PATATES KÜLTÜRÜNDE YABANCIOTLAR ve KİMYASAL ÖZET. Ülkemizde yetiştirilen patates küjtüründe bulunan yabanclot türleri bölgelere göre

(1)

PATATES KÜLTÜRÜNDE YABANCIOTLAR ve KİMYASAL MÜCADELESİ Zeki ÖZER/l

ÖZET

Ülkemizde yetiştirilen patates küJtüründe bulunan yabanclOt türleri bölgelere göre

farklılıklargöstermektedir. Sakarya, Bolu, Samsun ve Erzurum illerinde hakim _yabancıot olarak hepsinde Sinapis arvemis (Yabani hardal), Amaranthus ref7exus (Horoz ibiği),

"'.

----

Lactuca scariola (Yabani marul), Chenopodium album (Kaz _ayağı), Polygonum con- .volvul~s ^(Çoban deyneği), Ranun~ulus ^spp. (Düğün çiçeği), ^Cirsiumar v~nse ^(Köy

göçüren) bulunmaktadır.

Patates kültüründe problem arz eden ve çimlenmekte olan tek yıllık yabarıcıotlara karşıüre tekrkipli herbisi.tler (Patoran, Aresin l'e Afalon) pre- emergens olarak (ekimden sonra kültür bitkisi toprak yüzüneçıkmadan) kullanılmaktaolup;etkinliği4-8hafta del'am etmektedir. Rozet devresini geçmiş yabancotlara karşıda ürebirleşiklerine kontak etkili bir herbisit ilavesi ile mücadele yürütülmekıedir (Aresin-Kombi gihi). Tek yıllık geniş yapraklıyabancotlara vebazı özçimenlerekarşı triazinbirleşiklerinden Simazin (Gesatop)

ve Simazinin prometryn ile olankombinasyonları sonyıllarda başarı ile uygulanmaktadır.

Hormon terkipli herbisitlerden MCPA ve MCPA

+-

2,4-D kombinasyonu patates dikiminden LO cm yüksekliğe erişineeye kadar yıllıkyabanclOtlara karşı çok iyi sonuç vermektedir.Diğertaraftan patateslerde depolamaesnasındasürmeyi önleyici etkilerindende bahsedilmektedir. Patateslerinhasadından2-3hafta önce toprak üstüorganlannın öldürül- mesinde Bipyridilium birleşiklerinden regIone (deiquat) kullanılmaktadır. Ayrıcapatates kültüründe Agropyron repens (ayrık) problem teşkil ettiğiyerlerde TC A, dalopon ve NaTA gibi herbisitlerden bir tanesi kııllanılabilinir.

A - GİRİş Patates _ziraatı ülkemizde geniş

sahalarayayılmış olmasına rağmenbirim alandanalınanÜTün çokdüşük düzeyde

bulunmaktadır.Kültürbitkileıinde kali-

te ve kantiteyi artırmakiçin uygulanan

işlemlerden birisi olan modern bitki koruma tedbirleri arzu edilen düzeyde

yürütülem~mektedir_

1/ Atatürkü~iversitesiZiraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü.

(2)

Cramer'e(1967) göre dünyada bitki koruma tedbiderinin iyi uygulanma- masısonu'cu129riliıyon188ton her yıl patates ürünü kaybolmaktadır. Bunun

%

32.3 hastalıklar,

%

9.7 sinizararlılar

ve

%

^6,9 da yabancı otlar teşkil

etmektedir. Yabancıotlardan meydana gelen zaradanma miktar olarak 16

mi~yon 535 bin, ton patates demektir. Türkiyenin yıllık üretimi i milyon 915 bin ton olup (Türkiye İstatistik yıllığı 1971). İyimser tah miniere göre 2000 yılmda 12 . mil. 417 bin tona

erişeceği ümit edilmektedir: (Türkiyenin

Taıımsal Üretim Projeksiyonu 1968 2000-1969): Yabancıatların dünya patates ziraatında: meydanagetirdiğizarar 1971 istatistiklerine göre ülkemizdek;

üretimin9.6misli daha fazlaolmaktadır.

2000yılmda ülkemizde patatesten

alınacak iirün miktarı seviyesine eriş

mek için yapılan planlamada I-Ekim

sahasını genişletmek. 2-Toprak i§- leme usullerini düzeltmek 3- Gübreleme.

4- Patates ıslahı. 5- Sulama. 6- Ziraat sisteminin düzeltilmesi. 7- Modern bitki koruma metodlarının tatbikinin ek- siksiz yerine getirilmesi gerekmektedir.

Bu işlemler ancak arzu edilen düzeyde

uygulanırsa ümit edilen sonuca varmak mümkünolacaktır.

Yine ülkemizde planlan~rak varıl

mak istenen düzeyeerişmekiçin modern bitki koruma içerisinde ônemli bir yeri olan yabanClot sorununun iyi bilinmesi, alınacak tedbirlerin uygulanma

sındaki isabetorananıyükseltecektir.

B- PATATES KÜLTÜRÜNDE BULUNAN YABANCIOTLAR VE ÖNEMİ 1- Yabancıatların K ültür Bitkileri

ile Olan Rekabeti:.

Genellikle küıtür bitkilerin de za-

rarlı ve hastalıkların meydana getir-

diğietkiler gözle tahatca görülür. Buna

karşılık yabançıotlarm etkileri indirekt

olduğundan, ıconuylailgili uğraşın geç-

mişı hastalık ve zararlılarda olduğu

ka dar eskideğildir.

Y~ bancıotlar hayatiyetlerini devam 'ettirebilmek için hem kendi arasında,

hemdediğerbitkilerledev.amlıbir rekabet içerisindedir. Bu rekabet mevcut su,

ışık,mineral maddeler, Ç02bakımından olmaktadır(Crarts et al1952.Klingman 1961). Bu fatktörler ya tek başlarına

veya topluca rekabette önemli bir rol oynarlar.

Rekabettebİtki köklerinin durumu

ağırlığından tiyade toptam- yayılm;;ı

alanı bakımından önemlidir. 8rneğin;

_yabani yulaf(Avena fatua)ınkök sİstemi yabancı otlarla rekabet halindeyken 1km. rekabetsiz olduğund a 87 km uzu-nluğa erİ§mektedir (Pavlychenko 1937.Yine bitki köklerinin katyon değiş

tirme kapasitesi mineral madde ve , ve su alımınaetkili olmaktadır. Genel- likle baklagil bitkilerinde katyon de-

ğiştirme kapasiteleri buğdaygil bit·

kilerinden daha fazla olmaktadır.

Diğer taraftan bitkiler çözüpürlüğü az olan fosfor birleşiklerinden fosfat

iyonlannı alması katyon değiştirme

kapasitesi ile ilgilidir. Güneyli'ye (1969) göre katyon değiştirme kapasitesi yük- sek olan Sorgum varyetelerinin rekabet kabiliyetleride yüksekolmaktadır.

Şimdi çeşitli kültür bitkileıinin

yabancıodadaolan rekabet durumuna aİt bazı örnekler verelim. Kışlık çavdar

(3)

tek ve çok yıllık yabancıotlara karşı

en ~ukavim. olamdır. Yine yaballC!- otlarla' rekabet gücü çok yüksek bir kültür bitkiside yoncadır. Yoncanın

biçime dayamkh oluşu,içerisinde bulunan çok yıllık yabancı otların daha kolayzararlanmasına sebepolmaktadır.

Örneğin; yonca içinde meyan otl,l bu rekabete dayanamamaktadır (Özer ve

arkada~arı i977).Yabancıotlarla gerekli mücadeleyapılmadıgızamanlar yüksek miktarda ürün kaybı düşünülmelidir.

Hububatta yabancı ot mücadeles~ya-

pılmadığı zaman

%

20-40, buna

karşılık ıııısırda

%

80 ürün azal-

ması hasaplanmalıdır (Koch 1970).

Aym durum bazı sebze türlerindede

görüımektedir. Örneğin; soğan yabancı

ot rekabetine karşı en hassasolanıdır.

Bunu takiben havuç , .alabaş lahana, beyaz lahana gelmektedir (Hülsen- berg 1968 b).

Fasulye ve mısır içerisindeki ya-

bancıotlann rekabetten doğan etki- lerini incelemek amacıyla 10-20-30- 40-50 gün aralıklarla parseller otlu ve otsuz tutulduğunda; ilk 3Q gün odu olanlarda en az ürün eldeedilmiştir

(Nieto et al i968). Hill ve Santelmann'a (1969) göre yer fıstığında yabancıot

ların rekabetten dolayı meydana ge- tirdiiri zararı 4-6 haftaya kadar ot

alım; yapılmakla

en az düzeye indiril- mektedir. Şekerpancarındada kıştan itibaren birer hafta aralıklarla 6 hafta boyunca yapılan ot alımında en fazla ürün 4 haftaya kadar ot alıını yapılan devrede olmuştur (Vange-

ıis 1971). Buchanon ve arkadaşları

(1969) buna benzer bir denemeyi bireı

hafta aralıkla 14 hafta müddetle pa- muklarda yapmış ve ilk 8 hafta otsuz

bırakılan parsellerden en fazla ürün

almışlardır . Yapılan bir saksı dene- mesinde de yabani hardalın (S,inapis arJlensis) sapa kalkma devresinde. yu-

lafı zararlandu ma durumu aşşağı yu-

karı

%

10 olarak tesbit edilmiştir

(Rademacher 1964, Koch 1967).

Yabancıotların patatesteki rekabeti ~u şekilde olmaktadır. Patatesler

çıkıştan itibaren iS. ci gün rekabetin

başlangıcı, bundan sonra 45-49.cu güne değin geçen 30-34 günlük süre

ıekabet dönemi ve yine 45 veya 49.

günlerde rekabetin sonu olmaktadır..

Buna karşılık patateslerde ilk i5 gün otlu tutulması ile 45-49. günleıden

sonra ot alımının yapılması üründe önemli seviyede' artış meydana

getirmemiştjL Kritik devreler arı!sında yapılan yabancıot mücadelesi sonucu üründe kontrola nisbeten farklı yıl

larda

%

93-216 nisbetinde bir artış olmuştur (Sönmez 1976). Yabancı

otlar genellikle patataslerin ilk gelişme

devrelerinde zararlı olmaktadır (Bhan et al 1970). Patateste yabancıotların

meydana getirdiği zarar çevre şartla

rımnuygunolmadığıorandaartmaktadır

(Burghausen 1964). Neururer'e (1968) göre orta derecede otlu bir petates

tarlasındazararlanma

%

10 kadar olmak

tadır. Diğer taraftan bir patates

t1:l.:-

lasında 100 kg. yabancıot (yeşil aksam olarak) 400 kg patates ürününün kay-

bına sebeb olmaktadır (Scholz 1966) Patates kültüründeyabancıotlar bit- kinin besin maddelerine ortak olur ve bu yönden de rekabete girer. Örneğin;

Becker'e (1962) göre i hektar patates

tarlasından yabancıotun az veya çok

bulunuşuna bağlıolarak;

N: 21,6-136,7Kğ.

P2ÜS: 12,2-53,5Kğ.

(4)

K20: 47,9-395,7_K~.besinelementi kaldırmaktave ürünün artmasıyönün- den-yabancıodar1amücadelenin yapıl

ması toprağın gevşetiJmesinden daha fazla önemtaşımaktadır.

Sonuç olarak kültür bitkileri içerisinde mevcut yabancıotların req.- betinden _do~an etkilenme genellikle en f&ZIa ekimden sonraki 1·1,5 aylık

devre içerisinde olmaktadır. Bu ba-

kımdan hem rekabetin verdiği zarar- lanmayıazaltmak ve hemde yabancı

odada mücadelede muaffak olmak için erken müdabaleşart olmaktadır.

2- Yabancıotlara Karşı İlaçlı Mü- cadelenin Tayini

Di~er mücadele uygulamalannda

oldu~ gibi patatestede yabancıotmü- cadelesi yapmadan önce kritik olarak

ekonomik eşik ile mücadele eşi~nin

bilinmesi gerekir. Acaba hangi durum-

lardayabancıot mücadelesiyapılmalıdır?

Ekonomik olmayan hiçbir araştır

ma sonucunun pratikte yeri yoktur prensibinden bareket etmek ro-

runlulu~ vardır.Yani patateste yaban-

cı ot1arla yaptığımız mücadele sonucu; sağladı~ımlZ ürün artışı., yapılan

masraflardan daha fazla olmayacaksa mücadele tetbirle~jnin uygulanmasına geıek yoktur.

Tablo 1 de mücadele masrafları

ile mücadelenin uygulanmasından elde edilen ürün artışından sağlanacak ka- zanç min:mum s'eviyede m2 de bulunacak yabancJöt sayısı ile

%

kaplama

miktarını göstermektedir (Funcb ve

arkadaşlarından 1975)

Mücadele

masrafı

DM/He.

85- 85- 85- 115- 115- 115- 150-- 150-- 150- 200 200 200

100 kg Patates

satış fiatı

DM.

9- 14- 19- 9-:- 14- 19- '[

9 14- 19-

:~ i

%

Yabancı otun Kaplama durumu

1.4 0.9 0.7 1.9 1.2 0.9 2.5 1.6 1.2 3.4 2.2 1.6

mı deki Yabancıot ortalaması

2.5 1.6 1.2 3.4

2.2

1.6

4.5 2.9 2.1 6.0 3.9 2.8 DM = Alman Markı

Tablonunincelenmesınde~örüIdü~ü

gibi birim alana _düşen mücadele mas-

rafı arttıkcaortalama m2 de bulunacak

yabancıot sayısı ile

%

kapla a oranı

da artmaktadır. Örneğin; Yabancıotun

%

1 kaplaması halinde yapılacak m\i- cadele ile 660 kg/be.,

%

1,4 nisbetinde

kaplaması balinde ise' 960 kg. :he.

(5)

urun artışı olmasına rağmen yinede ekonomik olmadılı ortaya çıkmak

tadır(Funch et al 1975). Bu bakımdan yukarıda işaret edildiği gibi yapılacak

. mücadelenin sa~hyacağı kazancın- mut- laka önceden hesaplanması gerekir.

Türkçe Adı Yabanımarul Yabani hardal

Horozibiği Loğusaotu

Bambulotu

Kazaya~

Yerfesleğeni

KöpeküzÜrnü Yabani bakla Çobande~neği

Dilkanatan

Düğün çiçeği

Farekulağı TiWkuyruğu

Kirpidarı

Köpekdişi ayrığı Kanyaş

Köy göçüren

Buna karşılık Erzurum ve çev- resinde .yetiştirilen patates tarlalarında

bulunan _yabancı otlar. genenellikle TfukçaeAdi

Kazayağı Horozibiği

Üç renkli horozibiği

Dikenliçöğen

Tarlasarmaşıgı ' Çobandeğneği

Sarmaşıkçobandeğneği

Hakikişahtere

3- Ülkemizde yetişktiriten Patates KültüründekiYabancı otlar

ÜlkemizdeyetiştiriJen patateşlerara-

sında bulunan yabancıotlaraörnek teş

kil etmesi bakımından Sakarya, Bolu, Samsun vilavetlerinde çok raslanan tür- leraşağıda gösterilmiştir (Sönmez 1976 1976, Korkut 1977)"

LatinceAdı

LaclUca scariola L Sinapis arvensis L

Amaranthus rej.jexus L Arist%chia sp,

Heliotropium europeum L.

Chenepodium album L.

M ercuria/is annua L Solanum nigrum Vicia narbonansis L.

Polygonum convolvu/us L.

Galium aparine L.

Ranuncu/us spp.

Annga/lis arvensis L.

Alopecurus agrestis L Setariasp.

Cynodon dac/ylon Pers.

Sorghum ha/epense (L.) Pers.

Cirsium arvense (L) Scop.

diğer bölgelerdekinden daha farklı olmaktadır. Örne~n;

LatinçeAdı

Chenopodium album

Amııran/husreflexus '

Amııranthustricalor L.

Sa1sola kali L

Convo/vu/us arvensis L.

Po/ygonum aviculare L.

Polygonum convolvulus

Fumariııofficinalis L.

(6)

Tarlahardalı

Yabani turp Yabani marul KÖk teke_sakalı - Çok seneliksı~rdili

Unutma beni,

Düğün ,çiçeği

Köy göçüren

Ban otu (Deli badbat)

Son yıllarda patateste birkaç defa mekanik toprak işlemesi yerine kimyasal yabanclOt mucadelesi yapılmak

tadır. Bunun sebebi herbisit tatbikinin

sağladığıfayda mekanik yabanclOt mü- cadelesinden dahaekonomik ve kolay

oluşundandır.Mekanik tetbirlerin olum- suz yönlerini şu şekilde sıralamak

mümkündür.

1. Herbisit tatbikiyle daha geniş

sahalarda patatesziraatıyapmak müm-

kündüı. Mekanik tetbirler patates Zİ

raatını sınırlandırır.

7. Mekanikişlemlerlemeydana gelen kök ve yumrulann - zararlandı

rılması patatesin gelişmesini negatif yönden etkilemekte ve yumru teşek

külü arzu edilen düzeyeerişmemektedir.

Herb:sit tatbikinde böyle bir zarar- lanmaolmamaktadır.

3. Toprağın işlenmesi mevcut

yabancı otların çimlenmesini teşvik

etmektedir. Böylece _kısa bir müddet sonra iklim _şaıtlan müsait olursa or-

Sinapis arvesis

RaphanıtS raplıanistrum

Lactuca scariola

Tragopogon orientalis L.

Anchusa stylosa M.B.

Myosotis sp.

Ranunculus acer L.

Cirsiumarııense

Hyoscyamus niger L.

taya tekrar bir yabancıot problemi

çıkabilir.

4. Mel:canitk toprak işlemesinin sonucu olarak , bu yolla _taşınan patates

viruslarıkolayca yayılarak epidemi ya- pabilir.

Yapılan araştırmalara göre yaban-

cıotların herbisitlerle ortadan kaldırıl

masısonucu; çapa ile yapılan yabancıot

mücadalesinden daha fazla verim elde

edilmiştir(Anonymus 1975).

Patataste yabancıotun bulunması

demek ürün azalması, patates mildi- yösü (Phytophthnra in/enstans) salgmı,

hasat zorluğu demektir. Herbisitlerle

yapılan mücadele sonucunda hasada kadar yabancıotlardan pat'atesleri ari tutmak mümkündür. Burada yabancı

otun cins ve türü önem _taşır. Zira, tatb~kedilen herbisitlerin bütünyabancı otlan öldürmesi beklenmemelidir. Her- bisit1er tatb;k esnasinda _yabancı otlann çimlenme devresinde olması arzu edilir (Maykuhs 1976).

C- PATATES KÜLTÜRÜNDE BULUNAN YABANCIOTLARA KARŞI

KULLANILAN HERBİstTLER:

Patatesteki yabancıotlara karşı çe-

şitli herbisitler kullanımaktadır. Bu herbisitleri gruplaraayırarak incelerneyi uygunbulduk.

I- Üre_BirleşimHHerbisitler;

Backer (1966) 1962-i965yıllarıara-

sında kumlu -killi bir patates tarlasında

(7)

patoron (Metobromuron) ve aresin (Mo- noHnuran) ile yaptığı mücadalede ço-

bandeğneği (Polygonum sp.), papatya matricaria sp.), ak _kazayağı(Chenopo- dium a/bum), kasımpatı (Chrysanıhemum

segetum), serçe dili (Stellaria media), tilki kuyruğu (Alopecurus agrostis),

yıllık tavşan bıyıgı (Poa annua), tavuk dansı (Panicum crus ga/li) ye karşı iyi etki yaptığını; fakat, peygamber çiçeği (Centeurea sp), şah

tere (Fumaria sp), dil kanatan (Ga- /iwn aparine) ve yer fesleğenine (Mer- curialis annua) etkisinin az olduğunu;

buna karşılık çok yıllık köy göçüren (Clrsiumarvense), tarla _{sarmaşığı}(Con- vo/vu/us arvesis), tarla nanesi (mentha arvens;s), öksürükotu (Tussilago far- fara) ve ayrık'a (Agropyron repens) etkiliolma,dığını tesbit etmişlerdir. Ay- nca 1?hizoctonia hastalığına karşıda

yan tesiri dolayısıyıada pozetif et-

kisin~n olduğunubelirtmektedir

Üre terkipli herbisider (patoron, Aresin, Afalon) Pre-emergens olarak (Ekimden sonra kültür bitkisi toprak yüzüne çıkmadan) -kuııanılmaktadır.

Bu herbisitlerin etkinliğitoprak cinsine, nemine ve ihtiva ettiği humus mikta- tarına bağlıolarak 4 ila 8 hafta devam -eder. Bu z"man genellikle patatesin

gelişip toprak yüzünü kaplayarak tek yıllık yabanqotlan bastırması için kafidir. herbisitler kullanılmadan toprak bir veya iki defa işlenmelidir. Böy- lece' toprakta mevcut tohumlar bir taraftan ,çimlenmeye teşvik edilirken,

aynı u,manda çokyıllık yabancıotlarda zararlandınımak suretiyle gelişmeleri

belli ölçülerde _{azaltılmış} olunur. Herbi sitin tatbiki esnasında toprak tavında olmalıdır. Zira, kuru topraklarda herbisitlerin etkisi tatmin edici olmamak-

tadır. Herbisit tatbikinden sonra herhangi bir toprak işleme yapılmamalıdır

(OTth 1965, Krohm 1966, Scholz 1966, Koch 1970).

TaubeI'e (1968) göre afa,lon toprakta aresinden daha fazla adsorbe

olmaktadir.

Ağır ve organik toprakların her- bisiti adsorbe etmeleri nedeniyle -yük- sek dozun seçilmesinde yararvardır.

Sönmez (1976) kumlu-killi,killi-tınlı

ve kumlu-tınlı topraklarda patoron (500 gr/dek,), afalon (300 gr/dek) ve aresin (300 gr/dek) tatbikinde horoz

ibiği (Amarathus I'ejle),;vs), kazayağı

(Cehenopodum a/bum), yabani hardal (Sinapis arvensis), sütleğen (Euphorbia pinea), çobandeğneği (Potygonum con- vo/vulus), bambulotu (HeliotrojJlum europeum), _yavşan otu (Veronica per-·

sica). yabani yonca (Medicago falcata), ' mürdümük (Lathyrus hirsitus). _düğqn

çiçeği (Ranuncu/us arvensis); mine

çiçeği (Verbena officinalis), _rundibağ

(Cichorium intybus)., yabani tere (Le- pidium draba) , yabani marul (Lactuca scarlOla) _kanaveı otu (Adonis f/am- meus), türlerine _karşı her üç herbisitin

etkinliğinin

%

76:100 olduğunu belirt mektedir.

Patates tarlasında rozet _teşekkü

lünü tamamlamış yabanc~otların üre birleşimli herbisitlerle ortadan icaı

dırılması güçleşmektedir. Bunun için kontak etkili bir herbisit ilave etmek sureti ilekullanılma yönüne gidilmiştir.

Bu herbisit aresin-kombi dir (Monolinu- ron+ Dinoseb-Acetat). Etkinlik müd- deti diğer herbis-itlerden daha fazla- dır (Koeh 1970). Üre birleşimli herbisitlerin kullanılmasından dolayı patates mahsülünün _azalması ve kalite

(8)

kaybından korkulmamalıdır (Patzold 1966).

2- Triarin Birleşimli Herbisitler.

Simazin (Gesatop) tek yıllık geniş yapraklı yabaneıotlara ve bazı özçi- menlere karşı pre-emergens olarak dekara 300 gr kullanıldl~ında etkisinin iyi olduğu-ve fitotoksititesinin ol-

madığı tesbit edilmiştir (Patzold 1959), Orth'a (1965) göre patates dikiminden sonra 100 gr/dek. tavsiye ediler. Fakat

devamlı kullanılma halinde kalıntı

etkisi tehlike yaratab,ilir.

Triazin birleşiklerinden prometryn patateste pre-emergens olarak kul-

lanılmaktadır. Simazin ve simaiinin prometryn ile olan kombinasyonları

son -yıllarda patateste yabancıotlara karşı başan ile uygulimmakıadır. Di~er

taraftan simazin kullanmadan dolayı nişasta miktarında, tat kaliktesinde ve depolamada herhangi birfarklıılktesbit

edilmemiştir(Kurth 1968).

Yalınız triarinbirleşimli herbisitler kurakyıllarda kullanıldığındagelecek kültür bitkisinekalıntı bırakması dola-

yİsiyle zararlıetkisinden korkulmalıdır.

:Bunun içinde yeni kültüı bitkisi gelmeden toprağın deıin siirülınesi

gerekir (Bachthaler 1962).

3- Fenoksi Alifatik Asit Birle-

şimliHerbisitler.

Bu grupta bulunan MePA, 2,4-D ve MT-ester patateslerin gelişme dev- relerinin başlangıcında tatbik edildi- ginde ürün verimine ve birleşimine

negatif etki yapmaktadır. Buna kar-

şılık patateslerde ilk olgunluk, simp- tomlan görüldü~ijnde şayet geç ot- lanma varsayazlıkhububatta kullanılan

miktarlan tatbik edilebilimr. Aynı za-

manda patateslerde depolama esna-

sında süımeyi önleyici etkiside görül- mektedir (Fischnieh ve Patzold 1961)..

Di~r taraftan patatesler dikildikten LO cm. yüksekliğe erişinceye kadar MCPA ve MCPA+2,4-D kombinasyonu yıllık yabancıotlara karşı çok iyi sonuçverdiği beliılilmektedir(Bacht- haler 1962, Amold 1962).

4- Bipyridylium B;rleşim1i Herbi- sitler.

Bu grupta bulunan herbisitlerden reglone (deiquat ) patateslerin hasa-

dından 2-3 hafta önce saıımtııak yeşil

renk aldığı ıaman 250- 500 cc/dek.

tatbik edilerek toprak üstü organları

öldürülmektedir (Koch' 1970) . Bu dev rede patates bitkisinin asimiasyon, tran- spirasyon, solunum,~uve besin maddesi temini ortadan kaldırılarak durgun devreye girmesisağlanır.

Patateste meydana gelen geç ot- lanma dolayısı ile hasat öncesi reglone tatbiki ile toprağın yabancıot tohum-

larıyle daha fazla bulaşmasının önüne

g~;lme~tedir(Marck 1969).

Reglone'nin kullarulmasının diğeı

iyi bir yönüde yaprak bitleıi tara-

fından taşınan virusların yayılmalan

ile hasat esnasında Phytophthora, Rhi- 'zoctonia, Strepiomyces Vespongospora mantarlantarafındanyumrulann enfek·

siyonuna mani olunmasıdır. Ayn- yeten gerci patates çeşitlerinde ekseriya hasat zamanı kötü hava şartları dolayısıyle yumrulann yaralanmasıve zararlanma oranı artmaktadır.

Reglone ile hasattan 2-3 hafta önce toprak üstü organlannın öldürülmesi sonucu bu çeşitler hasat esnasında

I11ekanik etkiye dayanabilecek bir düze- yeerişmekteder. Bunun yamnda toprak

(9)

üstü k~uş patatas ve yabancıot

saplannm zararı az olaca~ndan, yum- '_ rulann ldrlen'mesi ile yaralanması da

az olmaktadır. Diğer taraftan reglone ile yapılan ilaçlanmada is gücü % 90 oramncia azalmakta veyumruların anor- mal büyümesini önlemektedir (Jansen 1975, Steffens 1975)

Patateste Ayrık (Agropyron re- pens) Mücadelesi:

Ülkemizde patates yetiştirilen böl- gelerde onemli bir yabancı ot problemi olan ayrık otu ile kimyasal savaş

yönteminden de bahsetmenin yararlı olacağını düşündük.

Bachthaler'e (1962) göre patatesin

çıkışından önce 2 kg/dek. NaTA ye-

SONUÇ

terli su ileverildiğindetekyıllık yabancı

otlara etkili olduğu gibi, ayrığa da çok iyi etki etmektedir. Diğeı taraftan

ayrıkbulunan tarlalarda patateslerin dikiminden 14gün önce 1-3kg/dek. TCA yahutta, 0,8-1 kg/dek dalapon ile toprakilaçlaması yamak mümkündür.

Aynklabulaşıkolan tarlalarda en iyisi biryılönce yazsonrası veya sonbahar

başlarında gerekli savaş yöntemleri

uygulanmalıdır. Böylece TCA'nın

veya Daloponun toprakta bırakacağı kalıntı ilkbaharakadaıtam anlamıyla

kaybolarak patates veya pancar içinde tehlike ortadan kalkar. Şay~tTCA veya dalapon ilkbaharda kullam'acak olursa patateste bir zararlanma hesaplanmalı

dır(Kurth 1968).

Patatesin Çlkı~ından önce yeter derecede rutubet ihtiva eden topraklarda yapılan ilaçlama Ue arzu edilen amaca ulaşmak mümkündür. ilaçlama

esnasında veya daha sonra yağışın

zaran yoktur. Yalnız toprak çok kuru ise, .ilaç ahmından sonrada yağış bek- lenmiyorsa ilaçlamadan vazgeçmek daha yerinde olur. iHıçın kullanılacak mik·

tarı prospektüsünde bildirildiği şekilde

tatbik edilmelidir. ilaçlamadan ön- ce püıverizatörün iyice kontrol edilme- sinde daima yarar vardır. İlaçlamadan

sonra toprakişleme yapılmama!-tdır.Zira toprak üzerinde bir tabaka teşkil eden herbis;t , daha sonra çimlenenyabancıot

lara etki ederek kolayca öldüıülebil

sin.

LİTERATOR LİSTESİ Anoymus 1975. Chemische Unkraut-

beseitigung in Kartoireln bewaehrt sich, Chemie und Technik, Würt- tembergische landwirtschaftliche Zentralgenossenhaft Raiffeisen e.

G. 4: 48.

Arnold 1962. Frühzeitige Unkrautbek- , aempfung auch in Kartoffeln.

Rhein. Bauernzeitung, Kobıenz,

22: 193.

Bachthaler, G. 1962. Unkrautbekaemp- fung im Hackfruchbau. Kurz und Bündig. BASF. Umburger Hof. 10:251.

Becker, G. 1962. Unkraut-und Bearbei- tungseinfluss bej der KartoiTel- pflege. Zeitsçhr. f. Acker-u. Pflan- zenbau. Verlag Parey, Beı1in Bd.

115S.117.

~- 1966. Auch im Kartoffel- anbau chemische Unkraut beka-

(10)

empfung Feld u. Wald. Essen 14: 20.

Bhan., V.M., Singh, M. and Maurya, R.A. 1970. Weed control in fiel crops at Panthagar.İndia-Research Report 1968-9.· Department of Agronomy, Up. Agr. Univ. Pan- thagar, Nainital, _İndia (Pans, 1970,16: 690-701.

Buehbanon, G. A. and Burns, E.R. 1969..

Influence of weed competition on cotton. Weed Sci., 1970, 18: 149-

154.

Burghausen, R. 1964. Einfluss der chemischen U nkrautbekaempfung auf die Pflegearbelten im Kar- toffelbau. Int. Z. Landw., 4.

Crafts, A.S., Robins, W.W. and Ray- .nor R,N.1952 weed control Mc GrawHill book Company Inc., New York, 503.

Cramer, H.H. 1967. Pflahzenscbutz Nachrichten "Bayer" 20-1.

Fisehnic, O. Und Patzo1d, CHR. 1961 Wuehss.totTanwendung im Kar- toffelbau. Angewandte Botanik.

Berlin-DlO'hleni Bd. 35.S. 1 Funcb, U.C., Resehke, M. und Heite-

fuss, R. 1975. Untersuehungen über ökonomische Sehadenscb- wellen und Bekaempfungs 'schwel- 1en mr Unkraeuter im Kartof- felbau Z. Pflanzenkrankheiten, Sondero. VIII. 79-85.

Güneyii, E. 1969. İnfluence of seedling eharaeteristic on the eompetitive ability of sorghum hybrid and inbred lines. Crop Seience 9: 713- 716.

Güneyii, E. 1973. Yabaneıot mücadele

vearaştırma metodları.Ankara.

Hill, L.V. and Santelmann, P.W. 1968.

Competitive effects of annua1 weeds on spanish peanuts., Jour- nal of the Weed Society of Ame-

rİca (Weed ScL, 1969. 17: 1-2).

Hülsenberg, C. 1968 b. Vodaeufige Ergebniss über den Einfluss der Unkrueuter auf den Ertragsver-

·luts be: einigen Gemüseku1turen Z.

Pflanzenkrank heiten Sünderh. 4.

55-60.

Jansen, W'ı 1975. KortotTellagerung und keimhemmende Mittel. Che_

mie und Technik Württem,ber- gische limdwirtschaftliche Zent- ralgenossensehaft RaitTeisen e. G.

9:242.

KIingman, G.c. 1961. W~d Control.

As a scienct. John Wİley znd Sons Ine. New York, London, 42İ.

Koch, W. 1967. Unteısuc.hungen zur Konknrrenzwirkung von Kulturpf- 1anzen und Unkraeuternaufeinan- der. 11.: Sebadwirkung vou' Sa- menunkrautern auf Getreide. We- ed Research, 7: 22-28,.

Koch, W. 1970. Unkrautbekaempfuug.

Verlag Eugen Ulmer. 8tuttgart.

Korkut, .t 1977 Zirai .Mücadele Tek·

nik Talimatı, Bölge Zirai Müca- dele ve Karantina Başkanlığı,

Samsun.

Krohm, 1966. Ist die Kaıtoffel noeh eine Hactkfrucht? Bauerobl. .f.

Schlesw.-Holst. Rendsburg, 16:

1612-

Kurth, H. 1968. Chemische Unkraut- bekaempfung. Veb. Gustav. Fi- seher Verlag Jena 3. AufJage.

(11)

Maykuhs, S.' 1976. Möglihkeiten und Grenzen der Unkrautbekaemp- fung im Kartoffelbau. Der Kar- toffebau. ·Hildesheim.· 4: 93-94.

Merck, E., 1969. Untrautbekaempfung in KartoffeIn. Chemie und Tech- nik Württembergische landwirtschaftliche Zentral genossenschaft Raiffeisn e. G. 6: 164-165.

Neururer, H. 1968 a. Die Konkurrenz zwischen Ku1turpflanzen und Un- kareuter als w:chtiger und beein- flussbarer Foktor in der Forts-

chrıttliehenAgricultur Z. Pflan- zenkrankhciten.Sondenı.4: 31-36.

Nieto, I., M., Brondo, M.A. and GonzaIes,I.J.1968. Critical peri- ods ofthc crop growth cycle for cor:npetition from weeds. Instituto National de Investigaciones Agri- colas, Cbapingo, Mexico (Pabs (c)i4-i59-i66).

Orth, H. 1965. Chernische Unkrautbe- kaernpfung im Gaıtenbau BLV BayerischerLandwirtschaftsveılag.

Müncheh, BaseL. Wien.

Özer, Z., Doğanlar, M. ve Güncan, A.

1977. Meyan otunun(Glycyrrhiza glabra L,) biyolojisi ve mücadele

imkanları üzerinde araştırmalar.

TBTAK Yayınları No: 331, TOAGSeri No: 59. Atatürk Bulva-

rı 221. Ankara.

Patzold. CHR. 1959. Chernische Unk- rautbekaemfung in KartoffeIn.

Deutsche landwirtschaftliche Pres- se. Vereinigt mit Illustrierte land~

wirtschaftliche Zcitung. 82-Jabr- ganng, Ne. 24 vom . 13. 246/47 Verlag Paul Parey in Hamburg und Berlin.

- - - 1966.' Auswirkung' . mec- haniseher und chemischer Unkra- utbekaempfungsmasnahmen auf Kartoffeln und Unkraut. Kurz und Bündig, BASF Limburgen Hof/PfaIz 12: 219.

Pavlycbenko, T.K. 1937. Qanütativestu- dy the entire root systems of weed and crop plants under field con- ditions. Ecology 18: 62-79

Rademacher, B. 1964. Beginn der Kon- kurcenz zwischen Getreide und Unkraut, Z.Pflanzenkrankheiten, Sonderb. 1: 88-93.

Scho1z, B. 1966, Mccbanische Kar- toffe1pflege und Anwendung von Herbizide, Kurz und Bündig,BASF Limburger Hof/PfaIz 12:219.

- - ' - 1967. Unkrautbekaempfung -im Kart.offe1bau, Der Kartoffdbau.

Verlag Mann Hildesheim 3: 78-80.

Sönmez, S. 1976. Bolu ilinde Pata- teslerde YabanClOt Rekabeti ve

Savaşı üzerinde araştırmalar. Di- zer konca Matbaası. İstanbuL.

Steffens, U., ı975 Pflanzenschutzliche Massnahmen im Kartoffelanbau, Chemi und Technik. Würt1ember- gischen landwirtschaftliche Zent- ragenossenschafL Raiffeisen a.

G.2: 34.

Taubel, N. 1968. Die Reaktion ei niger Kulturpflanzen auf die Bodeher- bizide Linuron und Monolinor in Abhaengikeit vom organischen Substanzgehalt des Bodens. Z.

Pf1anzenhankheiten, Sonderb.

4: 187-192.

TürkiyeninTarımsalÜretim Projektionu (1968-200 ) 1969. T.C. Tarım Bakanlığı,Ankara..

(12)

Tüı·.kiye İstatistik yılliğı, 1971. Devlet İstatistik Enstitüsü Matbsa$l, 1913, 478Ankara.

Ven.geris, 1. and Stacewicz-Sapunakis, M.1971. Commön purslane com- tition _İn table beets and shap beens. (Weed Abstr. 1972 21: 2).