SAKARYA ÜNİVERSİTESİ
TÜRK VERGİ SİSTEMİ II
Hafta 6
Doç. Dr. Habib YILDIZ
Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi’ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Her hakkı saklıdır © 2012 Sakarya Üniversitesi
ÜNİTE 6
ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ İÇİNDEKİLER
I. VERGİNİN MATRAHI VE ORANI A. Verginin Matrahı
1. Miktar Esaslı Matraha Tabi Olan Mallar 2. Değer Esaslı Matraha Tabi Olan Mallar a.Matrahı KDV Matrahının Aynısı Olan Mallar b. Matrahı Perakende Satış Fiyatı Olan Mallar
B. Verginin Oranı ve Tutarı
C. ÖTV’nin KDV Matrahına Dahil Edilmesi II. VERGİLENDİRME DÖNEMİ VE BEYAN
A. Vergilendirme Dönemi B. Beyan Esası
C. Beyanname Verme Zamanı III. TARH İŞLEMLERİ
A. Tarh Yeri
B. Tarhiyatın Muhatabı XIII. VERGİNİN ÖDENMESİ
ÖĞRENME HEDEFLERİ Bu konuyu çalıştıktan sonra:
Özel tüketim vergisinin matrahı ve onayı,
Özel tüketim vergisinde vergilendirme dönemi ve verginin ödenmesini öğreneceksiniz.
ÖNERİLER
Dersi öğrenmeye başlamadan önce özel tüketim vergisi ile ilgili bir ön araştırma yapmak dersi öğrenmede etkili olacaktır.
Kütüphane ve internet imkanlarından yararlanarak ünitede geçen başlıca kanun metinleri ve eserlerin sistematiği ve genel muhtevasını incelemeye çalışınız.
ÜNİTE 6
ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ
I. VERGİNİN MATRAHI VE ORANI A. Verginin Matrahı
ÖTVK’nin 11 maddesinde; ÖTV’nin matrahı ekli listesinde yer alan çeşitli mal grupları için ayrı ayrı belirlenmiş olup, bunların bir kısmı için miktar esaslı , bazıları için ise değer esaslı matrah yapısı benimsenmiştir;
1. Miktar Esaslı Matraha Tabi Olan Mallar
I sayılı listedeki malların matrahı miktar esasına göre diğer bir ifade ile maktu olarak belirlenmektedir. Buna göre, bu listede yer alan maktu vergi tutarları kilogram, litre, metreküp, standart metreküp, kilokalori veya bunların alt ve üst birimleri ile gerektiğinde büyüklükleri de dikkate alınarak kap, ambalaj veya adet olarak uygulanabilecektir1.
2. Değer Esaslı Matraha Tabi Olan Mallar
II, III ve IV sayılı listede yer alan ürünlerin matrahının belirlenmesi değer esaslı olarak yapılmaktadır. Buna göre,
a.Matrahı KDV Matrahının Aynısı Olan Mallar
II, III [(B) cetvelindekiler hariç] ve IV sayılı listelerdeki mallar için verginin matrahı;
bunların teslimi, ilk iktisabı ve ithalinde, hesaplanacak özel tüketim vergisi hariç, KDV matrahını oluşturan unsurlardan teşekkül eder.
Başka bir ifade ile bu listede yer alan mallar için KDV’ye esas olan matrah ÖTV’ye de matah olmaktadır. Ancak ÖTV hesaplandıktan sonra ilgili malın maliyetine dahi edilmekte ve böylece KDV’nin matrahını oluşturmaktadır. Başka bir ifade ile ÖTV, KDV’nin matrahına dahil olmakta ve ÖTV üzerinden KDV hesaplanmaktadır2.
b. Matrahı Perakende Satış Fiyatı Olan Mallar
III sayılı listenin B cetvelindeki mamuller için ÖTV’nin matrahı, nihai tüketicilerin bu malları satın alırken ödedikleri perakende satış fiyatı olmaktadır. Bu nedenle bu grupta yer alan tütünlü mamuller için imalat veya ithalattaki bedelleri dikkate alınmadan nihai tüketiciye sunulan perakende satış fiyatı esas alınarak ÖTV hesaplanmaktadır3.
B. Verginin Oranı ve Tutarı
Özel tüketim vergisinde ikili tarife vardır. Yani hem hem spesifik hem de ad-valorem tarife uygulanmaktadır. Buna göre (ÖTVK, m. 12);
I sayılı listede yer alan akaryakıt ürünleri için kilogram veya titre başına her bir ürün çeşidi itibariyle belli tutarlarda vergi alınması öngörülmüştür. Örneğin, kurşunsuz süper benzinin litresinden 1.87 TL vergi alınmaktadır.
II sayılı listede yer alan motorlu taşıtların satış bedeline; otobüs için %1,
1 Şenyüz, Yüce ve Gerçek , 2010: 264
2 Şenyüz, Yüce ve Gerçek , 2010: 264
3 Şenyüz, Yüce ve Gerçek , 2010: 264
midibüs için %4, minibüs İçin %9, binek otomobillerden silindir hacmi 1600 cm’ü geçmeyenler için %40, silindir hacmi 1600 cm3 ü 2000 cm3 arasında kiler için %80, silindir hacmi 2000 cm3 ü geçenler için %130 oranında ÖTV uygulanır. Motosikletlerin satış bedelinin, silindir hacmi 250 cm3'e kadar olanlardan %8'si, silindir hacmi 250 cm3'ü geçenlerin satış bedelinin %37'si oranında ÖTV alınır. Yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,0 tonu aşmayan taşıtların satış bedelinin %10'u, aşanlarda ise aşamalı olarak %52, %75 oranında özel tüketim vergisi alınır. Deniz taşıtlarından; 18 gros tonilatoya kadar gezinti teknelerinden %6,7 oranında, yat kotra-spor teknelerinin satış fiyatından %8 oranında ÖTV alınır. Hava taşıtlarından %0,5 oranında özel tüketim vergisi alınır.
III sayılı listede yer alan ürünlerin satış bedelinin; kolalı gazozlar için
%25'i, bira için %63, tütün mamulleri için %65,25'i oranında özel tüketim vergisi alınmaktadır. Diğer alkollü içeceklerde ise türüne göre maktu vergiler alınmaktadır. Alınan bu maktu vergilerin oranlaması yapıldığında içeceklerin türlerine göre, %275'ine kadar vergi alınmaktadır.
IV sayılı listede yer alan buzdolabı, çamaşır makinesi, televizyon ve beyaz eşya diye nitelendirilen diğer ürünlerin satış bedelinin %6,7'si oranında özel tüketim vergisi alınır. IV sayılı listede yer alan ve lüks tüketim malları kategorisinde belirtilen kozmetik ürünler ile diğer lüks malların satış bedelinden ise %20 oranında özel tüketim vergisi alınır.
C. ÖTV’nin KDV Matrahına Dahil Edilmesi
Mükellefler tarafından ödenen özel tüketim vergisinin katma değer vergisi matrahında dahil edilmesi gerekmektedir. Nitekim KDVK’nın 24. maddesine göre, vergiye tabi mallara ilişkin vergi, resim ve harç gibi unsurlar katma değer vergisi matrahına dahil edilmektedir. Bu nedenle özel tüketim vergisi tutarı da katma değer vergisi matrahına dahil edilmektedir. Bu uygulama vergiden vergi alınması sonucunu da doğurmaktadır4.
4 Pehlivan, 2008: 380
II. VERGİLENDİRME DÖNEMİ VE BEYAN A. Vergilendirme Dönemi
ÖTVK’nın 14. maddesine göre mal gruplarına göre iki ayrı vergilendirme dönemi belirlenmiştir. Buna göre;
I sayılı listedeki mallar için ilk onbeş günlük süre birinci vergilendirme dönemini; aynı ayın geriye kalan ikinci onbeş günlük süresi (ikinci dilim) ise ikinci vergilendirme dönemini ifade etmektedir. Her ayın ilk onbeş günü sabit bir zaman dilimini ifade etmesine rağmen ikinci onbeş günlük süre, ayın 29, 30 ya da 31 çekmesine göre, 14, 15 veya 16 güne dönüşebilmektedir.
II sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanların tesliminde vergilendirme dönemi, faaliyette bulunulan takvim yılının birer aylık dönemleridir. Aynı listede yer alan II sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi taşıtlarda ise vergilendirme dönemi söz konusu değildir. Başka bir ifade ile bu mallara ilişkin özel tüketim vergisi, ilk iktisap ile ilgili işlemlerin tamamlanmasından önce beyan edilmekte ve ödenmektedir.
III ve IV sayılı listelerdeki mallar vergilendirme dönem faaliyette bulunulan takvim yılının birer aylık dönemleridir.
Özetle, özel tüketim vergisi kapsamında yer alan ve I sayılı listede yer alan ürünler için vergilendirme dönemi onbeş günlük sürelerdir. II sayılı listenin tescile tabi olmayan malları ile III ve IV sayılı listedeki mallar için vergilendirme dönemi birer aylık dönemlerdir. II sayılı listede yer alan tescile tabi araçlar için ise vergilendirme dönemi sözkonusu olmayıp, vergi teslimden önce peşin tahsil edilmektedir.
Özel tüketim vergisine tabi malların iade edilmesi durumunda, işlemin gerçekleşmemesi, işlemden vazgeçilmesi veya diğer nedenlerle matrahta değişiklik vuku bulduğu ya da yersiz veya fazla vergi hesaplandığı hallerde vergiye tabi işlemleri yapmış olan mükellefler; bunlarla ilgili borçlandıkları ya da ödedikleri vergiler için değişikliğin mahiyetine uygun şekilde ve meydana geldiği dönem içinde düzeltme yapabilirler, bu vergiden mahsup edebilirler veya iade talebinde bulunabilirler (ÖTVK, m. 15).
Öte yandan II sayılı listedeki kayıt ve tescile tâbi olan araçların, beş yıl içinde binek otomobilinde dönüştürülmesi halinde daha önce ödenen vergi mahsup edilmek suretiyle bu malların ilk iktisabındaki matrah esas alınarak değişiklik uyarınca adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan, değişikliğin kayıt ve tescili tarihinde geçerli olan oran üzerinden, bu tarihte özel tüketim vergisi alınır.
B. Beyan Esası
Özel tüketim vergisi, mükelleflerin yazılı beyanları üzerine tarh olunur. II sayılı listedeki kayıt ve tescile tâbi olan araçlar malların mükellefleri hariç olmak özere özel tüketim vergisi mükellefleri, bir vergilendirme döneminde vergiye tabi işlemleri bulunmasa dahi bu dönemlerle ilgili olarak beyanname vermek zorundadırlar. Ancak, müzayede suretiyle satış yapanlar ile kendisine Kanunun 4. maddesi uyarınca vergi sorumluluğu yüklenen kimselerin, vergiye tabî İşlemlerin bulunmadığı vergilendirme dönemlerine ilişkin olarak beyanname verme zorunlulukları yoktur.Malın ithalinde özel tüketim vergisi, ilgili gümrük idaresince hesaplanarak gümrük mevzuatına göre kabul edilen beyanname veya diğer belgeler üzerine imza alınmak suretiyle mükellefe, kanuni temsilcisine veya gümrük müşavirine tebliğ edilecektir5.
C. Beyanname Verme Zamanı
Beyanname verme zamanı, I sayılı listedeki mallar için vergilendirme dönemini (15 günlük süreler) izleyen 10. günüdür. Başka bir ifade ile I sayılı listede yer alan mallar için ayın 15 günlük süresi vergilendirme dönemi olduğu için bu süreyi izleyen 10 gün yani 25 gün beyanname verilmesinin son günüdür. Ayın geriye kalan ikinci 15 günlük süresi ise ikinci vergilendirme dönemi olduğuna göre bu süreyi takip eden 10. gün beyanname verme süresinin son gündür. Örneğin petrol imalatçısı bir mükellefin 11 Eylül 2011 tarihinde teslim ettiği akaryakıttan dolayı bildirmek zorunda olduğu ÖTV için vergilendirme dönemi, içinde bulunduğu ayın birinci günü ile onbeşinci günü arasında geçen dönem olacaktır. Yani 1 Eylül -15 Eylül 2011 tarihleri arası vergilendirme dönemi olacaktır. Beyan süresi ise bu süreyi takip eden 10. gün yani 16 Eylül-25 Eylül 2011 arasında olacaktır.
Kayıt ve tescile tabi mallar hariç II sayılı listede yer alan mallar ile III ve IV sayılı listede yer alan mallar için beyanname verme süresi vergilendirme dönemini takip eden 15. gündür.
Bu listelerde yer alan mallar için vergilendirme dönemi bir ay olduğuna göre beyannamenin verilme zamanı takip eden ayın 15. günü olacaktır. Örneğin bir imalatçı III sayılı listede yer alan bir malı 11 Ağustos 2011 tarihinde müşterisine teslim etmiştir. Bu listede yer alan mallar için vergilendirme dönemi bir ay olduğu için içinde bulunulan ay yani 1 Ağustos-31 Ağustos 2011 tarihleri vergilendirme dönemi olacaktır. Beyanname verme süresi ise vergilendirme dönemini takip eden 15 günlük süre olacağına göre bu mükellef beyannamesini 1 Eylül-15 Eylül 2011 tarihleri arasında verecektir.
II sayılı listede yer alıp da kayıt ve tescile tabi olan araçlar için vergilendirme dönemi olmadığı için, bunlar için beyanname araçların ilk iktisabından önce verilir.
5 Arslan, 2007: 453
III. TARH İŞLEMLERİ A. Tarh Yeri
Vergilendirme işlemlerini tarha yetkili vergi dairesi yapar. ÖTV’de tarha yetki idare, mükellefin katma değer vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesidir. KDV’de yetkili vergi dairesi mükellefin işyerinin bulunduğu yerdeki vergi dairesi olduğuna göre ÖTV beyannamesi de mükellefin işyerinin bağlı olduğu yerdeki vergi dairesine verilecektir.
İthal edilen mallarla ilgili olarak verilen ÖTV beyannamesi, gümrük mevzuatına göre verilir ve tarhiyat ilgili gümrük idaresi tarafından yapılır.
Kayıt ve tescile tabi mallara ait özel tüketim vergisi beyannamesi, ilk iktisap ile ilgili işlemlerin tamamlanmasından önce bu işlemlerin yapıldığı yer vergi dairesine verilir ve vergi aynı günde ödenir.
B. Tarhiyatın Muhatabı
Özel tüketim vergisi bu vergiye mükellef olan gerçek veya tüzel kişiler adına tarh olunur.
Ancak, adi ortaklıklarda, verginin ödenmesinden ortakların tamamı müteselsilen sorumlu olmak üzere ortaklardan herhangi biri; mükellefin Türkiye İçinde ikametgahının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması veya Maliye Bakanlığınca gerekli görülen hallerde vergi sorumluları tarhiyata muhatap tutulurlar.
XIII. VERGİNİN ÖDENMESİ
Özel tüketim vergisi beyannamesi vermek mecburiyetinde olan mükellefler, bu beyannameyi verme süresi içinde ödemek zorundadırlar. Bu nedenle ödeme sürelerinin belirlenmesine öncelikle beyanname verme sürelerinin bilinmesi gerekir.
