Beton ve Asfalt

(1)

Beton ve Asfalt

Betonu bir asfalt tabakasile örterek rutubet- ten ve hamızi tesirlerden muhafaza etmek usulü inşaatın muhtelif aksamında sahai tatbik bulmuş- tur. Bilhassa terasların tecridinde, ve künklerin muhafazasında betonu asfaltla kaplamanın pek çok faydaları görülmüştür. Bununla beraber beton ve asfaltın inbisat emsali birbirinden çok fark- lı olduğundan asfaltın betona yapışmasını temini pek güç olmaktadır. Evvelden beri betonu asfaltla kaplamak için tatbik edilen usul asfaltı kaynar derecede sıcak bir halde betonun pürüzlü sathına dökmek ve tahta mala veya üstüvanelerle bastıra bastıra ütülemek idi. bilâhare bunun kâfi olma-

dığı görüldüğünden iki maddeyi bîribirinc daha iyi kaynatacak yapışkan bir madde Uâvesi düşü- nüldü. Halbuki sıcak ve soğuğun büyük farklarla daima değiştiği yerlerde daha cezri hareket etmek icabediyordu. Bunun için şimdi Almanyada daha müsbet neticeler veren yeni bir usul tatbik olunmaktadır. Betonun üst tabakasının terkibine dövülmüş ve uf atılmış asfalt taneleri karıştırıla- rak beton dökülüyor. Sonra bu betonun sathına kaynar asfalt tatbik olunurken betonun içindeki as- fa't taneleri eriyerek mayi as:a"tla imtizaclı bir surette birleşiyor ve bu suretle beton ve asfaltın inbisat emsalleri mümkün olduğu kadar yaklaştırılmış olu- yor.

Evlerin su tesisatı

Ev, apartman ve sair mesken bloklarının su ihti- yaçları, şehrin umumî su tesisatından istifade suretile temin olunmaktadır. Fakat çok defa ba umumi tesisatın tazyiki yüksek binaların üst katın- daki ihtiyacatına kâfi gelmemektedir. Bu takdirde, veya şehirde böyle bir tesisatın yokluğunda her bina kendi tulumbasile idare etmek mecburiyetinde- dir. Bu tulumbaların en müsait şekilde tesisi ve istimallerini izah edelim:

Ekseriya bir elektro motörle işleyecek olan tulumba santrfüjlü veya pistonlu bir tulumba ola- bilir. Bunlardan birincisi daha ucuz olmak dolayı- sile daha umumileşmiş ise de ceryan sarfiyatı fazla olduğundan pistonlu tulumbalar az zaman zar- fında ceryan sarfiyatının azlığından dolayı fazla tesisi masraflarını telâfi etmektedirler.

Su almak için ekseriya bir sarnıçtan veya bir kuyudan istifade edilecektir. Suyun tulumba teme- linden (6) metreden daha derinde olduğu zamanlar aşağıda izah edileceği veçhile hususi bir tertibat daha lâzımdır. Su, tazyiki gayri kâfi bir tesisattan alınarak yukarıya verilecek, o zaman da tulumbayı doğrudan doğruya tesisata raptetmek doğru değil- dir. bu takdirde gelen su kontrol edilemediği gibi su akmadığı veya az olduğu zamanlar kuru kuruya işleyen tulumbanın bozulması tesri edilmiş olur.

Binaenaleyh küçük bir depoyu mutavassit olarak kullanmak şayanı tavsiyedir. Bu tertibatm, su ke- sildiği zamanlar için deponun ihtiyat olarak daima dolu bulunacağı cihetle, faydası aşikârdır.

Mühendis Bocking

»

Muhtelif su harcama noktalarının tulumbadan istifadesi atideki iki tarzda temin olunur.

(2)

1 — Su, tulumbadan bir boru tesisatlle en üst kattaki bir depoya sevkedilir ve kendi akıntısile muhtelif istimal noktalarına akar. (Şekil 1). Bu ça-A * lışma tarzı sabih bir şalter vasıtasile otomatik ya- pılabilir. Bu sabih şalter, depo dolduğu zaman mo- törü durdurur ve, su arzuya göre âyar edilebilen bir seviyeden aşağı inince, motörü işletir.

2 — Diğer bir tazyiki tezyit tertibatı, motör tu- lumbası, teçhizat!] tazyik ve muvazene kazanı ve tazyik şalterinden ibarettir. Tulumbadan gelen su, tulumbanın yanına konmuş olan tazyik ve muvazene kazanından geçerek her katın musluk nokta- larına gider. (Şekil 2).

Yalnız tamamile temiz sular için müsait olan bu tertibatın otomatik yapılması doğru delildir. Tulum-

( Ş e k i l : 2 )

Tulumba, kazanda arzu edilen cereyanı katıa tazyiki hasıl oluncaya kadar çalışır. Bunu mütea- kip tazyik şalteri motörü otomatik olarak durdurur.

Muayyen bir asgarî tazyik hasıl oluncada tulumba grupu tekrar otomatik olarak işlemeye başlar. Taz- yik hudutları, suyu en yüksek istimal noktalarına isal edecek derecede intihap olunur. Suyu 6 metreden daha derinde bulunan kuyularda tulumba te- sisatı güçleşir. Bir tulumba amelî olarak 6 metreden fazla ememediği için daha derinlerden su almak lâzım geldiği ahvalda ayrı bir tertibat icap etmek- tedir. (Şekil 3) Bu hususta kullanılan derin emme .aleti tazyik suyunun bir kısmından istifade ederek borularına taze su çekebilmektedir. Bu tertibat ile 40 metreden hatta daha derinlerden su alınabilir.

İ

( Şekil : 3 )

banın işletilmesini el ile tanzim etmek emniyet ica- batındandır.

İşleyen makinelerin gürültüsünden ev sakinle- rinin rahatsız olmaması boru tesisatı esnasında na- zarı dikkate alınmalıdır. Borular, fazla döşeme ve duvar delinmesine mani olmak üzere binanın hari- cinden, aydınlık mahallerinden düz hatlar teşkil ederek geçirilmelidir. Makine ihtizazının bütün borulara sirayetini men için borularla tulumbanın iltisak noktasına ayrı elâstiki boru parçaları İlâve etmelidir. Makine ile temeli araşma da, gürültüyü duvar aksamına nakletmemek için mantar veya sert lâstikten bir levha konmalıdır. Makinelerin ko- nacağı yerler mümkün olduğu kadar kalorifer yeri, çamaşırlık, kömürlük gibi rutubetli ve tozlu olma- malıdır. Malzemenin sağlam ve iyi olmasına ve tesisatın da mütehassıs işçiler tarafından yapılma- sına dikkat olunması ayrıca kayda şayandır.

(3)

p

Kalorifer tesisatı

Bu tesisat tarzı teshin edilecek mahallere isal eden hararet nakiline göre muhtelif şekillerde tes- miye ve esas itibarile berveçhizir aksama tefrik olunur.

1 — Su ile teshin.

A — Alçak tazyikli sıcak su.

B — Kaynar su 2 — Buharla teshin.

A — Alçak tazyik buharı.

B — Yüksek tazyik buhari.

3 — Hava ile teshin.

Alçak tazyikli sıcak su teshin tesisatı 100 dere- ceden aşağı derecei hararetle çalışır. Bu tesisatın en pratik tarzı tertibini aşağıdaki şekil göstermek- tedir. Suyun teshini suretile elde edilen hacim tevsii

ı I

I

• I

A ile gösterilen bir inbisat kabı sayesinde tesisatın en yüksek noktasına isal edilebilir. Nakiller umumi- yet itibarile imlâ esnasında havanın K ile gösteri- len kazandan hurucunu temin içni bu inbisat ka- bına doğru yükselmelidirler. Suyun kaynama derecei harereti elde edilmediği cihetle A inbisat kabı açık kalır. Suyun teçhizat dolayısile zayiatı az olduğun- dan tesisat dahilinde daima ayni miktarda su kal- maktadır ki, bu da ya kaynayarak ve yahut yağmur suyu olarak doldurulduğundan kireç tekaşşuratına

Mühendis Böcking

meydan vermez, ufak tesisatta suyun devri daimi sırf sıcak ve soğuk suyun sikleti izafiyesi arasındaki fark sayesinde vaki olur.

Büyük ebniyede ise devri daim araya vazedile- cek bir tulumba vasıtasile tesri edilir. Bu tulumba doğrudan doğruya kazanın önünde suyun avdet nakili içine raptedilir ve bu suretle soğumağa başla- mış olan suyu tekrar kazana iade eder.

Bizzat teshin tulumbaları işleme gürültülerinin mümkün mertebe önüne geçilmesi ve bunların boru nakillerine ve bina dıvaralarına sirayet etmesini imkânsız bırakacak surette imal ve tanzim edilir- ler. Bu hususu temin için en mühim tedabir adedi devrin azlığı, uskurlarda muayyen kuturlar intihabı, kaygan yataklı ve vasi yedekli gürültüsüz hususi

motörler intihabile ittihaz edildiği gibi temel plâ- kalarının ihtimamla betonlanması tulumba temeli- nin akustik tecridini ve tulumba ile boru nakilleri arasına elâstiki irtibat parçaları geçirilmesile elde edilebilir.

100 santigrattan yüksek derecei hararetle işle- yen bu tesisatın en elverişli tertibi 140-200 derece yani 3,5 ilâ 10 atmosfer ile çalışan tesisattır.

Radiyatörlerde hasıl olan yüksek derecei hararet dolayısile bu tesisat ancak sınaî hususatta istimal i J

(4)

edilebilir. Bu gibi tertibatın su devri daimi alel- umum araya tulumbalar vaz'ile elde edilir. Statik tazyik bermutat 5 atmosferden fazla olduğu için yüksek tazyikli tulumbalar ntihabı elzemdir.

Suyun teshini için normal buhar ka- zanları istimal edilirken bunların buhar hacmi ayni zamanda inbisat mahalli olarak da ifayı vazife ederler. Bu tesisatta tulumbalar mümkün mertebe kazanın arkasında ilk hareket nakiline bağlanırlar ve bu suretle umum boru tertibatı kazanın kendi tazyikinden biraz daha fazla bir tazyik altında kal- mış olur. Bu tarz tertip sayesinde hararet vermek- sizin tazyikin düşmesi sayesinde mücerret isale nak- linde buhar terkibatı ve bu terkibatın menfi netice- leri tamamile imkânsız bırakılmış olur.

Bu tertibat yeknesak bir vaziyette kapalı bulun- duğundan taze su ile tadile lüzum yoktur.

İkametgâhların teshini için radiyator derecei hararetin yüksekliği noktai nazarından ayni suretle elverişli olmayan yüksek tazyikli buhar teshina- tmda buhar harareti radiyatörlerde temerküz eder.

Burada soğuyarak mayi haline geldikten sonra teksif kapları vasıtasile tağdiye suyu deposuna iade olunur.

0,05-0,2 atmosferlik tazyik ile çalışan alçak tazyikli buhar teshinatı ayni esas prensibine malik iseler de bu tesisatta buharm radiytörde birikmesi

* alelekser inbisat kaplarına nazaran daha basit va- sıtalarla elde edilir (boğum menfezleri) veyahut tamamile sarfınazar olunur. Bu meyanda faaliyet

buharı ya yüksek tazyikli buharm tenkis supapları vasıtasile boğulmasından ve yahut alçak tazyikli kazanlarla elde edilmesile temin olunur.

Hava ile teshin tertibatında ise hava ya ocak- lar önünden geçirilmek suretile (ateşli hava teshi- natı) veyahut buhar veya su radiyatörleri sayesinde (buharlı hava teshinatı, mayili hava teshinatı) ısı-

tılır ve dıvar kanalları vasıtasile teshin edilecek mahallere isale olunur.

Bu meyanda havanın tahriki ya zati tahrik tertibatile ve yahut vantilatörle elde edilir.

Muhtelif teshin sistemlerinin muhassanatı ve seyyiatı aşağıda kısaca zikredilmiştir: Buhar veya su ile yüksek tazyikli teshinatı boru kuturlarının kü- çüklüğü ve radiyatör eb'adının azlığı dolayısile te- sisatı masrafını ucuzlatırlar ise de radiyatörlerde hasıl olan yüksek derecei hararetten dolayı ikamet- gâh teshinatı için elverişli değildirler. Su ile yük- sek tazyikli teshin tertibatının buharla yüksek tazyikli teshin tertibatına nazaran muhassanatı teksif kaplarının bertaraf edilmesi ve hararetten daha fazla istifade edilmesinde tecelli eder. Buhar teshi- natmda teksif edilecek olan su teksif kabından çı- kar çıkmaz tazyikin diişmesite tekrar tebahhür ederek 70-80 dereceye kadar soğur ki bu gibi zayiat umum tertibatın iade devrile birlikte tazyik altında bulunduğundan kaynar su tesisatı gayri kabildir.

İkametgâh teshinatı için sıhhî noktai nazar- dan yalnız alçak tazyikli teshin tesisatının istimali şayanı tavsiyedir. Bu meyanda mütemadi surette meskûn mahaller için su teshinatı radiyatör derecei hararetinin alçaklığı dolayısile tercih edilmeildir.

Tiyatro ve saire gibi muvakkat meskûn mahallerde ise ısıtma keyfiyetinin sür'ati dolayısile buharla teshin müraccahtır.

Hali hazırda su veya buharlı hava teshinatı şek- linde tertip edilen tesisatı esas itibarile büyük sa- lonlar ve sair gibi mahallerde teshin için kullanıl- maktadır. Bu tesisatın muhassanatı teshin edilecek mahallerin radiyatör vazına lüzum olmaması ve aynı zamanda taze havada istimal edildiği cihetle tecdidi hava keyfiyetinin de birlikte temin edilmesi- dir, Seyyiatı ise mütemadiyen taze hava isalesi hu- susundaki yüksek işletme masrafından ibarettir.