MUĞLA SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI

(1)

YENİ TTK EŞİĞİNDE ve 21. KULLANIM YILINDA TDMS UYGULAMALARINDA

ÖZELLİKLİ KONULAR

MUĞLA

SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER

ODASI

(2)

TDMS UYGULAMALARINDA ÖZELLİKLİ KONULAR

• Bilindiği gibi, 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu kabul edilerek yayımlanmış ve bir kısım hükümleri yürürlüğe girmiş durumdadır. Yasa, tümüyle 2012 ve 2013 yıllarında yürürlüğe girmiştir.

• Yeni TTK’nın bütünüyle yürürlüğe girmesi, en az ticaret erbabı kadar muhasebe meslek mensuplarının çalışma alan ve biçimini etkileyecektir.

(3)

• Örneğin, bu güne kadar ticari defterlerin tutulmasında VUK hükümleri uygulanırken, bundan böyle bu defterler yeni TTK hükümleri uyarınca tutulacak, hem kayıt aşamasında, hem de finansal tablo düzenlemelerinde, firma ölçeğine göre “TMS – TFRS” veya “KOBİ TFRS”

kuralları uygulanacaktır. Yine aynı yasa uyarınca, belirlenen firmalar için düzenlenen finansal tablolar (ve dolayısıyla uygulanan muhasebe sistemi) meslek mensuplarından oluşan bağımsız denetçiler tarafından, Türkiye Denetim Standartları kullanılarak denetlenecektir.

(4)

• Bu gün kullanılan “Tekdüzen Muhasebe Sistemi” yeni dönemdeki “TMS – TFRS” veya “KOBİ TFRS”

uygulamaları sırasında da bır takım değişikliklerle daha titiz bir biçimde uygulanacaktır. Bir başka deyişle, bu gün kullanılan sistem, yarın kullanılacak sistemin temelini oluşturmaktadır.

• O halde, yeni sisteme daha kolay uyum sağlayabilmek için, bu gün kullanılan sistemdeki eksik ve/veya hatalı uygulamaları gözden geçirip düzeltmeye çalışmakta büyük yarar vardır.

(5)

Anımsanacağı gibi, “1 No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği” ve bu tebliğin eki olan “Tek Düzen Hesap Planı” 1992 Aralık ayında yayımlanmış ve 1994 yılı başından itibaren zorunlu uygulaması başlamıştır. Buna göre, 2014 yılını yaşadığımız şu günlerde 21. kullanım yılını yaşamaktatız.

Uygulama ile geçen 20 tam yıla rağmen, bu gün hala yaygın olarak hatalı kullanılan hesaplar mevcuttur. Bu hatalı kullanımlar nedeniyle önemli muhasebenin temel kavramları ve temel mali tablo ilkeleri -en hafif deyimle- göz ardı edilebilmektedir.

(6)

Bu arada önemli bir noktanın altını çizmek gerekmektedir.

MSUGT’nde 12 adet Temel Muhasebe Kavramı yer almaktadır ve bunlardan ilki “Sosyal Sorumluluk Kavramı” dır. Bu çalışmada, bu kavramın tek başına ihlaline ilişkin örnek olmayacaktır. Zira bu kavram tek başına ihlal edilmez. Ancak, bir diğer kavramın ihlali ile bu kavram da ihlal edilmiş olur. Bir başka deyişle, diğer 11 kavramdan her hangi birinin ihlali sonucunu doğuran bir işlem, sosyal sorumluluk kavramını da ihlal etmiş demektir.

(7)

Bu çalışmanın konusu, hatalı uygulamalardan

etkilenen kavram ve ilkeleri yeniden gözden

geçirmek ve hangi hataların sonucunda

hangi kavram ve ilkelerin nasıl etkilendiğini

irdeliyerek, bu hataları düzeltme yolunu

aramaktır. Yukarıda da değinildiği gibi,

konu, yeni sisteme sağlıklı geçiş açısından

son derece önemlidir.

(8)

OLUMSUZ ETKİLENEN KAVRAM ve İLKELER

1) DÖNEMSELLİK KAVRAMI

(9)

TANIM;

Tekdüzen Muhasebe Sistemi (TDMS)’nde “Dönemsellik Kavramı”

aşağıdaki biçimde açıklanmıştır;

“Dönemsellik kavramı; işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.

Bu kavramın işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tablo dipnotlarında açıklanır.”

(10)

ETKİLERİ;

Muhasebenin Temel Kavramlarından olan

“Dönemsellik Kavramı”, doğallıkla “Temel Mali Tablo Düzenleme İlkeleri”ne de yansımıştır.

Kavram, “Gelir Tablosu İlkeleri”nin amaç bölümünü

ve ilkelerin neredeyse tümünü etkilemiş

durumdadır. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel

Tebliği’nden yapılan alıntılar, durumu açığa

çıkartmaktadır;

(11)

TDMS UYGULAMALARINDA ÖZELLİKLİ KONULAR 1-A) Gelir Tablosu Açısından;

“Gelir tablosu ilkelerinin amacı; satışların, gelirlerin, satışların maliyetinin, giderlerin, kar ve zararlara ait hesapların ve belli dönemlere ait işletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesini sağlamaktır.

Bütün satışlar, gelir ve karlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiçbir satış, gelir ve kar kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu kapsamından çıkartılamaz.

(12)

Bu amaç doğrultusunda benimsenen

gelir tablosu ilkeleri aşağıda

belirtilmiştir: (Sadece Dönemsellik

Kavramı ile doğrudan ilgili olanlar

alınmıştır.)

(13)

TDMS UYGULAMALARINDA ÖZELLİKLİ KONULAR a) Gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve karlar; gerçekleşmiş gibi

veya gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönem veya dönemlerin, gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem veya dönemlerin başında veya sonunda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.

b) Belli bir dönemin satışları ve gelirleri, bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile karşılaştırılmalıdır. Belli bir dönem veya dönemlerin başında ve sonunda maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.

(14)

TDMS UYGULAMALARINDA ÖZELLİKLİ KONULAR e) Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kar ve zararlar meydana

geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir.

f) Bütün kar ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.

g) Karşılıklar, işletmenin karını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait karı diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır.

(15)

I) Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir

veya birkaç olayın gelecekte ortaya çıkıp

çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta

bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde

gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve

zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna

yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve karlar ise

gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir

tahakkuk işlemi yapılmaz; dipnotlarda açıklama

yapılır.”

(16)

1-B) Bilanço Açısından;

Kavram, “Bilanço İlkeleri”ni de önemli

ölçüde etkilemiş durumdadır. (Sadece

Dönemsellik Kavramı ile doğrudan ilgili

olanlar alınmıştır.)

(17)

a-1) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşebilecek varlıkları, bilançoda dönen varlıklar grubu içinde gösterilir.

a-2) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşemeyen, hizmetlerinden bir hesap döneminden daha uzun süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran varlıklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar dönen varlıklar grubunda ilgili hesaplara aktarılır.

(18)

a-4) Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde tahsil edilecek gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

a-5) Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.

a-6) Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.

(19)

b-1) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçları, bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar grubu içerisinde gösterilir.

b-2) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiş borçları, bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki ilgili hesaplara aktarılır.

(20)

b-3) Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı olanları da içermek üzere, işletmenin bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynakları kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda gösterilmelidir.

İşletmenin bilinen ancak tutarları uygun olarak

tahmin edilemeyen durumları da bilançonun

dipnotlarında açık olarak belirtilmelidir.

(21)

b-4) Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

b-5) Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar

grubunda yer alan borç senetlerini bilanço

tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile

gösterebilmek için reeskont işlemleri

yapılmalıdır.”

(22)

Yukarıda belirtilen işlemlerin bir bölümü

hiç yapılmamakta, bir bölümü ise kısmen

yapılmaktadır.

(23)

Dönemsellik Kavramı’na ters düşen işlem

çeşitlerinden birkaç örnek

(24)

KİRA ÖDENMEYEN DÖNEMLERDE TAHAKKUK YAPILMAMASI;

DÖNEMSELLİK KAVRAMI UYARINCA, HER GİDER DOĞDUĞU DÖNEMDE KAYDA ALINIR.

YABANCI KAYNAKLARA İLİŞKİN BİLANÇO İLKELERİNE GÖRE, İŞLETMENİN BİLANÇO TARİHİ İTİBARİYLE DOĞMUŞ TÜM BORÇLARI TESPİT EDİLMELİ VE BİLANÇODA YER

ALMALIDIR.

BU İKİ KURAL BİR ARADA İRDELENDİĞİNDE, KİRA

TAHAKKUKLARININ, KİRA ÖDEMESİ YAPILMAMIŞ BİLE OLSA, MUTLAKA YAPILMASI ŞARTTIR.

(25)

Ödenmemiş SGK Primleri:

Bilindiği gibi, 1993 yılında 506 sayılı SSK Yasasının 80.

maddesine 3. fıkra olarak eklenen “Kuruma fiilen ödenmeyen prim tutarları, Gelir ve Kurumlar Vergisi uygulamasında gider yazılamaz.” hükmü, daha sonra aynı yazılım biçimiyle 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasasının 88/8. maddesinde devam ettirilmiştir. Ülkemizde son on yıllarda değişim gösteren yasa düzenleme teknikleri, zaman zaman çeşitli tartışmalara yol açabilmektedir

(26)

• Bu olayda da kuralın “..gider yazılamaz.”

biçimindeki hatalı yazılımı, yanlış anlamalara sebep olmuş, uygulamada anılan tutarları gider hesaplarından çıkartılarak

“180- Gelecek Aylara Ait Giderler”

hesabına aktarıldığı görülmüştür.

(27)

TDMS UYGULAMALARINDA ÖZELLİKLİ KONULAR Bu yöntem, muhasebeye bu gün artık terk edilmiş olan "Vergi

Muhasebesi" gözü ile bakıldığında, belki bir yere kadar doğru olabilir. Ama Tek Düzen Muhasebe Sistemine göre yanlış bir uygulamadır. Çünkü, "Dönemsellik İlkesi" bu yöntemde ihlal edilmektedir. Dönem içerisinde doğmuş olan tüm diğer giderler gibi, ödenmemiş olan SGK primleri de, ödensin ödenmesin, oluştukları, tahakkuk ettirildikleri dönemin gideri olarak kayda alınmalıdır. Bu giderler 180 hesap kanalıyla bir dönem sonraya kaydırılamazlar.

Ödenmemiş SGK primlerine ilişkin işlemlerin nasıl yapılması gerektiği, ilerleyen bölümde, “Tam Açıklama Kavramı”

çerçevesinde örneklenecektir.

(28)

180 – 280 Hesapların Kullanımı;

Uygulamada 180 ve 280 hesapların genellikle hatalı kullanıldığı gözlemlenmektedir. Bir yıllık süreyi aşmayan giderlerde dahi, ertesi yıla ait olan gider paylarının 180 hesap yerine 280 hesaba alınması gibi uygulamalara sıkça rastlanılmaktadır. (Yıllık abone giderleri, sigorta giderleri gibi..)

Oysa, sadece 180 ve 280 hesapların tanımlarını karşılaştırmak bile, doğru uygulama yöntemini bulmaya yeterlidir. (Tanımlardaki “peşin ödenen” deyimi geniş anlamda ve borçlanma ve/veya karşılık ayırmayı da kapsayacak biçimde düşünülmelidir.)

(29)

Her iki hesap da, cari dönem içinde ilgili

gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken

giderleri kapsar.

(30)

Ancak, 180 hesap, öncelikle “Dönen

Varlıklar” ana hesap sınıfına ait bir hesaptır.

Dönen Varlıkların tanımı açıktır;

Dönen varlık; “Nakit olarak elde veya bankada tutulan varlıklar ile normal

koşullarda en çok bir yıl içerisinde paraya

çevrilmesi, tüketilmesi veya giderleşmesi

öngörülen varlık unsurları”dır.

(31)

Bu ana hesap sınıfı içerisinde yer alan “18-

Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir

Tahakkukları” hesap grubu ise, “İçinde

bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak

gelecek dönemlere ait olan giderler ile

faaliyet dönemine ait olup da kesin borç

kaydı hesap döneminden sonra yapılacak

gelirlerden oluşur.” biçiminde

tanımlanmıştır.

(32)

Bu özellikler dikkate alındığında, örneğin

“180- Gelecek Aylara Ait Giderler

Hesabı”nın alt hesap yapısını aşağıdaki gibi

oluşturmak, uygulayıcı ve denetçiye büyük

yarar sağlayacaktır. (Alt hesap yapısı

oluşturulurken geçici vergi dönemleri de

dikkate alınmıştır.)

(33)

180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER

180 01 SİGORTA GİDERLERİ

180 01 01 CARİ YIL 1. DÖNEM SİGORTA GİDERLERİ 180 01 02 CARİ YIL 2. DÖNEM SİGORTA GİDERLERİ 180 01 03 CARİ YIL 3. DÖNEM SİGORTA GİDERLERİ 180 01 04 CARİ YIL 4. DÖNEM SİGORTA GİDERLERİ 180 01 05 GELC.YIL 1. DÖNEM SİGORTA GİDERLERİ 180 01 06 GELC.YIL 2. DÖNEM SİGORTA GİDERLERİ 180 01 07 GELC.YIL 3. DÖNEM SİGORTA GİDERLERİ 180 01 08 GELC.YIL 4. DÖNEM SİGORTA GİDERLERİ

(34)

180 02 KİRA GİDERLERİ

(Aynı biçimde bölümlenmesi önerilir.)

180 03 DEFTER ONAY ve MLZM. GİDERLERİ (Aynı biçimde bölümlenmesi önerilir.)

180 04 BAKIM-ONARIM SÖZLEŞME GİDERLERİ (Aynı biçimde bölümlenmesi önerilir.)

180 05 ABONE GİDERLERİ

(Aynı biçimde bölümlenmesi önerilir.)

(35)

180 06 BÜYÜK BAKIM ONARIM GİDERLERİ (2013 de yapılan onarım için 2014 payı)

(Aynı biçimde bölümlenmesi önerilir.)

180 07 KID.TAZM. KARŞ. PAYLARI (İlk kez, 2013 de ayıranlar için 2014 payı)

(Aynı biçimde bölümlenmesi önerilir.)

(36)

280 hesabın kullanım alanı ise, çok kısıtlıdır. Bu hesap, genellikle ilk kez kıdem tazminat karşılığı ayırmaya

başlayan ve önceki dönem gideri olarak hesaplanan tutarı 5 veya 10 yıl içerisinde giderleştirmeyi kararlaştıran

işletmelerde, ya da çeşitli sanayi işletmelerinin uzun yıllara yayarak itfa edilmesi gereken büyük onarım giderlerinin, GELECEK YILLARDA GİDERLEŞECEK

BÖLÜMLERİNİN izlenmesi gibi durumlar için kullanılabilir.

(37)

Her yılın sonunda bilanço aşamasında, bir sonraki yıl giderleşecek olan tutar, 280 hesaptan 180 hesaba devredilir.

Ertesi yıl içerisinde de 180 hesaptaki tutarlar,

ilgili gider hesaplarına aktarılır.

(38)

280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER

280 01 KID.TAZM. KARŞILIĞI PAYLARI (İlk kez, 2013 de ayıranlar için)

280 01 01 ÖNC. DNM. KD.TAZ.KARŞ.GD. 2015 PAYI 280 01 02 ÖNC. DNM. KD.TAZ.KARŞ.GD. 2016 PAYI 280 01 03 ÖNC. DNM. KD.TAZ.KARŞ.GD. 2017 PAYI

280 02 BÜYÜK BAKIM-ONARIM GİDERLERİ(2013 de yapılan onarım için)

280 02 01 BÜYÜK BAKIM-ONARIM GİDERLERİ 2015 PAYI 280 02 02 BÜYÜK BAKIM-ONARIM GİDERLERİ 2016 PAYI 280 02 03 BÜYÜK BAKIM-ONARIM GİDERLERİ 2017 PAYI

gibi..

(39)

Şimdi önce, bir kasko sigorta poliçesinin kaydına ilişkin örneği inceleyelim;

İşletme aktifinde yer alan ve genel yönetim hizmetlerinde kullanılan bir taşıt için 25.000 TL.

teminat tutarlı kasko poliçesi yaptırmıştır. Poliçe

dönemi 01.09.2013 – 31.08.2014 tarihleri

arasıdır. Poliçe bedeli 840.- TL. dır, ancak henüz

ödeme yapılmamıştır.

(40)

--- ---

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 69.04

770 0? DIŞARDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZM. 69.04 770 0? 0? SİGORTA GİDERLERİ 69,04

.... Plç. 30 gün sigorta bedeli

180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 770,96

180 03 SİGORTA GİDERLERİ 770,06

180 03 04 CARİ YIL 4. DÖNEM SİGORTA GİDERLERİ

.... Plç. 92 gün sigorta bedeli 211,73 180 03 05 GELC.YIL 1. DÖNEM SİGORTA GİDERLERİ

.... Plç. 62 gün sigorta bedeli 142,69

320 SATICILAR 840,00

320 ?? ?? .... SİGORTA LTD. ŞTİ. 840,00

--- ---

(41)

Bu arada, söz konusu poliçenin teminat tutarı

ile ilgili bilgilerin, dipnotlarda kullanılmak

üzere, Nazım Hesaplara da kaydedilmesi,

bilanço aşamasında zaman kazanılması

açısından uygun olacaktır.

(42)

--- ---

940- VARLIKLAR SİGORTA TEMİNATLARI 25.000

941- VARLIKLAR SG. TEM. KARŞ. 25.000 --- ---

(43)

180 03 04 hesapta kaydı gerçekleşen Ekim-Aralık 2013 dönemine ait 92 günlük tutar, ilgili dönemde 770 hesaba aktarılır.

Geriye kalan tutarlar ise, 180 hesap içeriğinde bilançoda yer alacak ve gelecek yıla devredilecektir. Gelecek yılda da, ilgili geçici vergi dönemlerinde yine, ilgili tutarlar 180 hesaptan 770 hesaba aktarılacaktır.

(44)

BİR BAŞKA ÖRNEK

(HER YILIN SON AYINDA

YAPILAN BİR UYGULAMA)

(45)

Her işletme, ertesi yıl kullanacağı ticari

defterleri aralık ayı içerisinde sağlar ve

tasdik ettirir. Bu işlemde oluşan giderleri

nasıl kayda almalıyız?

(46)

İşletme, Aralık 2013 de, 2014 yılında kullanacağı yasal defterler için 80.- TL + 14,40 TL. KDV tutarında kağıt, defter v.b.

kırtasiye gideri, 120.- TL. + 21,60 TL. KDV

tutarında da Noter gideri olmak üzere,

toplam 236.- TL. harcama yapmıştır. Söz

konusu bedel, nakit ödenmiştir.

(47)

(Kırtasiye ve Noter gideri toplamı 200.- TL’dır. Bu tutarın tamamı, 2014 yılında kullanılacak yasal defterler için harcanmıştır. Dönemsellik Kavramı uyarınca, bu harcamanın 2013 yılı giderlerine kaydedilmesi olanaklı değildir. Çünkü harcama 2013 yılında yapılmış olsa bile, 2014 yılına aittir.

O halde bu tutarlar, 2013 yılında 180 hesaba

alınarak, bilançoda gelecek yıla devredilmeli ve

2014 yılında, Geçici Vergi dönemleri de dikkate

alınarak giderleştirilmelidir.)

(48)

180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 200.-

180 01 DEFT.ONAY ve MLZM. GİD. 200.-

180 01 05 GELC.YIL 1. DNM D. ONAY GİD. 49.32 90 gün defter gideri

191 İNDİRİLECEK KDV 36.-

191 01 ÖDENEN KDV 36.-

100 KASA 236.-

100 01 TL. KASASI 236.-

(49)

18 ve 28 Gruplarına Ait Hesaplar, Stok Hesabı Özelliği Taşımaz.

18 ve 28 grupları ile ilgili önemli bir nokta da, bu grupların stok özelliği taşıyan hesapları

içermemesidir.

(50)

TDMS UYGULAMALARINDA ÖZELLİKLİ KONULAR Bazı işletmelerde, dönem sonlarına yakın zamanlarda yapılan

toplu alımlarla alınarak depolanan ve gider hesaplarına kaydedilen bazı sarf ürünlerinin, o dönem içerisinde tüketilmemiş olması nedeniyle elde kalan miktarın, “150- İlk Madde ve Malzeme” hesabı yerine “180- Gelecek Aylara Ait Giderler” hesabına aktarıldığı görülmektedir.

Fiziki varlığa sahip, elle tutulan, depolarda saklanan bir malzemenin “180” hesapta izlenmesi mümkün değildir.

Aşağıda değineceğimiz “Tam Açıklama Kavramı” da bunu gerektirmektedir. Bu tür kalemler, bir stok kalemidir. Bu nedenle, bu konuda “150” hesap kullanılmalıdır.

(51)

Örneklerden de görülebileceği gibi, 280 hesabın kullanım alanı çok kısıtlıdır. Ender işletmelerde ve ender durumlarda kullanılma olanağı doğar. Birkaç yıllık peşin kira ödemesi ya da birkaç yılda bir yapılan büyük bakım onarım giderleri gibi..

180 hesap ise, Dönemsellik Kavramı’nın

işleme girdiği her alanda kullanılmalıdır.

(52)

Kıdem Tazminat Karşılıkları

İşletmelerde, dönem içerisinde oluşmuş kıdem tazminat karşılık giderleri, bir yandan dönemsellik ve ihtiyatlılık kavramları uyarınca dönem giderleri içerisinde gelir tablosunda, öte yandan tam açıklama kavramı gereği ve “tüm borçların yabancı kaynaklar içerisinde yer alması”

biçiminde özetlenen bilanço ilkesi uyarınca

mutlaka hesaplanmalı ve finansal tablolarda yerini

almalıdır.

(53)

2- TAM AÇIKLAMA KAVRAMI TANIM

“Tam açıklama kavramı; mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.

Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir”.

(54)

MSUGT’nden alıntısı yapılan bu açıklamadan anlaşılabildiği gibi, bu kavram bir çok diğer kavramla (dönemsellik, ihtiyatlılık, tutarlılık ve önemlilik kavramları) bütünleşmektedir. Bir önceki dönem finansal tabloları ile kıyaslanabilir nitelikte olan mali tablolar, karar verme durumunda olan kişilere, işletme ile ilgili bilgileri tam ve açık olarak sunabilmelidir.

Finansal tablolar, ilgililer için çoğunlukla tek başına yeterli olamamaktadır. Bu yüzden finansal tablolar ile birlikte açıklayıcı bilgiler içeren dipnotlar, finansal tabloların ayrılmaz parçası haline gelmiştir.

(55)

Bilgilerin yeterliliği bir yana, bir de finansal

tabloların içerdiği bilgilere girmesi mümkün

olmayan ama ilgililerin sağlıklı ve doğru

karar vermeleri için gerekli olan bilgiler

vardır. Verilen – alınan teminatlar,

ipotekler, sürmekte olan ve finansal sonuç

doğurabilecek çeşitli davalar gibi.. Bu

durumlar da finansal tabloların ayrılmaz

parçası olan dipnotlarda belirtilir.

(56)

Buna karşın finansal tablolarda belirtilen bilgilerin belirtilme sistemi de önemlidir.

Finansal tabloların düzenlenmesinde tam açıklama ilkesine en uygun örnek, "36"

grubundaki hesapların doğru kullanılması olarak gösterilebilir. Yukarıda

değindiğimiz ama örneklemediğimiz

“Ödenmemiş SGK Primleri” örneği de bu

bölümde ele alınacaktır.

(57)

Bilindiği gibi, bilançoda, "36" grubundaki "360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR" ve "361-

ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK

KESİNTİLERİ" hesaplarında sadece tahakkuk etmiş ancak henüz ödeme günü gelmemiş borçlar yer alabilir.

Eğer finansal tabloda yer alan "360" ve "361"

hesaplarda vadesi geçtiği halde ödenmemiş borçlar

yer alıyorsa, bu finansal tablo ve tabloyu üreten

muhasebeci hem tam açıklama kavramına, hem

sosyal sorumluluk kavramına uymamış olur.

(58)

Doğru düzenlenmiş bir finansal tabloda, bu tür vadesi geçtiği halde ödenmemiş borçlar

"360" ve "361" hesaplarda yer alamaz.

Bunlar, dönemin sonunda "368- VADESİ

GELMİŞ ERTELENMİŞ VEYA

TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE

DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER" hesabına

aktarılır.

(59)

Bunun yanı sıra, bilanço tarihindeki işletmenin bütün borçlarının bilançoda yer almasını

gerektiren bilanço ilkesi gereği ve dönem içinde doğan tüm giderlerin doğduğu döneme

kaydedilmesini gerektiren “Dönemsellik İlkesi”

gereği, vadesi geçmiş olduğu için "368" hesaba aktarılan vergi ve sosyal güvenlik borçlarının 31.12. tarihi itibariyle oluşmuş gecikme zamları da hesaplanıp tahakkuk ettirilerek "369-

Ödenecek Diğer Yükümlülükler" hesabına

alacak kaydedilmelidir.

(60)

Zira bu gecikme zamları da işletmenin oluşmuş borçlarıdır ve işletme kişiliğinin gideridir.

Giderin doğuş zamanı da ödenme tarihi değil,

tahakkuk ettiği tarihtir. Sonuçta, Tam

Açıklama ve Dönemsellik Kavramları ve

yabancı kaynaklara ilişkin bilanço ilkeleri

uyarınca, 31.12 itibariyle oluşan gecikme

zammı borcu bilançoda, oluşan gecikme zammı

gideri de o dönemin gelir tablosunda yer

almalıdır.

(61)

Her hangi bir borcun vadesinin geçip geçmediği ya muavin kayıtlar taranarak görülebilir, ya da alt hesaplar yardımıyla mizanda görülebilir. Yıl sonunda bilanço çalışmaları yapılırken zaman sıkıntısı içinde bulunulacağı hepimizce

bilinmektedir. Bu zaman sıkışıklığında bir de

muavin kayıtları tarayarak fazladan zaman

kaybetmek akılcı ve verimli bir uygulama

olmayacaktır

(62)

Oysa yıl içinde günlük kayıtlar yapılırken ödenmemiş borçları açıkça gösterecek biçimde düzenlenmiş bir alt hesap yapısını kullanarak işlem yapıldığında, her alınan mizan, vadesi geçen ve "368" hesaba aktarılması gereken tutarları zaman kaybı olmadan hemen gösterecektir. Alt hesap yapısının önemi bu noktada ortaya çıkmaktadır. Mizan, yol gösterici olmalıdır.

Bu durumda, hangi borca ne kadar gecikme zammı

tahakkuk ettirileceğine karar vermek için bütün

borçların vade bilgileri ile elimizde olması gerekir.

(63)

“368” ve “369” hesapların alt hesapları da, bu hesaplara aktarılan borçlara göre düzenlenmelidir.

Örneğin;

(64)

368 VADESİ GEÇMİŞ ERT.TAK.VRG.VE DİĞER YÜKÜM.LER 368 01 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK GEÇİCİ VERGİLER 368 02 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK MUHTASAR VERGİLER 368 03 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK KDV

368 04 VD.Sİ GEÇMİŞ/ ÖDENECEK GELİR/KURUMLAR VERGİSİ 368 05 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK SGK PRİMLERİ

368 05 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK SGD PRİMLERİ

(65)

369 ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

369 01 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK GEÇİCİ VERGİLER GEC.Z.

369 02 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK MUHT. VERGİLER GEC. Z.

369 03 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK KDV GEC.ZAMMI

369 04 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖD.GELİR/KURUMLAR VERGİSİ GEC.Z 369 05 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK SGK PRİMLERİ GEC.Z.

369 06 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK SGD PRİMLERİ GEC.Z.

gibi..

(66)

Doğallıkla burada da her grubun altına aktarılan borcun ya da tahakkuk ettirilen gecikme zammına ait ana borcun dönemini gösteren bir alt hesap açılmasında büyük yarar vardır.

Şimdi bütün bu açıklamalardan sonra bir işletmenin 31.12.2000 tarihli 36 grubu mizanını alalım ve bu mizan üzerinde bilanço aşamasındaki çalışmaları yapalım: (31.12.2000 tarihi Pazar gününe rastladığı için, bu konuya da dikkat çekmek üzere örnek 2000 yılı için düzenlenmiştir. Buna karşın, SSK değil SGK kullanılmıştır.)

(67)

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 165.270.600

360 02 ÖDENECEK KDV 36.750.000

360 02 01 YÜKÜMLÜ SIF.LA ÖDN. KDV (12/2000) 35.250.000 360 02 02 SORUMLU SIF.LA ÖDN. KDV (12/2000) 1.500.000

360 03 ÖDENECEK MUHTASAR VERGİLER 56.640.600

360 03 02 MUHTASAR TAHAKKUKLARI (12/2000) 55.260.400 360 03 03 GİDER PUS.TAHAKKUKLARI (12/2000) 1.380.200

360 04 ÖDENECEK KURUMLAR VERGİSİ 65.350.000

360 04 02 2. TAKSİT/ÖDN. KUR.V. 65.350.000

360 05 ÖDENECEK FONLAR 6.530.000

360 05 02 2. TAKSİT/ÖDN. FON 6.530.000

(68)

361 ÖDENECEK SOS.GÜV.KES.LERİ 107.000.000

361 01 ÖDENECEK SGK.PRİMLERİ 61.000.000

361 01 09 EYLÜL SGK PRİMLERİ 15.250.000 361 01 10 EKİM SGK PRİMLERİ 15.250.000 361 01 11 KASIM SGK PRİMLERİ 15.250.000 361 01 12 ARALIK SGK PRİMLERİ 15.250.000

361 02 ÖDENECEK SGD.PRİMLERİ 46.000.000

361 02 09 EYLÜL SGD PRİMLERİ 11.500.000 361 02 10 EKİM SGD PRİMLERİ 11.500.000 361 02 11 KASIM SGD PRİMLERİ 11.500.000 361 02 12 ARALIK SGD PRİMLERİ 11.500.000

(69)

Yukarıda verilen mizan incelendiğinde bir kısım vergi ve sigorta tahakkuklarının ödeme vadesi geçtiği halde ödenmediği ve “360” ve “361” hesaplarda bekletildikleri görülmektedir.

Böyle bir durumda ne yapılacağına karar vermek için (belki biraz tekrar da olsa, bundan kaçınmadan) "MSUG"

Tebliği'ndeki ilgili hükümlere bakmak, bu arada da yine ilgili mevzuatı anımsamak gerekiyor.

(70)

1) <MSUG> Tebliği’nde “368” hesabın açıklaması:

<Kanuni süresi içinde ödenmeyen vergi ve yükümlülükler ile erteleme ve taksitlendirme süresi bilanço tarihinde bir yıldan az olan vergi ve yükümlülükleri kapsar.>

2) <MSUG> Tebliği’nde 3 no.lu Yabancı Kaynaklara İlişkin İlke:

<Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı olanları da içermek üzere, işletmenin bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynakları (borçları) kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda gösterilmelidir.>

(71)

3) <MSUG> Tebliği’nde Gelir Tablosuna İlişkin son İlke:

<Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birkaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır.>

4) 5510 sayılı SS ve GSS KANUNUNDAN; (Md. 88)

<Kuruma fiilen ödenmeyen prim tutarları Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi uygulamasında gider yazılamaz.>

O halde ilk yapılacak iş, ödeme vadesi geçmiş olan vergi ve SGK borçlarını “360” ve “361” hesaplardan almak ve “368” hesaba devretmek olmalıdır.

(72)

Önce ödeme vadesi geçmiş olan vergi ve SGK borçlarını saptayalım:

360 04 02 2. TAKSİT/ÖDN. KUR.V. 65.000.000 360 05 02 2. TAKSİT/ÖDN. FON 6.530.000 361 01 09 EYLÜL SGK PRİMLERİ 15.250.000 361 01 10 EKİM SGK PRİMLERİ 15.250.000 361 02 09 EYLÜL SGD PRİMLERİ 11.500.000 361 02 10 EKİM SGD PRİMLERİ 11.500.000

(73)

TDMS UYGULAMALARINDA ÖZELLİKLİ KONULAR Bu saptamayı yaparken, Kasım Ayı SGK ve SGD Primlerine

dikkat etmek gerekiyor. Bilindiği gibi, bu primlerin son ödeme günü, 31 Aralık’tır. Eğer, işleme esas yılda, 31 Aralık günü, hafta içi bir güne rastlarsa, yıl sonunda Kasım Ayı Primleri de vadesi geçmiş borç olarak göz önüne alınır. Ama, 31 Aralık günü, resmi tatil gününe rastlarsa, Kasım Primlerinin son ödeme günü, 2 Ocak tarihine sarkacağı için, bu primlere vadesi geçmiş işlemi uygulanmamalıdır. Örneğimizde 31.12 gününün Pazar gününe rastlaması nedeniyle, vade 2 Ocak 2001 gününe uzadığından, Kasım Primlerine Gecikme Zammı uygulanmamıştır.

(74)

<TDMS> kuralları uyarınca yukarıda görülen

tutarlar “368” hesaba aktarılacağına göre,

bu aktarma yapılırken, 368 hesaba uygun alt

hesapların da açılması gerekir. Bu işlem

yapıldığında “368” hesabın alt yapısı

aşağıdaki gibi olacaktır:

(75)

368 VADESİ GEÇMİŞ ERT.TAK.VRG.VE DİĞER YÜKÜM.LER 368 01 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK GEÇİCİ VERGİLER

368 02 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK MUHTASAR VERGİLER 368 03 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK KDV

368 04 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK GELİR/KURUMLAR VERGİSİ 368 04 02 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK 2.TAKSİT KUR. V.

368 05 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK FONLAR

368 05 02 VD.Sİ GEÇMİŞ/ÖDENECEK 2.TAKSİT FON 368 06 VD.Sİ GEÇMİŞ SGK PRİMLERİ

368 06 09 VD.Sİ GEÇMİŞ EYLÜL SGK PRİMLERİ 368 06 10 VD.Sİ GEÇMİŞ EKİM SGK PRİMLERİ 368 07 VD.Sİ GEÇMİŞ SGD PRİMLERİ

368 07 09 VD.Sİ GEÇMİŞ EYLÜL SGD PRİMLERİ 368 07 10 VD.Sİ GEÇMİŞ EKİM SGD PRİMLERİ

(76)

Bu hesap planına göre, vadesi geçmiş ödemeleri “360” ve “361” hesaplardan

“368” hesaba aktarmak için yapılacak kayıt:

(77)

360 04 02 2. TAKSİT/ÖDN. KUR.V. 65.350.000 360 05 02 2. TAKSİT/ÖDN. FON 6.530.000 361 01 09 EYLÜL SGK PRİMLERİ 15.250.000 361 01 10 EKİM SGK PRİMLERİ 15.250.000 361 02 09 EYLÜL SGD PRİMLERİ 11.500.000 361 02 10 EKİM SGD PRİMLERİ 11.500.000

368 04 02 VD.Sİ GEÇ./ÖDN. 2.TKS.KUR.V. 65.350.000 368 05 02 VD.Sİ GEÇ./ÖDN. 2.TKS. FON 6.530.000 368 06 09 VD.Sİ GEÇ./EYLÜL SGK PR. 15.250.000 368 06 10 VD.Sİ GEÇ./EKİM SGK PR. 15.250.000 368 07 09 VD.Sİ GEÇ./EYLÜL SGD PR. 11.500.000 368 07 10 VD.Sİ GEÇ./EKİM SGD PR. 11.500.000

(78)

Bu aktarmayı yaparken, dönem içinde fiilen ödenmeyen SGK ve SGD primlerinin matrah saptanmasında gider olarak kabul edilmeyeceği kuralı uyarınca ödenmemiş olan Eylül ve Ekim primlerini de 950-951

“Matraha Eklenecek Unsurlar” ve ”Matraha

Eklenecek Unsurlar Karşılığı” Nazım

Hesaplarına işlemek gerekir.

(79)

950 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 53.500.000 950 01 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER

EYLÜL SGK PRİMLERİ 15.250.000 EKİM SGK PRİMLERİ 15.250.000 EYLÜL SGD PRİMLERİ 11.500.000 EKİM SGD PRİMLERİ 11.500.000

951 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KARŞILIĞI 53.500.000 951 01 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİD. KARŞ.

(80)

Ertesi yıl ödeme yapıldığında yapılacak kayıt ise;

368 06 09 VD.Sİ GEÇ./EYLÜL SGK PR. 15.250.000 368 06 10 VD.Sİ GEÇ./EKİM SGK PR. 15.250.000 368 07 09 VD.Sİ GEÇ./EYLÜL SGD PR. 11.500.000 368 07 10 VD.Sİ GEÇ./EKİM SGD PR. 11.500.000

100 01 KASA HESABI 53.500.000

(81)

960 MATRAHTAN İND.UNS.KARŞ. 53.500.000 960 02 MATRAHTAN İND. DİĞER UNS. KARŞILIĞI 53.500.000

961 MATRAHTAN İND.UNSURLAR 53.500.000

961 02 MATRAHTAN İND.DİĞER UNSURLAR 53.500.000 961 02 02 ÖNC. DÖNEM SGK PRİMLERİNDEN ÖDEMELER

Bu kayıt yöntemiyle, bir önceki dönem giderleşen ama Nazım Hesaplar kanalıyla matrahtan indirilmeyen primler, ödemenin yapıldığı yıl (tekrar - mükerrer) gider yazılmamış ancak yine Nazım Hesaplar kanalıyla (giderleştirilmeden) matrahtan indirilmesi sağlanmıştır.

(82)

Burada yukarıda değindiğimiz bir tartışma konusuna da yeniden değinmekte yarar var. Dönem içinde ödenmemiş SGK primlerinin matrahtan indirilmemesi kuralının, bazı çevrelerce ödenmemiş primlerin "180- Gelecek Aylara Ait Giderler" hesabına aktarılması yoluyla uygulandığı görülüyor. Bu yöntem, muhasebeye bu gün artık terk edilmiş olan "Vergi Muhasebesi"

gözü ile bakıldığında, ve ilgili yasa maddesinin yazılım biçimi ihmal edildiğinde bir yere kadar doğru olduğu düşünülebilir. Ama Tekdüzen Muhasebe Sisteminde var olan "Dönemsellik İlkesi" bu yöntemde ihlal edilmektedir. Çünkü, ödenmemiş olan SGK primleri, ödensin ödenmesin, oluştukları, tahakkuk ettirildikleri dönemin gideri olarak kayda alınmalıdır. 180 hesap kanalıyla bir dönem sonraya kaydırılamazlar.

(83)

Bu işlemler de tamamlandıktan sonra sıra yukarıda sözü edilen Bilanço ve Gelir Tablosu ilkelerinin uygulanmasına gelmiştir.

Anılan ilkeler uyarınca, tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı olanları da içermek üzere, işletmenin bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynakları (borçları) bilanço tarihi itibariyle kayıt ve tespit ederek bilançoda, dönem içerisinde oluşan tüm giderleri de gelir tablosunda göstereceğimize göre, vadesinde ödenmediği için 360 hesaptan 368 hesaba aktardığımız borçların 31.12.2000 tarihi itibariyle oluşmuş gecikme zamlarını da hesaplayıp tahakkuk ettirmemiz ve bu borçların bilançoda, giderin de gelir tablosunda yer almasını sağlamamız gerekiyor.

(84)

770 0? 0? GECİKME ZAMMI GİDERLERİ 12.420.000

369 ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 12.420.000 369 04 02 2.TKS.KUR.V. G.Z. 7.180.000

369 05 02 2.TKS. FON G.Z. 710.000 369 06 09 EYLÜL SGK PR. G.Z. 1.670.000 369 06 10 EKİM SGK PR. G.Z. 910.000 369 07 09 EYLÜL SGD PR. G.Z. 1.260.000 369 07 10 EKİM SGD PR. G.Z. 690.000

(85)

950 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 12.420.000 950 01 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER

950 01 04 GECİKME ZAMLARI

951 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KARŞ. 12.420.000 951 01 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER KARŞ.

(86)

• Ertesi yıl içinde her hangi bir gün, örneğin 15.03.2001 de tüm borçların gecikme

zamları ile birlikte ödendiğini varsayalım.

(87)

• 368 VD. GEÇ.ERT.TKS.VRG.VE DĞ. YÜK. 125.380.000

• 368 04 02 VD.Sİ GEÇ./ÖDN. 2.TKS.KUR.V. 65.350.000

• 368 05 02 VD.Sİ GEÇ./ÖDN. 2.TKS. FON 6.530.000

• 368 06 09 VD.Sİ GEÇ./EYLÜL SGK PR. 15.250.000

• 368 06 10 VD.Sİ GEÇ./EKİM SGK PR. 15.250.000

• 368 07 09 VD.Sİ GEÇ./EYLÜL SGD PR. 11.500.000

• 368 07 10 VD.Sİ GEÇ./EKİM SGD PR. 11.500.000

•

• 369 ÖD. DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 12.420.000

• 369 04 02 2.TKS.KUR.V. G.Z. 7.180.000

• 369 05 02 2.TKS. FON G.Z. 710.000

• 369 06 09 EYLÜL SGK PR. G.Z. 1.670.000

• 369 06 10 EKİM SGK PR. G.Z. 910.000

• 369 07 09 EYLÜL SGD PR. G.Z. 1.260.000

• 369 07 10 EKİM SGD PR. G.Z. 690.000

• 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 18.820.000

• 770 0? 0? GECİKME ZAMMI GİDERLERİ 18.820.000

• 100 01 KASA HESABI 156.620.000

(88)

• 950 MATRAHA EKL.UNSURLAR 18.820.000

• 950 01 KAN. KABUL EDİLM.GİD. 18.820.000

• 950 01 04 GECİKME ZAMLARI

• 951 MATRAHA EKL. UNSURLAR KARŞ. 18.820.000

• 951 01 KAN. KABUL EDİLM.GİD. KARŞ. 18.820.000

(89)

• Açıklanan sistemdeki kayıtlama ile, hem

ödenmemiş SGK Prim borçlarının, ilgili dönemde giderleşmesi ve ödendiği dönemde giderleşmeden matrahtan indirilmesi sağlanmış, hem de ilgili

gecikme zamlarının ödendiği döneme değil, ait

olduğu yani doğduğu döneme gider kaydedilmesi,

aynı zamanda da işletme borçlarının bütünüyle ve

açıklıkla bilançoda yer alması sağlanmıştır.

(90)

• Dolayısıyla, gerek kayıtlar yapılırken,

gerekse mali tablolar düzenlenirken, Tam Açıklama Kavramı, Dönemsellik Kavramı, İhtiyatlılık Kavramı ve dolayısıyla Sosyal Sorumluluk Kavramının yanı sıra, tüm borçların bilançoda yer almasını emreden Temel Mali Tablo İlkeleri ile de uyum

sağlanmıştır.

(91)

• Gecikme zamlarının tahakkukunun “369” hesapta değil, “381- Gider Tahakkukları” hesabında yapılmasını savunanlar da var. Ancak “381”

hesaba sadece kesinlikle belgeye bağlanmış

giderlerin kaydedileceği MSUGT’nde özellikle

belirtilmiştir. Öte yandan gecikme zamları, işletme

için yasalardan doğan bir yükümlülüktür. Bu

nedenle de “369- Ödenecek Diğer

Yükümlülükler” hesabında tahakkuk ettirilmesinin

daha doğru olduğu açıktır.

(92)

• 2-B) TİCARİ ALACAKLAR, ALACAK

SENETLERİ

Bilindiği gibi, 12 Grubu Hesapları işletmenin tüm ticari faaliyetlerinden doğan alacaklarını kapsar.

Bu gruptaki hesaplardan ilk ikisi, işletmenin

“faaliyet konusu” çerçevesinde oluşan ticari

alacaklarının izlenmesine ayrılmış hesaplardır.

(93)

Bir başka deyişle, hasılatı 60 Grubunda kayda alınan esas faaliyet gelirlerinden doğan senetli ya da senetsiz alacaklar, “120” ve “121” hesaplarda izlenir.

Buna karşılık, ticari olsa bile, faaliyet konusu

dışındaki bir işlemden doğan senetsiz veya senetli

alacaklar, “127- Diğer Ticari Alacaklar” hesabında

izlenir.

(94)

Örneğin, işletmenin aktifinde kayıtlı bir taşıtın

satışından doğan alacak, senede bağlanmış

bile olsa, alınan alacak senedi, “121- Alacak

Senetleri” hesabında değil, “127- Diğer

Ticari Alacaklar” hesabında izlenir.

(95)

Öte yandan, işletmenin örneğin komşuluk

ilişkileri nedeniyle senet karşılığında

verdiği bir borca karşılık aldığı alacak

senedi, (burada “Tam Açıklama

Kavramı”nın yanı sıra “Özün Önceliği

Kavramı” da devreye girmektedir.) bir

alacak senedi olmasına rağmen, “121-

Alacak Senetleri” hesabında değil, “136-

Diğer Çeşitli Alacaklar” hesabında izlenir.

(96)

2-C) STOK HESAPLARI

Stok hesaplarında da zaman zaman değişik kullanımlara rastlanmaktadır. Özellikle,

“150- İlk Madde ve Malzeme” hesabının

kullanılması gereken bazı durumlarda “157-

Diğer Stoklar” hesabının kullanıldığı

görülmektedir.

(97)

Bu oluşumun nedeni, bu iki hesabın yanlış yorumlanması, özellikle “150- İlk Madde ve Malzeme” hesabının salt “Hammadde” hesabı olarak algılanmasıdır.

Bu algının sonucu olarak, işletmelerin bir kısmı, tüketim için toplu olarak aldıkları çeşitli malzemeleri (kağıt, temizlik malzemesi v.b.)

“150” hesap yerine, “157” hesapta izlemekte, bu

durum da “Tam Açıklama Kavramı” ile

çelişmektedir.

(98)

Oysa, “150- İlk Madde ve Malzeme” hesabı, sadece

“İlk Madde” nin (Hammadde) değil, tüketim amacıyla alınan çeşitli “Malzeme” stoklarının da izlendiği bir hesaptır ve hesabın adı da bu durumu belirleyecek biçimde belirlenmiştir.

“157- Diğer Stoklar” hesabı ise, “yan ürün, artık ve

hurda” gibi kalemlerin izlendiği hesaptır.

(99)

2-D) 602 HESAP ve SGK PRİMLERİNDE HAZİNE KATKISI

“602- DİĞER GELİRLER” hesabı, devlet yardımlarını içerir. İşletme faaliyetleri sonucu doğan gelirlerden de sadece tek bir kalem bu hesabın kapsamına girer;

“Satış tarihindeki vade farkları”

(100)

Bu tanım, alıcının geç ödeme yapması nedeniyle sonradan oluşan vade farklarını kapsamamaktadır.

Bu tür vade farkları, zaten “600- Yurtiçi Satışlar”

hesabında bir alt hesapta izlenmektedir.

Yukarıdaki tanım, ilk satış sırasında düzenlenen

satış faturasına, taraflar arasındaki satış anlaşması

sırasında uzlaşılan biçimde satış bedeli dışında

faturada belirtilen vade farkını anlatır.

(101)

İşletme faaliyetleri sonucunda oluşan gelirlerden sadece bu “satış tarihindeki vade farkı” “602”

hesapta yer alır.

Bunu dışında, “602” hesaba sadece devlet yardımlarından elde edilen gelirler kayda alınır.

İşte SGK Primlerindeki hazine katkısı da

bunlardan biri ve güncel olanıdır.

(102)

Günümüzün en güncel konularından biri, SGK primine esas kazancın % 5 oranındaki Hazine Katkısının, işletme kayıtlarına nasıl ve ne zaman alınacağı tartışmalarıdır.

Önce uzun süre bu katkının gider indirimi

mi, gelir mi olacağı tartışılmıştır.

(103)

Ancak, durum açıktır. Hazine, belli koşullara

uyan işletmeler adına, bu tutarı SGK’na

fiilen ödemektedir. O halde, bu işlem bir

indirim değil, tahakkuk eden bir borcun bir

bölümünün hazine tarafından ödenmesi

sonucu oluşan bir gelirdir.

(104)

Gelir tablosu ilkelerinin amacı açıktır; “Tüm

gelir ve giderler brüt tutarlarıyla gelir

tablosunda yer alır, ve hiçbir satış, gelir

ve kar kalemi, bir maliyet, gider ve zarar

kalemi ile tamamen veya kısmen

karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu

kapsamından çıkartılamaz.”

(105)

Oysa, bazı işletmelerin bordro tahakkuklarını yaparken, hazine katkısını giderden indirerek kalan tutarı giderleştirdikleri, bazı işletmelerin de SGK ödemesinin yapıldığı tarihte hazine katkısı tutarını gider hesaplarına alacak kaydettikleri görülmektedir.

Bu uygulama, yukarıda açıklanan gelir tablosu

kuralına tamamen ters düşmektedir.

(106)

Hazine katkısı, işletme için, devlet yardımı olarak oluşan bir gelirdir, kayda alınacağı hesap,

“602- Diğer Gelirler” hesabıdır.

Bu gelirin kayıtlara ne zaman alınacağı konusu da

çok açıktır. Gelir doğduğu zaman kayda alınır. Bu

gelirin doğuş zamanı da, o aya ait prim tutarının

ödendiği tarihtir. Bu tarihten önce gelir kaydı

yapılamaz.

(107)

2-E) 370 ve 371 HESAPLARIN

KULLANIMINDA KURUMLAR ve ŞAHIS İŞLETMELERİ ARASINDAKİ

FARKLILIKLAR 2E-a) TANIMLAR

Tek Düzen Muhasebe Sistemi (TDMS)’ni

düzenleyen Muhasebe Sistemi Uygulama Genel

Tebliği (MSUGT) ekindeki Tek Düzen Hesap

Planı (TDHP) açıklamalarında, 193, 370 ve 371

hesaplar için verilen bilgiler aşağıdaki gibidir.

(108)

193- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR

“Mevzuat gereğince peşin ödenen ve bir yıl

içinde indirim konusu yapılabilecek gelir,

kurumlar ve diğer vergiler ile fonların kayıt

ve takip edildiği hesaptır.

(109)

TDMS UYGULAMALARINDA ÖZELLİKLİ KONULAR Peşin ödenen ve bir yıl içinde indirim konusu yapılabilecek

gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonlar, bu hesaba borç yazılır. Dönem sonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak olan indirimi teminen “37- BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI”

grubunda bulunan “371- DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ”

hesabının borcuna aktarılır. Ancak aktarılacak tutar,

“370- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI” hesabının tutarından fazla olamaz.

Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.”

(110)

Dönem içerisinde tahakkuk eden geçici

vergiler, geçici vergi dönemlerinin son

gününde bu hesaba borç kaydedilir. Ancak,

hesap dönemi sonunda, ödenmemiş geçici

vergiler ters kayıtla terkin edilir, ödenmiş

olan tutar ise, (370 hesapta ayrılan karşılık

tutarını geçmemek kaydıyla) 371 hesaba

aktarılır.)

(111)

370- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK

KARŞILIKLARI

“Dönem karı üzerinden hesaplanan

kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler,

fonlar ve benzeri diğer yükümlülükler için

ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.

(112)

Dönem karı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ve yasal yükümlülükler, dönem karı hesabının

borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir.

Vergi tahakkukunun kesinleşmesi durumunda borç kaydı suretiyle hesap kapatılır ve ilgili tutar “371- Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer

Yükümlülükleri” ile mahsup edilerek kalan tutar

“360- Ödenecek Vergi ve Fonlar” hesabına

aktarılır.”

(113)

371- DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER

YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-)

“Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir ve

kurumlar vergisi ile diğer yükümlülüklerin

izlendiği hesaptır.

(114)