1. Üniversiteler Avrupal› toplumlar›n gelifliminin merkezindedir. Üniversiteler yöresel, bölge- sel ve küresel toplumlar›n sosyal ve ekonomik refah› için yaflamsal bilgiyi yarat›r, korur ve yayar. Avrupa de¤er ve kültürünü üniversiteler gelifltirir.
2. Bilgi Avrupa’s›n› savunan üniversiteler, birer birer ya da iflbirlikleri içersinde tüm k›tada güçlü bir araflt›rma kapasitesine sahip ve araflt›rma tabanl› e¤itimi temel al›r. Kültürel ve dilsel çeflitlilik araflt›rma ve ö¤retimi zenginlefltirir.
3. Avrupal› üniversitelerin geliflimi, belirlenmifl temel de¤erleri taban alm›flt›r: Eflitlik ve ulafl›labilirlik; yüksek ö¤retimde araflt›rma ve bursun tüm alanlarda vazgeçilmez bir parça olarak görülmesi; yüksek akademik kalite; kültürel ve dilsel çeflitlilik.
4. Ö¤renciler akademik toplulu¤un anahtar›d›r. Bologna reformlar›: tüm ö¤renciler için bireysellefltirilmifl ve esnek ö¤retim yollar›n›n sunulmas›n›n sa¤lanmas›; mezunlar için ifl bulma olas›l›¤›n›n yükseltilmesi; Avrupa’dan ve di¤er k›talardan gelen ö¤renciler için kurumlar›m›z›n daha çekici bir hale getirilmesidir.
5. Küresel ölçekte aktif olan Avrupal› üniversiteler sürdürülebilir ekonomik kalk›nma ve yeni bulufllara katk›da bulunurlar. Rekabet ve mükemmellik, ulafl›labilirlik ve sosyal birleflme ile dengede olmal›d›r. Bologna reformlar›, üniversiteler küresel rekabete mey- dan okuyup, Avrupa’n›n tümünde daha güçlü bir sivil toplumu gelifltirmenin önemini sahiplenirlerse ancak baflar›l› olabilirler.
6. Üniversiteler en yüksek düzeyde kaliteyi, yönetimi ve liderli¤i benimsemeye devam etmek zorundad›r.
98
Graz Deklerasyonu 2003 Berlin’den ‹leri: 2010 ve
Ötesinde Üniversitelerin Rolü
* Samsun Ondokuz May›s Üniversitesi, Uluslararas› ‹liflkiler Bölümü,
** Ankara, Bat›kent Lisesi ‹ngilizce Ö¤retmeni
Çeviren: Emine Bol YAZICI * Düzelti: Mutahhar AKSARI**
Kamu Sorumlu¤u Olarak Üniversiteler
7. Hükümetler, üniversiteler ve ö¤rencileri için uzun erimli bir vizyon olan Bilgi Avrupas›
düflüncesine inanmal›d›r. Üniversiteler farkl› biçimlerde geliflmeye ve çok çeflitli yollardan kaynak yaratmaya teflvik edilmelidir. Ancak yüksekö¤retim, en birincil ve en önemli kamu sorumlulu¤u olarak kalmal›d›r, böylece üniversiteler temel akademik ve sivil haya- ta ait de¤erleri koruyarak bütünü yüceltip toplumun sosyo-ekonomik ve kültürel iler- lemesinde ana paydafllardan biri olman›n rolünü üstlenmelidir.
8. Bunu sa¤lamak için hükümetler yüksekö¤retim kurumlar›n›n yetkilerini art›r›p onlar›n temel özerkliklerini kararl› bir yasal ve finansal ortam sa¤lama yolu ile güçlendirmelidir.
Üniversiteler hesap vermeyi kabul etmeli ve ö¤renciler ve di¤er paydafllar› ile s›k› iflbirli¤i içerisinde reformlar› gerçeklefltirmeyi üstlenmeli, kurumsal kaliteyi ve stratejik yönetim kapasitesini gelifltirmelidir.
Yüksekö¤retimin Ayr›lmaz Bir Parças› Olarak Araflt›rma
9. Yüksekö¤retim ve araflt›rma aras›ndaki ayr›lmaz ba¤, Avrupa Üniversitelerinin belirleyi- ci özelli¤idir ve Avrupa Yüksek Ö¤retimi Sisteminin merkezindedir. Hükümetler bu etkileflimin önemini do¤ru de¤erlendirip, Avrupa Yüksek Ö¤retiminin kalitesini ve cazi- besini gelifltirmek ve Avrupa araflt›rma kapasitesini güçlendirmek yolu ile Avrupa Yüksekö¤retim Alan› ve Avrupa Araflt›rma Alan› aras›ndaki ba¤› güçlendirmeye çal›flmal›d›r. Bundan dolay›, doktora seviyesini, Bologna sürecinde üçüncü "devre" olarak kabul etmelidir. Üniversiteler araflt›rmay› önde tutan ve ö¤renimin Avrupa üniver- sitelerinde gerekli oldu¤u tart›flmas›n› sürdürmelidir. Bilgi toplumu olarak Avrupa’n›n ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için bütün seviyelerdeki mezunlar araflt›rma ortam›na ve araflt›rma tabanl› e¤itime mutlaka sokulmal›d›r.
10. Avrupa üzerindeki üniversitelerin çeflitlili¤i; farkl› ilgi alanlar›nda, farkl› misyonlarda ve farkl› güçlerde çok verimli iflbirliklerinin yap›lmas›na büyük bir potansiyel sa¤lar. Doktora ve doktora sonras› düzeylerde Avrupa iflbirli¤ini artt›rmak ve insan kaynaklar›
hareketlili¤ini ço¤altmak Avrupa Yüksek Ö¤retimi ve Araflt›rma Alanlar›n› bütünlefltirmek için esast›r.
Güçlü Kurumlar ‹nfla Ederek Akademik Kaliteyi Artt›rma
11. Reformlar›n baflar›l› uygulanmas› her kurumda liderlik, kalite ve stratejik yönetimi gerektirir. Hükümetler üniversitelerin kendi iç düzenleme ve yönetim (örne¤in; kurumsal düzey, fakülteler ve personel idarecili¤i aras›ndaki iç denge ve yap›) konusunda uzun erimli kararlar almas›n› sa¤layacak koflullar› yaratmal›d›r. Yenili¤e yer ve destek vermek için hükümetler ve üniversiteler müzakere edilmifl yeterli süreli kontratlara girmeleri gerek- mektedir.
12. Üniversiteler kendi içlerinde liderli¤i teflvik etmelidir ve kurumlar›n›n iç kalite güvenceyi, sorumlulu¤u ve fleffafl›¤› bütünüyle oluflturabilmesi için yönetiflim yap›s›n›
oluflturmal›d›rlar. Ö¤renciler ilgili komitelere hizmet vererek kendilerine düflen görevi yap- mal›lar. D›fl paydafllar yönetim ve dan›flma kurullar›nda hizmet vermelidir.
Bologna Sürecine Yönelik Gayretler
13. Bologna sürecinin referans noktalar›, ortak seviyeler ve ders tan›mlar›n› gelifltirip afl›r›
kuralc›l›ktan kaç›nmal›d›r. 9999
14. Üç seviyeli sistem uygulamas›nda (üçüncü seviye olarak doktora seviyesi) de¤ifliklik gerekmektedir. Üniversiteler için uygulama öncelikleri afla¤›da belirtilmektedir:
-Hayat boyu ö¤renim dahil, ö¤renci merkezli ve esnek ö¤renim yollar› olufltur- mak amac›yla, müfredat› yeniden yap›land›rma ve gelifltirme arac› olarak ECTS’yi (Avrupa Kredi Transfer Sistemi) uygulamak;
-Nitelik çerçevelerinin ortak tan›mlar›n› gelifltirmek ve tart›flmak, müfredat konusunda kurumsal otonomiyi ve farkl›l›¤›n faydalar›n› koruyarak Avrupa düzeyinde ç›kt›lar› ö¤renmek;
-Uygun ve etkili lisans ve yüksek lisans derecelerinin verilebilmesi için müfre- dat›n yeniden düzenlenmesi sürecinde akademisyenleri, ö¤rencileri, pro- fesyonel kurumlar› ve iflverenleri dahil etmek;
-Genifl anlamda istihdam edilebilirlik yetenekleri müfredat›n içinde tan›mla- maya ve desteklemeye devam etmek ve birinci devre programlar›n ifl piyasas›na girme flans› sunmas›n› sa¤lamak;
-‹stihdam edilebilirli¤i artt›rmak amac›yla Diploma Eki’ni (Diploma Supplement) daha genifl çapta ve önde gelen dillerde haz›rlamak ve (iflverenler ve profesyonel kurumlara) tan›tmak;
Hareketlilik ve Sosyal Boyut
15. Ö¤renci hareketlili¤inin kendisi akademik kaliteyi yükseltir. Hareket ö¤retim ve araflt›rmay› karfl›laflt›rmal› ve ay›r›c› yaklafl›mlarla zenginlefltirerek çeflitlili¤in bir de¤er olarak ortaya ç›kmas›n› sa¤lar. Hareketlilik bireylerin ifl bulma flanslar›n› art›r›r. Üniversite çal›flanlar›n›n hareketlili¤i benzer yararlar sa¤lar.
16. EHEA (European Higher Education Area: Avrupa Yüksek Ö¤retim Alan›) gerçekleflmesi için hükümetler, hareketlili¤in önündeki engelleri kald›rmal›d›r, ö¤rencilerin desteklenmesi için yeni yasalar ç›karmal›d›r, örne¤in ö¤renim kredileri ve burslar›n›n tafl›nabilir olmas›n› sa¤lamal›d›r, sa¤l›k, sosyal servisler ve ifl izni gibi konularda kurallar›
gelifltirmelidir.
17. Ö¤renci deste¤i (sosyal destek, konaklama ve yar›-zamanl› ifl imkanlar› dahil) akademik ve profesyonel dan›flmanl›¤›, dil ö¤renimi ve meslek tan›m›n› ilerleterek, hükümetler ve kurumlar hareketlili¤i teflvik etmelidir. Kurumlar, hareketlili¤i artt›ran araçlar›n (özellikle Avrupa Kredi Transfer Sistemi ve Diploma Eki) tam kullan›m›n›
sa¤lamal›d›r. K›sa dönem hareketlilik ve yar›-zamanl›, uzak ve ergin ö¤rencilerin hareketlili¤i için imkanlar art›r›lmal›d›r.
18. Avrupa’da ve Avrupa dönüfllerinde Doktora sahiplerinin çal›flmaya devam ede- bilmeleri için teflvik tedbirleri dahil, genç araflt›rmac›lar ve ö¤retmenlerin kariyer imkanlar›
gelifltirmelidir. Çift kariyerli aileler için cinsiyet perspektifleri konusunda özel tedbirler gerekmektedir. Emeklilik haklar› transferlerindeki k›s›tlamalar kald›r›lmal›, nakli mümkün emeklilik ve di¤er sosyal destek çeflitleri yürürlü¤e konmal›d›r.
19. Ö¤retmenlik ve araflt›rma alan›nda kad›nlar›n kat›l›m›n› artt›rmak rekabetçi Avrupa’da flartt›r. Cinsiyet eflitlili¤i akademik kaliteyi yükseltir ve üniversiteler bunu insan 100
kaynaklar› yönetimi politikalar›nda vurgulamal›d›r.
20. The Trends 2003 (Ak›mlar 2003) Raporu, özellikle hareketlilik konular› ile ilgili bilgi taban›n›n yetersiz oldu¤unu göstermektedir. Ulusal hükümetler istatistik verileri düzeltmek için iflbirli¤i içinde olmal› ve mevcut izleme mekanizmalar› gözden geçirmek için Avrupa Komisyonu ile birlikte çal›flmal›d›r. EHEA (Avrupa Yüksek Ö¤retim Alan›) geliflmeleri ile ilgili konular hakk›nda daha fazla araflt›rma yap›lmal›d›r.
21. Ortak programlar ve birlefltirilmifl müfredata dayanan dereceler, Avrupa ortakl›¤›n›
güçlendirmek için mükemmel bir araçt›r. Hükümetler, ortak diplomalar›n verilmesi ve tan›nmas› konusunda yasal engelleri kald›rmal› ve böyle bir iflbirli¤in spesifik mali gerek- lerini dikkate almal›d›rlar.
22. Kurumlar, mevcut pilot projelerden en iyi uygulamalar›n karfl›l›kl› de¤iflimini sa¤lamal›, ECTS (Avrupa Kredi Transfer Sistemi) kredilerin genifl çapta kullan›m›yla, yetkinliklerin ve ö¤renim sonuçlar›n›n tan›nmas›n› teflvik edip yüksek kaliteyi sa¤layarak, ortak program- lar›n önemini vurgulamal› ve gelifltirmelidir.
Kalite Güvencesi: Avrupa ‹çin Politik Bir Çerçeve
23. Kalite güvencesi Bologna sürecinde önemi artan bir yer teflkil eder. EUA (Avrupa Üniversite Kurumu) kurumsal özerkli¤in sorumluluk yarat›p sorumluluk gerektirdi¤ini, iç kalite kültürünün oluflmas›nda üniversitelerin sorumlu oldu¤unu ve bir sonraki gerekli ad›m›n bütün paydafllar›n içinde oldu¤u Avrupa düzeyinde ilerleme oldu¤u inançlar›n›
temel alarak Avrupa için eflit bir kalite güvencesi politikas› önerir.
24. Mevcut bir iç kalite kültürü ve etkili prosedürler, enerjik entelektüel ve e¤itimsel eriflimleri teflvik eder. Etkin liderlik, yönetim ve yönetiflim de bunu yapmaktad›r. Ö¤renci- lerin de aktif kat›l›m›yla, üniversiteler, çal›flma programlar› ve hizmet bölümleri dahil, aktivitelerinin tamam›n› de¤erlendirmeli ve izlemelidir. D›fl kalite güvence prosedürleri, kurumsal hesaplar›n kontrollerine odaklanmal›d›rlar (iç izlemelerin etkili yap›lm›fl olmas›na dikkat etmelidirler).
25. Kalite güvencesinde Avrupa boyutunun amac› konu alanlar› ve ulusal flartlar›n›n farkl›l›klar›n› gözeterek, fleffafl›¤› art›rmak ve ortak güvenini sa¤lamakt›r.
26. Avrupa için kalite güvenceleri prosedürleri: akademik ve kurumsal kaliteyi gelifltirmeli, kurumsal özerkli¤i gözetmeli, iç kalite kültürünü gelifltirmeli, düflük maliyetli olmal›, kalite güvence temsilcilerinin de¤erlendirmelerini içermeli, bürokrasiyi ve maliyeti en aza indirgemeli ve afl›r› düzenlemelerden kaç›nmal›d›r.
27. Bundan dolay›, EUA (Avrupa Üniversite Kurumu) paydafllar›n ve özellikle üniver- sitelerin profesyonel (Higher Education Quality Committee for Europe) "Avrupa ‹çin Yüksek Ö¤renim Kalite Komitesi" oluflturmalar› için iflbirli¤i yapmalar›n› önerdi. Bu yap›
ba¤›ms›z olmal›, kalite için kurumlar›n sorumluluklar›n› gözetmeli ve kamu kayg›lar›na uyum göstermelidir. Komite tart›flma forumu sa¤lar, küçük bir kurulun atanmas›yla öne- rilen prensipler kodunun uygulanmas›n› izler ve kalite güvencesinde gerçek Avrupal›
boyutunu gelifltirir.
Reformun Merkezindeki Üniversiteler
28. Bologna süreci bafllang›çta politik alanda geliflmekteydi. Fakat flimdi tüm ilgili ortak- 101101
lar›n (yüksek ö¤retim kurumlar›, hükümetler, ö¤renciler ve di¤er paydafllar) aktif ve gönül- lü kat›l›mlar›yla ivme kazanmaktad›r. 2010’un iddial› hedefleri için tepeden inme reform- lar yeterli de¤ildir. Üstesinden gelinmesi gereken en büyük güçlük kurumlar› kendi kendine yeterli yapmak için reformlar›n temel kurumsal fonksiyonlar›n geliflme süreçlerinin içerisine tamamen entegre edildi¤inden emin olmakt›r. Üniversitelerin yasal de¤ifliklikleri anlaml› akademik hedefler ve kurumsal gerçeklere dönüfltürmek için yeterli zaman ay›rmalar› gerekmektedir.
29. Hükümetler ve di¤er paydafllar kurumsal yenili¤in kapsam›n› onaylamal›d›rlar. Üniver- sitelerin, Avrupa Birli¤i’nin Lizbon Deklerasyonu’nda belirtildi¤i gibi Avrupa bilgi toplumu- nun uzun dönemli geliflme ve Avrupa Araflt›rma Alan›’na önemli katk›lar sa¤lamal›d›rlar.
Ortak hareketle, Avrupa yüksek ö¤retimi –bugün Avrupa nüfusunun yar›s›ndan fazlas›n›n hayat›n› etkilemektedir- bütün k›tay› ilerletebilir.
Leuven
4 Temmuz 2003
102
