Mamullerinin insan Viicudu Diizenlemedeki

Mamullerinin insan Viicudu Diizenlemedeki

Necdet SEVENTEK~N Yrd. DOC. Dr.

E.

0.

Miih. Fak Tekstfl M i ~ h . B6l.-iZMiR fnsan viicudu, yapllan her faaliyet strastnda 1st iiretmekte olup normal gartlarda viicudun i~ bolge- lerindeki slcakltk sabittir (37 C . Yapllan faali- yetlere ve dl$ hava gartlanna gore stcakltgln sabit knlmastnda tekstil mamullerinin rolii biiyiiktiir.

Tekstil mamullerinin, viicudun astrr faaliyeti srrasmda ve stcak havalarda vilcutta fazla mnln d~garr attlrnas~nl kolaylagt~r~cr, aynt gekilde soguk havalarda vilcut lslstntn diigmesini onleyici etki gostermesi istenmektedir.

,

THE ROLE OF TEXTILE PRODUCTS IN THE ARRANGEMENT OF THE HUMAN BODY'S FEVER

Human body produces heat in every motion and in the normal conditions the heat in the inner parts of the body is constant (37 'C). According to the kind of the motion and outer atmospheric conditions, the role of the textile products in keeping the heat at a constant is great.

The textile products, should make, the releasing of excess heat which is formed during the extreme activities of the body or in hot weather, easier. In the same way, it should prevent the decreasing of the body fever in the cold weather.

1. Grn$

fnsan tiim faaliyetleri s ~ r a s ~ n d a , metabolizma sonucu vucudunda surekli ISI uretmcktedir. Bu ISI

iiretimi vucudun dinlenmesi veya uyku s~rasmda ge- reksinme duydugu m miktan ile vucudun qahghnl- mas1 s ~ r a s ~ n d a gereksinme duydugu ^ISI miktarmdan olugmaktad~r.

fnsan organizmas~ mya karg~ degigik durum- larda farkl~ tepkiler gostermekte olup homeoterm

y a p ~ d a d ~ r . Viicudun iq bolgelerinde s ~ c a k l ~ k sabittir (37 T). Bu sabit slcakllk degigtigi takdirde hucrcler yagamsal fonksiyonlarm kaybetmektedirler. Esa- smda fizyolojik ve biyokimyasal yagam fonksiyon- Ian, ^ISI degigmelerine kary qok hassas olan bir seri karmayk reaksiyonlardan olugmaktad~r. Viicudun iq bolgelerindeki sabit s~cakhgtn degigmesine yo1 aqa- cak herhangi bir olay qok ciddi ve agtr tehlikeler yaratabilmektedir.

fq yap~daki bu sabit s~cakllk, organizman~n iirettigi 1st ile d q ortamdaki degigken is1 dereceleri aras~nda cok hassas bir denge ile kontrol edilmekte- dir.

Metabolizma sonucu olugan lslnln bir k ~ s m ~ yagam (M), bir k~srm ise dinamik, mekanik veya sta- tik qal~gma (W) s~rasmda tuketilmektedir. Hatta vucudun iirettigi enerjinin 4/5'i mekanik qahgma s~rasmda ISI ene jisine donugmektedir.

Viicudun ^ISI dengesi ~egitli faktorlere ba- g ~ r n l ~ d ~ r .

-

ijretilen l s ~ n ~ n (H) yaklag~k % 10'11 nefes ahp vcrme stras~nda d ~ g a r ~ at~lmaktadrr (H ).,,

- Vucutta olugan lsmm buytik k ~ s m ~ (yaklag~k % 90) ciltten (den) giysiden geqerek d ~ g a n at~lmakta- d ~ r . Yani cilt, insan~n ^ISI diizenlenmesinde en onemli o r g a n ~ d ~ r . I s ~ n t n cilt yoluyla d l g a r ~ verilmesi konduksiyon, konveksiyon ve radyasyon yoluyla ol- maktad~r. Bu 1st akq.1 cilt s ~ c a k l ~ g ~ ve qevre s ~ c a k l ~ g ~ n a bagtml~ olup, aradaki fark ne kadar buyiik olursa ¹⁵¹ a h g ~ (He) o kadar fazla olur.

Is1 sky, insan~n urettigi ISI miktann~ agarsa ( H e > H) cilt damarlar~mn buziilmesi ile cilt tabakalanndaki kan d o l a g ~ m ~ duger ve sonuqta cilt s ~ c a k l l g ~ m n dugmesi ile is1 a k ~ g m n azalmasl saglan~r. Ancak viicuda ozgii bu ayar mekanizmasl qok fazla etkili degildir. igte burada giysiler, ISI

izolasyonu saglamak suretiyle ^ISI a k ~ g ~ n ~ a z a l t ~ c ~ yonde etki gosterirler. Bu s ~ r a d a giysinin saglad@

ISI izolasyonu o anda hukum suren iklim gartlanna, giysiyi giyenin faaliyetine ba@ml~d~r. Eger giysinin 1s1 izolasyonu dugiik ise, ^ISI a k q fazla olacagtndan vucudun ^ISI iqerigi (S) dugmeye baghyacagtndan in- san ugiimeye baglar. Bu durum derece derece soguma- ya ve agm hallerde ise donmaya neden olabilir.

Is1 a h g ~ , insanm urettigi ISI miktanndan az ise

(He<

H) vucutta bir ¹⁵¹ birikmesi olugmaktad~r. BU durum da cilt d a m a r l a r ~ n ~ n geniglemesi ile cilt s ~ c a k l ~ g ~ ve dolaywyla ^ISI ak1~1 a r t t d l r . Aynl anda ciltteki ter bezlerinden d~ganya ter verilmesi baglar. Bu suretle cilt yuzeyinde buharlagan ter, soguma etkisi yaparak agm miktardaki l s m n d ~ g a r ~ y a a t ~ l m a s ~ n ~ saglamaktad~r. Terlemek sure- tiyle elde cdilmek istenen sogutma etkisi icin gart, dqanya verilen terin gerqekte buharla~abilmesi ve ciltten s~zarak agag~ya akmamas~d~r.

TEKSTIL VE MAKINA YIL: 2 SAM: 11 EKlM 1988

Terin buharlagmas~ ~evredeld havanln rutube- ve agm bir ISI yiilclenmesi olugur. Bu durum kigide Re ve rutubetin d ~ g a r ~ taglnma kabiliyetine yani qe~itli rahatstzl~klara neden olur. Agm hallerde ise 0-Y silerin rutubeti geqirme direncine ba@mlld~r. dolag~m felcine neden olur.

Giysinin rutubet taglma ozelligi cok duguk ise veya insan viicudundaki lsmn diizenlenmesi, kiginin giysinin rutubet gqirme direnci yuksek ise terin bu- "lg Yapma KapasitesiVne etki yapmaktadtr. Bu harlagmasl Bnlendiginden viicudun ^ISI iqerigi artar durum Sekil l'de gosterilmigtir.

Giysiler yoluyla Rutebet yoluyla Is1 uretimi Nefesle verilen ^ISI ciltten ^ISI a k q ~ degigmesi

Hres

+ +

^A5

P\ ^{- -}

^{At (W)}

Ternel byapma ~. . I s akw Buharlasma

eylemler eylerni IS akq;

"

- ^--

Bedensel zorlama cevre ve cilt cevrenin nemi

Is~sma b a g ~ m l ~ Cildin nem ver.

degill

Giysilerin

1

Giysilerin nem

1 s izolasyonu taglma yetene.

kil 1: Insanln Ig Yapma Kapasitesi

Tablo-l de ise d q s~cakh@n 25°C oldu& normal g i y i d i bir kiginin fiziksel aktivitesine b a g ~ m l ~ olarak r s ~ durumlan goriilmektedir.

Derinin d ~ g Giysiler gozeneklerinden yoluyla

Kcal/m2/h Metabolizma Nefes yoluyla su buharlagmas~ ciltten Ter ile sonucuolqan d q a n a t ~ l a n sonucuoluw I S I 1s1

I S I ISI ISI a k w a k w a k w

Uyku halinde 44 4 6

fq s~cakllk: 36 T Deri s ~ c a k l ~ h : 32: 'C Ayakta

fq s~cakhk: 36,5 T 57 4 6

Deri s~cakh@: 32,5 % 5 km/saat hula viirurken Deri srcakl~g~: 33,5 C 12 krn/saat h~zla kosarken

fq stcaklk 39 'C 349 6 8 87 248

Deri s~cakl~gt: 345 %

T E K m L VE MAKINA YIL: 2 SAM: 11 EKIM 1988 247

2-

IC

GiYsiLmm

m x i s i

Giysilerin en onemli rolii, degigken hava

~ r t l a n n a kargr viicudun adaptasyonunu ve bedensel hareketler s ~ r a s ~ n d a d e n s ~ c a k l ~ g ~ n r n optimal srnrrlar icersinde kalmasmm saglamakhr. Bu nedenle ic giysilerden, ~ o k ince olrnalanna ragmen, viicutta bir ^ISI izolasyon etkisi gostermesi istenir.

Giysilerde yiiksek bir rsr izolasyonunun saglanmas~ i ~ n , kumaglann oldukca kalm a&r ve hergeyden once yiinden yaprlmrg olmas~, buna k a r g ~ l ~ k sentetik liflerden yapilan kumaglann ise daha az s ~ c a k tutaca& g8rugu a r t ~ k do@ kabul edilmemektedir. Isr izolasyonunun % 20 oranrnda liflere, % 50 oran~nda kumag (veya orgii) dokusu arasmda hapsedilmig havaya ve % 30 oran~nda da kumaga tutunmug havaya ba&mlr oldugu saptanmlg- t ~ r . Buradan da goriildiigii gibi etkili isr izolasyonu- nun % 80'ni giysi iqersinde ve yiizeyinde tutunmu2 hava (mikroklima) tabakas~ ile saglanmaktad~r.

Bir ic giyim eyyasmln gematik goruniigu Sekil- 2'de gosterilmigtir.

Yogunlugu zayf bdlge Yobnluh kuwetli bake Sekil,2:Cilt fle iq giysilerin btrbirine @re moddzyonu

Sekilden de goriildiigti gibi, bir tekstil mamulii kural olarak ^% 80 oramnda hava gozeneklerinden ve

% 20 kadar da liflerden ibarettir. Buna gore bir kumagtn ISI izolasyonuna etkisi, lifin kimyasal yaprslna yani dogal veya sentetik lif olup olmamasrna ba&ml~ olmaylp sadece kumagm doku veya or@ yaplslna ba&mhd~r. Yiizeyi duzgiin ve elyaf p a y yiiksek olan ince, s ~ k dokunmug yaprlar daha az ISI izolasyonu gdsterirlerken &el iplik veya dokuma ve orgii tiiN gosteren qok hava tutabilen hacimli ve puruzlii yiizey yaprlar daha yiiksek ISI

izolasyonu g6stermektedirler. Diger taraftan bir kumag~n iyi rsr izolasyonu gosterebilmesi iqin, gozeneklerde hapsedilmig havanm orada saglam olarak tutunmasl gerekmektedir.

giysilerin gorevi deri etrafrn~ saran hava tabakas~nrn k a l ~ n l ~ & n ~ arttwarak deri sicakhg~n~n 33

T

civannda tutulmas~nr saglamakhr. Eger deri srcakh& yiikselirse buna bag~mh olarak viicudun ter salg~lamas~ da arhnaktad~r.

Normal s ~ c a k l ~ k ve nem ortammda kigi ayakta veya normal tempolu yiiriiyiig s~rasrnda ter miktan 125 gr/m2/saat ile s ~ n ~ r l ~ d ~ r . Vucut tarafmdan salg~lanan ter miktarrn~n buyuk bir k ~ s m ~ deri yuzeyinde veya iq giysiler ile temas noktalannda buharlagmaktad~r. Lifin icermig oldugu su buhar miktar~ hassas bir gekilde artarken, ic giysinin lif yaplsl su buhannm serbestqe gecmesini saglayacak gekilde olmas~ gerekmektedir. Ancak cok yuksek aktivite srrasrnda, ter iiretimi onemli olqiide yukselebilir (400 gr/m2/saat). Bu durumda agln ter, iq giysideki havanm serbestce geqmesini saglayan or@ dokusundaki gozenekleri hkayabilir. Boylece vucut havas~z kalrr. Esas~nda ter giysinin ic yaplsm- dan ve yiizeylerinden devamh buharlagmaktadrr.

Ancak salg~lanan ter h~zr, buharlagma hmndan fazla oldugundan ic giysi ~slanarak doygunluga erigir ve deri bir film tabakas~ ve ter damlalanyla kaplanr. Islanmq olan kumag bogluklar~nrn buyiik k ~ s m ter ile trkanm~g oldugundan deriden terin bu- harlagmas~ zorlagmaktad~r.

Islannug olan kumagm bogluklan iletken hava yerine su ile dolmug oldugundan, viicuttan d ~ g a r ~ y a

ISI k a y b ~ daha fazla olmaktad~r. Ayrrca ~slanan iq giysi viicuda daha cok yaprg~&ndan hareket kabi- liyetini azaltmaktad~r.

Islanan kumagm kummas~ icin, kumag yiizeyin- den ve bogluklardan su buhar~nrn (terin buhar- lagmas1 gerekmektedir. Bunun icin gerekli olan I S I ~ I

viicuttan alacaklanndan vucudun iigiimesine neden olurlar.

Buna gore ic giysilerde aran~lan ozellikler gu gekilde olmahdrr.

-

1~ giysilerin ISI izolasyon etkileri, yap~lan aktiviteye ve cevre s~cakl~jSlna gore deri s~caklrg~- nln adaptasyonuna uygun olmahd~r.

-

Kalmlr&na gore ISI izolasyonu yuksek olma- I l d ~ r .

-

Kapilar a k q h m n m ve buharlagma hmnm yuksek olmas~nr saglamahd~r.

-

Ortalama su tutma kapasitesi iyi olmahdn.

- fc

giysilerin ytizey yaprlartn~n deriye dokunrna srras~nda s~cak hissi vermesi, island~jSlnda ise soguk hissi vermemesi istenir.

3. SPOR G l Y S k E R h h '

EIXfSi

Is1 izolasyonu ile ilgili bircok husus iq giysilerde oldugu gibi spor giysilerinde de gqerlidir.

Yiizeyi diizgiin, ince ve srk dokunrnug kumaglar diiguk

ISI izolasyonu gosterdiklerinden srcak iklim

248 . TEKSTIL VE MAKINA YIL: 2 SAX: ¹¹ EKtM 1988

eri iqin hacimli ve puruzlu yiizey gosteren ilar yiiksek ISI izolasyonu gosterdilderinden lag bolgeleri icin spor elbisesi olarak tavsiye edilebilir.

Ancak kayak ve bisiklet sporu y a p ~ l r k e n kuvvetli d ~ g hava hareketleri nedeniyle, bu drg hava kumagm gozeneklerine girerek bunlarm ISI

izolasyon etkisini azaltmaktad~r. Bu nedenle bu tip

spar

giysilerinde kumag~n dl$ yiizeyi hava geqirmez hale getirilerek gozeneklere h a v a n ~ n girmesi

~ ~ l e n m e l i d i r . Ancak bu dummda ortaya bir celigki qlkmaktadrr. Tekstil malzemesinin iyi bir ISI

izolasyonu gosterebilmesi icin bir yandan hacimli ve gizenekli bir yaprya sahip olmas~ istenirken diger yandan d ~ g havan~n girigini onleyebilmek icin s ~ k ~ ve kapall bir yaplya sahip o l m a s ~ istenmektedir.

Spor giysilerinde bu celigkiyi ortadan kald~rabil- mek idn, spor giysileri qok tabaka11 ve bircok kom- ponentten (bilegenden) olugan bir yaplya sahip ol- malrd~rlar (Sogan kabugu tabakalan gibi). Amaca gore bu komponentler ayrr ayn c ~ k a r ~ l ~ p takdmak suretiyle degigen giyim durumlanna da uyum sagla- yacak hale getirilebilirler.

Spor giysilerinde yap~lan spora gore iyi bir 1st izolasyonu saglan~rken, fizyolojik balamdan da giy- sinin mtubeti (teri) ggirme dummuda ayarlanabil- melidir. Bu nedenle teri, ciltten alabilmek ve cildi kum tutabilmek idn, kullanrlan liflerin yiiksek mtu- bet alma ozelligine sahip olmas~ istenir. Yiin ve pa- muk gibi dogal lifler, viskon gibi rejenere lifler ve ozel sentetik liflerden Diinova (Bayer) lifleri rutubet alma yetenegi yiiksek liflerdir.

Diger taraftan cilt tarafmdan verilen mtubeti cilde yakm bolgede tuhnayp onu cevreye tayyabil- mek icin kullamlan liflerin mtubet a h a yeteneginin az fakat rutubet tayyabilme yeteneginin yiiksek ol- mas1 istenir. Polyester, poliamid, poliakrilnitril ve polipropilen bu tip sentetik liflerdir.

Is1 izolasyonunda oldugu gibi bir kumag~n mtubet gecirme ozelligi sadece lifin cinsine ba&ml~

olmayp iplik cinsi (diizgun iplik, filament iplik), kalmhk, dokuma ve Brgii tiirii ile terbiye iglemlerine de b a @ m l ~ d ~ r .

Spor giysilerinde uygun lif kanymlan veya iki kath kumag konst~ksiyonlannm kullan~lmas~ ha- linde her lifin karakteristik avantajlann~ birlegti- rebilmek miimkiindiir.

Diger taraftan uygulanan terbiye iglemleri,

<ogunlukla bir lifin karakteristik ozelligini biiyiik olqude degigtirir. Ornegin yun veya pamuga uygulanan su itici apreler bu liflerin mtubet alma ozelliklerini azaltmaktad~r.

Spor giysileri vucuda dar bir gekilde oturmug olmarnahd~r. Giysi dar gekilde dikilmis ise iyi bir

TCKmL VE MAKlNA YIL: 2 S A n : 11 EKlM 1988

ISI izolasyonu gostermez. Ciinkii bu tip giysilerde ^ISI izolasyonunu saglayan mikroklimadaki hava tabakalar~ yoktur. A y n ~ gekilde mikroklimada konveksiyon ve havaland~rma da engellenmektedir.

Hareketli hava, duran hava tabakalarrna nazaran daha az bir ISI izolasyonu ve daha iyi bir rutubet tagrma ozelligi gosterir.

Konveksiyon, viicut hareketleri sonucu, mikro- klimada olugan hava hareketleridir. Havalan- dmna ise mikroklima ve cevre arasmda giysinin a q k yerleri (kol a&zlan, paqa uclan, yakalar v.s.) a r a c ~ l ~ g t ile gerceklegen hava hareketleridir. Bu hava ahgverigi viicut hareketlerinin neden oldugu bir pompa etkisi ile gerqeklegir. Bu gekilde mtubet tapnmasl artarken, viicudun isr iiretimi de dengele- nir. Ancak spor giysisi dar tutulmug ise konveksiyon ve havaland~rma gercekle$meyeceginden, giysiyi giyen kigi cok cabuk hog olmayan ^ISI ve mtubet biri- kimine neden olur.

lyi bir spor giysisinin sadece iyi bir termofizyo- lojik ozellik gostermesi yeterli olmay~p aynl zaman- da iyi giyim ozellikleri de gb;stermelidir. Bu nedenle cilde yakm olan tekstil tabakalannrn yuzey yaprsr oldukca onemlidir. Diiz yiizeyli tekstil mamulleri cilt ustiinde buyiik bir temas yiizeyine sahip iken, dqanya ince lif uclann~n qkh& piiriizlu yuzeylerin temas viizevleri cok kiicuktiir. Bu dumm Sekil-3'de gematik olarak &steril&tir.

Kapilar Mesafe

Temas Aid@

Ter Filmi Cilt

Sekil 3:Tekitil yizeylerinin CIlt fle Ternas,

Diiz yuzeyli tekstil mamulleri terle nemlenmig veya terle d a k hale gelmig cilde yap~gmaktad~r- lar. Buna karg~hk lif uclan vas~tas~yla bir tampon a r a l ~ g ~ olugturan piiriizlu yiizeyli tekstil mamulle- rinde ter filmi olugmadrg~ndan yapqma gercekleg- mez. Aynca bu tampon arah&nda konveksiyon ve havaland~rma olaylar~ da gerceklegmektedir. Bu gekilde fazla lsrnm ve rutubetin taglnmasl saglan- maktadrr. Bu tampon aral~& dogal lifler kullanarak saglanabilecegi gibi sentetik liflerin tekshire edil- mesi veya sonsuz elyaf (filament) yerine kesikli el- yaf kullanarak uygun dokuma ve orgii tiirleriyle ger~eklegtirilebilir. b n e g i n havlu kumaglarda il- mikler cilde dogru olacak gekilde giyilmeli, moda nedeniyle cogunlukla y a p ~ l d ~ & gibi drganya dogru gelecek wkilde giyilmemelidir.

249

4. SONUC

h s a n viicudunun s~cakll@ sabit olup bu ncakh-

@n d q etkilerden komnabilmesi icin tekstil mamul- lerinden faydalanllmaktad~r. Tekstil mamullerinin iyi bir ¹⁵¹ izolasyonu gostermesi yanmda, viicutta olugan terin dlganya aktanlmasm saglamas1 ve kullan~m slraslnda viicudu rahatwz ehnemesi iste- nir. Bu ozellikleri saglayabilmesi icin gerek ic giy- silerin ve gerekse spor giysilerinin uygun lif veya lif kanglmlanndan veya qok kath tabakalar halinde, uygun dokuma ve orgii konstruksiyonlarlnda

yapllmas~, kullanlm ~artlanna uygun gekilde dikil.

mesi gerekmektedir.

KAYNAKCA

- GRAUPNERW., '"Kleidung beim Spor aus der Sicht van Reinigung

und Pflege", Artzliche Kosmetologie 13.1.1983- 78-84.

- MENAULTJ., "Fonction du sousv5ternent:

'Indushie Textile, No: 1131, Mars 1983, 251-252.

- UMBACH K.H., '"Kleidung und Sport aus der Sicht der Hautphysiologic und Textilicn", Artzliche Kosmetologie, 13.1.1983.69-i7

250 TEKSTlL VE MAKlNA YIL: 2 SAM: 11 EKlM 1988

ara

Kimya

^Y. Miih.

Ege. fin. Miih. Fak. Mmya Bl. fZM&

Mesut

Ynvi~ijL

^{-~ - -}

Dw. Dr.

Ege.

On.

~ i i h . ~ a k ~ t m y ~ 1 .

i m i R

Siimer PJXER

Dw. Dr.

Ege. on. Miih. Fak Mmya Bl. iZMiR Bu aragtrrmada dallanmr~ hidrokarbon zinciri yapr- srna sahip olefinlerin sulfolanmasr ile elde edilen yiizy aktif maddenin rslatma tizellikleri tayin edil- mi? ue non-iyoniklerle kargtlagtrrrlabilecek diizyde performans gosterdigi saptanmrghr.

PERFORMANCE OF OLEFIN SULPHONATES AS TEXTILE WETTING AGENTS

In Wetting porformance of internal olefin sulphonates is determined in this inuesfigation. It was found to be comparable to the porformance of non-ionic surface ac- tiue substances known as fast wetting agents.

1. GiRQ

Yiizey aktif maddelerin tekstil sanayiinde en fazla kullanild~@ i~lemlerden biri, pamuklu kumag- lann terbiyesi s~raslndaki kazan kaynahna iglemi- dir. Kazan kaynatma veya pi2irme i ~ l e m i slras~nda yuzey aktif maddeden, pamuklu kumag~ islatmaa, ayrlca liflerin iizerinde bulunan ve hidrofob ozellig wren yag ve mumlarl emiilsifiye ederek kumaga hidrofillik ozelligi kazandlrmasl beklenir. Bu ne- denle, kullan~lan yiizey aktif maddenin iyi bir isla- tlc~ ozelligi gostermesinin yanlslra iyi bir yag ve mum emiilsifikato~ olmas! gerekir.

Dallanmq olefinik yaplya sahip hidrokarbon- lardan elde edilen yiizey aktif maddeler, lineer hid- rokarbon zincir yaplslna sahip ytlzey aktif madde- ]ere gore daha iyi lslattcl ozelligi gosterirler [K~rk, Othmer, 19671. Yag ve mumlann emiilsifiye edilebil- mesi icin yiizey aktif maddenin sulu cozeltisi ile SIVI

STSTfL VE MAKlNA YIL: 2 SAM: 11 EKlM 1988

yag fazl arasmdaki am yiizey geriliminin qok diigiik olmas~ gerekir. Bir yiizey aktif maddenin yag ve su fazlar~ araslnda minumum arar yiizey gerilimini saglayabilmesi icin kendi egdeger hidrokarbon zincir uzunlugunun, yag f a n n ~ olugturan hidrokarbonun egdeger zincir uzunlugu ie orant111 olmas~ gerekir [Ro- sen, 19761.

Bu bulguya dayanarak, pamuklu dokuma ku- maglan iizerinde bulunabilecek a& yag ve mumlan emiilsifiye edebilecek yiizey aktif maddenin hidro- fob grubunun @e&r hidrokarbon zinar uzunlugunun oniki karbondan fazla olmasr gerekir.

Bu ozelliklere sahip en uygun hammadde ola- rak bulunan PETKtM A,$. propilen tetramer iinitesi iist iiriinii olefinler (HP) sulfonlanarak bu aragt~rmada kullanllan yiizey aktif madde (HPS) elde edilmigtir [Cakmoglu, 19881.

Hf'S'nin deggik konsantrasyonlanndaki yiizey gerilimi $ekil I'de; deggik molekiil a@rl@ndaki yaglarla gosterdig arayiizey gerilimi ise Tablo l'de dodesil benzen sulfonat (DDBS)'inkilerle birlikte verilmigtir.

Tabla I : Ara Yiizey Gerilimleri

I I

DDBS 2.6 2.1 3 5 3.5 5 7.5

A HPS a DDBS

0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 1.i Konsantrasyon (kg/m3) Sekil l:Yhey Geriliminin Konsantrasyonla Degigimi

SEKlL l'den aynl konsantrasyonlarda HPS'nin DDBS'ye gore yiizey geriliminde daha biiyiik bir azalmaya neden oldugu, dolaymyla yiizey aktifli- g n i n daha fazla oldugu gii~lebilir. Tablo l'deveri- len arayiizey gerilimi degerleri kerosen ile a g ~ r ma- kina yaglan arasmdaki degigik molekiil a @ r l ~ g ~ n d a yaglar kullanllarak elde edilmigtir. DDBS'nin pa-