KARABAĞ SAVAŞI

Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasını isteyen Ermeniler ile bunu kabul etmeyen Azeriler arasında başlayan ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Azerbaycan ile Ermenistan arasında çatışmaya dönüşen bir savaş.

KARABAĞ SAVAŞI

(Şubat 1988 - Mayıs 1994)

KARABAĞ SAVAŞI

(Şubat 1988 - Mayıs 1994)

 Savaş öncesinde ve etnik çatışmaların sıcak savaşa dönüşmesi sonrasında Sumqayıt Pogromu, Kirovabad Pogromu, Bakü Pogromu gibi pogromlar, Hocalı Katliamı, Malıbeyli ve Kuşçular Katliamı ve Maragha Katliamı gibi katliamlar yaşanmıştır.

HOCALI KATLİAMI

Hocalı Katliamı (Azerice: Xocalı soyqırımı), Karabağ Savaşı sırasında 26 Şubat 1992 tarihinde Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesindeki Hocalı kasabasında yaşanan ve Azeri sivillerin Ermenistan'a bağlı kuvvetler tarafından toplu şekilde öldürülmesi olayıdır.

 Ermeni güçlerinin 1991'in sonlarına doğru ablukaya aldığı Dağlık Karabağ'ın Hocalı bölgesi, 936 kilometrekarelik alana sahip, 2 bin 605 ailenin, toplam 7 bin kişinin yaşadığı bir kasabaydı.

 Aralık 1991'de Karabağ'ın başkenti olarak kabul edilen Hankendi şehrini ele geçiren Ermenilerin bir sonraki hedefi Hocalı oldu.

 Dağlık Karabağ bölgesinin en önemli

tepelerinden birisinde

olan Hocalı kasabası Ermeni güçleri için önemli bir askerî hedef niteliği taşımaktaydı.

HOCALI KATLİAMI

HOCALI KATLİAMI

 Kasaba Hankendi'yle Ağdam'ı bağlayan yolun üzerinde bulunup bölgenin tek havalimanı için üs konumundaydı.

Aralık 1991'de Hankendi çevresinde yerleşen ve Azerilerin yaşadığı Kerkicahan kasabasının alınmasından sonra, Hocalı kasabası tamamen Ermeni ablukasında kaldı.

HOCALI KATLİAMI

 Hocalı 'nın etrafındaki bütün köy ve yolları tek tek ele geçiren Ermeni güçleri, kasabanın diğer illerle kara yolu bağlantısını kesti.

 30 Ekim'den itibaren karayoluyla ulaşım kapanmış ve tek ulaşım vasıtası olarak helikopter kalmıştı.

HOCALI KATLİAMI

 Hocalı 'nın diğer bölgelerle tek bağlantısı olan hava ulaşımı ise, 28 Ocak 1992'de Şuşa Ağdam seferini yapan helikopterin Ermeniler tarafından düşürülmesiyle ortadan kalktı. Bu olayda çoğunluğu kadın ve çocuklardan oluşan 44 sivil hayatını kaybetti.

 İşgalden önce 1991-1992 kış aylarında Hocalı sürekli olarak bombalanmıştır. Hocalıdan çıkmış mültecilerin İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne söylediklerine göre, bazı durumlarda bombardımanlar açıkça sivil hedeflere karşı yönlendirilmiştir.

HOCALI KATLİAMI

 1992 yılının başlarından itibaren elektrik ve gaz verilmeyen Hocalı

‘nın savunması Alef

Hajiyev komutasındaki yaklaşık 160 hafif silahlı kişiden oluşan Özel Polis Gücü (OMON) birlikleri tarafından savunulmaktaydı. İlaveten 200 kişilik savunma kuvveti mevcuttu.

 936 km2 ‘ lik alana sahip, savaştan önce 2.605 aileden ibaret 11.356 kişinin yaşadığı Hocalı kasabası 26

Şubat 1992 tarihinde

yağmaya maruz kalmış ve kasaba tamamen yok edilmiştir.

 25 Şubat 1992'den itibaren Hocalı'ya üç koldan saldıran Ermeniler, Sovyet Kızıl ordusunun 366'ıncı Motorize Alayı'nın bütün araçlarını kullanarak şehri iki saat boyunca top ve tank ateşine tuttu.

 Saldırıdan bir gün sonra ise

"Hocalı Katliamı" vuku buldu.

HOCALI KATLİAMI

HOCALI KATLİAMI

 "Memorial" İnsan Hakları Savunma Merkezi, İnsan Hakları İzleme Örgütü, The New Times gazetesi York ve Time dergisine göre katliam, Ermenistan'ın ve 366. Motorize Piyade Alayı'nın desteğindeki Ermeni güçleri tarafından gerçekleştirilmiştir.

 Ayrıca, Karabağ Savaşında Ermeni kuvvetlere komutanlık yapmış eski Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan ve Markar Melkonyan'ın aktardığına göre kardeşi Monte Melkonyan, katliamın Ermeni güçler tarafından yapılan bir intikam olduğunu açıklamıştır.

 İnsan Hakları İzleme Örgütü, Hocalı Katliamı'nı Dağlık Karabağ'ın işgalinden bu yana gerçekleşen en kapsamlı sivil

katliamı olarak

nitelendirmiştir.

 Azerbaycan'ın resmî açıklamasına göre saldırıda 106'sı kadın, 83'ü çocuk ve 70'ten fazla yaşlı dahil olmak

üzere toplam 613

Azerbaycanlı hayatını kaybetmiştir.

HOCALI KATLİAMI

 487 sivil ağır yaralanırken bin 257 kişi de esir alınmıştır.

 Aralarında 68 kadın ve 28 çocuğun da bulunduğu 150 esirden bir daha hiç haber alınamadı. Ermeni makamları da esirlerin akıbetiyle ilgili bugüne kadar herhangi bir açıklama da bulunmadı.

HOCALI KATLİAMI

 Cesetler üzerinde yapılan incelemelerde cesetlerin birçoğunun yakıldığı, gözlerinin oyulduğu, başları kesildiği kafa derisinin soyulduğu, kulak, burun, cinsel organlarının kesildiği, görülmüştür.

 İşkencelere Hamile (karnı süngülenen) kadınlar ve çocukların da maruz kaldığı tespit edilmiştir.

HOCALI KATLİAMI

HOCALI KATLİAMI

 Katliamda 8 aile tamamen yok edildi.

 25 çocuk her iki ebeveynini,

130 çocuk ise

ebeveynlerinden birini kaybetti.

 Azerbaycan devletinin işgal nedeniyle uğradığı zarar ise 170 milyon doları buldu.

HOCALI KATLİAMI

 Eski ASALA eylemcilerinden Monte Melkonyan, Hocalı'ya yakın bölgede Ermeni askeri birliklere komutanlık yapmış ve katliamdan bir gün sonra Hocalı çevresinde gördüklerini günlüğünde anlatmıştır.

 Melkonyan'ın ölümünden sonra, Markar Melkonyan kardeşinin günlüğünü Benim Kadeşimin Yolu (My Brother's Road) başlığıyla ABD'de çıkardığı kitapta Hocalı Katliamı'nı şöyle tasvir ediyor:

HOCALI KATLİAMI

Bir gece önce akşam 11 civarında, 2.000 Ermeni savaşçısı, Hocalı' nın üç tarafındaki yüksekliklerden ilerleyerek, kasaba sakinlerini doğudaki açılışa doğru sıkıştırmışlar. 26 Şubat sabahına kadar mülteciler Dağlık Karabağ'ın doğu yüksekliklerine ulaşmış ve aşağıdaki Azeri kenti olan Ağdam'a doğru inmeye başlamışlar. Buradaki tepeciklerde yerleşen sivilleri güvenli arazide takip eden Dağlık Karabağ askerleri onlara ulaşmışlar. Mülteci kadın Reise Aslanova İnsan Hakları İzleme Örgütüne verdiği açıklamada "Onlar sürekli ateş ediyorlardı" diye konuşmuştu. Arabo'nun savaşçıları daha sonra uzun zaman kalçalarında taşıdıkları bıçakları kınlarından çıkartarak bıçaklamaya başlamışlar.

Şu anda yalnız kuru çimenden esen rüzgârın sesi ıslık çalıyordu, ve ceset kokusunu uçurması için bu rüzgâr henüz erkendi.

Monte üzerinde kadınların ve çocukların kırılmış kuklalar gibi saçıldığı çimene eğilerek "Disiplin yok" diye fısıldadı. O bu günün önemini anlıyordu: bu gün Sumgayıt Pogromunun dördüncü yıldönümüne yaklaşıyordu. Hocalı stratejik bir amaç olmasından başka aynı zamanda bir öç alma eylemiydi.

HOCALI KATLİAMI

 Bugünkü Ermenistan cumhurbaşkanı ve savaş süresinde Karabağ'da Ermeni güçlerine kumandanlık yapmış Serj Sarkisyan 'ın İngiliz araştırmacısı ve yazarı Thomas De Waal'a söylediklerine göre:

Hocalıdan önce, Azerbaycanlılar bizim şaka yaptığımızı sanıyordu, Ermenilerin sivil topluma karşı el kaldırmayacaklarını sanıyorlardı. Biz bunu (stereotipi) kırmayı başardık. Ve olay işte bu. Ayni zamanda o delikanlıların arasında Bakü'den ve Sumgayıt'tan kaçanlarında olmasını anlamalıyız.

 Ermenistan Maslahatgüzar'ı Movses Abelyan, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'na Ermenistan Dış İşleri Bakanlığı tarafından takdim ettiği mektupta, Azerbaycan'ın olayı "utanmazcasına kullandığını"

söylemiştir.

HOCALI KATLİAMI

 Abelyan, eski Azerbaycan cumhurbaşkanı Ayaz Mutallibov'un Çek gazeteci Dana Mazalova ile yaptığı ve 2 Nisan 1992'de Rusya'nın Nezavisimaya Gazeta gazetesinde yayımlanan röportaja dayanarak, sivillerin kaçışını kolaylaştırmak amacıyla Karabağ'daki Ermenilerin açmış olduğu dağ geçidinden yerli halkın kaçışının Azerbaycan Halk Cephesi militanları tarafından önlendiğini savunmuştur.

 Ayrıca Abelyan, Ermenilerin Azeri sivillere beyaz bayrak ile kasabayı terk etme çağrısında bulunduğunu söyleyen bir Azeri kadınının sözünden alıntı yapan İnsan Hakları İzleme Örgütü Helsinki Watch bölümünün Eylül 1992 raporuna dayanarak, gerçekten Azeri militanlarının kaçmaya çalışanları vurduğunu yazmıştır.

HOCALI KATLİAMI

 Daha sonraki röportajlarda Mutallibov, Ermenileri kendi sözlerini bariz şekilde yanlış yorumlaması gerekçesiyle suçlamış ve sadece,

"Azerbaycan Halk Cephesi Hocalı katliamının sonuçlarını kendi siyasi çıkarlarına kullandı" diye söylediğini vurgulamıştır.

 İlaveten, İnsan Hakları İzleme Örgütü İcra Direktörü, sivil ölümlere Karabağ Ermeni güçlerinin doğrudan sorumlu olduğunu, hem kendi raporu hem de Memorial'ın raporunun Azeri güçlerin sivillerin kaçışını engellediğine ve sivillere ateş açtığına dair argümanı destekleyen herhangi delilin içermediğini ifade etmiştir.

HOCALI KATLİAMINA TANIK OLAN GAZETECİ

 Katliama tanık olan bir gazeteci, yaşananları şu şekilde aktarmaktadır:

“Dağlık Karabağ’ın Hocalı kentinin düşüşünü bir gün boyunca yaşadım.

Görüntülerle belgeledim ve video çekimleriyle bir günde 1.300 Azerbaycan Türk’ünün Ermeni çetecilerce öldürülüşünü bütün dünyaya duyurdum.

Hocalı katliamı anlatılamaz bir vahşetti. Azerbaycan yönetimi ve Cumhurbaşkanı Ayaz Mütellibov, olayı dört gün boyunca kamuoyundan gizlemeye çalıştılar. Bütün Azerbaycan şok olmuştu. Ermeni bıçaklarından, kurşunlarından kurtulmayı başaranlar; kadınlar, çocuklar, ihtiyarlar karlı dağlarda tipi altında Adam’a gelmeyi başardıklarında çoğunun ayakları donmuştu. Bazılarının ayakları ise kangrenden dolayı kesilmişti. Ermeniler vahşetin her türlüsünü sanki ibret olsun, örnek olsun diye yapmışlardı.

İhtiyar dedelerin, yaşlı anaların yüzleri jiletlerle doğranmış, genç kadınların göğüsleri peynir gibi kesilmiş, bebeklerin kafa derileri yüzülmüştü. Hocalı ile Ağdam arasındaki 12 kilometrelik orman boyunca cesetler dizilmişti.”

Hocalı‘ dan kaçmaya çalışırken 19 yaşındaki eşini kaybeden,

kendisi de 27 gün esir hayatı yaşayan Valeh Hüseynov (52)

Hocalı Katliamı Belgeseli ve Tanıkları

 Hocalı Katliamı Belgeseli https://

www.youtube.com/watch?v=c0zNytj9XE

 Hocalı Katliamı Tanıkları

https://www.youtube.com/watch?v=GgDWMhL916c https://

www.youtube.com/watch?time_continue=11&v=D59tRzUJPWg&feat ure=emb_logo

https://www.youtube.com/watch?v=I49AvNzrDaw https://www.youtube.com/watch?v=oPSb4q-GaL8

İSİM

 Olay Azerbaycan tarafından "Xocalı soyqırımı" (Hocalı

soykırımı), "Xocalı faciəsi" (Hocalı faciası) şeklinde

adlandırılırken Ermenistan tarafından Hocalı hadisesi gibi

terimlerle ifade edilir. Dünyanın çeşitli dillerinde ve

ülkelerinde de Hocalı Katliamı benzeri ifadeler kullanılır.

24

Hocalı Katliamı'nda hayatını kaybeden üç

yaşındaki Gülmire Mehdiyeva ile beş

yaşındaki başka bir kız çocuğunun

Bakü'deki mezarları.

Bu fotoğrafın hikayesi;

Ermenilerin Azerbaycan

Türklerine yaptığı Hocalı Katliamı sırasında Atatürk büstüne sıkı sıkı sarılan bir kız çocuğudur.

Katliamdan sağ çıkmış fakat bütün ailesini kaybetmiştir.

Yıllar sonra verdiği röportajda,

«Gazi Paşa hayatta olsaydı bu olay yaşanmazdı» demiştir.

ULUSLARARASI TEPKİLER

 İnsan Hakları İzleme Örgütü olayı Dağlık Karabağ Savaşı içerisinde yapılan en büyük katliam olarak nitelemiştir ve «Katliam» olarak kayıtlara geçirmiştir. Azerbaycan Parlamentosu 1994'te Hocalı 'da yaşanan katliamın «soykırım» olduğunu ilan etti.

ULUSLARARASI TEPKİLER

 Birleşmiş Milletler, henüz resmi bir karar almış değil. Azeri kaynaklar, Rusya'nın BM Güvenlik Konseyi'nin bağlayıcı herhangi bir karar almasını engellediğini belirtiyor.

 Ancak 1993 yılında BM Genel Kurulu, Ermenistan'ı kınadı. BM Güvenlik Konseyi de 822 sayılı kararla, Ermenistan'dan işgal ettiği Azerbaycan topraklarını terk etmesini istedi. Azerbaycan topraklarının yüzde 20'si halen Ermeni işgali altında bulunuyor.

ULUSLARARASI TEPKİLER

 Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'nin 31 üyesi (12 Türkiye, 8 Azerbaycan, 3 Birleşik Krallık, 2 Arnavutluk, 1 Bulgaristan, 1 Lüksemburg, 1 Yugoslavya Federal Cumhuriyeti, 1 Kuzey Makedonya, 1 Norveç, 1 Polonya) tarafından imzalanan, Ermeniler tüm Hocalıları öldürdüler ve tüm şehri harap ettiler ifadesinin de yer alan ve 19. yüzyılın başlarından beri Ermenistan tarafından Azerilere karşı işlenen soykırım olarak tanınmaya adım atılması gerektiğini bütün parlamento üyelere söyleyen 324 nolu bildiri yayımladı.

ULUSLARARASI TEPKİLER

 Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı - Minsk Grubu, 1996 yılında Erivan'ı kınayarak, Azerbaycan'ın toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesini talep etti.

 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) 22 Nisan 2010 tarihli kararında, Hocalı 'da yaşananlar, savaş suçları veya insanlık aleyhine suçlarla eşdeğer eylemler olarak görüldü. Ancak henüz resmi bir karar alınmış değil.

ULUSLARARASI TEPKİLER

 2009 Şubat'ında Kaliforniya Eyalet Alt Senatosu'nun üyesi Felipe Fuentes, Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e yazdığı mektupta Hocalı olaylarını Azeri katliamı şeklinde nitelendirerek, kurbanların ailelerine başsağlığını sunmuştur.

 Cumhuriyet Senatosu (Meksika), 2011'de Hocalı olaylarını soykırım olarak tanımıştır.

‒ Azerbaycan

‒ Meksika

‒ Pakistan

‒ Kolombiya

‒ Çek Cumhuriyeti

‒ Bosna Hersek

‒ Peru

‒ İslam İşbirliği Teşkilatı Parlamentolar Birliği^[

‒ Sudan

‒ Honduras

‒ Slovenya

‒ Ürdün

‒ Guatemala

‒ Cibuti

‒ Paraguay

‒ Panama

‒ Romanya

‒ Sırbistan

Soykırım Olarak Tanımlayan Ülkeler

‒ Massachusetts

‒ Teksas

‒ New Jersey

‒ Georgia (U.S. state)

‒ Maine

‒ New Mexico

‒ Arkansas

‒ Oklahoma

‒ Tennessee

‒ Pensilvanya

‒ Batı Virginia

‒ Connecticut

‒ Florida

‒ Arizona

‒ Utah

‒ Nebraska

‒ Hawaii

‒ Arizona

‒ Minnesota

Katliam Olarak Tanımlayan ABD Eyaletleri

AZERBAYCAN‘IN HUKUK MÜCADELESİ DEVAM EDİYOR

 Bakü yönetiminin aralarında AİHM ve Lahey Adalet Divanı gibi uluslararası hukuk kurumları nezdindeki girişimleri devam ediyor.

 Azerbaycan'a göre, Hocalı 'da yaşananlar, 1949 Cenevre Sözleşmelerinin, Birleşmiş Milletlerin (BM) Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi, Sivil ve Siyasi Haklar Sözleşmesi, İşkenceye ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Onur Kırıcı Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşmesi, Çocuk Hakları Sözleşmesi gibi çok sayıda sözleşmenin ciddi ihlali anlamına geliyor.

Bakü’deki Ana Feryad Anıt

ANITLAR

ANITLAR

Yurt dışında Hocalı Katliamı anısına anıtlar inşa edilmeye başlandı.

 Bu anıtların ilki Hollanda'nın başkenti Lahey (Den Haag), kentinde dikildi.

ANITLAR

 Türkiye'de ilk Hocalı Katliamı anısına anıt başkent Ankara'nın Keçiören belediyesi tarafından 2005 yılında dikildi.

ANITLAR

 2008 yılında Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de Hocalı Katliamı anısına anıt inşa edildi.

 2009 yılında Ankara ilinin Beypazarı ilçe merkezinde Hocalı Katliamı anısına anıt inşa edildi.

 2011 yılında 26 Şubat Hocalı katliamı yıldönümünde Isparta Belediye Başkanı Yusuf Ziya Günaydın, Dağlık Karabağ ve Hocalı ’daki katliamı unutturmamak için Isparta’da Hocalı Katliamı anısına anıt inşa etme kararı aldı.

ANITLAR

 2011 yılında 26 Şubat Hocalı Katliamı

yıldönümünde Ankara ilinin Kızılcahamam ilçe merkezinde, Kızılcahamam Belediyesi tarafından Hocalı Katliamı anısına anıt inşa edilme kararı alındı.

ANITLAR

 2012 yılında 26 Şubat Hocalı Katliamı

yıldönümünde Ankara'da Keçiören belediyesi, Hocalı şehitleri anısına Azerbaycan Parkı içerisinde yapılacak Soykırım Anıtı'nın temelini attı.

 2012 yılında 24 Şubat'ta BosnaHersek‘in başkenti Saraybosna'da Hocalı Katliamı anısına anıtın açılışı Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in kızı Haydar Aliyev Vakfı Başkan Yardımcısı Leyla Aliyeva tarafından yapıldı.

 2012 Ağustosunda Meksika başkentinde "Hocalı Soykırımı Anıtı "nın açılışı yapıldı.

 2012 Kasımında Türkiye'nin Kocaeli ilinde "Hocalı Soykırımı Müzesi"nin açılışı yapıldı. Türkiye Azerbaycan Dernekleri Federasyonu tarafından yapılan müze İzmit'te Azerbaycan Kültür Evinde bulunur.

Hocalı 'yı Anma Etkinliği

(Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, Türkiye)

23 Şubat 2013

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ MADDELERİ

Madde 1-Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar.

Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.

Madde 2

1.Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir görüş, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım gözetmeksizin bu Bildirge ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir.

Madde 1-Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar.

Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.

Madde 2

1.Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir görüş, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım gözetmeksizin bu Bildirge ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir.

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ MADDELERİ

Madde 3 - Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır.

Madde 5 - Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez.

Madde 6 - Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal kişiliğinin tanınması hakkı vardır.

Madde 8 - Herkesin anayasa yada yasayla tanınmış temel haklarını

çiğneyen eylemlere karşı yetkili ulusal mahkemeler eliyle etkin bir yargı yoluna başvurma hakkı vardır.

Madde 3 - Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır.

Madde 5 - Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez.

Madde 6 - Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal kişiliğinin tanınması hakkı vardır.

Madde 8 - Herkesin anayasa yada yasayla tanınmış temel haklarını

çiğneyen eylemlere karşı yetkili ulusal mahkemeler eliyle etkin bir yargı yoluna başvurma hakkı vardır.

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ MADDELERİ

Madde 9 - Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez.

Madde 13

1. Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır.

Madde 19 - Herkesin düşünce ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak düşüncelerinden dolayı rahatsız edilmemek, ülke sınırları söz konusu olmaksızın, bilgi ve düşünceleri her yoldan araştırmak, elde etmek ve yaymak hakkını gerekli kılar.

Madde 9 - Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez.

Madde 13

1. Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır.

Madde 19 - Herkesin düşünce ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak düşüncelerinden dolayı rahatsız edilmemek, ülke sınırları söz konusu olmaksızın, bilgi ve düşünceleri her yoldan araştırmak, elde etmek ve yaymak hakkını gerekli kılar.

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ MADDELERİ

Madde 30 - Bu bildirgenin hiçbir kuralı, herhangi bir devlet, topluluk

veya kişiye, burada açıklanan hak ve özgürlüklerden herhangi birinin yok edilmesini amaçlayan bir girişimde veya eylemde bulunma hakkını verir biçimde yorumlanamaz.

Madde 30 - Bu bildirgenin hiçbir kuralı, herhangi bir devlet, topluluk

veya kişiye, burada açıklanan hak ve özgürlüklerden herhangi birinin yok edilmesini amaçlayan bir girişimde veya eylemde bulunma hakkını verir biçimde yorumlanamaz.

KAYNAKÇA

 https://tr.wikipedia.org/wiki/Karaba%C4%9F_Sava%C5%9F%C4%B1

 https://tr.wikipedia.org/wiki/Hocal%C4%B1_Katliam%C4%B1

 https://

tr.euronews.com/2020/02/26/hocali-katliami-28-yil-donumu-neler-y asandi-katliam-soykirim-mi-daglik-karabag-azerbaycan

 https

://www.aa.com.tr/tr/dunya/hocali-katliaminin-tanigi-ermenilerin-va hsetini-ve-yasadigi-iskenceleri-unutamiyor-/1744244

 http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/h_rigths_turkce.pdf