Prof. Dr. Esmeray ACAR TÜRK, Prof. Dr. Halis DÖRTLEMEZ Lİ PO FEN® SR Çalışma Grubu Adtna

Tiirk Kardiyol Dem

Arş

2000:28: 121-125

Primer Hiperlipidemili Hastalarda Fenofibrat'ın Etkinliğinin ve Güvenilirliğinin Değerlendirilmesi

Prof. Dr. Esmeray ACAR TÜRK, Prof. Dr. Halis DÖRTLEMEZ Lİ PO FEN® SR Çalışma Grubu Adtna

ÖZET

Fenof ibrat'm Tiirk

ıoplumunda

elkin/ik ve

güvenilirliğini

saptamak

^amacıyla,

uygun hipolipidemik diyete yamt ver- meyen,

yaşlan

31 - 74 arasmda

değişen

(54±7) 249 has- taya giinde

ı

ek doz 250 mg kontrollu

salı

m yapan fenofib- ra/ verildi. Etkinlik ve güvenilirlik param etreleri tedavi

başlangıcmda,

8. ve 12. haftalannda

değerlendirildi.

12

^haftalık

tedaviden sonra,

^başlangıç değerlerine

göre total kolesterol eliizeyinde %14.82 (p<0.0001 ), LDL koles- terol eliizeyinde %13.01 (p<O.OOJ ), trigliserid düzeyinde

%40.65 (p<0.0001 ),fibrinojen düzeyinde %8.27 (p<O.Ol) oranmda azalma , HDL kolesterol düzeyinde ise %18.42 (p<0.0001) oramnda artma saptandi. Güvenilirlik para- metrelerinde (SGOT, SGPT, CPK, GGT, iire, kreatinin) ise

anlamlı değişiklik

saptanmadi.

Fenofibrat'uı

etkin ve güvenilir bir hipolipidem ik ajan

olduğu, ıoplumumuzda sıklıkla

rastlanan yüksek trigliserid düzeyini

diişiirmede

etkisinin belirgin

olduğu, ayrıca bağımsız

bir kardiyovas- küler risk faktörü olarak kabul edilen fibrinojen düzeyinin de

düşiiriilnıesini sağladığı

sonuc una vanld1.

Diişiik

HDL kolesterol düzeyine de

^anlamlı

olarak olumlu etki

^yapması

ilacm ek bir

yararı

olarak

değerlendirildi.

Anahtar kelime/er: Hiperkolesterolemi, hipertrigliseride-

nıi,fenofibrat

Plazma lipid değerlerinin ateroskleroz ve koroner kalp

hastalığı gelişimindeki

rolünü inceleyen çok sa-

yıda klinik çalış ma yapılmıştır. Elde edi len veriler hipe rkolesteroleminin ateroskleroza nede n olduğu­

nu , hipertrigl iseride minin ise koroner kalp

hastalığı

riskini artırdı ğın ı göstermiştir (

1).

Hipertrigliseridemi ile birlikte, HDL kolesterol düzeyinin düşük olması,

koroner kalp hastalığı görülme

s

ıklığını önemli dere- cede artırmaktadı r

(2).

Toplum kaynaklı ile riye dö- nük çalışmalar, plazma trigliserid düzeyi

yüksekliği­

nin, erkeklerde %32, kadınlarda ise %76 oranında

kardiyovasküler

hastalık

riskini artırdığını göster- miştir

(3),

Diğer risk faktörl eri ile HDL kolesterol düzeyi de değerlendirmeye katıldığında risk oranı

erkeklerde % 14, kad ınlarda ise %37'ye inmekte, an- cak istatistiksel anlamlılığını korumaktadır

(3).

Yük- sek plazma trigliserid düzeyinin de bağımsı

z

bir kar-

Alındığı tarih: 9 Eylül, revizyon 21 Aralık

Yazışına adresi: Prof. Dr. Esmeray Acartürk, PK: 1275 01122 Gar, Adana

diyovasküler risk faktörü olduğu bilinmektedir

(3).

Orta yaş

lı

erkeklerde hipe rtrigliseride mi

bulunması,

HDL kolesterol ve LDL koles terol düzeyine bağlı olmaksızın, kardiyovasküle r

hastalık

riskini artır­

maktadır. Hastalık

riskinin 60 yaşın üzeri ndeki kiş

i­

lerde artmamas

ı

, yüksek trigliserid düzey inin , erke n koroner kalp has talığı oluşumu ile ilgili olabileceğini düşündürmektedir

(4).

Ayrıca fibrinojen düzeyinin trombotik kompone ntli

hastalı kların oluşum oranını etkilediği saptanmıştır.

Fibrinojen düzey inin koroner kalp hastalığı oluşu­

munda, diğer majör risk faktörleri ile

eş

önemde bir predispozan faktör oldu

ğu açık

bir

şekilde

gösteril-

miştir (5).

Türk toplumunda lipid değerleri incele ndiğinde, to- tal kolesterol ve HDL kolesterol düzeyi diğer top-

luıniara

oranla daha

düşük,

trigliserid düzeyi ise da- ha yükse k bulunmuştur

(6,7).

Bu

ça

lışmada total kolesterol, LDL kolsterol, trigli- serid ve fibrinoj en düzeylerinde azalma, HDL koles- terol düzeyinde ise artış sağl ayan fenofi brat'ın toplu- mumuzda etkinlik ve güven

ilirliği

araştırılmıştır.

HASTALAR ve YÖNTEM

Uygun hipolidemik diyet (Türk Kardiyoloji

Derneği

tara-

fından hazırlanan

Koroner Kalp

Hastalığmdan

Korunma ve Tedaviye İlişkin Ulusal Kfaı,ıız'a göre birinci ve/veya ikinc i basamak diyeti)

uygulanmasına karşın,

sabah aç

karnına alınan

kan örnekle rinde plazma total kolesterolü

>240

ıng/di,

plazma LDL kolestrolü > 160

ıng/di,

HDL ko- lestrol ü

düşük

ya da normal, pl azma trigliseridi >400 mg/di o lan ve iki ya da daha fazla risk faktö rü buluna n ki-

şiler çalışmaya alındı.

Tip ll diyabet hariç sekonder hiperlipidemi lile r, alkol ba-

ğıınlıları,

3 aydan daha

kısa

bir süre iç inde miyokard in- farktüsü

geçirmiş

olanlar, plazma

transaminazları

norma- lin 2

katı

yükse klikte olanlar, aktif

karaciğer hastalığı,

saf- ra kesesinde aktif

hastalığı

ya da

taş,

ciddi ve aktif böbre k

hastalığı,

ciddi kalp

yetersizliği,

kronik pankreatiti, öneml i

gastrointestina l

rahatsızlığı,

psikiyatrik

bozukluğu,

fibr ik

asit türevlerine

aşırı duyarlılığı

o lanlar ve

aşırı

obezler

(VKİ > 40) çalışına dışı bırakıldı.

Türk Kardiyol Dem

Arş

2000; 28: 121-125

Onbir merkezde

yapılan çalışmaya

275 hasta ile

başlandı.

Uygulanacak yöntem hastala ra

aniatıldı

ve

~özlü onayları alındı.

Kontrolle ri düzenli

yapılamayan

2 1 hasta ve yan et- kiler nedeniyle tedaviyi sürdüre meyen 5 hasta

çalışma dışı bırakıldı.

Düzenli olarak kontrollere gelen,

yaşları

31 - 74

arasında (yaş ortalaması

54 ± 7)

ı

21 erkek ve 128

kadın,

toplam 249

hastanın çalışmayı tamamladığı

kabul edildi ve bu hastalara ait veril er istatistik

değerlendirmeye alındı.

Çalışmaya katılan

hastalara g ünde

ı

kez

akşam yemeği sı­

rasında

250 mg SR formunda fenofibrat (Lipofen® SR) 3 ay süreyle

uygulandı.

Tedaviden önce, te davinin 8. ve 12.

haftalarında

öngörülen fi zik muaye ne, laboratuvar incelemele ri (pla zma total ko- lesterol, trigliserid, LDL, HDL, fibrinojen, SGOT, SGPT, CPK)

yapıldı.

GGT, LDH, iire, kreatinin, aç/tk kan

şeker

ölçüml eri de

başlangıçta

ve 12. haf tada o lmak üzere 2 kez

değerlendirildi.

Elde edile n sonuçlar

ı-testi

ve

eşii-t-testi

uygulanarak

değerlendirildi.

BULGULAR

Çalışmanın

8. ve 12.

haftalarında yapılan

labora tu- var

değerlendirmelerinde,

tedavi öncesi

değerlere

göre, etkinlik parametreleri olan plazma total koles- tero l, LDL kolesterol, tri gliserid ve fibrinojen düzey- lerinde

anlamlı

azalma, HDL kolesterol düzey inde ise

anlamlı artış saptanmıştır.

Güvenilirlik

paranıet­

re lerinde (SGOT, SGPT, CPK, GGT, LDH, üre, kre- atinin) saptanan

değişiklikler

ise istatistiksel o larak

anlamlı bulunmadı.

Gastrointestinal

rahatsızlık

ve ci lt döküntüleri ne deniyle 5

kişinin sürdüremediği çalışmayı

249

kişi tamamladı.

Başlangıç,

8. hafta ve 12. hafta plazma total koleste- rol

değerleri sırasıyla

269. 1±58 .3, 238.9±50.9,

20

lO

o

E -10

·;;;.

)EiJ ...

'tl -20

~ -30 -40

-50

8. hafta

227±48.8 bulundu (n=249). Plazma total kolestero- lünün, 8. haftadaki kontrolünde

başlangıç

degerieri- ne göre %10.6, 12. haftada ise, %14.8

oranında

azal- ma

saptandı (sırasıyla:

p<O.OOO 1 ve p<O.OOO 1)

(Şe­

kil 1, Tabl o

ı). Başlangıç,

8. hafta ve 12. hafta plaz- ma LDL-kolesterol

değerleri sırasıyla

163.6±55,

ı49.5±44.9,

141.8±42 bulundu (n=249). Plazma LDL kolesterol düzeyinde,

başlangıç değerlerine

gö- re 8. haftada %8 .3,

ı2.

haftada ise %

ı3 oranında

azalma

saptandı (sırasıyla

p<O.OOO

ı

ve p<O.OOO

ı) (Şekil ı,

Ta blo

ı). Başlangıç,

8. hafta ve 12. hafta pl azma trigliserid

değerleri sırasıyla

336. 2± 1 73.4, 230.7±134.5, 200.3±109.3 bulundu (n=249). Plazma trigliserid düzeyindeki azalma,

başlangıç değerlerine

göre, 8. haftada %3 1.4,

ı

2. haftada ise %40.6 ora-

nında

idi

(sırasıyla

p<0.000 1 ve

p<O.OOOı) (Şekil ı,

Tablo

ı). Başlangıç,

8. hafta ve 12. hafta plazma HDL-ko lesterol

değerleri sırasıyla

38.2±10,

43.4±ıl.9,

44.9± 12.9 bulundu ((n=249). Plazma HDL koleste ro l düzeyinde

başlangıç değerlerine

gö- re, 8. haftada% 13,

ı2.

haftada %18.4

oranında artış­

lar tesbit edi ldi

(sırasıyla

p<O.OOO 1 ve p<O.OOO

ı) (Şekil ı,

Tablo

ı). Başlangıç,

8. hafta ve 12. hafta plazma fibrinojen

değerleri sırasıyla

353.4± 144.5,

306.3±ı47.3,

306.4± 1 47.3 bulundu (n=249). Plazma fibr inojen düzeyindeki azalma ise, 8. haftada %9.6, 1 2. haftada %8 .2 olarak bu lundu

(sırasıyla

p<0.000 1 ve p<O.O 1 )

(Şekil

1, Tablo 1 ).

Diğer

laboratuvar pa- rametrelerinde

anlamlı

bir

değişiklik saptanmadı

(Tablo 2).

Çalışınayı

tamamlayan 249

kişinin

!! 'in-

*p<O.OOOI

**p<O .O I _-40.6*

12.

hafta

ı8.4*

0 Total Kolesterol D LDL-kolesterol lliiDJ Trigliserid . , HDL-Kol esterol Bl Fibrinojen

Şekil

1. Plazma total kolesterol, LDL - kolesterol , trigliserid, HDL - kolesterol ve fibrinojen düzeylerinde

başlangıç değerlerine

göre % de-

ğişim

122

E. Acarriirk. H. Dörrleme:: Primer Hiperlipidemi/i Hastalarda

Fenofibmt'uı Etkinliğinin

ve

Giivenilirl(~inin Değerlendirilmesi

Tablo 1. P lazma total kolesterol, LDL - kolesterol , trigliserid, HDL - kolesterol ve fibrinojen

başlangıç,

8. hafta, 12. hafta ortalama

değerleri

PARAMETRE

^Başlangıç

Ortalama

Değeri

8. Hafta Ortalama

Değeri

12. Hafta Ortalama

Değeri

(ıng/di)

±standart sapma ± standart sapma ± standart

sapımı

(n=249) (n±249) (n=249)

Total Kolesterol 269 .1 ± 58.3 238.8± 50.9* 227.0 ± 48.8*

LDL-Kolesterol 1 63.6 ± 55.0 149.5 ±44.9* 14

ı

.8 ± 42.0*

Tr igliserid 336.2 ± 173.4 230.7 ± 1 34.5* 200.3 ± 109.3*

HDL-Kolesterol 38.2 ± 10.0 43.4 ±

ı

1.9* 44.9 ± 1 2.9*

Fibri nojen 353.4 ± 144.5 306.3 ± 147.3* 306.4 ±

ı

45.2**

*p<O.OOOI; **p<O.OI

Tablo 2.

Çalışına başlangıcı,

8. ve 12. haftalarda saptanan güvenlik parametreleri

PARAMETRE

Başlangıç

(mg/di) (n=249)

SGOT 25. 1 ± 8.3

SGPT 25.3 ± 10.7

CPK 87.7 ± 51.6

GGT 30.3 ± 21.8

LDH 303.7 ±

ı

23.5

Üre 19.8 ± 10.6

Kreatinin

ı.

o ± 1.6

Açlık

Kan

Şekeri

101.7 ± 20.5

de (%4.4) gastroin testinal

rahatsızlık,

4'ünde (% 1. 6) kas

ağrısı yakınması

oldu, S'inde de cilt döküntüsü (%2)

saptandı.

Toplam yan etki

oranı

%8 idi.

TARTIŞMA

HMG - CoA redüktaz enz imini inhibe ede~ek ^koles- terol se ntezini azaltan ve üçüncü jenerasyon fib rik asit türevi olan fenofibrat, Fredericson

sınıflamasına

göre tip Il a, Il b, III, IV ve V dislipidemilerde e ndi- kedir

(8-

1 2). Fenofibrat kolesterol ve trigliserid meta-

bolizmasının

hem sentez, hem de katabolizma

aşa­

malarında

etkilidir

(9).

Fenofibrat lipoprotein li paz aktivitesini

artırarak,

trigliseridden zeng in lipoprotein

katabolizmasını

ar-

tırır (9). Ayrıca yağ

asidi sentezi, trigliserid sentezi,

VLDL se ntezi ve

yağ

asid i oksidasyonunu

artırır

(9,1 2,13).

Fenofibrat'ın

HDL kolesterol düzeyinde

sağladığı artış,

trigliseridden zengin lipoproteinle rin

azalmasına bağlı

olarak, trigliserid ve kolesterol es- terleri

arasındaki değişimin artmasının

sonu cudur (9) . Fenofibrat

karaciğer

hüc re lerinde LDL reseptör-

8. Hafta 12. Hafta

(n=249) (n=249)

25.7 ± 8.48

(p<0.2)

25.3 ± 9. 1

(p<0.7)

26.7 ± 10.3

(p<0.06)

26.8 ± 10.4

(p<0.05)

91.7±57.9

(p<0.2)

94.0 ±47.7

(p<O.I)

- ^{28.1 ± 18.7}

^(p<O.I)

- ^302.

^ı

^±

^ı

^23.

^ı (p<0.8)

- 19.8 ± 8.6

(p<0.9)

- 1.2 ± 2.0

(p<0.09)

- 104.6 ± 28.3

(p<0.06)

le rini uyararak , kolesterolun plazmadan

karaciğere alımını

ve saf ra asitle ri halinde safraya

atımını artırır

(107. Fenofibrat ate rojenik LDL profil in i,

yoğun

LDL subfraksiyonu düzeyini azal tara k ve büyük, dü-

şük yoğunluklu,

hücresel LDL reseptörler ine

bağlan­

ma

yeteneği

yüksek LDL partikülle ri nin düzeyin i yükselterek

değiştirir

(1 2, 14). Fenofibrat LDL'nin mo- difiye bir formu olan, protrombotik e tkili lipoprotein LP(a) düzeyinde de azalma

sağlar

( 12, 15) .

Yapılan

son

çalışmalar,

çekirdek horm on reseptörleri grubundan olan peroks izo m proliferatör a ktive reseptö rlerin (PPAR), fenofibrata

duyarlı olduğunu göstermiştir

(12,14).

Fenofibrat'ın

HDL kolesterol düzeyine olum- lu etkisini PPAR'inin HDL'nin

başlıca

apolipoprotei- ni olan a po Al ve apo AII genlerinin transkrips iyo- nunu kontrol edere k sağlad ığı öne sürülmüştür (12).

Trigliserid düzey inde azalm aya yol açan bir di zi et- kinin de PPAR'inin fenofibrat

tarafından

aktiv asyo- nu sonucunda

gerçekleştiği

ve trig liseridde n zengin lipoproteinlerin lipoliz ve pla zma klirens inin li pop- rotein lipaz endüks iyonu ile

artması,

bir lipoprotein li paz inhibitörü olan apo Cil ekspresyonunun azal-

ması, yağ

asitlerinin B-oksidasyonunun

artması, yağ

Tiirk Kordiyat Dem

Arş

2000; 28: 121-125

asidi ve trigliserid sentezinin azal ması, VLDL sentez ve se kresyonunun

azalması

g ibi

mekanizmaların

bu azalmada rol oynadığı düşünülmektedir (12) .

Fenofibrat, li pid düşürücü özelliğind en bağım

sız

et- kile re de sahiptir. Plazma fibrinojen dü zeyinde, e rit- ros it ve trombosit agregasyonunda, trombosit köken- li büyüme faktörünün (PDGF)

uyarıcı

e tkisinde ve ürik asit düzeyinde azalma

sağl

ar (9, 11 ,16,17),

Daha önce yapılan klinik ça

lışmal

ar fenofibrat'ın

yüksek total kolesterol, LDL kol esterol ve trigliserid düzeylerini düşürdüğünü ve düşük HDL koles terol düzeyini ise y ükselttiğini göstermiştir (18). Çalışma­

mızd a e lde edilen sonuçlar da bu yöndedir. Çalışma­

mızd

a,

12. hafta sonunda total kol esterol düzeyinde saptanan azalma (% 14.8), da ha önce

çeşitli

araştır­

macıl arın e lde

ettiği

sonu çlara benzer oranda idi (1 5.8, %18.6, %14) (9,19,20), Gemfibro zil ile yapıl an He lsinki Ka lp Çalı

ş

ması

'nda

total kolesterol düze- yin deki azalma ise %10 oranında idi (21). Çalı

şma­

mızda

LDL kolesterol düzeyinde % 13.0 1 oran

ında

sapta nan azalma, daha önce

yapılan çalışmalara kı­

yas la, daha yüksek o rand a bulundu (%6.1)

(19).

Hel- s inki Kalp Çalış mas ı'nda ise LDL kolesterol düze- yin de gemfibroz il ile sadece o/o 1 1

oranında

bir azal- ma

saptandı

(2 1). Çalışmamızda fenofibrat'ın triglise- rid düzeyine etkisi 8 hafta sonunda %3 1.47 azalma çok belirgind i.

Schwartzkopff ve arkadaşl arının yaptığı

çalışmada

6 hafta fenofibrat tedav is inden sonra trigliserid düze- yinde %35 oranında azalma

saptanmıştı

(22). Çalış­

mamızda ise 12. hafta s onunda %40.65 oranında

azalma sağlandı. Bu sonuç da ha önce yapılan feno- fibrat çalışma larında alınan sonuçla rl a uyuıniuy du (s

ırasıyla

%44.6 ve %45.4) (19,20), Aradaki farkın baş

langıç

ortalama değerl

erinin farklılığından

kay-

n akta nabiieceği dü şünüldü

(sır

asıyla 30lıng/d l

,

300mg/dl ve

çalı

şmamı zda 337ıng/d

l). Geınfibrozil

ile yapılan Helsinki Kalp Çalı şınası 'nda ise tri glise- rid düzeyinde %43 oranında azalma e lde edi lmi

şti

(2 1 ). Simvastatin ile yapıl an 4S ve MAAS çalışmala­

rına kıyas

la,

tri gliserid düzeyindeki azalma bizim ça-

lışm

amızda belirgin biçimde daha fazlaydı (sırası yla

%17, %10 ve %40.6). Plazma HDL kolesterol düze- yindeki artış, bizim çalışmamı zda (17.61) diğer

çalış­

malara göre daha yüksek oranda idi . Daha önce ya-

pılan çalışınal

arda

fenofibrat il e HDL kolesterol dü- zeyinde o/o 1 5.3, ve %4.8 o ranında a rtış sa ptanmıştı

(19,20). Aradaki farkın, bu

çalışmalarda başlangıç

or- ta lama HDL kolesterol dü zeylerinin bizim çalı

şm

a­

mıza gö re daha yüksek olmasından kaynaktanabite-

ceği düşünüldü (sırasıyl a 49 ıng/di, 47.8 mg/di, 38.4 mg/di). He lsinki Ka lp Çalışınası'nda gemfibrozil ile elde edilen HDL ko lesterol artışı % 10 oranında idi.

S imvaslatin ile yapılan 4S ve MAAS çalışınalarında

HDL kolesterol düzeyi nde saptana n artışlar ise daha

düşük oranlarda idi (sırasıyla %8 ve %9) (23,24).

Ça lışmamı zda plazma fibrinojen düzeyinde 8. hafta- da %9.7, 12. haftada ise %8.3 oranında anlamlı bir

düş me meydana gelmişt ir. Onikinci haftada görü len

artışın nedenini açıklamak mümkün ol amamı

ştır.

de la Sema ve ark (16) tarafından yapılan çal ışmada da fibrinojen düzeyinde, zaman iç inde, aza lmış değerde

bir artış olduğ u görülmüş ve bu artı

şa

bir açıklama getirileıneıni

şti

r. Çalı

şmamızda

12. haftanın sonunda bulu nan fibrinojen düzeyi tedaviden önceki düzeye göre hala an lamlı olarak düşük sey retın

ektedir.

Plazma tran

saminazl

arı ndaki ve CPK, GGT, LDH, üre, kreatinin ve açlık kan g likozundak i değişi mler

klinik olarak

anlamlı değildi.

Fenofibrat tedavisi

s

ıras ında görülebi lecek yan etki- ler hafif ve geçicidir (9) . Gastrointestina l rahats ızlık , ci lt dökün tüleri, baş ağrısı ve kas ağrısı

sı

k görülebi - len yan etkilerdir (25). SGOT, SGPT ve CPK düzey- lerinde görülebi lecek y ükselmeler tedavinin kes il- mesini gerektirecek oranda değildir (25). Yapıl

an

kli- nik çalışmalar, fenofibrat'ın uzun s üre li kullanımlar­

da bile, safra taş ı yapım

ına

nede n olmadığ ını göster-

ıniştir (25). Ça

lışmamızda

da gas trointestinal rahat-

sızlık,

kas ağrı

sı

ve cilt dökü ntüleri dış ında yan e tki- ye

rastlannıaınıştır.

Sonuçta, fen ofibrat'ın hipolipidemi k bir aja n olarak e tkin ve güvenilir olduğu kanı s ına varılmıştır. Özel- likle toplumumuzda yaygın olduğu bilinen hipertrig-

liserideıninin

tedavis inde e tkinliği daha yüksektir.

Yine toplumumu zda yaygın olan düşük HDL düze- yine de anlamlı olarak olum lu etki yapınası ilacın ek bir yararı olarak değerlendirilebilir. Fenofibrat, ba-

ğımsız

bir risk fa ktörü olara k kabul edilen fibrin oje n düzeyinin de düşmes ini sağ lamakta ve ya n etki pro- filinin uygunluğ u da kullan

ınıını

kol aylaştırmakta­

d

ır.

Gelecekte yapılacak çalışınal a r fenofibrat'ın kli- nik kullanımdak i yerini daha iyi anlaınanıızı

sağla­

yacaktır.

E. Acartiirk, H. Dörtlemez: Primer Hiperlipidemi/i Hastalarda

Fenofibrat'uı Etkinliğinin

ve

Giivenilirliğinin Değerlendirilmesi

Lipofen® SR

Çalışına

Grubu

(soyadı

alfabetik

sıralamasına

gö re)

Prof. Dr. Esmeray ACARTÜRK, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kardiyoloji ABD, Dr. Ferit AKGÜL, Çuku- rova Ünivers itesi Tıp Fakültes i, Kardiyol oji ABD, Doç.

Dr. Berkten BERKALP, Ankara Üniversitesi Tıp Fakülte- si, Kard iyoloji ABD, Prof. Dr. Jale CORDAN,

Uludağ

Üniversitesi

Tıp

Fakültesi, Kardiyoloji ABD, Prof. Dr.

Necnıi DEGER, Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kar- diyol oji ABD, Prof. Dr. Nergiz DOMANİÇ, İstanbul Üni- versitesi

Cerrahpaşa Tıp

Fakültesi, Kardiyoloji AB D, Prof.

Dr. Halis DÖRTLEMEZ, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kard iyoloji ABD, Prof. Dr. Övsev DÖRTLEMEZ. Gazi Üniversitesi

Tıp

Fakültesi, Kardiyoloji ABD, Prof. Dr. Çe- tin EROL, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kardiyoloji AB D, Dr. Birsen ERSEK ,

Siyaıni

Ersek GKDC Merkezi, Prof. D r. Sema GÜNERİ, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kardiyoloji ABD, Prof. Dr. Deni z GÜZELSOY, İ stanbul Üniversitesi, H aseki Kardiyoloji Enstitüsü, Prof.

Dr. Sezer KARCIER, İsta nbul Üniversitesi, Haseki Kardi- yoloji Enstitüsü, Prof. Dr. Ferhan ÖZMEN , Hacettepe Ünivers itesi Tıp Fakültesi, Kardiyoloji ABD, Prof. Dr.

Olcay SAGKAN, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakül- tesi, Kardiyoloji ABD, Doç. Dr. Yıldırını SEYİTHANOG­

LU, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kardiyoloj i ABD, Dr. Tezer ULUSOY,

Siyanıi

Ersek GKDC Merkezi

KAYNAKLAR

1. Scott MG:

Hypertriglyceridenıia,

atherogenic

dysıipi­

denıia,

and the

ıııetabolic

syndrome.

Anı

J Cardiol 1998;

8 1:18B-25B

2. W illiam PC:

Epidenıiology

of triglycerides: a view from

Fraıninghanı. Anı

J Cardiol 1992; 70: 3H - 9H 3. Austin MA, Hokanson JE, Edwards KL: Hypertrigl-

yceridenıia

as a cardiovascular risk factor. Am J Cardiol 1998; 81:7B- 12B

4. Gerd A, Helmuz S, Arnold VE:

Hypertrigliceridenıia

and elevated lipoprotein Lp(a) are risk

facıors

fo r

nıajor

coronary events in middle-aged men.

Anı

J Cardiol 1996;

77:

ı ı79-84

S. T he Framingham Study: Fibrinogen and risk of cardi-

ovasctılar

disease. JAMA 1987; 258: 1183-6

6. Onat A, Şurdum-A vcı G, Şenocak M, Örnek E, Gö- zü kara Y:

Plasnıa

lipids and the ir interrelationship in Tur- kish adults. J Epidemi

Coııınıun

H Ith 1992; 46: 47:-6 7.

Tokgözoğlu

L: T ürklerde ko lesterol ve trigliserid de-

ğerleri:

Türk

Erişkinlerinde

Kalp

Sağlığının

Dünü ve Bu- günü. TEKHARF Çalışmas ının Sağladığ ı Üç Boyutlu Ha- rita 1996; 45-59

8. Föger B, Drexel H, Hopferwieser T et al:

Fenofıbrate

improves

posıprandial

ch ylo micro n elearence in IIB

hyperıipoproteineıııia.

Clin lnvest 1994; 72: 294-30 1 9. Balfour JA, McTavisch D,

Heeı

RC: Fenofibrate: a

review of its

pharmacodynaınic

and

pharınacokinetic

pro- perties and therapeutic use in dyslipidemia. Drugs 1990;

40 (2): 260-90

10. Schneider A, Stange EF et al: Fenofibrate treat ment inhibits HMG CoA reductase activity in

nıononuclaer

cells from hyperlipoproteinemic patients. Atherosclerosis 1985;

56:257-62

11.

Kıoer

H U: Structure and

biochenıical

effects of feno-

fıbrate. Anı

J Med 1987;,83 (Supp l. 58): 3-8

12. Atkins J C,

Fauıds

D: Micronized

fenofibraıe.

A revi- ew o f its

pharnıacodynanıic properıies

and elinical effi- cacy in the

nıanagenıent

o f dysl ipidemia. Drugs 1997; 54 (4): 6 15-33

13. Caldwell J: The

biochenıical pharnıacology

of feno- fibrate. Cardiology

ı

989; 76 (Suppl.

ı):

33-44

14. Packard CJ: Overiew of fenofi brate. Eur Heart J 1998; 19 (Sup pl. A): 62-5

IS. Farnier M, Bonnefous F, Debbas N, Irvine A: Com- parative

effıcacy

and safety of micronized fenofibrate and simvaslatin in patients with

prinıary

type II a or II b hyper-

lipidenıia.

Arch T ntern Med 1994; 24:

44ı-9

16. de la Serna G, Cadarso C : Fenofibrate decreases plasma fibrinojen,

inıproves

lipid profile, and reduces uri-

cenıia.

Clinic

Pharnıa

Therap 1999; 66: 166-72

17. Leschke M, Höfken H: Effect of fenofibrate on fibri- nogen concentration and blood viscosity. Consequences for

nıyocardial nıicrocirculation

in coronary heart disease.

Deutsche Medizini sche Wochenscrift 1989;

ı ı4(24):

939- 44

18. Blane GF: Review of European elinical experience w ith fenofibrate. Cardiology

ı

989; 76(Supp l. 1 ): l- 13 19. Rober t HK: Review of the effects of fe nofibrate on li- popro teins, apoproteins, and bile saturation, US studies.

Cardiology 1 989; 76(Supp.

ı):

14-22.

20. Brown WV et al:

Effecıs

of fenofibrate o n plasma li- pids. Arteriosclerosis

ı

986; 6: 670-8

21. Mannien V, Hurtunen JK: Relation between baseli- ne lipid and lipoprotein values and the ineidence of coro- nary heart disease in the

Heısinki

Heart Study.

Anı

J Var- diol1989; 63( 16): 42H-7H

22. Schwartkopff W, Luley C et al: Zur wirksamkeit von normalem und

retardiertenı

Lipanthyl auf die tip ide des blutes bei

hyperlipoproteinanıic.

Therapiewoc he 1 983; 33:

2344-62

23. Scandinavia n Simvastatin Survival Group: Rando- mized trial of cholesterol towering in 4444 paticnts with coronary heart disease: The

Scaııdinavian

Simvaslatin Sur- vival Study. Lancet 1994; 344: 1383-9

24. MAAS lnvestigators:

Effecı

of

sinıvastalin

o n coro- nary

atheronıa:

The Multicenter Anti-Atheroma Study (MAAS). Lancet

ı

994; 344: 633-8

2S. Roberts WC : Safety of

feııofibrate-

US and worl wide

experience. Cardiology

ı

989; 76: 1 69-79