Depresif Hastalarda Tiroid Taramas›
Gerekli midir?
Is it Useful to Scan the Depressed Patients for
Thyroid Functions?
Serap Çuhadar Mehmet Köseo¤lu Ayflenur Atay Metin Demir Nejla Bar›fl Atatürk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Klinik Biyokimya Laboratuvar›, ‹zmir
ÖZET
Amaç: Tiroid fonksiyon bozuklu¤u ile depresyonun iliflkisi konusu tart›flmal›d›r. Bu çal›flmada amac›m›z psikiyatri poliklini¤ine depresyon ön tan›s› ile baflvuran hastalara uygulanan tiroid taramas›n›n klinik yararl›l›¤›n›n araflt›r›lmas›yd›.
Gereç ve Yöntem: Psikiyatri poliklini¤ine baflvuran 1120 yetiflkin hastan›n tiroid fonksiyon testleri (FT4, FT3, TSH) gözden geçirildi. Yap›lan takiplerinde de tiroid fonksiyon testlerinin klinik ile uyumu araflt›r›ld›.
Bulgular: Hastalar›n %85.4’ünde TSH, FT3 ve FT4 de¤erleri normal s›n›rlarda olarak bulundu, %10.6’s›nda ise referans aral›klar›n›n d›fl›nda sonuçlar gözlendi.
Sonuç: Depresyon ön tan›s› ile baflvuran hastalara tiroid taramas› yap›lmas›n›n klinik yararl›l›¤› tekrar gözden geçirilmelidir. fiüpheli durumlarda ise öncelikle TSH testinin de¤erlendirilmesi uygun görül-mektedir.
Anahtar Sözcükler: Depresyon; subklinik hipotiroidi; tiroid fonksiyonlar›; psikiyatri ABSTRACT
Objective: The relationship between thyroid dysfunction and depression remains controversial. Aim of this study was to evaluate the clinical usefulness of the routinely requested thyroid function tests for the psychiatric out patients admitted with the diagnosis of depression.
Materials and Methods: The thyroid function tests (FT4, FT3, TSH) of the 1120 adult outpatents were reviewed. The patients were followed-up for the clinical compliance of their thyroid dysfunctions in the following days.
Results: TSH, FT3 and FT4 values of the 85.4% patients were found as in normal range, and 10.6% of patients’ tests were out of the reference range.
Conclusion: The clinical usefulness of the thyroid screening in patients admitted with the diagnosis of depression has to be revisited. We conclude that, if needed, TSH test should be requested primarily.
Key Words: Depression; subclinical hypothyroidism; thyroid function; psychiatry
Araflt›rma Türk Klinik Biyokimya Derg 2012; 10(3): 91-94
Tablo 1. Psikiyatri poliklini¤ine baflvuran 1120 hastan›n tiroid fonksiyon testleri.
Analit n % TSH, FT3, FT4 normal 956 85.4 TSH normal, FT3 ↑ 2 0.2 TSH normal, FT4 ↑ 7 0.6 TSH normal, FT3 ↓ 6 0.5 TSH normal, FT4 ↓ 8 0.7 TSH ↑, FT3, FT4 normal 76 6.8 TSH ↓, FT3, FT4 normal 43 3.8 Çuhadar S. ve ark.
gözden geçirildi. Tiroid fonksiyon testlerinin sonraki günlerde yap›lan takibinde de herhangi bir de¤iflim olup olmad›¤› ve klini¤e yans›-mas› gözden geçirildi.
Bu çal›flmaya dahil olan hastalar›n 916’s› kad›n, 244’ü erkek hastad›r, yafl ortalamalar› s›ra-s›yla 42±9 (26-68) ve 42±10 (27-60)’d›r.
Biyokimyasal ölçümler: Hastalar›n ço¤unda istenen kombinasyon TSH+FT4+FT3 fleklin-de idi. Hastalar›n tiroid hormon düzeyleri elektrokemiluminesan yöntemle laboratuva-r›m›zda çal›fl›lm›flt›r (Immulite 2000, Siemens). Tüm hastalar›n serbest T4 (FT4) (referans de¤erleri: 0.8-1.9 ng/dL), serbest T3 (FT3) (referans de¤erleri: 1.57-4.71 pg/mL) ve tiroid stimüle edici hormon (TSH)(referans de¤er-leri: 0.4-4 µU/ml) düzeyleri de¤erlendirildi.
‹statistiksel de¤erlendirme: ‹statistiksel analiz için Windows XP SPSS 15 (SPSS Inc, Chicago, IL, USA) program› kullan›ld›. Tüm veriler ortalama ± ve standart sapma (SD) olarak ifade edildi. Sonuçlar yüzde de¤er olarak verildi.
BULGULAR
Hastalar›n %85.4’ünde TSH, FT3 ve FT4 de¤erleri normal s›n›rlarda olarak bulundu, %10.6’s›nda ise çeflitli tiroid fonksiyon bo-zukluklar› görüldü (Tablo 1). Tiroid fonksi-yon testlerinin referans de¤erleri cinsiyetler aras› farkl›l›k göstermedi¤inden erkek ve kad›n hastalar beraber de¤erlendirmeye al›nd› (6). Tiroid fonksiyon testlerinin herhangi birinde bozukluk saptanan hastalar›n %72.6’s›nda
G‹R‹fi
Tiroid fonksiyon bozukluklar› dünyada ve ülkemizde en s›k görülen endokrin bozuk-luktur. Bu önemli hastal›¤›n insidans› yaflla birlikte artmaktad›r. Tiroid hormonunun sant-ral sinir sisteminin maturasyonu ve fonksiyo-nu üzerinde hayati önemi vard›r. Tiroid fonk-siyon bozuklu¤u beyinde yap›sal bir hasara yol açmamakla birlikte çeflitli psikiyatrik bozuk-luklarla beraber görülebilir (1). Özellikle psi-koz, davran›fl bozuklu¤u ve depresyon hipo-tiroidiye efllik edebilirken, anksiyete, hiper-aktivite, labil kiflilik, mania, geçici psikoz daha çok hipertiroidizme efllik edebilir (2). Psikiyat-rik semptomlarla tiroid fonksiyon bozukluk-lar›n›n iliflkili oluflunun alt›nda yatan mekaniz-ma belirsiz olmekaniz-makla beraber, tiroid fonksiyon bozuklu¤unda düzelme her zaman psikiyat-rik düzelmeyle de sonuçlanmaz.
Depresyon ise en s›k psikiyatri poliklini¤ine baflvuruya neden olan ruhsal sorundur (3) ve sebep olarak da hipotalamus-hipofiz-adrenal aks›n hiperaktivitesi gösterilmektedir. Psikiyatriye baflvuran hastalarda tiroid fonksi-yon bozuklu¤unun sa¤l›kl› populasfonksi-yona göre daha fazla görüldü¤ü, ve tiroid fonksiyon bozuklu¤u olan hastalarda ise tiroid fonksiyon bozuklu¤u insidans›n›n daha fazla görüldü¤ü görüflü vard›r (4). Ço¤unlukla yeni depresyon tan›s› ile hastaneye baflvuran hemen hemen tüm hastalardan tiroid fonksiyon testleri isten-mektedir. Ancak henüz depresyonun tiroid fonksiyon bozuklu¤u ile iliflkisi konusu aç›k-l›¤a kavuflmam›flt›r (5). Bu çal›flmada amac›-m›z hastanemiz psikiyatri poliklini¤ine dep-resyon ön tan›s› ile baflvuran hastalara rutin olarak istenen tiroid fonksiyon testlerinin klinik yararl›l›¤›n›n araflt›r›lmas›d›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Hastalar›n belirlenmesi: Psikiyatri polikli-ni¤ine 2009-2010 y›llar› aras›nda DSM-III R kriterine göre depresyon ön tan›s›yla baflvu-ran 1120 yetiflkin hastan›n tiroid fonksiyon testleri (FT4, FT3, TSH) geriye dönük olarak
Tablo 2. Tiroid fonksiyon test sonuçlar›n›n grupland›r›lmas›.
S›n›fland›rma n %
Normal de¤er aral›¤›nda 956 85.4 Tiroid hastal›¤› 119 10.6 Spesifik olmayan sonuçlar
Normal TSH ve FT3↑ veya ↓ 4 0.4
TSH referans d›fl›nda, kontrolü normal 25 2.2
‹laçlar›n etkisi 3 0.3
Normal de¤er aral›¤› d›fl›nda, takip edilmemifl 13 1.1
ve normal popu lasyonla psikiyatri hastalar› karfl›laflt›r›ld›¤›nda görülme s›kl›klar› aras›n-da çok fazla fark olmad›¤›n› belirten yay›nlar mevcuttur (13,14). Yafll› hastalarda yap›lan bir de¤erlendirmede TSH de¤erlerindeki de¤i-flikli¤in kognitif bozukluklar ve depresyonla iliflkisi araflt›r›lm›fl, sonuç olarak sadece hiper-tiroidinin davran›fl bozukluklar› ile iliflkili ol-du¤u, depresyonla TSH de¤iflikli¤i aras›nda herhangi bir ilginin bulunmad›¤› bildirilmifl-tir (13). Yine 65 yafl üstü yafll› hastalarda yap›lan bir çal›flmaya göre subklinik tiroid fonksiyon bozuklu¤unun depresyon anksi-yete ve davran›fl bozukluklar› ile iliflkisi bu-lunmam›flt›r (14).
Yap›lan çal›flmalarda psikiyatri hastalar›na yap›lan rutin tiroid taramas›n›n tan›ya ve tedaviye herhangi bir katk›s›n›n olamad›¤›n›, aksine hastanede baz› de¤erlerdeki hafif de¤er farkl›l›¤›n›n yan›lmaya, hatta hastan›n yat›fl süresinin uzamas›na, dolay›s›yla maliye-tin artmas›na neden oldu¤unu belirtilmifltir (12,15).
Tiroid hormon tetkiki istemeden önce klinis-yenin nodül veya guatr için palpasyon yap-mas› da önemlidir. En çok görülen tiroid has-tal›klar› olan Hashimoto tiroiditi ve Graves hastal›¤› tiroid büyümesi ile (nodül veya guatr) birlikte görülür.
Yap›lan bir çal›flmada ise sadece davran›fl bozuklu¤u ve panik atak flikayeti olan psiki-yatri hastalar›na tiroid taramas› yap›lmas› gerekti¤i, ancak panik atak hastalar›nda FT4 sonuçlar›n›n anlaml› olarak yüksek olabile-ce¤i belirtilmifltir (16). Tiroid bozuklu¤u yönün-den klinik belirti vermeyen, palpasyonda
Depresif Hastalarda Tiroid Taramas›
sadece TSH de¤erleri yüksek veya düflük olarak bulunmufltur. Bu hastalar›n yaklafl›k %64’ünde TSH yüksek olarak bulunmufl, kalan›nda ise TSH düflük olarak bulunmufl-tur (Tablo 2).
TARTIfiMA
De¤erlendirmelerimizin sonucunda psikiyatri poliklini¤ine baflvuran hastalar›n tiroid fonk-siyon testleri incelendi¤inde, sadece %10.6’l›k bölümünde de¤erlerin referans aral›¤›n›n d›-fl›nda oldu¤u, bu hastalar›n baz›lar›n›n kul-land›¤› ilaçlar›n etkisi ile tiroid hormonlar›n›n etkilendi¤i ve sadece kalan %6.6'l›k bölümü-nün klinik olarak anlam tafl›d›¤› gözlendi. Hastaneye baflvuran psikiyatri hastalar›na TSH+FT4+FT3 profilinin isteminin oldukça yayg›n oldu¤unu görmekteyiz. Hastaneye yat›fl› yap›lan hastalar›n baz›lar›nda stres, kullan›lan ilaçlar, protein ba¤lama kapasite-sini de¤ifltiren durumlar, alkol uyuflturucu kullan›m› vb etkiler göz önünde bulundurul-du¤unda tiroid fonksiyon testlerinde baz› anormalliklerin yan›lt›c› olabilece¤i de göz önünde bulundurulmal›d›r (7,8). Bu durum, poliklini¤e gelen çok say›da hasta oldu¤u gözönüne al›nd›¤›nda tiroid fonksiyon test-lerinin 1 hafta sonra, yani stres faktörünün ekarte edildi¤i düflünülen zamanda yap›lmas›-n›n daha do¤ru sonuçlar verece¤i düflünül-mektedir (9,10). Bizim çal›flmam›zda da tüm hastalar›n %4’ünün sonuçlar› herhangi bir klinikle ba¤daflmad›.
Psikiyatriye baflvuran depresyon tan›s› alm›fl hastalarda tiroid fonksiyon bozuklu¤u görül-me insidans›n›n çok düflük oldu¤unu (11,12)
ele kitle gelmeyen yetiflkin depresyon has-talar›nda da tiroid taramas› önerilmiyor (10). Birçok çal›flmada da subklinik hipotiroidi tedavisinin sorguland›¤› düflünülürse depres-yon tan›s› alan her hastadan tiroid fonksidepres-yon testlerinin istem gereklili¤ini bir defa daha düflünmeliyiz (14,17).
Sonuç olarak, maliyet de göz önüne al›nd›-¤›nda flüpheli durumlarda öncelikle en has-sas tiroid fonksiyon testi olan TSH’n›n de¤er-lendirilmesini, referans de¤erler d›fl›nda so-nuç al›nd›¤›nda FT4 ve FT3’ün ilave olarak istenerek klinik bulgular ve fizik muayene eflli¤inde hastan›n tan›s›n›n konulmas›n›n daha anlaml› olaca¤›n› düflünmekteyiz.
KAYNAKLAR
1. Davis JD, Tremont G. Neuropsychiatric aspects of hypothyroidism and treatment reversibility. Minerva Endocrinol 2007; 32(1): 49-65.
2. Schrami FV, Goslar PW, Baxter L, Beason-Held LL. Thyroid stimulating hormone and cognition during severe, transient hypothyroidism. Neuro Endocrinol Lett 2011; 32(3): 279-85.
3. Tichomirowa MA, Keck ME, Schneider HJ, Paez-Pereda M, Renner U, Holsboer F. et al. Endocrine disturbances in depression. J Endocrinol Invest 2005; 28(1): 89-99.
4. Placidi GP, Boldrini M, Patronelli A, Fiore E, Chiovato L, Perugi G, et al. Prevalance of psychiatric disorders in thyroid diseased patients. Neuropsychobiology 1998; 38(4): 222-5.
5. Engum A, Bjøro T, Mykletun A, Dahl AA. An association between de-pression, anxiety and thyroid function-a clinical fact or an artefact? Acta Psychiatr Scand 2002; 106(1): 27-34.
6. Koseoglu M, Isleten F, Dursun S, Cuhadar S. Determination of reference intervals of healthy adults aged between 20-50 years in Izmir. Turk J Biochem 2010; 35: 215-24.
7. Giusti CF, Amorim SR, Guerra RA, Portes ES. Endocrine disturbances related to the use of lithium. Arq Bras Endocrinol Metabol 2012; 56(3): 153-8.
8. Lederbogen F, Hermann D, Hewer W. Thyroid function tests abnormalities in newly admitted psychiatric patients residing in an iodine-deficient area: petterns and clinical significance. Acta Psychiatr Scand 2001; 104(4): 305-10.
9. Haggerty JJ, Golden RN, Garbutt JC, Golden RN, Pedersen C, Simon JS, et al. Subclinical hypo-thyroidism: a review of neuropsychiatric aspects. Int J Psychiatry Med 1990; 20(2): 193-208. 10. Leo R, Batterman J, Pickhardt D. Utility of thyroid
function screening in adolescent psychiatric inpatients. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1997; 36(1): 103-11.
11. Abulseoud O, Sane N, Cozzolino A, Kiriakos L, Mehra V, Gitlin M, et al. Free T4 index and clinical outcome in patients with depression. 2007; 100 (1-3): 271-7.
12. Woolf PD, Nichols D, Porsteinsson A, Boulay R. Thyroid evaluation of hospitalized psychiatric patients: the role of TSH screening for thyroid dysfunction. Thyroid 1996; 6(5): 451-6.
13. Kim JM, Stewart R, Kim SY, Bae KY, Yang SJ, Kim SW, et al. Thyroid stimulating hormone, cognitive impairment and depression in an older Korean population. Psychiatry Investig 2010; 7(4): 264-9. 14. Roberts LM, Pattison H, Roalfe A, Franklyn J,
Wilson S, Hobbs FD, et al. Is subclinical thyroid dysfunction in the elderly associated with depression or cognitive dysfunction? Ann Intern Med 2006; 145(8): 573-81.
15. Iosifescu DV, Howarth S, Alpert JE, Nierenberg AA, Worthington JJ. Fava. MT3 blood levels and treatment outcome in depression. Int J Psychiatry Med 2001; 31(4): 367-73.
16. Fardella C, Gloger S, Figueroa R, Santis R, Gajardo C, Salgado C, et al. High prevalence of thyroid abnormalities in a Chilean psychiatric outpatient population. Endocrinol Invest 2000; 23(2): 102-6. 17. Davis JD, Tremont G. Neuropsychiatric aspects of hypothyroidism and treatment reversibility. Minerva Endocrinol 2007; 32(1): 49-65.
Yaz›flma adresi: Dr. Serap Çuhadar
Atatürk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Klinik Biyokimya Laboratuvar›, ‹zmir Çuhadar S. ve ark.
Türk Klinik Biyokimya Dergisi 2012; 10(3): 91-94
