İLKÖĞRETİMDE KAYNAŞTIRMA

Editör:

Prof. Dr. İbrahim H. Diken

İLKÖĞRETİMDE KAYNAŞTIRMA

İbrahim H. Diken / Sema Batu / Ayşegül Ş. Öz / Osman Özokçu / Macid A. Melekoğlu Elif Sazak Pınar / Necdet Karasu / Sezgin Vuran / Oğuz Gürsel / Hasan Gürgür / Selda Özdemir

Özlem Diken / Arzu Doğanay Bilgi / Rüya Güzel Özmen / Çığıl Aykut / Tamer Karakoç

4. Baskı

Editör: Prof. Dr. İbrahim H. DİKEN

İLKÖĞRETİMDE KAYNAŞTIRMA ISBN 978-605-364-097-4

DOI 10.14527/

9786053640974

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2020, PEGEM AKADEMİ

Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. A.Ş.'ye aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Bu kitap, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır.

Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

1. Baskı: Ekim 2010, Ankara 4. Baskı: Kasım 2020, Ankara Yayın-Proje: Şehriban Türlüdür Dizgi-Grafik Tasarım: Müge Çetin

Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Sonçağ Yayıncılık Matbaacılık Reklam San Tic. Ltd. Şti.

İstanbul Cad. İstanbul Çarşısı 48/48 İskitler - Ankara Tel: (0312) 341 36 67

Yayıncı Sertifika No: 36306 Matbaa Sertifika No: 47865

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40

ÖN SÖZ

İLKÖĞRETİMDE KAYNAŞTIRMA

Genel bir ifade ile özel gereksinimli öğrencilerin normal gelişim gösteren akran- ları ile birlikte (alt yapısı hazırlanarak ve gerektiğinde destek hizmetler sunularak) aldığı eğitim olarak tanımlayabileceğimiz kaynaştırma uygulamalarının, günümüzde gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de en yaygın ve popüler bir yerleştirme uy- gulaması olduğu görülmektedir. Örneğin, Millî Eğitim Bakanlığı 2009-2010 verileri- ne göre özel eğitim alan 128.515 öğrencinin 36.599’u özel eğitim okullarında, 15.712’si normal okullar bünyesindeki özel eğitim sınıflarında ve 71.142’si ilköğretim, 5.062’si ortaöğretim olmak üzere 76.204’ü kaynaştırma eğitimi almaktadır. Bu rakamlar kay- naştırma uygulamalarının ülkemizdeki yerini açıkça ortaya koymaktadır.

Kaynaştırma uygulamalarının yaygınlığını yukarıdaki rakamlar bize gösterirken, kaynaştırma uygulamalarına ilişkin araştırmalar da bize bu uygulamalarda rol alan ya da alacak olan öğretmen ve diğer personelin özellikle bilgi gereksinimi olduğu- nu ortaya koymaktadır. Elinizdeki bu kitap kaynaştırma uygulamalarında yer alan ya da alabilecek öğretmen ve diğer personelin kaynaştırmaya ilişkin temel kavram- lar, kaynaştırma uygulamalarında yer alan özel gereksinimli öğrenciler ve ilköğretim düzeyinde akademik ve akademik olmayan becerilerin öğretimi konularında bilgi ve beceri sahibi olmasını hedeflemektedir. Bu amaçla hazırladığımız kitapta toplam 16 bölüm beş ana bölüm altında yer almaktadır. Birinci ana bölüm Kaynaştırmada te- mel kavramlara ilişkin bölümler içermektedir. Bu ana bölümde kaynaştırmaya giriş ve kaynaştırmada aile katılımı konularında bölümler yer almaktadır. İkinci ana bölü- mü kaynaştırma uygulamalarında yer alan özel gereksinimli öğrencileri ve akademik ve sosyal özelliklerini tanıtmaya yönelik dört bölüm oluşturmaktadır. Kaynaştırma- da değerlendirme ve bireyselleştirilmiş eğitim programları süreci adını verdiğimiz üçüncü ana bölümde ise “değerlendirme ve bireyselleştirilmiş eğitim programlarını geliştirme” ve “işbirliği süreci” bölümleri yer almaktadır. Dördüncü ana bölüm, kay- naştırmada akademik olmayan becerilerin desteklenmesi başlığı ile “davranış prob- lemleri ile başetme”, “sosyal beceriler ve sosyal uyumların desteklenmesi” ve “iletişim becerilerinin desteklenmesi” konularına odaklanmaktadır. Beşinci ana bölüm kay- naştırmada akademik becerilerin desteklenmesine yönelik bölümleri içermektedir.

Bu bölümler “okuma öğretimi”, “yazma öğretimi”, “matematik öğretimi”, “hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi” ve “fen bilgisi öğretimi” adını taşımaktadır.

Uzun soluklu bir çalışma sonucu ortaya çıkan elinizdeki kitaba, 6 ayrı üniversite- den alanın uzmanlarından 16 öğretim elemanı bölüm yazarak katkıda bulunmuşlar- dır. Kendilerine emeklerinden dolayı teşekkür ederim. Ayrıca kitabı yayına dönüştü- rerek sizlere ulaşmasını sağlayan PEGEM AKADEMİ ekibine de teşekkür ederim.

Kitabın ilköğretimde kaynaştırma uygulamalarına katkı getirmesi dileğiyle…

Prof. Dr. İbrahim H. Diken

KİTABIN KULLANIMI HAKKINDA

Değerli okuyucu,

Kitapta yer alan bilgileri sizlere daha etkili bir biçimde aktarabilmek için bölüm- leri yazarken birtakım düzenlemelerde bulunduk:

Her bölüm, bölümdeki içerik hakkında bilgi veren “ANAHTAR KAVRAMLAR”

ile başlamakta, “ÖĞRENME ÇIKTILARI” ise o bölümün kazandırmayı hedefle- diklerini içermektedir. “İÇİNDEKİLER” kısmı bölümde yer alan ana başlıkları size sunarken, “BAŞLAMADAN ÖNCE” bölümde yer alan bilgilere ilişkin okuyucuyu ya da öğrencileri düşündürmek ve bölüme başlamadan tartışma bağlamı yaratmak amacıyla düzenlenmiştir.

Bölümlerin içerisinde ise aşağıdaki ikonları göreceksiniz:

Yer aldığı paragrafta çok önemli olduğu düşünülen bilgileri ifade etmektedir.

Yer aldığı paragraftaki bilgiye ilişkin okuyucuların üzerinde düşünüp, tartışmaları için hazırlanmış sorulardan oluşmaktadır.

Yer aldığı paragraftaki bilgiye ilişkin daha fazla bilgiye nerelerden

ulaşabileceğine dair okuyucuya faydalı kaynakları (Örn., yazılı, görsel ya da çevrimiçi) önermektedir.

Bölümlerin sonunda ise “ÖZET” başlığı ile bölümü kısaca özetleyen bir kısım yer alırken, bölüm içerisinde geçen “DİKKAT/ÖNEMLİ NOKTALAR” bölüm sonunda liste halinde tekrar verilmiştir. Yine bölüm içerisinde geçen “DÜŞÜN VE TARTIŞ”

soruları bölüm sonunda kısa açıklamalar/yanıtlar ile yer almaktadır. Her bölüm, 10

adet çoktan seçmeli sorudan oluşan “DEĞERLENDİRME SORULARI” ile o bölüm-

de kullanılan kaynakların yer aldığı “KAYNAKÇA” ile sonlanmaktadır.

Bölümler ve Yazarları

Bölüm 1 (Prof. Dr. İbrahim H. Diken ve Prof. Dr. Sema Batu) KAYNAŞTIRMAYA GİRİŞ

Bölüm 2 (Doç. Dr. Ayşegül Ş. Öz)

KAYNAŞTIRMADA AİLE KATILIMI Bölüm 3 (Dr. Öğr. Üyesi Osman Özokçu)

ZİHİNSEL YETERSİZLİK, GÖRME YETERSİZLİĞİ, İŞİTME YETERSİZLİĞİ Bölüm 4 (Prof. Dr. Macid A. Melekoğlu)

ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ, DİKKAT EKSİKLİĞİ/HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU, DUYGU/

DAVRANIŞ BOZUKLUĞU Bölüm 5 (Doç. Dr. Elif Sazak Pınar)

FİZİKSEL YETERSİZLİK, ÇOKLU YETERSİZLİK, SÜREĞEN HASTALIKLAR Bölüm 6 (Doç. Dr. Necdet Karasu)

ÜSTÜN ZEKA/YETENEK, DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU, OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU

Bölüm 7 (Emekli Öğretim Üyesi Oğuz Gürsel ve Prof. Dr. Sezgin Vuran)

DEĞERLENDİRME VE BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMLARINI GELİŞTİRME Bölüm 8 (Prof. Dr. Hasan Gürgür)

İŞBİRLİĞİ SÜRECİ Bölüm 9 (Prof. Dr. Sezgin Vuran)

DAVRANIŞ PROBLEMLERİ İLE BAŞ ETME Bölüm 10 (Prof. Dr. Selda Özdemir)

SOSYAL BECERİLERİN VE SOSYAL UYUMUN DESTEKLENMESİ Bölüm 11 (Doç. Dr. Özlem Diken)

İLETİŞİM BECERİLERİNİN DESTEKLENMESİ

Bölüm 12 (Öğr. Gör. Dr. Arzu Doğanay Bilgi ve Prof. Dr. Rüya Güzel Özmen) OKUMA ÖĞRETİMİ

Bölüm 13 (Prof. Dr. Rüya Güzel Özmen) YAZMA ÖĞRETİMİ

Bölüm 14 (Emekli Öğretim Üyesi Oğuz Gürsel) MATEMATİK ÖĞRETİMİ

Bölüm 15 (Prof. Dr. Rüya Güzel Özmen ve Doç. Dr. Çığıl Aykut) HAYAT BİLGİSİ VE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ

Bölüm 16 (Prof. Dr. Rüya Güzel Özmen ve Öğr. Gör. Tamer Karakoç) FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİ

İçindekiler

İÇİNDEKİLER

I. KAYNAŞTIRMADA TEMEL KAVRAMLAR

1. BÖLÜM

KAYNAŞTIRMAYA GİRİŞ

GİRİŞ ...2

ÖZEL EĞİTİM ve KAYNAŞTIRMA ...2

ETKİLİ KAYNAŞTIRMANIN İLKELERİ ...5

EN AZ KISITLAYICI ORTAM ...6

KAYNAŞTIRMANIN YARARLARI ...8

KAYNAŞTIRMA UYGULAMASININ YASAL DAYANAKLARI İLE TARİHSEL GELİŞİMİ ...9

TÜRKİYE’DE KAYNAŞTIRMA İLE İLGİLİ YAPILMIŞ ARAŞTIRMALAR ...17

ÖZET ...19

ÖNEMLİ NOKTALAR ...19

DÜŞÜN ve TARTIŞ ...20

DEĞERLENDİRME SORULARI ...21

KAYNAKÇA ...23

2. BÖLÜM KAYNAŞTIRMADA AİLE KATILIMI GİRİŞ ...33

AİLEYİ ANLAMAK ...33

AİLE SİSTEMİ VE İŞLEME BİÇİMİ ...35

ÇOCUĞUN ÖZEL GEREKSİNİMİNİN AİLE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ...40

AİLE VE PROFESYONELLER: ÖNEMLİ İŞBİRLİĞİ ...42

ÖZET ...50

ÖNEMLİ NOKTALAR ...51

DÜŞÜN ve TARTIŞ ...52

DEĞERLENDİRME SORULARI ...53

KAYNAKÇA ...55

İçindekiler

vii II. KAYNAŞTIRMADA ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÖĞRENCİLER

3. BÖLÜM

ZİHİNSEL YETERSİZLİK, GÖRME YETERSİZLİĞİ, İŞİTME YETERSİZLİĞİ

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ...56

İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ...65

GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER...74

ÖZET ...82

ÖNEMLİ NOKTALAR ...83

DÜŞÜN ve TARTIŞ ...83

DEĞERLENDİRME SORULARI ...84

KAYNAKÇA ...86

4. BÖLÜM ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ, DİKKAT EKSİKLİĞİ/HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU, DUYGU/DAVRANIŞ BOZUKLUĞU GİRİŞ ...90

ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER...91

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ...98

DUYGU VE DAVRANIŞ BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ... 107

ÖZET ... 112

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 113

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 114

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 115

KAYNAKÇA ... 117

5. BÖLÜM FİZİKSEL YETERSİZLİK, ÇOKLU YETERSİZLİK, SÜREĞEN HASTALIKLAR GİRİŞ ... 120

FİZİKSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ... 121

SÜREĞEN HASTALIĞI OLAN ÖĞRENCİLER ... 129

ÇOKLU YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ... 136

ÖZET ... 153

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 154

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 155

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 156

KAYNAKÇA ... 158

İLKÖĞRETİMDE KAYNAŞTIRMA İçindekiler

viii

6. BÖLÜM

ÜSTÜN ZEKÂ/YETENEK, DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU, OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU

GİRİŞ ... 164

ÜSTÜN ZEKÂ VE YETENEKLİLER VE KAYNAŞTIRMA ... 164

DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU VE KAYNAŞTIRMA... 173

OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU VE KAYNAŞTIRMA ... 179

ÖZET ... 187

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 188

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 188

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 189

KAYNAKÇA ... 191

III. KAYNAŞTIRMADA DEĞERLENDİRME VE BEP SÜRECİ

EĞİTSEL DEĞERLENDİRME VE PROGRAM GELİŞTİRME ... 194

EĞİTSEL DEĞERLENDİRME SÜRECİNİN ADIMLARI... 195

DEĞERLENDİRME TÜRLERİ ... 201

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMLARININ GELİŞTİRİLMESİ ... 207

DEĞERLENDİRME SÜRECİNDE UYARLAMALAR ... 212

ÖZET ... 217

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 218

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 218

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 219

KAYNAKÇA ... 221

8. BÖLÜM İŞBİRLİĞİ SÜRECİ GİRİŞ ... 232

İŞBİRLİĞİ KAVRAMI ... 232

BAŞARILI BİR İŞBİRLİĞİ SÜRECİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ ... 234

BAŞARILI İŞBİRLİĞİ İÇİN OLUŞTURULMASI GEREKEN ÖNEMLİ ÖN KOŞULLAR ... 238

OKULLARDA İŞBİRLİĞİ KURMA YAKLAŞIMLARI ... 240

AİLELERLE İŞBİRLİĞİ KURMA ... 245

İLKÖĞRETİMDE KAYNAŞTIRMA İçindekiler

ix

ÖZET ... 248

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 249

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 250

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 251

KAYNAKÇA ... 254

IV. KAYNAŞTIRMADA AKADEMİK OLMAYAN BECERİLERİN DESTEKLENMESİ

SINIFLARDA ORTAYA ÇIKAN DAVRANIŞ PROBLEMLERİ ... 260

DAVRANIŞ YÖNETİMİNDE TEMEL UYGULAMA ÖNERİLERİ ... 264

GÖZLEM VE KAYIT ... 274

PROBLEM DAVRANIŞLARI ÖNLEMEDE ÖNERİLER ... 277

ÖZET ... 281

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 282

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 283

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 284

KAYNAKÇA ... 287

10. BÖLÜM SOSYAL BECERİLERİN VE SOSYAL UYUMUN DESTEKLENMESİ GİRİŞ ... 292

SOSYAL BECERİLER VE SOSYAL YETERLİLİK ... 293

SOSYAL BECERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ ... 296

SOSYAL BECERİ ÖĞRETİMİ ... 300

ÖĞRETMEN TUTUMLARI ... 305

SOSYAL DUYGUSAL GELİŞİMİ VE SOSYAL KABÜLÜ DESTEKLEYİCİ SINIF ORTAMLARI OLUŞTURMA ... 312

ÖZET ... 315

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 316

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 316

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 318

KAYNAKÇA ... 321

İLKÖĞRETİMDE KAYNAŞTIRMA İçindekiler

x

11. BÖLÜM

İLETİŞİM BECERİLERİNİN DESTEKLENMESİ

GİRİŞ ... 326

İLETİŞİM, DİL ve KONUŞMA ... 327

İLETİŞİM, DİL ve KONUŞMA BOZUKLUKLARI ... 330

KAYNAŞTIRMA SINIFLARINDA EN SIK RASTLANAN ÖZÜR GRUPLARININ DİL ÖZELLİKLERİ... 339

ÖZET ... 352

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 354

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 355

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 356

KAYNAKÇA ... 358

V. KAYNAŞTIRMADA AKADEMİK BECERİLERİN DESTEKLENMESİ

OKUMA NEDİR? ... 362

OKUMA GELİŞİM AŞAMALARI ... 363

OKUMA GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER VE ÖZELLİKLERİ ... 364

OKUMANIN BİLEŞENLERİ ... 366

KAYNAŞTIRMA ORTAMINDA KULLANILABİLECEK OKUDUĞUNU ANLAMA STRATEJİLERİ ... 381

OKUDUĞUNU ANLAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ ... 392

ÖZET ... 392

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 394

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 394

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 395

KAYNAKÇA ... 397

13. BÖLÜM YAZMA ÖĞRETİMİ GİRİŞ ... 404

YAZMAYA HAZIRLIK AŞAMASI ... 404

İLKÖĞRETİMDE KAYNAŞTIRMA İçindekiler

xi

EL YAZISI AŞAMASI ... 405

YAZIM KURALLARINA UYGUN YAZMA ... 411

YAZILI İFADENİN ÖNEMİ ... 414

YAZILI İFADEDE SÜREÇ ve ÜRÜN TEMELLİ YAKLAŞIM ... 415

YAZMANIN BİR SÜREÇ OLARAK ÖĞRETİMİ ... 416

SÜREÇ YAKLAŞIMINA GÖRE ÖĞRETİMİN TEMEL ÖĞELERİ... 428

ÖZET ... 433

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 434

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 435

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 436

KAYNAKÇA ... 438

14. BÖLÜM MATEMATİK ÖĞRETİMİ GİRİŞ ... 444

MATEMATİK ÖĞRETİMİNDE KARŞILAŞILAN ENGELLER ... 445

MATEMATİK ÖĞRETİMİNDE ÖĞRENCİLERE KAZANDIRILACAK TEMEL BECERİLER VE ÖĞRENME ALANLARI ... 447

ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN ÖĞRENCİLER İÇİN MATEMATİK PROGRAMI HAZIRLAMAYA KARAR VERME ... 449

MATEMATİK BECERİ VE KAVRAMLARINI DEĞERLENDİRME ... 451

MATEMATİK BECERİLERİNİ DEĞERLENDİRME TEKNİKLERİ ... 457

ETKİLİ MATEMATİK ÖĞRETİMİNİN PLANLANMASI ... 457

BİLİMSEL TEMELLİ UYGULAMALAR VE DOĞRUDAN ÖĞRETİM ... 461

KAVRAMSAL, İŞLEMSEL VE SÖZEL BİLGİ İLE İLGİLİ MATEMATİK YETERLİKLERİNİN KAZANDIRILMASINDA BİLİMSEL TEMELLİ UYGULAMALARI KULLANMA ... 464

ÖZET ... 471

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 472

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 473

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 474

KAYNAKÇA ... 477

15. BÖLÜM HAYAT BİLGİSİ VE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ GİRİŞ ... 480

HAYAT BİLGİSİ VE SOSYAL BİLGİLER DERSİ İÇERİĞİ VE AMAÇLARI ... 480

HAYAT BİLGİSİ VE SOSYAL BİLGİLER DERSİ MÜFREDAT PROGRAMI ... 482

İLKÖĞRETİMDE KAYNAŞTIRMA

xii

HAYAT BİLGİSİ VE SOSYAL BİLGİLER KONULARINI ÖĞRENME PROBLEMLERİ ... 482

HAYAT BİLGİSİ VE SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE YAPILACAK ETKİLİ DÜZENLEMELER ... 483

ÖZET ... 510

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 511

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 512

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 513

KAYNAKÇA ... 515

16. BÖLÜM FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİ GİRİŞ ... 520

FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİNİN AMAÇLARI ... 521

BİLİMSEL İŞLEMLER ... 524

ÜNİTELERİN ANALİZİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR ... 539

FEN BİLGİSİ ÖĞRETİM YÖNTEM VE ETKİNLİKLERİ ... 541

KAYNAŞTIRMA ÖĞRENCİLERİ İÇİN ÖĞRENME ORTAMLARI OLUŞTURMA ... 548

ÖZET ... 550

ÖNEMLİ NOKTALAR ... 551

DÜŞÜN ve TARTIŞ ... 552

DEĞERLENDİRME SORULARI ... 552

KAYNAKÇA ... 554

CEVAP ANAHTARI ... 556

İlköğretimde Kaynaştırma

İÇİNDEKİLER

BAŞLAMADAN ÖNCE

KAYNAŞTIRMAYA GİRİŞ

İbrahim H. Diken

Sema Batu

1

Giriş

Özel Eğitim ve Kaynaştırma Etkili Kaynaştırmanın İlkeleri En Az Kısıtlayıcı Ortam Kaynaştırmanın Yararları

Kaynaştırma Uygulamasının Yasal Dayanakları ile Tarihsel Gelişimi Türkiye’de Kaynaştırma ile İlgili Yapılmış Araştırmalar

Sizce kaynaştırma uygulamasının normal gelişim gösteren ve özel gereksinimli öğrencile- re ne gibi yararları olabilir?

ANAHTAR KAVRAMLAR

ÖĞRENME ÇIKTILARI

Kaynaştırma, özel eğitim, en az kısıtlayıcı ortam, yasalar, kaynaştırma tarihi, kaynaştırma araştırmaları

Bu bölümü tamamladıktan sonra;

- Özel eğitim kavramını tanımlayabilecek, - Kaynaştırma kavramını açıklayabilecek, - Etkili kaynaştırmanın ilkelerini tartışabilecek,

- En az kısıtlayıcı ortamların neler olduğunu açıklayabilecek,

- Kaynaştırmayla ilgili ABD’deki, İngiltere’deki ve Türkiye’deki yasaları tartışabilecek, - Türkiye’de kaynaştırmanın tarihi gelişimini yasal gelişmeler yardımıyla açıklayabilecek, - Türkiye’de kaynaştırmayla ilgili yapılmış araştırma sonuçlarını tartışabileceksiniz.

İlköğretimde Kaynaştırma Kaynaştırmaya Giriş

2 GİRİŞ

İnsanlar arasındaki boy, kilo, göz rengi, ten rengi, saç rengi gibi bireysel farklı- lıklar öğrenme özelliklerine de yansıyabilmektedir. Her bireyin öğrenme biçimi, hızı ve öğrendiklerini uygulamaya dökmesi farklılıklar gösterebilmektedir. Öğrenmeye ilişkin bireysel farklılıklar bazen belli bir nedene (örn., engel tanısı, yetersiz yaşantı ya da olumsuz yaşam koşulları gibi) bağlı olabilirken bazen de herhangi bir nedene bağlı olmayabilmektedir. Okullarımızda fiziksel, sosyal ve akademik açıdan benzer özelliklerde öğrencilerden oluşan homojen sınıfların mümkün olmadığı günümüzde öğretmenlerin sınıflarındaki farklı öğrenme özellikleri gösteren öğrencilerin öğren- me gereksinimlerine uygun yanıtlar vermeleri gerekmektedir. Bu bağlamda heterojen sınıflarda öğretimi, her öğrencinin öğrenme gereksinimlerini karşılayacak şekilde mümkün olduğunca bireyselleştirme öğretmenlerin en temel sorumlulukları arasın- da yer almaktadır. Bu bölümde farklı bireysel öğrenme özellikleri gösteren öğrencile- rin birlikte eğitim almalarını amaçlayan elinizdeki bu kitabın ana temasını oluşturan kaynaştırma eğitimi hakkında giriş düzeyinde bilgilere yer verilecektir.

ÖZEL EĞİTİM ve KAYNAŞTIRMA

Özel eğitim

Kaynaştırma terimini anlamak için özel eğitim terimini açıklamak gerekmek- tedir. Giriş bölümünde bireyler arası bireysel farklılıklara yapılan vurgu göz önüne alındığında bazı öğrenciler sahip oldukları engel türüne, içinde yaşadıkları çevresel ve biyolojik risk koşullarına ya da öğrenmede daha ileri performanslarına (üstün zekâ/

yetenek) bağlı olarak normal gelişim gösteren akranları gibi normal eğitim müfre-

datından normal koşullarda aynı düzeyde faydalanamayabilirler. Bu bağlamda özel

eğitim; bilişsel, davranışsal, sosyal-duygusal, fiziksel, duyusal alanlarda yetersizlikle-

ri ya da üstünlükleri olan öğrencilere kapsamlı, araştırma temelli değerlendirme ve

öğretimin ve destek hizmetlerinin özel hazırlanmış programlar dâhilinde sunulması

olarak tanımlanmaktadır (Bryant, Smith ve Bryant, 2008; Salend, 2008).

İlköğretimde Kaynaştırma Kaynaştırmaya Giriş

3

İbrahim H. Diken, Sema Batu

Özel gereksinimli öğrenciler hakkında daha fazla bilgi için bu kitabın 3,4,5 ve 6.

bölümlerine ayrıca “Diken (2010). Özel Eğitim (2.baskı). Ankara:

PEGEM Akademi” bakabilirsiniz.

Cook ve Schirmer (2003) ve Heward’a (2006) göre verilecek eğitimin ve destek hizmetlerin öğrencilerin gereksinimleri ve güçlü yönleri temelinde hazırlanması ve sunulması esas iken özel eğitimin aşağıdaki temel ilkeleri yansıtması önemlidir (Akt., Salend, 2008):

- Bireysel değerlendirme ve planlama: Öğrenci için belirlenecek öğretimsel amaçların ve öğretimsel uygulamalar bireysel değerlendirme temelinde olmalıdır.

- Özel hazırlanmış/tasarlanmış öğretim: Öğretimsel uygulamalar (örn., müfre- dat, materyaller, ilgili hizmetler, destekleyici teknoloji) öğrencinin zayıf ve güçlü yönleri temelinde hazırlanmalı ve sunulmalıdır.

- Uygun yoğunlukta öğretim: Öğretimsel uygulamaların belli bir zaman süres- ince (öğrencinin gereksinimleri temelinde yoğunlukta) sistematik olarak tasarlanmalı ve uygulanmalıdır.

- Amaç-odaklı öğretim: Öğrencinin sosyal ve akademik yaşamda bağımsızlığını destekleyecek öğrenme amaçları temelinde öğretim sunulmalıdır.

- Bilimsel dayanaklı öğretimsel uygulamalar: Araştırmalarla etkililiği saptanmış öğretimsel uygulamalar tercih edilmelidir.

- İşbirliğine dayalı uygulamalar: Öğrenci için belirlenen amaçları gerçekleştirmede uzmanlar, öğretmenler, diğer okul personeli, aile üyeleri işbirliği içinde çalışmalıdır.

- Öğrencinin performansının sürekli değerlendirilmesi: Öğrenci için belirlenen amaçlar ve öğretimsel uygulamalar öğrencinin performansı temelinde düzenli aralıklarla değerlendirilmeli ve gerektiğinde öğretimsel uygulamalar revize edilmelidir.

Özel eğitimin temel ilkelerinin önemini tartışınız.

Özel eğitim temel ilkeleri göz önüne alınarak sunulduğu zaman gerçekten özel

eğitim adını alır.