B i b l i o g r a f y a :
O r t a Ç a ğ d a n O s m a n l ı l a r ı n s o n u n a k a d a r T ütr k t a ş k ö p r ü l e r i
Yazan; Em. Gen. Cevdet Çulpan Gen. Fahri Belen, Gen. Cevdet Çul- pan,; Gen. Nazıni Çağan, bütün bu isimler son asır askerlik tarihimizin ve Türk ulu- sunun bu son yüzyılda yetiştirdiği büyük insanlardır.
Belen ve Çağan paşalar rahmete ka- tanımın. Değerli bir asker, şuurlu bir va- Gen. Cevdet Çulpan'ı 1939 danberi vuştular, Çulpan paşamıza Allah uzun ö- tansever, büyük bir araştırıcı ve kültür kontlarımızla yakından ilgili bir insandır.
Bu görüşlerimin en kesin belirtileri, ken- disinin 1952 de isteği ile vakitsiz olarak emekliye ayrıldığındanberi verdiği değer- li esterlerdir.
Emekli Tümgeneral Cevdet Çulpan'ın büyük bir emek sonucu, en az on sene- sini vererek, hazırladığı bu büyük eseri- ni Türk Tarih Kurumu uzun bir süre bek- lettikten sonra 1975 te lutfedio bastı. Ken- disinin daha önce yazılmış Selviler, Kur'an Rahleleri gibi başka eserleri de vardır.
250 sahifelik metinden hariç 359 re- sim çje ihtiva eden Köprüler eseri Türk'- ün UVgarlık dünyasına büvük bir arma- ğanı olan o orijinal mimarînin çok önem- li bir Malını, taş köprüleri işlemektedir, ve böylece modern beton ve demir köprüle- rin bu eski mimarî anıtları unutturmasını önlemeğe çalışmaktadır.
Wonuyu tâ Mezopotamya, Hint, Çin ve nihayet Roma uygarlıkları gibi antik bir perspektive oturtan yazar, Türk Köp- rülerine ve bilhassa taş köprülere deği- niyor. Bunların ana mimarîleri kadar kitâ- be köşkleri, kitabeleri, balkonları, oda- cıkları. kapıları ve korkulukları gibi tefer- ruat üstünde ayrı avrı duruyor. Hatta, kı- sa da olsa bazan mimarlarının hayat hikâ- yelerini de veriyor. Çok geniş bir bibli- yografyaya dayanan bu büyük eser Os- manlılar kadar Selçuklu hatta Artuk köp- rülerini de kronolojik bir sıra içinde ver- mektedir, böylece Uzak Doğu'dan tâ Adri- yatik kıyılarına kadar uzanan bir zincirin halkalarını ayrı ayrı işlemektedir.
Son zamanlarda bir tapu devri mua- melesi gibi kendi öz anıtlarımızın ihmali pahasına da olsa Anadolu'daki eski uygar- lık kalıntılarını, onarmağa çalışan Cumhu- riyet hükümetleri bunu bir turizm çalış- ması olarak kabul ediyorlarsa da, durum
bizler için hiç de öyle değildir.
Zira; meselâ 350 sene kaldığımız Balkanlarda bıraktığımız onbinden fazla anıtsal eserden oralardan ayrılmamızdan 50 - 60 sene sonra, bugün ancak bir kaç yüzü ayaktadır. Onun da pek çoğu bilhas- sa Yugoslavya'nın Saraybosna, Üsküp gi- bi, Türklerle meskûn bölgelerindedir. Ya- kın zamanlara kadar ilk Hıristiyanların antik çağın pagan uygarlıklarına lâyık gör- dükleri tahribi bu anıtsal Osmanlı eserle- rine uygulayan Balkanlıların aklı belki şimdi başlarına geldi, ve bunların turistik önemini anladılar. Lâkin artık okadar geç kil...
Bu görüşlerin ışığında Sayın Cevdet Çulpan'ın bu son eserinden öğreniyoruz ki, cedlerimiz Trakya'da ve Osmanlı Avru- pa'sında 22 tahta ve 172 taş köprü yap- mıştır. Bunların en mühim kısmı, daha doğrusu hemen hemen hepsi, şimdi Ar- navutluk, Bulgaristan, Yugoslavya ve Yu- nanistan gibi Balkan devletlerinde kalmış- tır.
Tarihin bir çağı imparatorluklar dev- ridir. Antik Roma'dan, üstündeki güneş ancak yüzyılımızda batan İngiliz İmpara- torluğuma kadar bu devrede pek çok im- paratorluklar gelip geçmiştir. Fakat, Os- manlı İmparatorluğu gibi ana vatanı kazı- yıp da çevreyi kalkındıran ve yabancılar hesabına ana unsuru ihmal eden bir tek imparatorluk daha yoktur.
İşte Taş köprüler eseri Türk'ün bu imparatorluk anlayışını, bu vergili ruhunu belirtmek bakımından gösterebileceğimiz binlerce örneğin bugün için sonuncusudur.
Bu nedenle Cevdet Çulpan Paşa'mızı ne kadar kutlasak azdır. Darısı gelecek eser- lerinin başına.
İçindekiler : I G e n e l B i l g i l e r
— Su engellerini aşmak için başvu- rulan çeşitli çareler
— En eski köprüler (Hitit, Asur, Grek, Rc-ma)
— Uzakdoğu ve Ortadoğu'da eski köprüler (Çin, Hindistan, İran, A- zerbaycan)
— Türk köprüleri
— Taş köprüler ve özellikleri
— Köprü kitabeleri, tarih köşkleri Balkonlar, odacıklar, korkuluklar
— Türk köprü mimarları
— İnşaatta «hayır işlemek» amacı ve sırat köprüsü deyimi
II
Köprüler hakkında açıklamalar:
I. En esKi taş köprülerden bazıları II. Artukoğulları devri taş köprüler III. Selçuklu devri taş köprüler IV. Osmanlı devri taş köprüler V. Yapılış tarihleri kesinlikle bilin-
miyenler, sonsöz III Ekler: Köprülerin yerleri ve ad EK I. Ortaçağdan Osmanlı dev EK i — A. ahşap ve önemli köprüleri
EK II. Evliya Çelebi Seyahatna de adı geçen köprüler
EK III. Roma ve doğu - Roma taş köprülerden anadolu ve Trakya ları saptanabilenler ve bunlarla ilgi naklar
EK IV. Köprülerin ve resimlerin sayıları yerleri, tarihleri, dizim.
Prof. Dr. Bedi N. Şehsuvaroğ C o u r s P r a t i q u e D e M e c a n i q u e d e S o I s
j. COSTET Ancien eleve de l'Ecole Polytechnique
G. SANGLERAT Professeur â l'Ecole centrale lyonnaise Z e m i n M e k a n i ğ i Cilt 1. Plastisite ve tasman 121 şekil — ciltli: 90,00 F.F Cilt 2. Sistem Hesapları Dunod 1975 — 16x25 - 368 sahi 196 şekil - ciltli: 140.00 F.F.
Her yapının stabilitesi, önceli zerine inşa edildiği zemin hakkında bir bilgiyi gerektirir. Bu sadece biîyi yapı ve baraj inşaatları,için değil norm yapılar için de lüzumludur.
İşte bunun içindir ki, zemin meka niği gittikçe daha da önem kazanırke konuya mühendis ve projecilerle birlikti jeologlar da girmektedirler, j. COSTET, v G. SANGLERAT tarafından yazılmış bu <
ser bu disiplinin prensiplerini aksetti mekte, zemin ile birlikte malzemeyi w kısaca konstrüksion tiplerini etüt etmeli tedir.
Kitap bir anlamda pratik bir kılavu olup, hesap tarzlarını, laboratuar dene melerini ve zemin üzerinde yapı tarzları Bir bahis de bilhassa zemin zorlan malarına ve perdelere ayrılmıştır.
Bu ikinci neşriyatlar, müellifler, he- sap alanındaki, «sınırlı elemanların» ge.
Üşmelerini kaydetmişler, zemin yapısı mekaniğin gerçek özellikleri ile birlikte!
genişletmişlerdir.
Bu pratik eserdeki esas bilgiler sa-
yesinde, temel kazaları, füzüli proje de-
ğişimlerinden kurtulmuş olunuyor.
D E K İ L E R zeminin fizik özellikleri zemin suyu tasman pratik hesabı plastisite ve kayma muka- Plastik denge istinat duvarları Palplanş perdeler Perdeler Sığ temeller
Derin temeller Şevler Zeminin tanınması
Bülend Yüngül
L E U V E N 0 2 O O O
üz d o k u m a a y g i l a r
Beikis ACAR Ak yayınları Türk Süsleme Sanatları
Serisi: 3.—
Fiyatı 100 TL.
K förk süsleme sanatları içinde el işi püğümlü halılardan başka kilimler ve di-
ğer dokuma yayğılarda önemli bir yer tular.
f ; Bilhassa Kilim ve cicimler orijinal, jdesenleri ve canlı renkleri ile başlı başı.
bir âlemdir.
» Sayın Beikis Acar kitabında bu tür
»dokumaları tanıtmakta, güzel örneklerile bunların dokunuş tekniğinden, yörelere ngöre özelliklerinden bilgi vermekte ve
renkli fotoğraflar eseri tamamlamakta- dır.
H İnsan emeği ve göz nuru ile dokunan haiıların gün geçdikçe pahalılaşması, bu- nafmukabil makine halılarının pazarlarda yaygın bir şekilde daha ucuz satılması kilim ve cicimlerin zamanla kaybolmaları kaygusunu doğurmaktadır.
I'; Kitabın sonunda Türk el sanatlarına ve Türk halı ve kilimlerine ait çıkmış 56
fJkadar yabancı ve yerli eserlerin listesini
İçermektedir.
^|gösteriyor.
LKitapta kilim ve yayğıların dokuma illerini mimar Erol Akpolat çizmiş- örneklere ait renkli fotoğraflar M.
(oğlu. Aldo Hircsh, R. Arndt, S. Güner
»car, W.B. Denny'e aittir. Kitabın ön.
May H. Beattie tarafından yazılmış.
Kitap Akbank'ın bir kültür hizmeti o- IKâk basılmıştır. Tavsiye ederiz. *
L O U V A İ N 2000 H a b i t e r
Revue trimestrielle Ğdittee par l'institut national du logement . No. 62/63 - 1974
Belçika hükümeti millî mesken ens- titüsünün her üç ayda bir yayınlamakta olduğu- -derginin- 1974. yıl 62/63 sayıları, Beİçikanın - tarihî ve kültürel merkezlerin- den 'biri olan (Leııven — Louvain) şeh- rine tahsis edilmiştir. Louvain'in merkezi çevresile birlikte kültür, tarih, ekonomi ve idâri açısından bu kentin 2000 yılında .ulaşacağı. Ortam incelenmiş (Louvain) in gerek Belçika içindeki gerekse Avrupa topluluğu içindeki durumu İncelenmiştir. • Kitap Louvain'i her yönü ile yansıtan, gü- zel fotoğraflar, istatistikler gerekli harita- lar (ATLAS) ile okuyucu'ya mükemmel bir şekilde-sunulmuştur.
2000 yılında LOUVAİN kenti ile yöresi (H. Van der HAEGEN)
(A r a ş t ı r m a) -JLOUVAİN ortaçağda kurulmuş ve ge- lişmiştir. Ortaçağ kent fonksiyonları bu- günkü kent merkezinin yerleşme neden- lerini aksettirir. Gerek bu. föhksiyonlar, gerekse -18: asırda kentin ticaret ve sana- yii alanlarda güçlülüğü, üniversite şehri oluşu bugün tarihî anıtlarla donatılmış olmasının ana nedenidir. Bu tarihî eser- lerin süratle bakıma alınması şarttır.
Gerek meslekler (iş) bakımından ge- rekse konut yerleşmesi bakımından Lou- vain, Belçika'daki en faal bölgeler arasın- da baş roldedir. Kente memleketin her köşesinden kolayca ulaşılabilir. Bundan başka üniversitenin ve yan tesislerinin burada kuruluşu takriben 50000 kişi çalış- tıran bir kaç büyük sanayii firması ile
fabrikanın burada oluşu Louvain'in dina- mik gelişmesini sağlayan faktörlerdir.
Ülkenin başkenti Brüksel'in çok yakın o- luşu da Louvain'in ekonomik gelişmesine büyük bir katkı unsurudur. Üniversite şehri olmakla Louvain millî ve milletler- arası önemli görevlerle yükümlüdür.
Louvain'in nüfusu yakın varoşları ile birlikte 130.000 civarındadır. Belediye hu- dutları içinde 100.000 kişi yaşar, bunlar- dan 30.000 kişi Üniversite öğrencileridir.
Böylelikle nüfus açısından da «Louvain»
Beİçikanın büyük kentleri arasında yer a- hr.
Bulunduğu yörede yakın çevresile 180.000 kişinin direkt yaşantısını etkisi altında bulunduran kent, çok iyi ekipma- na ve alt yapıya sahip olduğu gibi yarım milyon kişilik bir bölgenin insanlarına ve hatta ülkenin kuzey kesiminin önemli bir parçasına dahi en nitelikli yardımları sağlayabilecek durumdadır.
Kent hızlı nüfus artışı sonucu biti- şik nizam inşaat devrini çoktan aşmış du- rumdadır. Louvain'in kentsel çevresinde 125000 kişi yaşamaktadır. Engebeli bir a- raziye sahiptir, ortasından Dicle nehri ge- çer ve üç ayrı bölgenin ortalama yerinde bulunur, örneğin «Brabant» platosu (yük- sek düzlük). «Hageland» etekleri ve «Flan- dre» yöresinin düzlük vadisi.
Nüfus Louvain kentinde ve civarında- ki birkaç belediyede toplanmıştır. Tabiî nüfus artışı yüksektir. Ancak tarımsal a- landan (pancar üreticileri) Brüksel'e göç edenleri ve bölgenin daimi göç hareketle- ri buranın nüfus artışını sınırlamaktadır.
Çalışan kişilerin % 65 üçüncü sek- tör kolunda yani servisler sektöründe görev görürler ve durumu gittikçe geliş- mektedir. (1931 yılına göre % 31 artış).
ikinci sektör az düşüş göstermiştir.
(% 32) buna rağmen büyük sınaî örgüt- ler gayet dinamik haldedirler ve bunlar ülke çapında hatta dünya çapında tesisler durumundadırlar.
Coğrafik yönden çok elverişli park alanlarına sahip Louvain ilerisi için bü- yük ümitler vaad eder. Louvain'de yeni, işyerlerin yüksek kaliteli material'den ol- ması nedenile kent dışındaki «suburba- in» yerleşmelere doğru kaymaların, baş- ka merkezlere nazaran daha fazladır.
Bu suburbanisation «şehirleşmenin kent dışına tasması burada bilhassa
«Heverleebs», Meerdaalvvoud, yamaçlar semplerinde Louvain'in kuzey — batı ve kuzey — doğu yönlerinde oluşmuştur.
Kentleşmenin iç taraflarında, konut
—iş, konut— okul ve ticaret — ile 3. sek-
tör arasında günlük ilişkiler dolayısile sık
sık mekân değiştirmelere kanık olunmuş-
tur. Buna benzer her günkü yoğun gidiş
gelişler konut toplulukları ile okulların
ve işyerlerinin daha uygun şekilde yer- leşmiş olmalarını gerektiriyor.
Kentsel yörenin merkezi sosyal sınıf- ların tam karışmış olduğu bölümdür. Top- lumun en dinamik unsurları kentsel yöre- de bulunur. Bundan böyle ticarethaneler ve 3. sektöre ait iş yerleri ile Üniversite, . klinikler ve nihayet büyük şahsî firmalar gibi. Hep kentsel yörenin merkezî kesim- lerdedir ve burada iş trafiği çok hararet- lidir. Dolayısile motorlü araçların trafiği de Louvain'de önemli sorun haline gelmiş- tir. Mevcut yol şebekesi şehir içinde ve dışında (uluslararası) yetersizdir. Tarihî kentlerde zorluk gösteren trafik burada daha sıkışıkdır. Zira burada tam bir ring (çevreyolu) yoktur, buna karşılık trafiği yoğunlaştıran faktörler çokluktadır. Üni- versite ve öğretmenler, orta tedrisat çok kalabalıktır. Ayrıca malî ve sınaî yüksek örgütler gibi sürekli hareket yaratan müesseseler.
Kentin içinde yukarıda sayılanlarla birlikte ticaret ve servisler sektörü faali- yetler birbirine eklenince ve rekabet ha- line gelince ticarî alanlar kentin içinde büyüme eğilimine giriyor.
Louvain'in ticaret faaliyetleri iş yer- lerinin dağınık olmaları nedenile (kent - içi ve kent - dışı) işbirliği azdır denebi-
Esasen ticarî faaliyetlerle 3. sektör faaliyetler sık sık yer değiştirdikleri ci- lıetile burada çok dinamik (hareketli) bir iş yaşantısı olduğunun delilidir, denebilir.
Her hafta kurulan pazar çevre köy- lerle merkezin sosyal kaynaşmasını sağ- ladığı gibi ticaret ilişkileri de sıklaştırır.
Üniversitenin rolü çok büyüktür bu kentte. Louvain yaşantısının temeli Üni- versitedir ve kent kalkınma hamlelerini hep bu Üniversitenin verdiği ilhamla yapar. Başka yerde görülmeyen ender türde durumdur.
•Kent yaşantısı Üniversite ve talebe yaşantısı ile âdeta iç içedir. Üniversite ve kent birbirlerine o derece «integrâ» edil- mişlerdir ki bir yıl içinde değişik iki ya- şantı sürecinin ayrılıklarını gözle görebi- lirsiniz. öğrenciler öğrenim esnasında ve talebeler var iken ve Üniversite tatili za- manında öğrenciler kentte olmadıkları
Bir yıl esnasında kentte 30 000 iş gü- cü — 30 000 talebe ve 30 000 hasta a- kademik kliniklerdedir.
Bu rakam benzeyişi tipiktir ve sırf kent içine ait rakamlardır. Kentin tarih- sel geçmişi ile bağlantılı olan bu rakam- lar «sosyal» ve «fonksiyonel» bünyenin tabanını teşkil ederler, zira burada kent-
sel merkez dış yakın çevrenin aksine iş veren firmaların yarısını ve iş gücünün dörtte birini ve kent hudutları içinde top-
lanmıştır. Yakın dış çevrede ise daha zi- yade konut sempleri vardır, (başka kent- lere nazaran değişik durum).
Louvain de oturanlar zaman geçtikçe banliyölere ve daha uzaklara göç ederek kenti tedricen boşaltmaktadırlar. Esasen yaşlı ailelerden ibaret Louvain nüfusunda tek kişilik aile bile vardır. Dolayısile çokluk adedi azdır. Konut tipleri çoğun- lukla 4/5 oranında 2 ve 3 katlıdır. Her katta bir aile bulunur, bazen de pansiyon usulü öğrenciler bu ailelerin yanındadır- lar.
Millî «fonksiyonlarla», bu fonksiyon- ları aşan iş kolları arasındaki çelişme durumu — Lokal (mahallî) kişileri ilgi- lendiren işlerle çevre dış tesirlerle görü- len işler arasındaki diğer çelişki kent bünyesinde âcil ve esaslı ayarlama yapıl- masını gerektiriyor. Bu ayarlama sırasın- da kente oturanların çevre düzeni başlı- ca ele alınması gereken konudur.
Bu işe Louvain'de kolayca yapılabilir, çünkü burada kent normal ve beşer ölçü- leri içinde kalabilmiştir. Ve oldukça bol yeşil alanlara sahiptir.
Ertuğrul Menteşe
" i y i
arlık haberler 26 Şubat 1976 Sayısından Birleşik Arap Emirlikleri Kent Plan- nası Örgütünün, uluslararası düzeyde
yarışmaya çıkardığı, Abu Dabi Konferal Kenti proje yarışması sonuçlandı. ÇeJ li ülkelerden 48 projenin yer aldığı yaıi|
mada, Türkiye'den SADA mühendlj firması ile ilişkili olarak yarışmaya k lan M. Doruk Pamir ve Ercüment GümU grubu, ilk 4 projenin arasında yer a 3 büyük ödül ve 10 mansiyonun t ması öngörülen yarışmada, birinci i verilmedi. 2 ikincilik ve 2 üçüncülük la şöyle dağıtıldı:
2. ÖDÜL Henry Colboc/Fransa 2. ÖDÜL
Kisho Kurokavva/Japonya 3. ÖDÜL:
M. Doruk Pamir Ercüment Gümrük/Türkiye 3. ÖDÜL:
Weigtman-Bullen/İngiltere Mansiyonları kazanan gruplar ve ülkeleri
— Kazuyuki Matsushita Jun Nine Hiroyuki İvvasaki
Mamoru Kavvaguchi Koji Suzuki Yoshihiro Hatsukavva Mari Hishhikura/Japonya
— Alexandros Tombazis ve arkadaşları/Yunanistan
— C. Emery P. Hayot J. H. Baudon/Belçika
— C.F. Murphy ve ortakları/ABD
— Architects Design Group International, ve Huygens - Tappe firmaları, Visvaldis Paukulis/ABD
— Robert Lechauguette, Hany Adly Moh'd Yusuf Vehbi Themis Constantinidis/Fransa
;
