4. SINIF FEN BİLİMLERİ

(1)

(2)

4. SINIF FEN BİLİMLERİ

Bu kitabın bütün hakları Mavi Deniz Yayıncılığa aittir.

Yayınevinin yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz ve çoğaltılamaz.

YAZAR

Ahmet KÜÇÜKAYDIN

DİZGİ - SAYFA - KAPAK TASARIMI Resul KÖSE

Abdulkadir KARADURAN

YAYINEVİ

MAVİ DENİZ YAYINLARI

+90 553 382 47 72 - +90 538 944 34 09 www.mavidenizyayinlari.com

BASKI

Özgür Web Ofset Sertifika No: 46821

BASIM YERİ ve TARİHİ ANKARA - 2020 ISBN: 978-605-80000-6-3

(3)

İSTİKLÂL MARŞI

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;

O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!

Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl?

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl...

Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl!

M. Akif ERSOY

(4)

“Bizim akıl, mantık ve zeka ile hareket etmemiz en belirgin özelliğimizdir.”

M. Kemal ATATÜRK

(5)

1. ÜNİTE YER KABUĞU VE DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ

Kayaçlar ...7

Kayaçlar ve Mineraller ...9

Madenler ...11

Fosiller ...15

Etkinliklerle Yer Kabuğunun Yapısı ...17

Dönme ve Dolanma ...19

Dünya’nın Dönme Hareketi ...21

Dünya’nın Güneş Etrafındaki Dolanımı ...25

Etkinliklerle Dünya’nın Hareketleri ...27

Değerlendirme - 1 ...29

2. ÜNİTE BESİNLERİMİZ Besin İçerikleri ...33

Proteinler - Karbonhidratlar ...35

Yağlar - Vitaminler - Su ve Mineraller ...37

Etkinliklerle Besin İçerikleri ...39

Sağlıklı Bir Yaşam İçin Besinler ...41

Sağlıklı Yaşam - Dengeli Beslenme ...43

Sigaranın Zararları ...45

Alkol ve Sigaranın Zararları ...47

3. ÜNİTE KUVVETİN ETKİLERİ Kuvvet ve Hareket ...53

Kuvvetin Etkileri ...55

Kuvvetin Harekete Etkisi ...57

Esnek ve Kırılgan Maddeler ...59

Mıknatıs ...61

Mıknatısın Kutupları ...63

Etkinliklerle Kuvvetin Etkileri ...67

4. ÜNİTE MADDENİN ÖZELLİKLERİ Maddede Nitelik ...75

Suda Yüzme ve Batma ...77

Suyu Çeken ve Çekmeyen Maddeler ...79

Mıknatısla Çekilme ...81

Kütle - Kütle Birimi ...83

Dara, Net ve Brüt Kütle ...85

Hacim - Hacim Birimi ...87

Hacim ...89

Kütle - Hacim ...91

Madde - Cisim ...95

Katı - Sıvı - Gaz ...97

Isınma ve Soğuma ...101

Isı Akışı ...103

Hâl Değişimi ...105

Erime - Donma - Buharlaşma ...107

Saf Madde ve Karışım ...109

Karışımları Ayırma Yöntemleri ...111

Etkinliklerle Maddeyi Tanıyalım ...113

5. ÜNİTE GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE AYDINLATMA VE SES TEKNOLOJİLERİ Geçmişten Günümüze Aydınlatma ...121

Aydınlatma ...125

Uygun Aydınlatma ...127

Işık Kirliliği ...129

Ses Teknolojileri ...131

Ses Kirliliği ...135

6. ÜNİTE İNSAN VE ÇEVRE Kaynakları Tasarruflu Kullanalım ...143

Besinleri Tasarruflu Kullanalım ...147

Kaynakların Önemi ...149

Geri Dönüşümün Önemi ...151

7. ÜNİTE BASİT ELEKTRİK DEVRELERİ Elektrik - Pil - Batarya ...157

Devre Elemanları ...159

Devre Elemanlarının Görevleri ...161

Elektrik Devresi ...163

Evdeki Elektrik Sistemleri ...167

Etkinliklerle Elektrik Devreleri ...169

Cevap Anahtarları ...175

İÇİNDEKİLER

(6)

YER KABUĞU VE

DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ

ÜNİTE

1

(7)

YER KABUĞU ve DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ

KONULAR:

KAVRAMLAR

A. YER KABUĞUNUN YAPISI B. DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ

a. Kayaçlar ve Madenler

b. Fosiller

c. Dönme ve Dolanma

d. Dünya’nın Dönme ve Dolanma Hareketinin

Sonuçları

(8)

Kayaçlar A. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. Soruları cevaplandıralım.

KAYAÇLAR

Canlıların üzerinde yaşadığı katman yer kabuğudur. Yer kabuğu Dünya’nın en dış katmanıdır. Yer kabuğu katmanların en ince ve en kırılgan olanıdır.

Yer kabuğu dağların bulunduğu yerlerde kalın, denizlerin derin yerlerinde ise incedir. Yer kabuğunu oluşturan kayaçlar zamanla kaya, taş, çakıl ve kuma dönüşür.

Kayalara daha çok dağlarda, taş ve çakıllara ise akarsu ve deniz kenarla- rında rastlarız.

Kayaçlar zamanla nelere dönüşür?

Yer kabuğu katmanının en kalın olduğu yerler nerelerdir?

Yer kabuğu katmanının özellikleri nelerdir?

Canlılar yaşamlarını hangi katmanda sürdürürler?

SORU : SORU : SORU : SORU :

CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP :

4 3 2 1

(9)

B. Aşağıda kayaç, kaya, taş, çakıl ve kumun açıklaması verilmiştir. Noktalı yerlere uygun olan kelimeyi yazalım.

C. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım.

Kayaç Kaya Taş Çakıl Kum

farklı minerallerdir

renklerde kayaçlar

yapısındaki

yeryüzü yağmurun

Büyük kaya parçalarından kopan küçük kütlelere denir.

... :

Toparlak biçimini almış ufak taş parçalarına denir.: ...

Bir ya da daha fazla mineralin bir araya gelmesiyle oluşmuş bütüne denir.

... :

Kayaların parçalanıp ufalanmasıyla oluşan sert taneciklere denir.

... :

Kayaçlardan kopmuş büyük taş kütlesine denir.

... :

Doğada yürüyüş yaparken ... taşlara rastlarız.

Doğadaki taşlar farklı ... ve parlaklıktadır.

Kayaçların farklı olmasını sağlayan yapısındaki ...

Magmanın soğuyup katılaşmasıyla ... oluşur.

Kayaçlar rüzgar ve ... etkisiyle parçalanırlar.

Kayaçların renginin farklı olmasını sağlayan ... minerallerdir.

Yer kabuğu ve ... şekilleri kayaçlardan oluşmuştur.

a

c

e b

d

f g

(10)

Kayaçlar ve Mineraller A. Aşağıdaki görselleri inceleyelim. Açıklamaları okuyalım. Soruları cevaplandıralım.

KAYAÇLAR ve MİNERALLER

Yer kabuğunu oluşturan kayaçlar, magmanın soğuyup katılaşmasıyla oluşur.

Kayaçlar yağmur, rüzgâr, ısınma ve soğumanın etkisiyle zamanla parçalanır.

Kaya, taş ve çakıla dönüşür.

Kayaçların farklı olmasını sağlayan yapılarında yer alan minerallerdir. Mi- neraller doğal yollarla oluşan katı maddelerdir. Kayacı mermer yapan içindeki mermer mineralidir. Aynı şekilde kayacı granit yapan içindeki granit mineralidir.

Kayacı mermer yapan nedir?

Kayaçları farklı kılan nedir?

Kayaçlar kaya, taş ve çakıla nasıl dönüşür?

Kayaçlar nasıl oluşmuştur?

4 3 2 1

(11)

B. Aşağıdaki minerallerle kullanıldığı alanları harfleri kullanarak eşleştirelim.

C. Aşağıdaki kavram haritasında noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım.

KAYAÇLAR

etkisiyle parçalanır

dönüşür dönüşür dönüşür dönüşür

etkisiyle parçalanır etkisiyle

parçalanır

etkisiyle parçalanır

Akarsu Taş Rüzgar

Kaya Çakıl Yağmur

Kum Sıcak - Soğuk ...

...

Silis ve Gümüş Minerali

a Dijital saatlerde kullanılır.

Kuvars Minerali

c Sofra tuzu yapımında kullanılır.

Kaya Tuzu Minerali

f Kurşun kalem ucu yapımında kullanılır.

Alçı Taşı Minerali

b Ayna yapımında kullanılır.

MineraliTalk

e İnşaatlarda ve otomobil yapımında kullanılır.

Demir Minerali

d Tebeşir yapımında kullanılır.

Grafit Minerali

g Talk pudrası yapımında kullanılır.

(12)

Madenler A. Aşağıdaki görselleri inceleyelim. Açıklamaları okuyalım. Soruları cevaplandıralım.

MADENLER

Yer kabuğunu oluşturan kayaçların bir kısmı madendir. Ekonomik değeri olan taş ve minerallere maden denir.

Madenlerin özellikleri:

Ekonomik değere sahiptirler.

Fabrika ve atölyelerde işlenerek pek çok alanda kullanılırlar.

Ülkemizde demir, bakır, krom, bor, altın, mermer, linyit, taş kömürü ve gü- müş gibi madenler çıkarılmaktadır.

Madenlerin çıkarıldığı yere maden ocağı denir.

Madenlerin özellikleri nelerdir?

Ülkemizde hangi madenler çıkarılmaktadır?

Maden ocağı nedir?

Maden nedir?

4 3 2 1

(13)

toprak

gümüş

kaya

bakır

çakıl

altın

taş

kömür

kum

demir

B. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım.

C. Aşağıdaki kayaçları inceleyelim. Değerli olanlarla, olmayanları sınıflandıralım.

Değerli Kayaçlar (Madenler)

a.

b.

c.

d.

e.

...

Değersiz Kayaçlar

a.

b.

c.

d.

e.

...

Kayaçların tamamı madenlerden oluşmuştur.

Madenler aynı zamanda kayaçtır.

Kayaçların tamamı çok değerlidir.

Kayaçların ekonomik değerleri olanlarına maden denir.

Altın değerli madenler arasında yer alır.

Madenler, kayaçlardan çıkarılır.

Madenler, yer kabuğunun farklı derinliklerinde yer alır.

Değerli kayaçları yer yüzüne çıkarabilmek için maden ocakları açılır.

Kömür madeni ekonomik olarak gümüşten daha değerlidir.

İnsanoğlu binlerce yıl öncesinden maden çıkarmaya başlamıştır.

( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) a

e c

g

ı b

f d

h

i

(14)

A. Aşağıda madenlerin kullanıldığı alanlar verilmiştir. Noktalı yerlere uygun madenin adını yazalım.

B. Aşağıda demirin ürüne dönüşme aşamaları karışık olarak verilmiştir. Harfleri kulla- narak oluş sırasına göre sıralayalım. Şifreyi bulalım.

Madenler

Daha çok inşaatlarda ve otomobillerde kullanılır.

Kuyumculukta, süslemede, madalya yapımında kullanılır.

İnşaatlarda, dekorasyonda ve heykelcilikte kullanılır.

Arabalarda kullanılan akü yapımında kullanılır.

Elektrik ve telefon kablolarında kullanılır.

Elektrik üretiminde ve ısınmada kullanılır.

Maden ocağından çıkarılan demir tesislere alınır.

Demiri yer yüzüne çıkarabilmek için maden ocakları açılır.

Tesislere alınan demir yüksek ısılarda eritilir.

Demir ve benzeri madenler kayaçların içinde bulunur.

Eritilen demir madeni kalıplara dökülerek şekil verilir.

Eritilen demir değersiz taş ve topraklardan arındırılır.

Şekil verilen demir ham madde olarak fabrikalara gönderilir.

: : : : : : ...

...

Mermer Kömür Altın

Bakır Kurşun Demir

M I P Z R A A

M a d e n d e n Ü r ü n e

(15)

C. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım.

D. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım.

Evimizde kullandığımız bir çok araç gerecin ham maddesi ... . Maden kaynakları ülkelerin ... katkı sağlar.

Ülkemiz maden kaynakları bakımından kendine yeten ... arasındadır.

Madenler günlük hayatta kullandığımız bir çok ... karşımıza çıkar.

Madenler; uçak, tren, otomobil gibi ... yapımında kullanılır.

Madenler ... ilerlemesinde önemli bir yere sahiptir.

gelişmesine teknolojinin madenlerdir

araçların üründe ülkeler

1. I. Kayaçtır II. Değeri yoktur III. Madendir

IV. Kablo yapımında kullanılır Bakır için hangileri doğrudur?

A. I-II-III B. I-III-IV C. II-III-IV

D. I-II-IV

3. Doğadan çıkarıldığı haliyle kullanılan maden aşağıdakilerden hangisidir?

A. Bakır B. Altın C. Demir D. Kömür

2. Kaşık, çatal, bıçak yapımında kullanı- lan paslanmazlık özelliğine sahip olan maden hangisidir?

A. Nikel B. Bakır C. Krom D. Demir

4. Madenlerle ilgili ifadelerden hangisi yanlıştır?

A. Ekonomik değerleri vardır.

B. Yer kabuğunun farklı derinliklerin- de yer alırlar.

C. Yurdumuzda en çok çıkarılan ma- den altındır.

D. Madenler aynı zamanda kayaçtır.

a

c

e b

d

f

(16)

Fosiller A. Aşağıdaki fosilleri inceleyelim. Hangi canlıya ait olduğunu yazalım.

B. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım.

balık yaprak dinozor

deniz yıldızı yusufçuk kertenkele

... ... ...

Her canlı öldükten sonra fosilleşir.

Fosilleşme olayı milyonlarca yıl sürer.

Havayla teması kesilen canlılar fosilleşebilir.

Günümüze ulaşan bir çok fosil örneği vardır.

Fosilleşme sadece kayaçlarda meydana gelir.

Fosiller sayesinde milyonlarca yıl öncesinde yaşamış canlılar hakkında bilgi ediniriz.

Havayla teması kesilen canlı kalıntıları çürümez.

Çürümeyen canlı kalıntıları binlerce yıl bozulmadan kalabilir.

( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... )

( ... ) ( ... ) a

e c b

f d

g h

(17)

C. Aşağıda kavram haritasında kutuların içine uygun ifadeleri yazalım.

1. Kayaçlarda 2. Milyonlarca Yıl 3. Balık Fosili

4. Hava ile temas kesilmeli 5. Buzullarda

6. Dinozor fosili

7. Üstü kum ve kil tabakasıyla kaplanmalı 8. Bitki Reçinesi

9. Çürümeden günümüze kadar ulaşmalı

FOSİLLER

gerçekleşir

şartları

sürer örnek

örnek

şartları şartları

gerçekleşir

(18)

A. Aşağıdaki bulmacada “yer kabuğunun yapısı” ünitesinde karşılaştığımız kavramlar yer almaktadır. Bulduklarımızı boyayalım, tabloya yazalım.

B. Aşağıdaki bulmacayı dolduralım.

1 Canlıların üzerinde yaşadığı katman.

2 Yer kabuğunu oluşturan yapı.

3 Kayaçların parçalanması sonucunda oluşan küçük taş parçaları.

4 Kuyumculukta kullanılan, ekonomik değeri yüksek maden.

5 Madenlerin çıkarıldığı yerlere verilen ad.

6 Fosilleşmenin gerçekleşebilmesi için temasın kesilmesi gereken madde.

1

2

3

4

5

6

M A G M A E Y M N Z

L E V V Ü A Z İ İ U

E Ü F O S İ L N O Ü H A M M A D D E A L N E R E E L E R E P M A D E N O C A Ğ I

E Ç A K I L Z L B İ İ R S Y E R Y Ü Z Ü Ü Z M A D E N G Ğ O

YER KABUĞUNUN YAPISI

... ...

Etkinliklerle Yer Kabuğunun Yapısı

(19)

1. Çakıl, kayaçtan kopmuş ufak par- çadır.

Kayaçlar çok sert oldukları için parçalanmazlar.

Dünya’mızın en iç katmanına yer kabuğu denir.

Yer kabuğu kayaçlardan oluşmuş- tur.

: : : :

Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğ- rudur?

A. B.

C. D.

2. Ekonomik değere sahip kayaçlara ... denir.

İfadesinde noktalı yere hangisi gelme- lidir?

A. Altın B. Sanayi C. Maden D. Fosil

3. Madenlerin işlenmeden önceki haline verilen isim hangisidir?

A. Kayaç B. Madde C. Çinko D. Ham madde

4. Balkonda, pencere kenarlarında kul- lanılan maden hangisidir?

A. Mermer B. Bakır C. Bor D. Linyit

5. Kayaçların, parçalanıp çakıl ve kuma dönüşmesinde etkili olan aşağıdakiler- den hangisidir?

A. Spor olayları B. Trafik kazaları C. Hava olayları D. Ekonomik olaylar

6. Kayaçlar için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A. Farklı renklerde ve sertlikte olabi- lirler.

B. Yapılarında mineraller bulunur.

C. Zamanla fosilleşirler.

D. Magmanın soğuyup katılaşması so- nucunda oluşmuşlardır.

7. I. Ekonomik değere sahiptirler.

II. Yer kabuğunun farklı derinliklerin- de yer alırlar.

Madenlerle ilgili ifadeler için hangisi doğrudur?

A. I doğru, II yanlış B. I yanlış, II doğru C. İkisi de yanlış D. İkisi de doğru

8. Şu anda ölen bir balığın fosilleşebil- mesi için kaç yıl geçmesi gerekir?

A. Milyon yıl B. On yıl C. Yüz yıl D. Bin yıl

MİNİ TEST 11

(20)

Vantilatör hareketsiz bir varlıktır.

D Y

Vantilatör dolanma hareketi yapar.

D Y

Vantilatör dönme hareketi yapar.

D Y

Helikopterin pervanesi dolanma hareketi yapar.

D Y

Helikopterin pervanesi dönme hareketi yapar.

D Y

Helikopterin pervanesini durdurmak tehlikelidir.

D Y

Otomobil pistte dönme hareketi yapar.

D Y

Otomobil cansız bir varlıktır.

D Y

Otomobil pistte dolanma hareketi yapar.

D Y

Rüzgâr esince pervane hareket eder.

D Y

Pervanenin hareketi dolanma hareketidir.

D Y

Pervanenin hareketi dönme hareketidir.

D Y

Dönme ve Dolanma A. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. Görsellerle ilgili ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y”

kutusunu boyayalım.

Çevremizdeki nesnelerin kendi etrafındaki hareketine dönme, varlıkların etrafındaki hareketine dolanma denir.

a

b

c

d

(21)

B. Aşağıdaki Dünya’nın açıklamasını okuyalım. Cümlelerin önlerindeki yerlere “dön- me”, “dolanma” kelimelerinden uygun olanı yazalım.

C. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım.

D D

N

L M

Ö O

E N M

A A

Çocuklar, Benim iki hareketim vardır. Kendi etrafımda

ve Güneş’in etrafında hareket ederim.

Güneş’in etrafındaki hareketim hangisidir?

Yukarıdaki ifadede noktalı yere han- gisi gelmelidir?

A. dolanma B. hızlanma C. sallanma D. dönme

Dünya’nın Güneş’in etrafında yaptığı hareket hangisidir?

A. dolanma B. dönme C. yavaşlama D. hızlanma

Yukarıdaki ifadede noktalı yerlere hangisi gelmelidir?

A. dolanma - dönme B. dönme - hızlanma C. yavaşlama - dönme D. dönme - dolanma İfadeler için hangisi doğrudur?

A. I doğru, II yanlış B. I yanlış, II doğru C. İkisi de yanlış.

D. İkisi de doğru

I. Dünya hareketsiz bir varlıktır.

II. Güneş kendi etrafında dönme ha- reketi yapar.

1 2

4

3

Kendi etrafımdaki hareketim hangisidir?

Bir varlığın kendi etrafındaki ha- reketine ... denir.

Dünya kendi etrafında ...

Güneş’in etrafında ...

hareketi yapar.

...

a

b

(22)

Dünya’nın Dönme Hareketi A. Aşağıdaki şekli inceleyelim. Açıklamaları okuyalım. Soruları cevaplandıralım.

Gece ve gündüzün eşit olduğu bir yerde gündüz kaç saattir?

Dünya’nın dönme hareketi sonucunda ne oluşur?

Dünya dönme hareketini ne kadar sürede tamamlar?

Gece ve gündüz nasıl oluşur?

Dünya dönme hareketini hangi yönde yapar?

SORU : SORU : SORU : SORU : SORU :

CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP :

5 4 3 2 1

DÜNYA DÖNÜYOR

Dünya’mızın iki hareketi vardır. Dünya kendi etrafında dönme hareketi yapar.

Dünya kendi etrafında batıdan doğuya doğru döner. Dünya kendi etrafındaki dönme hareketini 24 saatte tamamlar. Bu süreye bir gün denir.

Dünya’nın kendi etrafında dönmesi sonucunda gece ve gündüz oluşur. Dün- ya’nın bir yüzünde gündüz yaşanırken, diğer yüzünde gece yaşanır.

(23)

B. Aşağıdaki şekli inceleyelim. Açıklamaları okuyalım. Soruları cevaplandıralım.

Gölge boyu günün hangi vakitlerinde en uzundur?

Gölge boyu günün hangi vaktinde en kısadır?

Gölge oluşumu Dünya’nın hangi hareketi sonucunda oluşur?

Güneş hangi yönden batar?

Güneş hangi yönden doğar?

5 4 3 2 1

DÖNME HAREKETİNİN SONUÇLARI

Dünya’nın dönme hareketi sonucunda gece ve gündüz oluşur. Dünya batıdan doğuya doğru döner. Bunun sonucunda Güneş doğudan doğar, batıdan batar.

Ayrıca Dünya’nın dönme hareketi sonucunda gölge oluşumları gerçekleşir. Bu gölge oluşumlarının uzunlukları gün içinde değişir.

5 1

2 3

4

(24)

Dünya’nın Dönme Hareketi A. Aşağıdaki şekli inceleyelim. Açıklamaları okuyalım. Soruları cevaplandıralım.

DÜNYA VE GÜNEŞ’İN KONUMU

Güneş gün içinde gökyüzünde farklı konumlarda görünür. Bu Dünya’nın kendi etrafında dönmesinin bir sonucudur.

Ayrıca gün içerisinde sıcaklık farkları yaşanır. Sabah 20 ôC olan bir bölgede öğlen 27 ôC, akşam 23 ôC olabilir. Gün içinde sıcaklık farklarının bir nedeni de Dünya’nın kendi etrafında dönmesidir.

Gün içinde en düşük sıcaklık günün hangi bölümlerinde yaşanır?

Gün içinde sıcaklık farkı oluşmasının nedenlerinden biri nedir?

Gün içinde en yüksek sıcaklık günün hangi bölümünde yaşanır?

Güneş’in konumunun gün içinde değişmesinin nedeni nedir?

4 3 2 1

SABAH ÖĞLE AKŞAM

20 ôC 27 ôC 23 ôC

(25)

Dünya’mız ...dan doğuya doğru döner.

Dünya kendi ... etrafında döner.

Dünya kendi etrafındaki dönüşünü ...te tamamlar.

Dünya kendi etrafında ... hareketi yapar.

Dünya’nın kendi etrafındaki hareketi sonucunda ... ve gündüz oluşur.

Dünya’nın iki ... hareketi vardır.

B. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım.

R L

F A K I

T

B A I

M S

Ö 4 A

D N E 2 A T

E K

E E

G C E S N İ

C. Dünya’nın kendi etrafında dönmesi sonucunda oluşan olayların önündeki rakam- ları sırasıyla yazarak şifreyi bulalım.

Deprem, çığ gibi doğa olaylarının oluşması.

Gece ve gündüzün oluşması.

Gün içinde farklı sıcaklıkların oluşması.

Güneş’in gün içinde farklı yerlerde görünmesi.

İlkbaharda ağaçların çiçek açması.

Dört mevsimin oluşması.

Gün içinde gölge boyunun uzayıp kısalması.

Dünya’nın bir yüzünde gündüz bir yüzünde gece yaşanması.

Hayvanların sıcak bölgelere göç etmesi.

DÜNYA KENDİ ETRAFINDA DÖNÜYOR ŞİFRE:

a

c

e b

d

f

1

3

5

7 2

4

6

8 9

(26)

Dünya’nın Güneş Etrafındaki Dolanımı A. Aşağıdaki modeli inceleyelim. Noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım.

(A) (B)

(C)

6

3 5 G Ü N 6 S A A T B İ R Y I L

O

D L A N M A M E V S İ M L E R

D O Ğ U K I Ş Y A Z

Ü N E Ş

G

Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketine ... hareketi denir.

Dünya, Güneş etrafındaki hareketini ...te tamamlar.

Dünya, Güneş etrafında batıdan ...ya doğru döner.

Dünya’nın dolanma hareketi sonucunda ... oluşur.

Dünya kendi etrafında dönerken ... etrafında da dolanma hareketi yapar.

Dünya’nın, Güneş etrafındaki hareketini tamamladığı süreye ...

adı verilir.

Dünya A noktasındayken yurdumuzda kış mevsimi yaşanırken C noktasına geldi- ğinde ... yaşanır.

a

d c

f

g b

e

(27)

B. Aşağıdaki ifadeler yanlıştır. İfadelerin doğrusunu yazalım.

Dünya kendi etrafında dolanma hareketi yapar.

YANLIŞ : DOĞRUSU :

Dünya kendi etrafındaki hareketi 1 haftada tamamlar.

Dünya, Güneş etrafındaki hareketini 24 saatte tamamlar.

Dünya’nın Güneş’e dönük yüzünde gece, diğer yüzünde gündüz yaşanır.

Güneş, Dünya’nın etrafında dolanma hareketi yapar.

Dünya’nın kendi etrafındaki hareketi sonucunda mevsimler oluşur.

Gün içinde en uzun gölge boyu öğlen yaşanır.

Dünya kendi etrafında kuzeyden güneye doğru döner.

YANLIŞ : DOĞRUSU : a

e c

g b

f d

h

(28)

Etkinliklerle Dünya’nın Hareketleri A. Aşağıdaki görseli inceleyelim. Cümlelerdeki noktalı yerleri tamamlayalım.

B. Aşağıdaki görseli inceleyelim. Cümleler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım.

sonucunda dönme gölge etrafında sıcaklık saatte

Dünya’nın kendi etrafındaki hareketine ... hareketi denir. Dünya kendi ... batıdan doğuya doğru döner. Bu dönüşünü 24 ...

tamamlar. Bu dönüşünün ... gece ve gündüz oluşur. Ayrıca ...

boyu gün içinde uzar ve kısalır. Günlük ... farkları da bu dönüşünün sonucunda oluşur.

( ... )Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketine günlük hareket denir.

( ... )Dünya’nın iki hareketi vardır.

( ... )Güneş sabittir, Dünya ise hareketlidir.

( ... )Dünya’nın yıllık hareketi sonucunda mevsimler oluşur.

( ... )Dünya kendi etrafında dolanma, Güneş etrafında dönme hareketi yapar.

a

c b

d e

(29)

1 1

8 8

Dünya’nın aydınlık olan bölümünde yaşanan an.

Dünya’da Güneş ışınlarının ulaşmadığı yerlerde yaşanan an.

Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanımı sonucunda oluşur.

Dünya’nın Güneş’in etrafında yaptığı hareket.

Dünya’nın kendi etrafında yaptığı hareket.

Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanımını tamamladığı gün sayısı.

Dünya’nın etrafında hareket ettiği gök cismi.

Dünya’nın kendi etrafında dönüşünü tamamladığı saat sayısı.

Güneş’in battığı yön.

Işığın engellenmesi nedeniyle, aydınlık bir yerde oluşan karanlık.

3 3

10 10 6 6 2 2

9 9 5 5 7 7

C. Aşağıdaki bulmacayı dolduralım.

1 5

2 2 3

8 6 6 4

7 9

10

(30)

Değerlendirme - 1

“ ... nesli tükenmiş canlılar hakkında bilgi sahibi olma- mızı sağlar.”

Yukarıdaki cümlede noktalı yere han- gisi gelmelidir?

A. Yer kabuğu B. Fosiller C. Madenler D. Kayaçlar 1.

I. Ekonomik değeri olan kayaçlara fosil adı verilir.

II. Kayaçlar hava olayları ve akarsu gibi faktörlerle parçalanır.

Yukarıdaki ifadeler için hangisi doğ- rudur?

A. I doğru, II yanlış B. I yanlış, II doğru C. İkisi de yanlış D. İkisi de doğru

2.

I. Dünya, Güneş’in etrafında dolanır.

II. Dünya, Ay’ın etrafında döner.

III. Dünya kendi etrafında döner.

Yukarıdakilerden hangisi veya hangi- leri Dünya’nın hareketidir?

A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I, III

4.

I. Dünya’nın kendi etrafındaki hareketi.

II. Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi.

III. Ay’ın Dünya etrafındaki hareketi.

Gece - gündüz oluşumu yukarıdaki- lerden hangisinin sonucudur?

A. Yalnız I B. Yalnız II C. I, II D. I, II, III

5.

I. Gece gündüz oluşumu

II. Gün içinde oluşan sıcaklık farkları III. Gölge uzunluğunun değişmesi Yukarıdakilerden hangisi veya hangi- leri Dünya’nın kendi etrafında dön- mesi sonucunda oluşur?

A. Yalnız I B. I, II C. I, III D. I, II, III

6.

“Sabah kalktığımızda Güneş’i doğuda, öğlen vakti tepede, akşama doğru batıda görürüz.”

Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A. Güneş’in Dünya etrafında dönmesi.

B. Dünya’nın kendi etrafında dönmesi.

C. Güneş’in kendi etrafında dönmesi.

D. Dünya’nın Güneş etrafında dönmesi 7.

Yukarıda madenler ve kullanım alan- ları verilmiştir. Hangilerinde yanlışlık yapılmıştır?

A. - B. -

C. - D. -

3. : Mermer Radyo yapımında : Demir İnşaatta

: Altın Kuyumculukta : Bakır Cam sektöründe

Doğru Yanlış : ...

: ...

(31)

8. Aşağıdaki durumlardan hangisi Dün- ya’nın batıdan doğuya doğru dönme- sinin sonucudur?

A. Bir günün 24 saat olması.

B. Mevsimlerin oluşması.

C. Güneş’in önce Ağrı da sonra İzmir de doğması.

D. Gün içinde gölge boylarının uzayıp kısalması.

9. Dünya kendi etrafında dönmeseydi aşağıdakilerden hangisi gerçekleşirdi?

A. Dünya’nın her yerinde gündüz ya- şanırdı.

B. Dünya’nın her yerinde gece yaşa- nırdı.

C. Dünya’da bir gün gündüz, bir gün gece yaşanırdı.

D. Dünya’nın bir yüzünde sürek- li gündüz, diğer yüzünde sürekli gece yaşanırdı.

10. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A. Dünya’nın her yerinde bir gün 24 saattir.

B. Yıl içinde gece ve gündüz süreleri değişir.

C. Güneş’in belli bir saatten sonra batması, Güneş’in Dünya’nın etra- fında dönmesindendir.

D. Gece ve gündüzün birbirini takip etmesi, Dünya’nın kendi etrafında dönmesindendir.

11.

İki arkadaş Uğur ve Sinan Güneş ve Dünya olmuşlar. Buna göre aşağıda- kilerden hangisi yanlıştır?

A. Sinan, kendi etrafında dönmelidir.

B. Uğur, Sinan’ın etrafında dolanma- lıdır.

C. Sinan, Uğur’un etrafında dolan- malıdır.

D. Sinan, kendi etrafında dönerken, Uğur’un etrafında dolanmalıdır.

12. a. Dünya’nın kendi etrafında dönme- siyle geçen süreye bir ...

adı verilir.

b. Dünya’nın Güneş etrafında bir defa dönmesiyle geçen süreye bir ... adı verilir.

c. Bir yıl ... mevsimdir.

Noktalı yerlere hangisi gelmelidir?

A. a

gün ay hafta

gün

haftab yıl gün

yıl

üçc dört yedi dört

B.

C.

D.

13. 4 yıl toplam kaç gündür?

A. 1459 B. 1460

C. 1461 D. 1462

Uğur Güneş

Sinan Dünya

(32)

BESİNLERİMİZ

ÜNİTE

2

(33)

BESİNLERİMİZ

KONULAR:

KAVRAMLAR

A. BESİNLER VE ÖZELLİKLERİ

a. Besin İçerikleri b. Su

c. Mineral

d. Gıda Saklama Koşulları e. Dengeli Beslenme

f. Obezite g. Besin İsrafı

h. Sigara ve Alkol

(34)

Besin İçerikleri A. Aşağıdaki besinlerle ilgili ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım.

( ... ) Besinlerin tamamı hayvansal besindir.

( ... ) 2 numaralı besin bitkisel besindir.

( ... ) 2 numaralı besin sağlıksız besindir.

( ... ) 1 numaralı besin hayvansal besindir.

( ... ) 3 numaralı besin bitkisel besindir.

( ... ) 1 numaralı besin daha çok kahvaltıda tüketilir.

( ... ) 3 numaralı besin süt ürünüdür.

B. Aşağıda besinler verilmiştir. Besinleri tabloda uygun yerlere yazalım.

süt ekmek

mercimek peynir

fındık tavuk eti

yumurta bal

pirinç nohut

et yoğurt

elma ıspanak

Hayvansal Besinler

a. ...

b. ...

c. ...

d. ...

e. ...

f. ...

g. ...

Bitkisel Besinler

a. ...

b. ...

c. ...

d. ...

e. ...

f. ...

g. ...

1

2

3

a

c

e b

d

f g

(35)

C. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun kelimeleri yazalım.

D. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım.

gelişme enerji

hayvansal besin yapıcı

mevsimine

farklıdır canlılar

Tavuk, balık, süt gibi ürünler ... besinlerdir.

Bazı besinler..., onarıcı içeriğe sahiptirler.

... yaşamlarını sürdürebilmek için beslenirler.

Özellikle ... çağındaki çocuklar için süt çok önemlidir.

Bazı besinler ... içeriği yönünden zengindir.

Makarna ve ekmekte enerji veren ... içeriği bulunur.

Sebze ve meyveler ... göre tüketilmelidir.

Tükettiğimiz besinlerin besin içerikleri ...

Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A. Yiyeceklerin besin içerikleri farklıdır.

B. Besinleri taze tüketmeliyiz.

C. İnsanlar enerji ihtiyaçlarını besin- lerden karşılar.

D. Ceviz, fındık gibi yağlı besinler za- rarlı besinlerdir.

Aşağıdaki gruplardan hangisi bitkisel ürünlerdir?

A. Balık ve balık ürünleri B. Et ve et ürünleri C. Sebze ve meyveler D. Süt ve süt ürünleri

Besinleri mevsiminde tüketmek çok önemlidir. Aşağıdaki besinlerden hangisini yaz mevsiminde tüketmek doğrudur?

A. Mandalina ve portakal B. Ispanak ve pırasa C. Domates ve salatalık D. Nar ve ayva

Vücudumuzun büyümesini ve gelişme- sini sağlayan besinler hangileridir?

A. Zeytin, havuç gibi besinler.

B. Et, süt gibi besinler.

C. Üzüm, kiraz gibi besinler.

D. Meyve suyu gibi içecekler.

1. 2.

4.

3.

a

e c

g b

f d

h

(36)

A. Proteinlerin vücudumuz için pek çok faydası vardır. Aşağıdaki ifadelerde belirti- lenler proteinlerin faydalarındansa “evet”, değilse “hayır” yazalım.

B. Aşağıda verilen besin gruplarında proteince zengin olanların bulutlarını maviye boyayalım.

Büyüme ve gelişmemize yardımcı olurlar.

Kasların ve kemiklerin gelişmesine önemli katkı sağlarlar.

Gün içinde gerekli olan enerjinin büyük kısmını sağlarlar.

Yara ve kesiklerin iyileşmesini sağlayarak onarım görevi yaparlar.

Saç ve tırnaklarımızın uzamasında etkilidirler.

Kanın vücudumuzda dolaşımına yardımcı olurlar.

Vücut sıcaklığının dengede kalmasını sağlarlar.

Vücudumuzun mikroplara karşı savunulmasına yardımcı olurlar.

Zeka gelişimine katkıda bulunurlar.

(...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...)

Proteinler - Karbonhidratlar

Süt ve

süt ürünleri Sebzeler Et ve

et ürünleri

Meyveler Hayvansal

besinler İçecekler

Kuruyemişler Yağlı

besinler Kuru

baklagiller a

e c

g b

f d

h ı

(37)

D. Aşağıda çeşitli besinler verilmiştir. Bu besinlerden karbonhidrat bakımından zengin olanların kutusunu kırmızıya boyayalım.

C. Aşağıda karbonhidratlarla ilgili verilen bilgilerden doğru olanlara “D”, yanlış olanlara “Y” yazalım.

Vücudumuzun ihtiyacı olan enerjiyi sağlayan besin içerikleri karbon- hidratlardır.

Karbonhidratlar düzenleyicidir.

Büyüyüp gelişmemizi sağlayan besinler karbonhidratlı besinlerdir.

Unlu mamüller karbonhidrat bakımından zengindir.

Beynimiz karbonhidrat dışında enerji kaynağı kullanmaz.

Gün içerisinde ihtiyacımız olan enerjiyi karbonhidratlı besinlerden elde ederiz.

Hayvansal besinler karbonhidrat yönünden oldukça zengindir.

(...)

(...) (...) (...) (...) (...)

(...)

Pilav Ekmek

Yulaflı bisküvi Yumurta

Balık Mısır

Süt Pekmez

Reçel Börek

Çocuklar!

Çikolata, şeker, lokum, dondurma gibi besinler de enerji

verici besinlerdir.

Ancak bu besinlerin verdiği enerji kısa

sürelidir. Ayrıca karbonhidratlı besinlerin fazla

tüketilmesi şişmanlamamıza

neden olur.

a

c b

e f

g d

(38)

Vitaminler vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar.

Yapıcı ve onarıcı besin içeriğidir.

Vücudumuzun direncini arttırarak hastalıklara karşı korur.

Sebze ve meyvelerde bol miktarda vitamin vardır.

Soğuk bölgelerde yaşayan canlılar vücutlarını vitaminler sayesinde sıcak tutar.

(...) (...) (...) (...) (...)

A. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Yağların görevini doğru olarak açıklayan cümleyi nok- talı satırlara yazalım.

B. Aşağıda vitaminlerle ilgili ifadelerden doğru olanlara “D”, yanlış olanlara “Y” yazalım.

C. Su ve minerallerin öncelikli görevinin olduğu bulutu boyayalım.

Yağlar - Vitaminler - Su ve Mineraller

Vücudumuzda onarıcı ve yapıcı görev yapan besinler yağlardır.

a.

Karbonhidratların yetersiz kaldığı durumlarda yağlar enerji ihtiyacını sağlar.

c.

Yağlar vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar.

b.

Yağların öncelikli görevi:

enerji verici

koruyucu

yapıcı

düzenleyici

onarıcı a

c b

d e

(39)

D. Aşağıdaki tablodaki kavramları okuyalım. Tablodan yararlanarak aşağıdaki sınıf- landırmaları tamamlayalım.

E. Açıklamaya uygun olarak noktalı yerlere uygun besin içeriğini yazalım.

Kaynaklarına

Göre Besinler İçeriklerine

Göre Besinler Vücuttaki Görevlerine Göre Besinler

... ... ...

...

... ...

...

Enerji verici Bitkisel

Hayvansal Su ve mineral Yağ

Karbonhidrat

Düzenleyici Vitamin

Protein Yapıcı - onarıcı

... : En çok et ve süt ürünlerinde, kuruyemişlerde bulunur.

... : En çok zeytin, ayçiceği, mısır, ceviz ve fıstıkta bulunur.

... : En çok tahıllarda ve tahıl ürünlerinde bulunur.

... : En çok sebze ve meyvelerde bulunur.

... : Bütün besinlerde bulunurlar.

a

c b

d

e

(40)

Etkinliklerle Besin İçerikleri A. Aşağıdaki tablodan besin içeriklerini bularak boyayalım. Bulduğumuz kelimeleri

noktalı yerlere yazalım.

B. Aşağıdaki soruları numaraları kullanarak cevaplandıralım.

BESİN İÇERİKLERİBESİN

İÇERİKLERİ GÖREVLERİGÖREVLERİ Enerji Verici ...

Enerji Verici ...

Yapıcı - Onarıcı ...

Düzenleyici ...

Hangileri karbonhidrat içe- rir?

Hangi besinler yağ yönün- den zengindir?

Hangileri protein yönünden zengindir?

Hangileri vitamin yönünden zengindir?

Hangilerinde su ve mineral bulunur?

...

Havuç Makarna Fındık

Ceviz Süt Maden Suyu

Pilav Portakal Balık

Yumurta Meyve Suyu Ekmek

Limon Tuz Zeytin

1 2 3

4 5 6

7 8 9

10 11 12

13 14 15

a

c b

d

e

(41)

Aşağıdaki besinlerden hangisi protein yönünden zengindir?

A. Meyveler B. Sebzeler C. Baklagiller D. Tahıllar

1. Spor yapan Serkan, ihtiyacı olan ener-

ji ihtiyacını öncelikli olarak hangisinden karşılamalıdır?

A. Karbonhidrat B. Mineral

C. Yağ D. Vitamin

5.

Vücudumuzda kemik ve dişlerin güç- lenmesini sağlayan besin içeriği han- gisidir?

A. Karbonhidrat B. Yağ C. Mineral D. Vitamin 8.

( ... ) Su, vücut sıcaklığını düzenler.

( ... ) Yağlar, düzenleyici besinlerdir.

( ... ) Vitaminler, hastalıklara karşı vücudumuzun direncini artırır.

Noktalı yerlere sırasıyla doğru, yanlış yazdığımızda hangisi doğru olur?

A. Y - Y - D B. D - Y - D C. D - D - D D. Y - D - Y 7.

I. Mikroplara karşı direnç sağlar.

II. Vücut sıcaklığını düzenler.

III. Yıpranan dokuları onarır.

IV. Enerji ihtiyacını karşılar.

Yukarıdakilerden hangileri proteinlerin öncelikli görevidir?

A. I - IV B. II - III C. III - IV D. I - III 2.

Kaslarımı geliştirmek istiyorum.

Caner, hangi besin içeriğine sahip besinler tüketmelidir?

A. Karbonhidrat B. Protein C. Vitamin D. Mineral 3.

Gün içerisinde enerjim çabuk bitiyor.

Oktay, hangi besin içeriğine sahip ürünleri az tüketmektedir?

A. Mineral B. Vitamin C. Protein D. Karbonhidrat 4.

Tüm besinlerde ... ve ...

bulunur. Cümlesinde noktalı yerlere hangisi gelmelidir?

A.

B.

C.

D.

6.

Yağ Su Protein

Su

Protein Yağ Vitamin Mineral

MİNİ TEST 22

(42)

Sağlıklı Bir Yaşam İçin Besinler A. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. Soruları cevaplandıralım.

Besinlerin konulduğu paketlerde hangi enstitünün işareti olmalıdır?

Besinlerde hangi bakanlığın izninin olması önemlidir?

Hangi ürünlerin mutlaka son tüketim tarihine bakmalıyız?

Niçin taze ve doğal ürünleri tüketmeliyiz?

Besin alırken nelere özen göstermeliyiz?

5 4 3 2 1

SAĞLIKLI BESİN

Sağlıklı bir yaşam için tükettiğimiz besinlerin taze ve doğal olmasına özen göstermeliyiz. Satın alınan ürünün taze olması çok önemlidir. Dondurulmuş ve paketlenmiş ürünleri satın alırken son tüketim tarihlerine mutlaka bakmalıyız.

Tarihi geçmiş ürünleri kesinlikle almamalıyız. Ayrıca paketin üzerinde Tarım ve Orman Bakanlığı’nın izninin olup olmadığına bakmalıyız.

Bunların dışında bir de paketin üzerinde Türk Standartları Enstitüsü’nün işaretinin olduğu ürünleri almalıyız.

TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI

TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜ

(43)

B. Aşağıdaki görselleri inceleyelim. Açıklamayı okuyalım. İfadeler doğruysa “D”, yanlışsa

“Y” kutusunu boyayalım.

KATKI MADDESİ VE TEMİZLİK

Besin maddeleri dalındayken çeşitli ilaçlarla ilaçlanır. İlaç kalıntıları besinin üzerinde kalır. İlaç kalıntılarından etkilenmemek için besinleri yıkamadan kesinlikle tüketmemeliyiz.

Ayrıca besinlerin daha uzun süre kullanılması amacıyla katkı maddesi kul- lanılmaktadır. Mümkünse katkı maddesi içeren besinler değil de doğal ürünleri tercih etmeliyiz.

a Üzüm, kiraz, çilek gibi meyveleri yıkamadan yiyebiliriz. D Y b Sebzeleri güzelce yıkadıktan sonra tüketmeliyiz. D Y

c Besinleri yıkamadan tüketirsek sağlık problemi yaşayabiliriz. D Y d Yoğurt, süt, peynir gibi besinleri buzdolabında saklamalıyız. D Y e Doğal besinler yerine katkı maddeli besinleri tüketmeliyiz. D Y f Besinleri yıkamak kadar ellerimizi yıkamak da çok önemlidir. D Y g Sucuk, salam gibi ürünleri çiğ olarak tüketmeliyiz. D Y

h Özellikle sebze ve meyveleri yıkamadan tüketmemeliyiz. D Y ı Ağzı açık yiyecek paketlerini satın almaktan kaçınmalıyız. D Y i Ana öğün aralarında bir şeyler tüketmek sağlığımızı bozar. D Y j Son tüketim tarihi geçmiş ürünler zehirlenmelere neden olabilir. D Y

(44)

Sağlıklı Yaşam - Dengeli Beslenme

a Vücudumuzun her türden besin içeriğine ihtiyacı vardır. D Y

b Besinlerin ihtiyaç oranında tüketilmesine dengeli beslenme denir. D Y c En fazla şekerli ve yağlı besinleri tüketmeliyiz. D Y

d Gün boyunca ana ve ara öğünlerde sebze ve meyveyi unutmamalıyız. D Y e Beslenmede önceliğimiz enerji verici besinler olmalıdır. D Y

f Sabah kahvaltısında süt ve süt ürünleri tüketmeliyiz. D Y

g Vücuda alınan enerji, harcanan enerjiden çok fazla olmalıdır. D Y h Besinlerden alınan kalori harcanamayınca vücutta depo olur. D Y

ı Vücuttaki yağ oranının artmasıyla obez oluruz. D Y i Sağlıklı ve dengeli beslenirken israftan kaçınmalıyız. D Y

A. Aşağıdaki ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” kutusunu boyayalım.

B. Aşağıdaki besinleri inceleyelim. Kendimize sabah, öğle ve akşam öğünleri hazırlayalım.

Öğünleri hazırlarken dengeli beslenmeye dikkat edelim.

KAHVALTI :

a 1.... 2.... 3.... 4....

ÖĞLE :

b 1.... 2.... 3.... 4....

AKŞAM :

c 1.... 2.... 3.... 4....

PEYNİR

BALIK

YUMURTA

TAVUK

BAL

PORTAKAL SUYU SÜT

ELMA

EKMEK

SALATA

PİLAV

SARMA

ÜZÜM

ÇORBA

BAKLAVA

(45)

C. Aşağıdaki kelimeleri ana ve ara öğün olarak sınıflandıralım. İfadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım.

D. Aşağıdaki ifadeler doğruysa “D” kutusunu, yanlışsa “Y” kutusunu boyayalım.

İkindi Akşam Sabah Öğlen Kuşluk

ANA ÖĞÜNLER ARA ÖĞÜNLER

... ...

...

Ağırlıklı olarak bitkisel besinlerle beslenmeliyiz.

Ağırlıklı olarak hayvansal besinlerle beslenmeliyiz.

Sabah kahvaltısında genellikle hayvansal besinler tüketmeliyiz.

Meyve tüketmek dengeli beslenmenin önemli bir parçasıdır.

Dengeli beslenen kişilerde kilo problemi oluşabilir.

Her gün pilav yiyen bir çocuk dengeli besleniyordur.

Dengeli beslenme, yeterli miktarda her tür besinlerden yemek an- lamına gelir

Canlılar, büyüyüp gelişmek için beslenmek zorundadır.

Sabah kahvaltı yapmadan evden çıkmak daha iyidir.

Gün içerisinde öğün atlamak, öğün birleştirmek doğru değildir.

Uzun süreli açlık sağlığımızın bozulmasına neden olur.

Gece acıkmamak için yatmadan önce yemek yemeliyiz.

(...) (...) (...) (...) (...)

D D

D D D

Y Y

Y Y Y

D Ü Z E N L İ B E S L E N M E

D E N G E L İ B E S L E N M E

a

c e b d

f g c b

d e

(46)

Mide Akciğer Kalp

A. Aşağıdaki açıklamaları okuyalım. Sigaranın öncelikli olarak zarar verdiği organı- mızla ismini eşleştirelim.

B. Aşağıda sigaranın zararlarıyla ilgili cümlelerin önündeki bulutları boyayalım.

Dünya’da en yaygın olan zararlı

alışkanlık sigara bağımlılığıdır.

Sigaranın içeriğinde yaklaşık olarak 4000 civarında

zararlı madde vardır.

Sigaranın kansere neden olduğu

yapılan araştırmalarla tespit edilmiştir.

Görme bozukluğuna neden olabilir.

Ağız kanserine yakalanma riskini arttırır.

Tütün dumanı, diş eti hastalıklarına ve çürümesine sebep olabilir.

İşitme kaybına neden olabilir.

Akciğerlere zarar verme ihtimali çok yüksektir.

Grip olmamıza sebep olabilir.

Kalp krizi geçirme riskini artırabilir.

Mide yanmalarına, nefes darlığına sebep olabilir.

Sigaranın Zararları

a

e c

g b

f d

h

(47)

C. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım.

Çözüm:

Migren

Jelatin

Kızılay Aktif

Astım

Astatin

Yeşilay Pasif

Bronşit

Nikotin

Tema Bağımlı

Verem Sinüzit Koah

a. Sigaranın ortalama paket fiyatı 10 TL’dir. Günde bir paket sigara içen bir içici bir yılda sigaraya toplam kaç TL öder? (1 yıl 365 gündür.)

b. Aşağıdakilerden hangileri sigaranın solunum yollarını tahriş ederek sebep olduğu hastalıklardır? Araştıralım, işaretleyelim.

d. Sigaranın içerisinde yer alan ve bağımlılık yapan madde aşağıdakilerden hangisidir?

e. Aşağıdaki kuruluşlardan hangisi sigara ile mücadele amacıyla kurulmuştur?

f. Aşağıdaki cümleyi tamamlayalım.

Sigara içenlerin çevreye attıkları sigara paketleri, sigara izmaritleri çevrenin ... . c. Sigara dumanı kapalı ortamlardaki havanın kirlenmesine neden olur. Bu

ortamda bulunup da sigara içmeyenler de bu havayı solurlar. Böyle kişilere ... içici denir.

Noktalı yere hangisi gelmelidir?

(48)

A. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. Alkolün öncelikli olarak zarar verdiği organımızla ismini eşleştirelim.

Alkol tüketimi in- san sağlığına ciddi anlamda zararlar

verebilir.

Alkol vücudumuz- da kalıcı hasarlar

bırakabilir.

Hususi araç sü- rücülerinin 0.5 promilin üzerinde araç kullanmaları

yasaktır.

Mide Kalp Karaciğer

B. Aşağıdaki alkolün neden olabileceği zararları ifade eden cümlelerin önündeki bu- lutları boyayalım.

Alkol beynin görevlerini olumsuz etkileyebilir.

Kişilerin bilincinin kapanmasına neden olabilir.

Aşırı alkol kullanan kişilerin konuşma yetenekleri yavaşlayabilir.

Diş eti hastalıklarına neden olabilir.

Tansiyonun düşmesine ve yükselmesine neden olabilir.

Dikkat dağınıklığına neden olabilir.

Anne karnındaki bebeğin gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir.

Alkol ve Sigaranın Zararları

(49)

C. Aşağıdaki görselleri inceleyelim. Noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım.

Sigara içen Sigara içmeyen

... ...

AKUT

Kalp Beyin Görme

LÖSEV

Karaciğer Böbrek Konuşma

YEŞİLAY

Mide Gırtlak

Dikkat Yürüme

D. Aşırı alkol kullananlarda oluşabilecek bozuklukların olduğu kutuları boyayalım.

E. Aşağıdakilerden hangisi sigara ve alkol ile mücadele amacıyla kurulmuş gönüllü bir kuruluştur?

F. Alkol kullanımının öncelikle zarar verdiği organlarımızın kutusunu boyayalım.

TEMİZ HAVA SAHASI İÇİN SİGARAYA HAYIR

G. Aşağıdaki sloganı okuyalım. Noktalı yere kendi sloganımızı yazalım.

(50)

1. I. Mısır II. Yumurta III. Peynir IV. Pirinç V. Marul VI. Bal

Yukarıdakilerden hangileri hayvansal besindir?

A. I - III - V B. II - III - VI C. II - IV - V D. I - III - VI

4. I. Büyüyüp gelişmemize katkı sağlar.

II. İhtiyacımız olan enerjiyi sağlar.

III. Yaraların iyileşmesini sağlar.

IV. Organların düzenli çalışmasını sağlar.

Yukarıdakilerden hangileri proteinle- rin başlıca görevlerindendir?

A. I - III B. II - IV C. I - IV D. II - III

2. “Dengeli beslenmeye diyet adı verilir.”

Diyet yapmaya karar veren bir kişi, diyete aşağıdaki besinlerden hangisini daha az tüketmekle başlamalıdır?

A. Süt B. Meyve

C. Balık D. Şeker

3.

A. Düzenleyici B. Enerji verici C. Yapıcı Onarıcı D. Ayrıştırıcı

PROTEİNLER

Görevi : ...

5.

A. Yapıcı - Onarıcı B. Düzenleyici C. Enerji verici D. Paylaştırıcı

KARBONHİDRATLAR

Görevi : ...

6.

Noktalı yerlere “D”, “Y” koyduğumuz- da hangisi doğru olur?

(...)a. Tahıllarda bolca karbonhidrat bulunur.

(...)b. Sağlığımız açısından fazla kar- bonhidrat tüketmeliyiz.

(...)c. Karbonhidratlı besinler enerji yönünden zengindir.

B. A.

C.

D.

DD YY a

YY DY b

DY DY c

Değerlendirme - 2

Doğru Yanlış : ...

: ...

(51)

7. Aşağıdaki besin gruplarından hangi- leri vitamin yönünden diğerlerinden daha zengindir?

A. Baklagiller B. Tahıllar

C. Hayvansal besinler D. Sebze ve meyveler

10. Sigaranın içinde bir çok zararlı madde vardır. Aşağıdakilerden hangisi siga- raya bağımlılık yapan maddedir?

A. Siyanür B. Nikotin

C. Zifir D. Karbonmonoksit 8.

Dört arkadaşın öğle yemeğinde ye- dikleri besinler verilmiştir. Bu arka- daşlardan hangisi dengeli ve sağlıklı beslenmiştir?

A. Sinem B. Cemil C. Samet D. Murat

Sinem: Tost, kola, cips Cemil: Pilav, makarna, elma Samet: Çorba, köfte, salata

Murat: Hamburger, patates kızart- ması, kola

11.

Sağlıklı bir hayat için hangisi doğru bir slogan olamaz?

A. Ayhan B. Mert C. Sinan D. Çetin

Ayhan: Sigara ve alkolden uzak dur.

Mert: Dengeli beslen, sağlıklı yaşa.

Sinan: Spor yap, formda kal.

Çetin: Yağlı ürünler tüket, soğuktan korun.

13.

Yukarıdaki çocuklardan hangilerinin söyledikleri doğrudur?

A. Berna - Caner B. Haluk - Caner C. Caner - Gülsüm D. Berna - Gülsüm

Berna: Sucuk, salam, sosis gibi et ürün- lerini çiğ olarak tüketmeliyiz.

Haluk: Son tüketim tarihi geçmiş ürünleri satın almamalıyız.

Caner: Doğal ve katkı maddesi içerme- yen besinleri tercih etmeliyiz.

Gülsüm: Ellerimizi sadece yemekten sonra yıkamalıyız.

9.

Yukarıdaki besin içeriklerinden hangi- sinin görevi yanlış verilmiştir?

A. I B. II C. III D. IV I. Proteinler Enerji verici II. Yağlar Enerji verici III. Vitaminler Düzenleyici IV. Su ve Mineral Düzenleyici

12.

Noktalı yerlere “D”, “Y” yazdığımızda hangisi doğru olur?

(...)I. Ağırlıklı olarak vitamin yönünden zengin besinler tüketmeliyiz.

(...)II. Sigara sadece içene zarar verir.

(...)III. Sıvı besinler, katı besinlerden daha sağlıklıdır.

B. A.

C.

D.

DY DY I

DD YY II

YY DY III