OLGUBİLİM
(FENOMENOLOJİ)
İÇERİK
1. GİRİŞ (Olgu, olgubilim-fenomenolojik analiz)
2. FENOMENOLOJİK ANALİZ İŞLEM BASAMAKLARI 2.1. Araştırma Sorusunun Yazılması,
2.2. Örneklem Seçimi, 2.3. Veri Toplama, 2.4. Analiz
3. SONUÇ
Olgu nedir?
•Olgu evrende yer alan, doğrudan ya da dolaylı olarak gözlenebilen nesne, durum veya olaylar olarak nitelendirilebilir.
•Olgular yaşadığımız dünyada olaylar, deneyimler, algılar, yönelimler, kavramlar ve durumlar gibi farklı biçimlerde karşımıza çıkar.
Fenomenoloji olarak da adlandırılan olgubilim çalışmaları, farkında olduğumuz ancak derinlemesine bilgi sahibi olmadığımız olgulara odaklanır (Anonim 2016 ).
1. GİRİŞ
1. GİRİŞ
Fenomenolojik analizin özellikleri nelerdir?
• Nitel veri analizinde en sık karşılaşılan analiz türlerinden biri fenomenolojik analizdir.
• Genel olarak varoluşcu psikoloji içerisinde gelişme gösteren bir yaklaşım olup, insanların çevrelerinde olup biten olayları nasıl değerlendirdiklerini anlamaya çalışan bir analiz türüdür (Wade ve Tavris, 1990).
• Özellikle tıp, sosyal psikoloji ve klinik psikoloji araştırmaları için oldukça uygun bir analiz tekniğidir (Özdemir 2010).
1. GİRİŞ
• Araştırmacı ile katılımcılar arasında dinamik bir etkileşim sürecinin yaşandığı bir analiz türü olarak da dikkat çekmektedir.
• İnsanın bilişsel, duygusal ve bedensel durumlarını bütüncül perspektiften incelemektedir.
• En önemli varsayımı, dil ile insanın duygu ve düşünceleri arasında sıkı bir bağ olduğu yönündedir.
• Analizi uygulayan araştırmacı uygulamada, kişilerin söylediklerine dayalı olarak onların duygu ve düşüncelerini anlamaya ve yorumlamaya çalışmaktadır (Smith ve Eatough, 2007).
2. FENOMENOLOJİK ANALİZ İŞLEM BASAMAKLARI
Fenomenolojik Analiz;
• araştırma sorusunun yazılması,
• örneklem seçimi,
• veri toplama ve
• analiz
işlem basamaklarından oluşmaktadır (Özdemir 2010).
2.1 Araştırma Sorusunun Yazılması
Örnek bir çalışma;
Başarısızlık okullarda sık karşılaşılan bir durumdur. Ancak başarısızlığın, başarısız öğrenciler açısından ne anlama geldiği, bu öğrencilerin sosyal ilişkilerini nasıl etkilediği gibi olguların incelenmesi istenirse bu inceleme olgubilim çalışması ile yapılabilir.
Örnek Sorular:
• Başarısızlık başarısız öğrenciler açısından ne ifade etmektedir?
• Başarısızlık başarısız öğrencilerin sosyal ilişkileri üzerindeki etkisi nedir?
• Göreve yeni başlayan öğretmenler kendi öğretmenlik becerilerini nasıl algılamaktadırlar?
2.2 Örneklem Seçimi
• Örneklem seçiminde küçük örneklem grupları tercih edilmektedir. Bunun en önemli nedeni araştırmacının incelenen olay ya da duruma ilişkin derinliğine bir analiz yapmak istemesidir.
• Araştırmacı incelenen olay ya da duruma ilişkin tek bir vaka incelemesi de yapabilmektedir.
• Örneklem büyüklüğü genellikle 10 civarında olmalıdır (Özdemir 2010).
2.3 Veri Toplama
• Olgubilim araştırmalarında veri kaynakları araştırmanın odaklandığı olguyu yaşayan ve bu olguyu dışa vurabilecek veya yansıtabilecek bireyler ya da gruplardır.
• Bu aşamada araştırmacı araştırma problemi ile uyumlu olacak şekilde belirlediği örneklemde yer alan kişilerle görüşme yapmaktadır (Özdemir 2010).
• Araştırmacı çoğu zaman deneklerle birebir görüşme yapmaktadır ve görüşmede “yarı-yapılandırılmış görüşme” tekniği kullanılmaktadır.
• Odak-grup çalışmaları yer yer uygulanıyor olsa da fazla tercih edilmemektedir. Bunun en önemli nedeni deneklerin grup içerisinde kimi zaman kendi gerçek duygu ve düşüncelerini ifade etmekte zorlanmalarıdır.
• Görüşme esnasında araştırmacı deneğe açık uçlu sorular sormaktadır.
• Görüşme süresi en az bir saat sürmekte olup, konunun özelliğine bağlı olarak yoğun bir şekilde gerçekleşmektedir (Smith ve Eatough, 2007).
2.3 Veri Toplama
2.4 Analiz
• Deneklerle yapılan görüşme sonrasında kaydedilen görüşme notları, araştırmanın amacına uygun olarak analiz edilmektedir.
• Analiz sürecinde ilk olarak birbirine yakın veriler belirli gruplar altında kategorilere ayırmakta ve bu kategorilere dayalı olarak temaları ortaya çıkarılmaktadır.
• Daha sonra bu temalar mevcut veriler ile kontrol edilmektedir.
• Bu aşamada eğer gerek duyuluyor ise temalar yeniden gözden geçirilmektedir.
• Son aşamada ise araştırmacı kendi cümleleri ile deneklerin konuya ilişkin algılarını yorumlamakta ve raporlaştırmaktadır (Smith ve Eatough, 2007).
3. SONUÇ
Fenomenolojik analiz deneklerle yapılan ve onların incelenen olay ve olgulara ilişkin öznel bakış açılarını ortaya koymaya çalışan bir analiz yöntemidir.
Üretilen bilgilerin geçerliliğinin sağlanmasında iki yöntem kullanılmaktadır.
Bunlardan birincisi “özneiçi geçerlilik”tir. Bu geçerlilik türünde deneğin farklı durumlarda ortaya çıkan benzer davranışları algılama ve tanımlamadaki tutarlılığı incelenmektedir.
İkinci geçerlilik yöntemi ise “öznelerarası geçerlilik”tir. Bu geçerlilik yönteminde ise belirlenmiş bir verinin deneyimli fenomenologlar tarafından bağımsız olarak değerlendirilmesi ve sonuçların karşılaştırılması yapılmaktadır (Hall ve Lindzey, 1985).
KAYNAKLAR
Anonim 2016, https://fenitay.files.wordpress.com/2009/02/34-nitel- arac59ftc4b1rma-desen-ve-yc3b6ntemleri.pdf
Özdemir M. 2010, Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,11(1), Eskişehir.
Hall, C. S., Lindzey, G. (1985). Introduction to Theories of Personality. New York:
John Wiley and Sons.
Smith, J. A., Eatough, V. (2007). Interpretative Phenomenological Analysis. In E.
Lyons ve A. Coyle (Eds.). Analysing Qualitative Data In Psychology. (p. 35-50). Los Angeles: SAGE Publications.
