ERKEK ÜREME SAĞLIĞI Güncel Makale Özeti
48
Aromataz; testis, over, adipoz doku ve beyinde bulu
nan bir sitokrom p450 enzimidir. Testosteronun (T) östra
diole (E2) ve androstenedionun östrona dönüşümünden sorumludur. Aromataz inhibitörleri, östrojen salgılayan dokularda aromataz enzimi ile etkileşerek T düzeylerinin korunması ile östrojen üretimini sınırlar. Aromataz inhibi
törleri; endometriozisin endokrin tedavisi, uterin leomi
yomlar, endometrium ve meme kanseri, bozulmuş sperm üretimi ve ovulasyon indüksiyonu için yaygın olarak kulla
nılmaktadır. Son iki dekattaki çalışmalar, normal gonadot
ropin seviyeli ve idiyopatik oligozoospermili erkeklerin aromataz inhibitörleri ile tedavisinin semen kalitesini düzelttiğini rapor etmektedir. Prospektif, randomize bu çalışmada, 2.5 mg letrozol ve 1 mg anastrazolun günlük kullanımının düşük T/E2oranı olan erkeklerin hormonal ve semen paramatreleri üzerine etkilerinin karşılaştırılması amaçlanmış. Letrozol; nonsteroidal, selektif, potent, üçün
cü kuşak bir aromataz inhibitörüdür. Anastrazol; dördüncü kuşak aromataz inhibitörlerini temsil eden nonsteroidal bir ajandır.
Çalışmaya, T/E2oranı (<10) düşük olan 29 infertil erkek dahil edilmiş. Hastalar iki gruba ayrılarak, A grubundaki 15 hastaya günlük 2.5 mg letrozol 6 hafta ve B grubundaki 14 hastaya günlük 1 mg anastrazol 6 hafta oral olarak veril
miş. Bütün hastaların; sperm konsatrasyonları <10x106/ mL, T/E2 oranı <10 ve T düzeyleri <300 ng/dL imiş. Has
taların gonadotropin seviyleri normal ve semen paramet
relerindeki bozukluğu açıklayacak ek faktör yokmuş. Anor
mal kromozom analizi ve Y kromozom mikrodelesyonu olanlar çalışmaya dahil edilmemiş. Semen analizleri baş
langıçta ve 6. ayda yapılmış. Tedavi öncesi ve sonrası semen analizlerinin karşılaştırılmasında total fonksiyonel sperm fraksiyonu (TFSF) kullanılmış. Letrozol grubunda 15 hastanın 4’ ünde (%26.6), anastrazol grubunda 14 hasta
nın 3’ünde (%21.4) semen parametrelerinde düzelme
görülmemiş. Letrozol tedavisi alan hastalardan birinde hafif karaciğer enzim yüksekliği, iki hastada halsizlik, bir hastada mide bulantısı ve iki hastada baş ağrısı olmuş.
Anastrazol grubunda ise iki hastada hafif karaciğer enzim yüksekliği, bir hastada diyare, iki hastada mide bulantısı ve bir hastada hafif baş ağrısı gözlenmiş. İki grupta da bu yan etkiler ilaç kesilmesini gerektirmemiştir.
Letrozol grubunun tedavi öncesi TFSF değerleri ile anastrazol grubu tedavi öncesi TFSF değerleri karşılaştırıl
dığında (P=.62), tedavi sonrası letrozol grubu TFSF değer
leri ile tedavi sonrası anastrazol TFSF değerlerinde olduğu gibi (P=.81) istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanma
mış. Tedavi sonrası letrozol grubu ortalama TFSF değerin
de %31.6 ve tedavi sonrası anastrozol grubu ortalama TFSF değerinde %21.1 artış saptanmış. Ciddi oligozoos
permili erkeklerin çoğu düşük T/E2oranına sahip olabil
mekte ve aromataz inhibitörü tedavisi bu değerleri norma
le getirebilmekte ve semen kalitesini düzeltebilmektedir.
Bu çalışmadaki bulgular; normal gonadotropin düzeyli, ciddi oligozoospermili (<5x106/ml), düşük T/E2 oranlı (<10) düşük T (<300 ng/dL) düzeyi olan erkeklerin tedavi edilebilir endokrinopatiye sahip olduğunu düşündürmek
tedir. Endokrin değerlendirme bazen T/E2 oranı hesaplan
masını içermelidir. Oranın <10 olduğu tespit edilen hasta
lar aromataz inhibitörlerinden fayda görebilir, T seviyeleri belki de semen parametrelerini iyileştirebilir. Letrozol ve anastrozolun seminal parametreleri iyileştirme oranları benzer ve yanıtsızlık oranları letrozol için %26.6 ve anast
rozol için %21.4 imiş. T düzeyleri ve T/E2 oranları, grupla
rın ikisinde de hastaların hepsinde düzelmiş. İki grupta da yan etkiler açısından önemli bir fark saptanmamış ve hafif yan etkiler iyi tolere edilmiş. Bu çalışmanın olası sınırları;
her gruptaki hasta sayısının az olması ve IUI/IVF oranları ve gebelik sonuçlarıyla ilgili bilginin yer almamasıdır. Gebelik başarısı açısından semen parametrelerindeki düzelmenin
Düşük testosteron östradiol oranlı infertil erkeklerin tedavisinde aromataz inhibitörlerinin kullanımıyla seminal parametreler ve hormon profilindeki
değişiklikler
Gregoriou O, Bakas P, Grigoriadis C, Creatsa M, Hassiakos D, Creatsas G.
Fertil Steril. 2012 Jul;98(1):48-51
Güncel Makale Özeti ERKEK ÜREME SAĞLIĞI
49 klinik farklılıkları hakkında bilgi verilebilirdi. Erkek infertili
tesinin yönetiminde aromataz inhibitörlerinin rolünü açığa çıkarmak için daha ileri prospektif, randomize, plasebo kontrollü çalışmalara ihtiyaç olduğu vurgulanmıştır.
Çeviri:
Dr. Erkan Efe, Prof. Dr. Sefa Resim Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı
