BİLGİNİN
ORGANİZASYONUNA GİRİŞ
BİLGİ KAYNAKLARININ
TANIMLANMASI/NİTELENMESİ
Kataloglama Süreci
Kataloglama süreci iki aşamadan oluşur:
Tanımlayıcı (Niteleyici) Kataloglama
Konu Kataloglaması
Tanımlayıcı Kataloglama
Bibliyografik tanımlama (Bibliographic description):
Kullanıcının bilgiye erişimde, bilgi kaynağının yerine kullanabileceği yeterli bibliyografik bilgiyi içeren kayıtların hazırlanmasıdır.
Bir bibliyografik kaydın yaratılmasında;
İlk adım kayda yazılacak tanımlayıcı bilgilerin çıkarılmasıdır.
İkinci adım, bilgi kaynağına erişim sağlamak için kayda ait adların (yazar ve kurum) ve başlığın (eser adı, toplantı adı, tekbiçim başlık vs.) belirtilmesidir.
Tanımlayıcı Kataloglama
Bir kaynağı tanımlayarak ve kimlikleyerek, o kaynağın bibliyografik kaydı oluşturulur.
Adların ve başlığın belirlenmesiyle bibliyografik kaydın erişim noktaları verilir.
Böylece bilgi arayan kişi çeşitli isim ve başlıklardan
kütüphanede mevcut olan materyallere erişebilecektir.
Erişim Noktası (Access Point)
Erişim noktası, herhangi bir bibliyografik kayda erişebilmeyi sağlayan öğelerdir.
Bibliyografik kayıtların bir katalog altında listelendiği girişleri ifade eder.
Erişim noktaları, kullanıcıyı bibliyografik kayıtlara yönlendirir; bu kayıtlar da materyalin kendisine yönlendirir.
Bir bibliyografik kaydın araştırılabilen (taranabilen) her bir unsuru erişim noktasıdır. Bunlar eser adı, yazar adı, konu adı sınıflama numarası, ISBN numarası vs. olabilir.
Bir kütüphane kataloğunda temel giriş veya ek giriş öğelerinin her biri erişim noktasıdır.
Erişim Noktası
İki tür ad ve başlık erişim noktası vardır:
Temel giriş, bibliyografik kayıt için birincil ad ve/veya başlık erişim noktasıdır.
Ek giriş, diğer herhangi bir ad ve/veya başlık erişim noktasıdır.
Tanımlayıcı kataloglamada erişim, adlar ve başlıklar ile sınırlıdır. Konu erişimi ile ilgili olan konu başlıklarını ve
sınıflamayı kapsamaz.
Tanımlayıcı Kataloglamanın Amaçları
Tanımlayıcı kataloglama, bir materyali, ona ait önemli özellikler ile diğer materyalden ayırt etmeyi amaçlar.
Materyalin kapsamını, içeriğini ve diğer materyallerle bibliyografik ilişkisini açıklamayı amaçlar.
Katalogdaki diğer materyaller için diğer girişlerle
entegre olabilen ve kataloğun çoğu kullanıcılarının
ilgilerine en iyi cevabı verecek bir girişe ait verileri
sunmayı amaçlar.
Konu Kataloglaması
Konu Kataloglaması, kataloglama sürecinde materyale ait konunun belirlendiği aşamadır.
Bibliyografik kayıtlara erişim, materyal ile ilgili konular aracılığıyla sağlanır.
Materyal birincil (Materyalin içeriğini en iyi tanımlayan konu başlığı) ve ikincil (Materyali tanımlayan ama önemi daha az olan konu başlığı) konu içeriği için analiz edilir.
ÖRNEK
Beşeri Coğrafya – Türkiye (Birincil Konu Başlığı)
Madencilik – Türkiye (İkincil Konu Başlığı)
NOT : Türkiye kelimesi alt başlıktır.
Konu Kataloglaması
Bir eserin konusu belirlenmeden önce eser analiz edilmelidir. Eser analiz edilirken hangi görüş açısına göre hazırlandığı ve konunun hangi boyutlarla incelendiği saptanmalıdır.
Bir eserin konusu saptanırken aşağıdaki bölümlerinden yararlanılabilir:
1. Eserin Başlığı: Konuyu belirlemede yardımcı bir unsurdur. Ancak çoğu zaman bu yanıltıcı olabilir. Konunun tam olarak saptanabilmesi için mutlaka derinlemesine incelenmelidir.
2. İçindekiler Sayfası: Genellikle konuyu belirlemede iyi bir yol göstericidir.
3. Eserde içindekiler sayfası yoksa bölüm başlıkları veya sayfa kenarlarında yer alan notlar eserin konusunun belirlenmesinde yardımcı olur. Ayrıca yazarın verdiği bibliyografya ve dipnotlarda geçen kaynaklar da konuyu saptamada ipucu verebilir.
Konu Kataloglaması
4. Yazarın görüşünü anlayabilmek için eserin önsözünü okumak veya kitap kapağında yazılı bilgileri gözden geçirmek uygun olur. Ancak bu kimi zaman yanıltıcı olabilir. Çünkü bu bilgiler çoğunlukla reklam amaçlıdır.
5. Yukarıda belirtilen bütün kaynaklar eserin konusunun saptanmasında yeterli değilse kitabın içeriğine bakılmalıdır. Ancak konu sınıflama yapan kişi için yabancı gelmiş ise dış kaynaklardan yardım almak gerekir. Bu kaynaklar: Bibliyografyalar, kataloglar, ansiklopediler eleştiri ve tanıtıcı yazılar olabilir.
6. Tüm işlemler yetersiz kaldığında esere geçici bir numara verilerek konu uzmanlarından yardım alınmalıdır.
Konu Kataloglaması
Birincil ve ikincil konular aracılığıyla erişim sağlamak için bibliyografik kayıtlara standartlaştırılmış konu başlıkları verilir.
Materyal, birincil konuyla sınıflandırılır ve standartlaştırılmış bir sınıflama numarası verilir.
Standartlaştırılmış sınıflama numaraları, mevcut olan sınıflama sistemlerinden verilir (Dewey Onlu Sınıflama Sistemi, Kongre Kütüphanesi Sınıflama Sistemi, Ulusal Tıp Kütüphanesi Sınıflama Sistemi, vs.).
Yer Numarası
Yer numarası eserin raftaki yerini gösteren öğedir.
Yapılan sınıflama işlemi sonucu esere verilen konu numarası, yazar numarası/kodu ve tarihten oluşur.
Konu numarası eserin konusuna göre kullanılan sınıflama sistemindeki numarasıdır.
Yazar numarası ise kütüphanenin tercihi ve koleksiyonun büyüklüğüne göre belirlenir. Standart olan Cutter Sunborn numarasıdır. Küçük kütüphanelerde yazar soyadının ilk üç harfinden de oluşturulabilir.
Tarih, bilgi kaynağının yayınladığı yıl bilgisidir.
ÖRNEK
Konu Yazar Tarih PL248.A525 P87 2006
Bibliyografik Kayıtların Yapısı
Bibliyografik kayıtlar bir kütüphane dermesindeki bir materyali tanımlayan ayrıntıları içerir.
Bibliyografik kayıt iki kısımdan oluşur;
Bibliyografik tanımlama : Bibliyografik kaydın, materyalin tanımlama ve kimlikleme içeren kısmı
