baraj
راز لد
dil-i zâr: inleyen kalp
لگرت
gül-i ter: taze gül
كاپ كاخ
hâk-i pâk: temiz toprak
ون هام
mâh-ı nev: yeni ay
Her İki Unsuru da Arapça Olan Sıfat Tamlamaları
سّدقم ضرا
arz-ı mukaddes:
mukaddes yer, bölge
ىلاع باب
bâb-ı ‘âlî: yüksek kapı
نيتم ركف
fikr-i metîn: sağlam fikir, düşünce
فيرش فحصم
Mushaf-ı şerîf: mübarek, kutsal kitap: Kur’ân-ı Kerîm
ريدتسم لكش
şekl-i müstedîr: dâire biçiminde olan şekil
رمحا درو
verd-i ahmer: kırmızı gül
Birinci Unsuru Farsça, İkincisi Arapça Olan Sıfat Tamlamaları
صلاخ بآ
Âb-ı hâlis: saf su
ىوقگگگنگج
ceng-i kavî: güçlü, zor savaş
گر ّگوگنگگم گگدگيگگشگرگوگخ
hûrşîd-i münevver: parlak güneş
گرگيگنگگم گگهگاگگم
mâh-ı münîr: ışık veren parlak ay
لماك داتسا
üstâd-ı kâmil: kemâle ermiş öğretmen, geniş bilgi sahibi usta
Birinci Unsuru Arapça, İkincisi Farsça Olan
Sıfat Tamlamaları
دنلب تّمه
himmet-i bülend: son derece gayret etmek, çalışmak; yüksek irâde
نينهآ ديق
kayd-ı âhenîn: demirden zincir, bukağı
ناوارف لام
mâl-i firâvân: çok, bol, fazla mal
Daha fazla örnek için bkz.:
Yılmaz, Ali; Akkuş Mehmet, Güngör, Zülfikar, İslamoğlu, Abdülmecit, Osmanlı Türkçesi, Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları, Ankara 2011.
Timurtaş, Faruk Kadri, Osmanlı Türkçesi Grameri, Alfa, İstanbul 1999.
Develi, Hayati, Osmanlı Türkçesi Kılavuzu, Kitabevi, İstanbul 2002.