Prof. Dr Neşe Saltoğlu Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD
Antimikrobiyal kemoprofilaksi
Dersin hedefleri
Kemoprofilaksi tanımının ve amaçlarının anlaşılması
Medikal Profilaksi – prensipleri
Medikal profilaksi hangi durumlarda uygulanmalı
Cerrahi profilaksi ilkeleri
Antimikrobiyal kemoprofilaksi tanımı
Enfeksiyon etkeni ile
temastan önce
temas sırasında
temastan hemen sonra korunma amaçlı
antimikrobiyallerin kullanımıdır
Antimikrobiyal kemoprofilaksi amaçları
Ekzojen patojenlere bağlı enfeksiyonların önlenmesi
Normal flora bakterilerinin steril bölgeleri enfekte etmesinin önlenmesi
Latent bir enfeksiyon etkeninin enfeksiyonunun önlenmesi (TBC)
Konağa giren bir enfeksiyon etkenini henüz hastalık
oluşturmadan durdurma
Antibakteriyel kemoprofilaksi
İdeal ilaçların özellikleri
Korunulması hedeflenen mikroorganizmalara etkili olmalı
Profilaksi süresi mümkün olduğunca kısa olmalı
Dar spektrumlu olmalı
Yan etkileri az olmalı
uygun doz ve sunumlarda bulunmalı
Ucuz olmalı
Romatizmal ateş profilaksisi (post streptokoksik farenjit )
Primer profilaksi
Amaç: Olası Streptokok infeksiyonu tanısı ve tedavisini sağlamak, romatizmal ateş gelişmesini önlemek
Benzatin penisilin 1.2m tek doz i.m ya da
oral penisilin 10 gün süreli
allerji var ise oral eritromisin 10 gün
Romatizmal ateş profilaksisi
Sekonder profilaksi (önceden romatizmal ateş)
Amaç: ARA geçirenlerde tekrarlayan ataklar için yüksek riski önlemek
Profilaksi ikinci dekatın başına kadar kesilmemeli, son romatizmal ataktan sonra 5 yıl geçmesi önerilir.
Kardit varlığında son ataktan sonra 10 yıl
Kapak patolojisi varsa ömür boyu profilaksi önerilir
Kardit yok ise 5 yıl veya 21yaşına kadar
Benzatin penisilin 4 haftada bir ya da
penisilin V 12 saatte bir ya da her gün ya da
sulfadiazin ya da eritromisin her gün
İnfektif endokardit profilaksisi
Yüksek riskli hastalar
Protez kapağı olanlar
Kısmen düzeltilmiş protez materyal yanında kalıcı defekti olan
Önceki infektif endokardit
Tamir edilmemiş siyanotik kalp hastalığı
Sistemik pulmoner şant veya damar cerrahisi
Kalp transplantını izleyen valvülopati
Antimikrobiyal profilaksi önerilmeyen durumlar
bikuspid aortik kapak
Kazanılmış aort ya da mitral hastalığı (regurjirasyonla mitral valve prolapsus
Hipertrofik kardiyomyopati (latent ya da obstrüksiyonla)
Yüksek Kardiyak Riskli Hastalarda Dental İşlemlerde IE Profilaksisi Önerilen Durumlar
Gingival dokuyu ilgilendiren dişlerin apikal bölgesini
ilgilendiren veya oral mukoza perforasyonuna neden olan tüm dental girişimler
Solunum yolu mukozasına insizyon uygulanması
İnfektif endokardit profilaksisi
Diş ve/oral ve solunum yolu cerrahisi ile ilgili işlemlerde
İşlemden bir saat önce ve 6 saat sonra oral amoksisisilin
penisiline allerjik ise makrolid
Protez kapak olanlarda
Parenteral işlemden yarım saat önce ampisilin+gentamisin i.v veya i.m
penisiline allerji var ise vankomisin i.v
İnfektif endokardit profilaksi
Genitoüriner işlemlerde
Prostatik cerrahi, sistoskopi, üretral genişletme
Gastrointestinal-işlemlerde
Özefagus varis
Özefagus darlık ameliyatı
Biliyer darlık, cerrahisi
Barsak mukozası ile ilgili işlemler
Yüksek riskli hastada İşlemden 30-60 dakika önce parenteral
(ampisilin+gentamisin)
düşük riskli gruplarda oral yolla (amoksisilin) girişimden 1 saat önce 3g ve 6 saat sonra 1.5g
penisiline allerjik hastalarda parenteral
(vankomisin 1 saat önce 1 saat süreyle yavaş infüzyon+gentamisin)
Menengokok profilaksisi
Menengokok menenjitli hastayla temas etmiş olan
aile bireylerine
bakım evi temaslılarına
hastanın nazofarengeal sekresyonu ile teması olan entübasyon, ağızdan ağıza solunum yapmışsa sağlık personeline uygulanır.
Rifampin 2x600mg 2 gün
ya da siprofloksasin 500mg tek doz
Haemophilus influenzae profilaksisi
H. influenzae menenjitli hastaya temas durumunda uygulanır.
Eğer evde 4 yaş altındaki Aşısız temaslı var ise tüm aile bireylerine rifampisin
bakım evlerinde 2 yaş altında 1 vaka var ise duyarlılara rifampisin + Hib aşı önerilir
Şarbon profilaksisi
İnhalasyon yolu ile şarbon sporlarına maruz kalınması durumunda önerilir.
Uzun süreli profilaksi gerektirir (30-60 gün )
Erişkinde Siprofloksasin ,Doksisiklin
Gebe/çocukta Amoksisilin
Temas öncesi risk gruplarında Aşı ile korunma önerilmektedir.
Difteri profilaksisi
Bağışık olduğu bilinmeyen ve difterili bir hasta ile temas etmiş kişilere kemoprofilaksi verilmelidir.
Penisilin ya da makrolid profilaksisi
Sıtma profilaksisi
P. vivaks ve klorokine duyarlı P falciparum sıtması için
Klorokin 500mg/haftada 1 kez
Endemik bölgeye gidenlere geziden 2 hafta önce başlanır
döndükten sonra 4 haftaya kadar devam
Klorokine dirençli P falciparum için
Doksisisiklin 100mg/gün
geziden 1-2 gün önce başlanır-döndükten sonra 4 haftaya kadar devam edilir
Meflokin haftada bir 250mg tablet
Gitmeden 2 hafta önce başlanır, seyahat sırasında ve döndükten sonra 4 hafta devam edilir.
Tüberküloz profilaksisi
Henüz basille karşılaşmamış kişilere korunma amaçlı izoniazid ile kemoprofilaksi yapılabilir.
Hasta ile yakın temaslıların fizik muayenesi, akciğer grafisi normal ve PPDtesti negatif ise profilaksi yapılmalı
İzoniazid profilaksisi 6 ay
erişkinde 300mg/gün tek doz
Açık tbc lu hasta ile temaslı PPD (-) kişilere
önceden tbc geçirmiş olup uzun süreli kortikosteroid kullanımı olanlara
Basil pozitif kişiyle teması olan immun yetmezliği olanlar
Sekonder profilaksi
tüberkülozlu hasta ile teması olup /PPD testi negatif iken pozitife dönüşenlere
Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu
Yılda 3 ya da daha fazla tekrarda hergün ya da haftada 3 gün 6-12 ay süre ile antibiyoterapi önerilir.
Trimetoprim/sulfametaksazol ya da
kinolon tek doz
Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda temasta profilaksi
N. gonorrhoea
Temas sonrası tek doz antibiyotik önerilir.
3. Kuşak sefalosporin (Seftriakson tek doz i.m) veya kinolon tek doz
Ayrıca sifiliz için tetkik yap
Non gonokoksik üretrit etkenlerini için de antibiyotik başla
C. trachomatis için doksisiklin 7 gün veya azitromisin 1g tek doz
Sifilizli hasta ile temas varsa profilaksi yapılmalı
Benzatin penisilin G 2.4 milU i.m tek doz
penisiline allerjiklerde doksisiklin
Seyahat ishalleri
Rutin olarak endikasyon yok
epidemik ülkelere seyahatte antibiyotik (kinolon veya doksisiklin) önerilir
seyahate gitmeden 2 gün önce başlanıp döndükten sonra 2 gün olarak kullanılabilir
Tekrarlayan otitis media profilaksisi
Eğer önceki 6 ayda 3 epizod varsa
ya da 6 ay altında çocukta 1 epizod ve aile hikayesi varsa 6 ay süre ile düşük doz antibiyotik önerilir.
Amoksisisilin 20mg/kg/gün oral
ya da
Makrolid (azitromisin 10mg/kg/gün)
Grip (İnfluenza ) için kemoprofilaksi önerilenler
Risk grubu olup ta (risk grubu:65 yaş üzeri, kronik kalp ve akciğer hastalığı olanlar v.b) aşının kontrendike olduğu veya influenza teması öncesi aşısız gruplar
Aşılanan ancak aşıya yanıt için yeterince süresi olmayanlar
İmmun sistemi baskılanan yada aşıya yetersiz yanıt vermesi beklenenler
İnfluenza için yüksek risk grubu hastalara bakım hizmeti veren sağlık personeli ve bu kişilerle ev teması olanlar
İnfluenzanın aktif olduğu mevsimde yüksek riskli ve aşılanmamış kişiler
Aşı dışında yeni bir alt tiple enfeksiyon geliştiğinde
Profilakside Oseltamivir önerilir.
Damlacık yolu ile bulaşa diar önlemler alınır.
Tetanoz şüpheli yaralanma sonrası profilaksi
Yara yeri temizliğinin sağlanması
SF ile yıkanmalı, Kurulayıp antiseptikle temizlenmeli
Nekrotik dokular debride edilmeli
Yarada yabancı cisim var ise çıkarılmalı
İmmunizayonun sağlanması
Tetanoz olasılığı yüksek yara ve hasta tetanoz için aşısız TIG (insan orijinli 250-500 ünite)+tetanoz aşısı yapılmalı
Hastanın Tetanoz aşısı durumu bilinmiyor/ ya da 3ten az ise +yüksek riskli yaralanma TIG+tetanoz aşısı
Hasta önceden 3 doz ve daha fazla aşılı , 10 yılı geçmemiş ise yara temizliği yeterli
Önceden aşısızlarda tetanoz aşısı 3 doza (0-1-6. aylar) tamamlanmalı
Tetanoz için Yüksek riskli yara
Yaralanma 6 saati geçmiş
>1 cm
Yara düzensiz, yıldızımsı şekilde
Yara mermi ile, ezilme, donma ya da yanık sonucu gelişmiş
Kirli (toprak v. S)
İnfeksiyon belirtileri varlığı
İskemik /Ölü doku/Nekroz varlığı
Kuduz temas temas öncesi ve sonrası profilaksi
Kuduz yönünden sürekli risk oluşturan işlerde çalışanlara uygulanır
Hayvan barınaklarında çalışanlar
Veterinerler
Kuduz aşısı üretiminde çalışanlar
Kuduz tanı laboratuvar çalışanları
Kuduz hayvanla karşılaşma riski yüksek olanlar (orman korucuları, bekçiler, gibi)
HDCV (Human Diploid Cell Vaccin) 3 doz (0-7- 21 ya da 28.) günlerde deltoid adaleye yapılır.
Rapel yapılması önerilmektedir.
Kuduz temas sonrası profilaksi
Yara bakımı
Yara su ve sabunla yıkanmalı, temizlenmeli
Antiseptikle daha sonra silinmeli
Dikiş atmaktan kaçınmalı, Eğer dikiş atmak zorunlu ise yara yerine Rabies Ig yapılarak dikiş atılmalı
Kişi önceden kuduz aşısız ise ve kuduz riski yüksek (tüm vahşi ve evcil etobur ısırıklarında)yaralanmada Rabies Ig yapılmalı (20
IU/kg)
Rabies Human Ig nin yarısı yara yeri etrafına yapılır, kalanı adaleye
Aşı (HDCV) 0-3-7-124-28. günlerde deltoid adaleye uygulanmalı
Aşı ve Ig aynı enjektörde ve aynı bölgeye yapılmamalı
Tetanoz profilaksisi yönünden de hasta değerlendirilmeli
Aşı uygulaması
HIV temas sonrası profilaksisi
Mesleki bulaş yüksek riskli temas düşünülür ise profilaksi 3’lü ilaçla yapılmalı
cinsel bulaş söz konusu ise 2 li tedavi 4 hafta süreli
HIV pozitif hastada fırsatçı enfeksiyonların gelişmesini önelemek için antimikrobiyal profilaksisi yapılabilir
Pneumocytis jiroveci
Mycobacterium avium
Herpes
Kandida enfeksiyonu
Toksoplazmoz v.b
Hepatit B li hasta ile temas sonrası profilaksi
Hepatit B pozitif hasta ile temas öyküsü
Sağlık personelinde mesleki marıziyet sonucu
Temas eden kişi negatif ise
Tercihen ilk 72 saat içerisinde Hepatit B hiperimmunglobulin+ Hepatit B aşısı
Takiben 1 ay sonra 2. doz HBV aşısı
İlk dozdan 6 ay sonra 3. doz HBV aşısı
Cerrahi profilaksi
Ameliyat öncesinde Tek doz ANTİBİYOTİK en uygun
operasyon öncesi indüksiyon esnasında uygulanmalıdır!
1-2 g doz yeterlidir.
Ameliyat 6 saati geçerse bir ek doz uygulanır.
Dar spektrumlu, uzun etkili ajanlar seçilmeli
1. kuşak sefalosporin tercih edilmelidir.
Cerrahi profilaksi
toraks cerrahisi girişimleri
kolesistektomide yüksek riskli hasta için
jinekolojik cerrahi
histerektomide 3 doz 1. kuşak sefalosporin
ürolojik girişimler
obstrüktif üropati var ya da kültürde bakteri üremiş ise profilaksi
ortopedide protez yerleşimi var ise 1. kuşak sefalosporin
Özel durumlar
belirlenmiş antibiyotikler kullanılır.
*açık kalp ameliyatları stafilokok direnci var ise vankomisin başalnır., postoperatif 24-48 saat daha verilir. batın cerrahi (Kirli)
baş-boyun cerrahisi
beyin cerrahi operasyonlarında (TMP-SMZ i.v 3 doz )