BİLİM,FEN VE TEKNOLOJİ
BİLİM,FEN VE TEKNOLOJİ
HAFTASI
HAFTASI
8-14 MART
8-14 MART
HAZIRLAYAN HAZIRLAYAN ÖZLEM BAYRAM ÖZLEM BAYRAMBilim sözlükte şöyle Bilim sözlükte şöyle
tanımlanıyor: Bilim tanımlanıyor: Bilim
“Evrenin ya da olayların “Evrenin ya da olayların
bir bölümünü konu olarak bir bölümünü konu olarak
seçen, deneysel seçen, deneysel yöntemlere ve gerçekliğe yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar dayanarak yasalar
çıkarmaya çalışan düzenli çıkarmaya çalışan düzenli
bilgi.” bilgi.”
Bilim,
Bilim,
Genel geçerlik ve kesinlik Genel geçerlik ve kesinlik
nitelikleri gösteren nitelikleri gösteren
yöntemli ve dizgesel yöntemli ve dizgesel
bilgi.” “Belli bir konuyu bilgi.” “Belli bir konuyu
bilme isteğinden yola bilme isteğinden yola
çıkan, belli bir ereğe çıkan, belli bir ereğe
yönelen bir bilgi edinme yönelen bir bilgi edinme
ve yöntemli araştırma ve yöntemli araştırma
süreci.” süreci.”
İnsan doğaya
İnsan doğaya
egemen olmak ister!
egemen olmak ister!
Derler ki insanoğlu var oluşundan beri
Derler ki insanoğlu var oluşundan beri
doğayı bilmek, doğaya egemen olmak
doğayı bilmek, doğaya egemen olmak
istemiştir. Bu nedenle, insan var
istemiştir. Bu nedenle, insan var
oluşundan beri doğayla savaşmaktadır.
oluşundan beri doğayla savaşmaktadır.
Son zamanlarda, bu görüşün tersi ortaya
Son zamanlarda, bu görüşün tersi ortaya
atılmıştır: İnsan doğayla barış içinde
atılmıştır: İnsan doğayla barış içinde
yaşama çabası içindedir. Bazı
yaşama çabası içindedir. Bazı
politikacıların dediği gibi, sürekli barış için,
politikacıların dediği gibi, sürekli barış için,
sürekli savaşa hazır olmak gerekir.
sürekli savaşa hazır olmak gerekir.
Gök gürlemesi,
Gök gürlemesi,
şimşek çakması, ayın
şimşek çakması, ayın
ya da güneşin
ya da güneşin
tutulması, hastalıklar,
tutulması, hastalıklar,
afetler, vb. doğa
afetler, vb. doğa
olayları bazen onun
olayları bazen onun
merakını çekmiş,
merakını çekmiş,
bazen onu
bazen onu
korkutmuştur.
korkutmuştur.
Öte yandan, bu olgu,
Öte yandan, bu olgu,
insanı, doğa
insanı, doğa
korkusunu yenmeye
korkusunu yenmeye
ve merakını
ve merakını
gidermeye
gidermeye
zorlamıştır.
zorlamıştır.
Korkuyu yenebilmenin
Korkuyu yenebilmenin
ya da merakı
ya da merakı
gidermenin tek
gidermenin tek
yolunun, onu yaratan
yolunun, onu yaratan
doğa olayını bilmek
doğa olayını bilmek
ve ona egemen olmak
ve ona egemen olmak
olduğunu, insan,
olduğunu, insan,
eninde sonunda
eninde sonunda
anlamıştır.
anlamıştır.
Elbette korku ve merakın yanında başka
Elbette korku ve merakın yanında başka
nedenler de vardır. İnsanın (toplumun)
nedenler de vardır. İnsanın (toplumun)
egemen olma isteği, beğenilme isteği,
egemen olma isteği, beğenilme isteği,
daha rahat yaşama isteği, üstün olma
daha rahat yaşama isteği, üstün olma
isteği vb. nedenler bilgi üretimini sağlayan
isteği vb. nedenler bilgi üretimini sağlayan
başka etmenler arasında sayılabilir.
başka etmenler arasında sayılabilir.
Bilim neyle uğraşır?
Bilim neyle uğraşır?
Bilimin asıl uğraşı
Bilimin asıl uğraşı
alanı doğa olaylarıdır.
alanı doğa olaylarıdır.
Burada doğa
Burada doğa
olaylarını en genel
olaylarını en genel
kapsamıyla
kapsamıyla
algılıyoruz.
algılıyoruz.
Yalnızca fiziksel olguları değil, sosyolojik,
Yalnızca fiziksel olguları değil, sosyolojik,
psikolojik, ekonomik, kültürel vb. bilgi
psikolojik, ekonomik, kültürel vb. bilgi
alanlarının hepsi doğa olaylarıdır. Özetle,
alanlarının hepsi doğa olaylarıdır. Özetle,
insanla ve çevresiyle ilgili olan her olgu bir
insanla ve çevresiyle ilgili olan her olgu bir
doğa olayıdır. İnsanoğlu, bu olguları bilmek
doğa olayıdır. İnsanoğlu, bu olguları bilmek
ve kendi yararına yönlendirmek için var
ve kendi yararına yönlendirmek için var
oluşundan beri tükenmez bir tutkuyla ve
oluşundan beri tükenmez bir tutkuyla ve
sabırla uğraşmaktadır.
sabırla uğraşmaktadır.
Başka canlıların
Başka canlıların
yapamadığını
yapamadığını
varsaydığımız bu işi,
varsaydığımız bu işi,
insanoğlu aklıyla
insanoğlu aklıyla
yapmaktadır.
yapmaktadır.
Bilim, yüzyıllar süren
Bilim, yüzyıllar süren
bilimsel bilgi üretme
bilimsel bilgi üretme
sürecinde kendi
sürecinde kendi
niteliğini, geleneklerini
niteliğini, geleneklerini
ve standartlarını
ve standartlarını
koymuştur.
koymuştur.
Bu süreçte, çağdaş bilimin dört
Bu süreçte, çağdaş bilimin dört
önemli niteliği oluşmuştur:
önemli niteliği oluşmuştur:
Çeşitlilik, süreklilik, yenilik ve ayıklanma.
Çeşitlilik, süreklilik, yenilik ve ayıklanma.
Bilimsel çalışma hiç kimsenin tekelinde
Bilimsel çalışma hiç kimsenin tekelinde
değildir, hiç kimsenin iznine bağlı değildir.
değildir, hiç kimsenin iznine bağlı değildir.
Bilim herkese açıktır. İsteyen her kişi ya da
Bilim herkese açıktır. İsteyen her kişi ya da
kurum bilimsel çalışma yapabilir. Dil, din,
kurum bilimsel çalışma yapabilir. Dil, din,
ırk, ülke tanımaz. Böyle olduğu için,
ırk, ülke tanımaz. Böyle olduğu için,
ilgilendiği konular çeşitlidir; bu konulara
ilgilendiği konular çeşitlidir; bu konulara
sınır konulamaz. Hatta bu konular
sınır konulamaz. Hatta bu konular
sayılamaz, sınıflandırılamaz.
sayılamaz, sınıflandırılamaz.
Bilimsel bilgi üretme Bilimsel bilgi üretme süreci hiçbir zaman süreci hiçbir zaman
durmaz. Krallar, durmaz. Krallar,
imparatorlar ve hatta imparatorlar ve hatta
dinler yasaklamış olsalar dinler yasaklamış olsalar
bile, bilgi üretimi hiç bile, bilgi üretimi hiç
durmamıştır; bundan durmamıştır; bundan
sonra da durmayacaktır. sonra da durmayacaktır.
Bir evrim süreci içinde
Bir evrim süreci içinde
her gün yeni bilimsel
her gün yeni bilimsel
bilgiler, yeni bilim
bilgiler, yeni bilim
alanları ortaya
alanları ortaya
çıkmaktadır.
çıkmaktadır.
Bilimsel bilginin geçerliği Bilimsel bilginin geçerliği
ve kesinliği her an, ve kesinliği her an,
isteyen herkes tarafından isteyen herkes tarafından
denetlenebilir. Bu denetlenebilir. Bu
denetim sürecinde, yanlış denetim sürecinde, yanlış
olduğu anlaşılan bilgiler olduğu anlaşılan bilgiler kendiliğinden ayıklanır; kendiliğinden ayıklanır;
yerine yenisi konulur. yerine yenisi konulur.
Teknoloji, insanın
Teknoloji, insanın
bilimi kullanarak
bilimi kullanarak
doğaya üstünlük
doğaya üstünlük
kurmak için
kurmak için
tasarladığı rasyonel
tasarladığı rasyonel
bir disiplindir. (Simon,
bir disiplindir. (Simon,
1983, s.173)
1983, s.173)
Teknoloji ve değişimle ilgili olarak Block şöyle Teknoloji ve değişimle ilgili olarak Block şöyle
demektedir: "birkaç yıl içerisinde gerçek olacak bazı demektedir: "birkaç yıl içerisinde gerçek olacak bazı
teknolojik gelişmelerle ilgili yorumlarda bulunmak teknolojik gelişmelerle ilgili yorumlarda bulunmak
gerçekten çekici bir işi bütün bir kütüphanenin bir disk gerçekten çekici bir işi bütün bir kütüphanenin bir disk
içine sığabilmesi, internet ve uydu teknolojileri aracılığı içine sığabilmesi, internet ve uydu teknolojileri aracılığı
ile evinizden dışarı çıkmak zorunda kalmaksızın tüm ile evinizden dışarı çıkmak zorunda kalmaksızın tüm
dünyadaki eğitim merkezlerine istediğiniz her an dünyadaki eğitim merkezlerine istediğiniz her an
ulaşabilmek ve bunların dışında sayısallaştırılmış her ulaşabilmek ve bunların dışında sayısallaştırılmış her
türlü bilgiye sahip olma şansı bunlar hakkında konuşmak türlü bilgiye sahip olma şansı bunlar hakkında konuşmak
gerçekten çok çekici; fakat ben de, bu konuda çalışan gerçekten çok çekici; fakat ben de, bu konuda çalışan
diğer insanlar gibi, böylesine temelden değişimlerin diğer insanlar gibi, böylesine temelden değişimlerin ancak aşama aşama ve evrimsel bir süreç içerisinde
Teknoloji somut ve Teknoloji somut ve
deneysel anlamda temel deneysel anlamda temel
olarak teknik yönden olarak teknik yönden
yeterli küçük bir grubun yeterli küçük bir grubun
örgütlü bir hiyerarşi örgütlü bir hiyerarşi
yardımıyla bütünün geri yardımıyla bütünün geri kalanı (insanlar, olaylar, kalanı (insanlar, olaylar, makineler vb.) üzerinde makineler vb.) üzerinde denetimi sağlamasıdır. denetimi sağlamasıdır.
Bilim ve teknolojinin farklılığını
Bilim ve teknolojinin farklılığını
belirtmek için ilk nükleer denizaltıyı
belirtmek için ilk nükleer denizaltıyı
yapan ve serbest bir eğitim
yapan ve serbest bir eğitim
eleştirmeni olan Amiral Hyman
eleştirmeni olan Amiral Hyman
Rickover şöyle söylüyor: "Bilim ve
Rickover şöyle söylüyor: "Bilim ve
teknoloji birbirine
teknoloji birbirine
karıştırılmamalıdır. Bilim doğadaki
karıştırılmamalıdır. Bilim doğadaki
görüngülerin (fenomenlerin)
görüngülerin (fenomenlerin)
gözlenerek, zaten var olan doğru
gözlenerek, zaten var olan doğru
ve gerçeklerin ortaya çıkarılması
ve gerçeklerin ortaya çıkarılması
ve bu gözlemler sonucunda elde
ve bu gözlemler sonucunda elde
edilen verilerin düzenlenerek
edilen verilerin düzenlenerek
gerçeklerin ve bunlar arasındaki
gerçeklerin ve bunlar arasındaki
ilişkilerin ortaya konulduğu
ilişkilerin ortaya konulduğu
teorilerin oluşturulmasıdır.
teorilerin oluşturulmasıdır.
Teknoloji asla bilim için bir otorite
Teknoloji asla bilim için bir otorite
olamaz. Teknoloji insan aklını ve
Bilimsel yöntem insan faktörünün tamamen
Bilimsel yöntem insan faktörünün tamamen
dışlanmasını gerektirir, şöyle ki; gerçeği arayan
dışlanmasını gerektirir, şöyle ki; gerçeği arayan
kimse, kendinin ya da diğer insanların
kimse, kendinin ya da diğer insanların
hoşlanacağı veya sevmeyeceği şeylerle, popülist
hoşlanacağı veya sevmeyeceği şeylerle, popülist
değerlerle ve herhangi bir çıkar uğruna
değerlerle ve herhangi bir çıkar uğruna
çalışmaz. Diğer yandan teknoloji fikir (bilim) değil
çalışmaz. Diğer yandan teknoloji fikir (bilim) değil
de hareket olduğundan, eğer insani değerler göz
de hareket olduğundan, eğer insani değerler göz
ardı edilirse tamamıyla tehlikeli bir sonuca da yol
ardı edilirse tamamıyla tehlikeli bir sonuca da yol
bilim ve teknoloji
bilim ve teknoloji
ayrılmaz bir bütündür.
ayrılmaz bir bütündür.
Bilimsel bulgular
Bilimsel bulgular
teknoloji ile
teknoloji ile
hayatımıza girer.
hayatımıza girer.
Bilim,fen ve
Bilim,fen ve
teknolojiden ayrı
teknolojiden ayrı
kalan
kalan
toplumlar,cehaletin
toplumlar,cehaletin
dar ve karanlık
dar ve karanlık
yollarında
yollarında
kaybolmuşlardır,kayb
kaybolmuşlardır,kayb
olacaklardır.
olacaklardır.
Teşekkürler…
80.YIL CUMHURİYET İLKÖĞRETİM OKULU
80.YIL CUMHURİYET İLKÖĞRETİM OKULU
FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENİ
FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENİ
ÖZLEM BAYRAM