SOLA UNITAS - SOLA KIDZ

(1)

(2)

Figürü Baba

(3)

Translated from the English Language edition of FATHER FIGURE: What It Means to Be a Dad Today by Jordan Shapiro, originally published by Little, Brown and Company. This edition arranged through Anatolialit Agency.

“FATHER FIGURE: What It Means to Be a Dad Today” adıyla yayımlanmıştır.

Bu eser Anatolialit aracılığıyla alınmıştır. Bu eserin çeviri sorumluluğu Sola Koç. Eğ. Dan. Hiz. A.Ş.’ye aittir. Bu kitabın hiçbir bölümü yazılı izin alınmadan kopyalanamaz ya da çoğaltılamaz.

SOLA UNITAS - SOLA KIDZ

Şakayık Sok. No: 40/8 Kat: 2 Teşvikiye Şişli/İSTANBUL Telefon: 0212 939 76 52 - E-posta: solaunitas@solaunitas.com www.facebook.com/solayayinlari

www.twitter.com/solaunitas

www.instagram.com/solaunitasyayinlari www.instagram.com/solakidz

https://kitap.solaunitas.com ISBN: 9786258064469 Yayıncı Sertifika No: 45798 1. Baskı: İstanbul 2022 İmtiyaz Sahibi: Umut Kısa

Genel Yayın Yönetmeni: Buket Konur Çeviren: Burcu Oğuz

Editör: Gülnur Gözübek Redaksiyon: Esin Baran Son Okuma: Buket Konur Mizanpaj: Özkan Köse Kapak Tasarımı: Özkan Köse

Orijinal Adı: FATHER FIGURE: What It Means to Be a Dad Today BASILDIĞI YER

Deren Matbaacılık Ambalaj Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi Beylikdüzü Osb Mahallesi Orkide Caddesi 9/Z Beylikdüzü/İstanbul Sertifika No: 47881

© Bu kitabın tüm yayın hakları Sola Koç. Eğ. Dan. Hiz. A.Ş.’ye aittir. Yazılı izin alınmadan kısmen veya tamamen hiçbir yolla kopya edilemez, çoğaltılamaz ve dağıtılamaz.

(4)

Figürü Baba

DR. JORDAN SHAPIRO

(5)

(6)

Angie Murimirwa, Lydia Wilbard, Lucy Lake ve CAMFED Association’ın tüm üyelerine... Bana, kendili- ğinden gelen katılımcı liderliğin onarıcı gücüne inanma- nın idealist veya naif hiçbir yanı olmadığını siz öğrettiniz.

(7)

(8)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ: BABALIK İKİLEMİ 13

BİRİNCİ BÖLÜM: BABA ADINA 25

İKİNCİ BÖLÜM: BABAMIZ, KRALIMIZ 55

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: KİMMİŞ SENİN BABACIĞIN 91

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: NASIL FEMİNİST BABA OLUNUR 123

SONUÇ: BABA FİGÜRÜ YÜKLENİYOR 155

TEŞEKKÜR 161 BİBLİYOGRAFYA 165

NOTLAR 179

(9)

(10)

Tabii ki yanılmıyordu ama dünyamızdaki statüm hakkında cahil veya savunmacı olmayacak kadar zeki- yim diyerek, ayrıcalıklarını kendilerinin dışında tutan bütün o ‘uyanık’ beyaz adamlara katıldı. Kendini beyaz adam baskınlığı örüntüsünün dışında tutabilmenin kendisinin ayrıcalık olduğuna hiç bakmayın. Krallıktan, güçten ve şatafattan kaçış yok.

- Claudia Rankine

(11)

(12)

Figürü Baba

(13)

(14)

13

GİRİŞ

BABALIK İKİLEMİ

PAZARTESİ, 7 OCAK 2019, 07:35: Gözlerimi Nash- ville’de bir otel odasında açtım. Bir gece öncesinin biraz fazla kaçan acılı tavuğundan ve country müziğinden dolayı yor- gundum. Uykuya geri dönmek istiyordum ama telefonum şifonyerin üzerinde titreşip duruyordu. Mesajlar annemdendi:

“Wall Street Journal’da kitabını görmekten mutlu oldum ama eleştiriyi beğenmedim. Acımasızdı.” Annemin yazdıklarını yüksek sesle yanımda yatan ve kendi sabah bildirimlerini kay- dıran kız arkadaşım Amanda’ya okudum. O da aynı makale hakkında kız kardeşinden benzer bir mesaj almıştı.

Kitabım Yeni Çocukluk: Dijital Bir Dünyada Başarılı Ço- cuklar Yetiştirmek önceki hafta yayınlanmıştı ve ben de onun tanıtımı için Nashville’deydim. Bütün hafta sonu burada ola- caktık, çalışma vizelerinin süresi dolmadan önce ABD’nin Müzik Şehri’ni görmek isteyen Danimarkalı arkadaşlarımızla birlikte seyahat ediyorduk. Şüphesiz Amerika’daki en iyi kah- valtı yani minik sert bir ekmek, kızarmış tavuklar ve sosis sosu için birkaç saat içinde Monell’s’daki Danes’de buluşmayı plan- lamıştık ama artık o gazeteyi hemen görmem gerekiyordu!

Amanda ve ben hızla giyinip asansörle lobiye indik. Noel- le Otel; süper yüksek tavanları, kemerli pencereleri, cilalı pi- rinç armatürleri ve parlak pembe Tennessee mermer duvarları ile 1930’ların Art Deco mimarisinin mükemmel bir örneğidir.

Bir zamanlar iki gazetenin, on matbaanın ve on üç yayınevi-

(15)

Dr. Jordan Shapiro

14

nin evi olan tarihi Printer’s Alley bölgesinin hemen dışında yer alır yani tarihle ilgilenen inek bir yazarsanız mükemmel bir konaklama yeridir. Wall Street Journal’ı espresso makinesinin yakınında, hipster kahve tezgâhında bulduk ve okumak için büyük mavi kanepelerden birine oturduk.

Yorum sayfasına gelip sol üst köşede renkli olarak basılmış kitabımın kapağını görünce önce bir heyecanlandım. Bu, yazar- ların özlemini duyduğu bir tanıtımdır. Sonra eleştiriyi okudum.

İlk cümle “Dr. Jordan Shapiro ve eşi birkaç yıl önce ayrıldığında oğulları 4 ve 6 yaşlarındaydı,” diyordu. Yazan, boşanmamla de- vam etmiş ve takip eden paragraflarda üzerime aşırı serbest, fazla havalı, ortalıkta olmayan baba rolünü oturtmak için yapabile- ceği her şeyi yapmıştı. Daha fazla aile ekran süresi için ortaya koyduğum video oyunu lehine argümanımı kötülemiş, “Annele- ri, belli ki, öyle olmasa da o, oğullarını şımartmaktan çok mut- luydu,” diye yazmıştı. Kayda geçsin ki ne çocuklarım ne eski eşim bu gazetecinin gergin bir ortak ebeveynlik ilişkimiz olduğu fikrine nereden kapıldığını bilmiyor. Öyle bir ilişkimiz yok ama konu bu değil. Gerçek sorun, boşanmış bir babanın ebeveynlik hakkında pek fazla şey bilemeyeceği izlenimi hakkında. Ne de- rin psikoloji alanındaki doktoram ne de çocuk gelişimi ve eğiti- mi konusunda tanınmış bir uzman olarak sicilim, bu yazar için anlamlıydı. Çünkü iyi bir babanın geleneksel bir heteroseksüel hanenin başı olması gerektiğine inanıyordu.

Ben, Ward Cleaver (Leave It to Beaver), Phil Dunphy (Mo- dern Family) veya Howard Cunningham (Happy Days) deği- lim. Mike Brady (The Brady Bunch) bile değilim. Oğullarımın velayetini yarı yarıya paylaşan bekâr bir babayım. Belli ki bir- çok insan, odyofil hoparlörden salon müziklerinin yayınlan- dığı ve çocuklara hiçbir sınırın konulmadığı kadife döşemeli bir bekâr playboy evinde yaşadığımı düşünüyordu. Ebeveyn- lik kitabını tanıtmak için Birleşik Devletler’de seyahat ederken birçok kişinin, ânında, boşanmış olmam nedeniyle çocukla- rım için neyin iyi olduğunu bilebilmemin mümkün olmadığı

(16)

Baba Figürü

15

sonucuna vardığını keşfettim. Bu önyargı özellikle de benim için inciticiydi. Yıllarımı makaleler, açık kürsü sayfalarında ya- zılar ve baba olma deneyimimle ilgili kişisel hikâyelerle dolu bir kitap yazmaya harcamıştım. Babalık, benim kimliğimin özündeydi. Çocuklarımla olan ilişkim kariyerimi belirlemekle kalmamış aynı zamanda öz-değer algımı da şekillendirmişti.

Kendimi öncelikle bir baba figürü olarak görüyordum. Boşan- mış olmanın, iyi bir baba olmanın ne demek olduğuna dair baskın kültürel algıya uygunluktan daha en baştan beni muaf tuttuğu aklıma bile gelmemişti.

Takip eden yıl, kitap çoğunlukla övgü dolu yorumlar aldı ama boşanmış baba damgası hep durdu. Baktığım her yerde, popüler kültür genelinde de ve partizan siyasi spektrumun iki ucunda da onu görmeye başladım. Örneğin, Nisan 2019’da Michelle Obama, Londra konuşmasında “Bazen hafta sonla- rını bekâr bir baba ile geçirirsiniz ve bu eğlencelidir ama sonra hastalanırsınız,” demişti. Eski First Lady, Donald Trump’ı eleştiriyordu. “Amerika işte böyle bir durumdan geçiyor. Bir bakıma şu anda bekâr bir baba ile yaşıyoruz.” Çocukları için en iyisini yapmaya çalışan milyonlarca bekâr babayı yüzsüzce hakir görebilmesine şaşırmıştım.

Pew Araştırma Merkezi’ne göre “Baba olan bekâr ebeveynlerin oranı, geçtiğimiz 50 yıl içinde iki kattan fazla arttı. Artık ço- cukları ile yaşayan bekâr ebeveynlerin tümünün %29’u baba ki bu oran 1968’de sadece %12’ydi.” Yalnız ebeveynlerin cinsiyeti- nin çocukları nasıl etkilediğine dair araştırma ise belki de genel kriterler oluşturmak çok zor olduğundan sonuçsuz kaldı. Ör- neğin, konu akademik performans olunca yalnız babaların ço- cukları daha iyi notlar ve daha yüksek lise mezuniyet dereceleri alma eğilimindeyken yalnız annelerin çocukları aile yemekleri gibi sözde geleneksel rutinlere daha bağlı olma eğilimi gösteri- yorlar. Bunlardan biri diğerinden daha iyi değil. Araştırmacı- ların kesin olarak söyleyebileceği tek şey çocukların sevgi dolu, destekleyici, kendilerini onlara adamış -tek veya çift, kadın veya

(17)

Dr. Jordan Shapiro

16

erkek veya toplumsal cinsiyete uymayan- ebeveynlerin olduğu evlerde başarılı olmalarının daha muhtemel olduğu. Ne işlevsiz kadın reisli evlerin işlevsiz erkek reisli evlerden daha iyi olduğu- nu ne de toplumsal cinsiyet kimliğinin veya medeni durumun işlevsizlikle herhangi bir korelasyonu olduğunu iddia edebilecek hiçbir kanıt yok. Yine de damgalar hâlâ var çünkü Amerikanlar

‘aile değerleri’ni aşırı ciddiye alıyor. Tarihçi Stephanie Coontz’a göre Teddy Roosevelt, Amerikan vatandaşlarını “Ulusun gelece- ği ‘doğru türde bir aile yaşamında’ yatar,” söylemiyle uyaran ilk başkan. Neredeyse yüzyıl sonra Ronald Reagan bu tür çok sa- yıda söyleme kendisininkini ekledi ve “Güçlü aileler, toplumun temelidir,” dedi.¹ Ama doğru türde aile yaşamı nedir? Güçlü aile nedir? Bunlar net değil.

Bu kitapta açıklayacağım gibi anneler ve babalar için toplumsal cinsiyete dayalı belli beklentilerin olduğu, düşünmeye alışık olduğumuz o çekirdek aile yapısı ne gerekli ne geleneksel. Sadece Endüstri Devri’nin bir ürünü. Günümüzde baskın iş, ekonomi ve toplumsal cinsiyet normlarının hepsi bir dönü- şüm yaşarken -geçip gitmiş teknolojik dönemin dünya görü- şünü pekiştirmek için oluşturulmuş- aile değerleri hakkındaki beklentilerimizin çoğu değişmeden duruyor. Her ne kadar he- pimiz dünyamızın bu kadar büyük bir bölümünün diğer şey- leri yıkmadan değişebileceğine inanmanın gerçekçi olmadığını bilsek de aile yaşamı algımızı güncellememekte inat ediyoruz.

Aile değişecektir. Bu kaçınılmazdır. Aslına bakılırsa zaten deği- şiyor ama çoğu ebeveyn bununla baş etmeye hazır değil. Artık anlamlı kimlik anlatıları inşa edilebilecek yeterli bir temel sağ- layamayan eski inançlarla evliler. Çocuklar büyük ihtimal iyi olacaklar ama ebeveynleri sert bir uyanışa mahkûm.

Bu kitap özellikle babalar için ve babalık hakkında. Baba figürleri hakkındaki popüler imgelerin ve varsayımların, toplumsal cinsiyet, cinsiyet, güç, agresyon, heteronormativite ve otorite çerçevesindeki problemli tutumlara dolandığını göz önüne alıyor. Babalar hakkındaki kötü görüşler, bizim çocuk

(18)

Babalarla ilgili ortak anlayışımızın doğasında var olan paradokslar ve çelişkiler nelerdir? Babalığın bazı yönlerini yeniden düşünmenin zamanı gelmiş olabilir mi?

Ebeveynlik üzerine yüzlerce kitap var ve aslında ebeveyn olmak korkutucu, zor ve yaşamı değiştiriyor. Ancak konu çocuk yetiştirmenin püf noktalarından ziyade ebeveyn kimliğiyle ilgili kitaplara gelince, neredeyse hepsi anne olmanın nasıl bir şey olduğuyla ilgili. Sos- yoloji, ekonomi, felsefe, toplumsal cinsiyet çalışmaları ve yazarın kendi deneyimlerindeki araştırmalardan yararlanan Baba Figürü, bu boşluğu doldurmaya çalı- şıyor.

Baba Figürü, genel olarak babalık ve erkeklik konu- sundaki kolektif anlayışımız için çok ihtiyaç duyulan bir güncelleme sunuyor. Babalara baba olmanın zevk- lerini nasıl kucaklayacaklarını öğretirken, onları modern dünya erkeklik imajına doğru yönlendiriyor.

21. yüzyılda babalık ve erkekliğe dair düşünceli ve ‘tamamen akıllara durgunluk veren’ bir keşif!

-New York Times

9 786258 064469