ŞEHİRCİLİK, PLANLAMA VE İNŞAAT MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR AĞUSTOS 2014
Adres: Atatürk Caddesi No: 126 35210 Pasaport İZMİR
Çağrı Merkezi: 444 92 92 Faks: 498 46 98 Web: http://www.izto.org.tr E-mail: info@izto.org.tr
İZMİR LİMANLARININ DURUMU VE İZMİR TİCARET ODASI’NIN
GÖRÜŞLERİ
İZMİR LİMANLARININ DURUMU İZMİR ALSANCAK LİMANI
İzmir Alsancak Limanı, Türkiye’nin en önemli ihracat ve ana limanlarından bir tanesidir. 2012 yılı verilerine göre Türkiye'nin toplam konteyner elleçlemesi 7.230.385 TEU'dur. Aşağıda 2012 yılında Türkiye'de konteyner elleçleyen ilk on liman yer almaktadır:
1) Marport (İstanbul/ Ambarlı) 1.583.888 TEU
2) Mersin 1.253.803 TEU
3) Kumport (İstanbul/ Ambarlı) 1.087.984 TEU
4) İzmir Alsancak 705.097 TEU
5) Mardaş (İstanbul/ Ambarlı) 425.592 TEU 6) Gemport (Gemlik) 374.914 TEU 7) Nemport (Nemrut / Aliağa) 279.853 TEU
8) Yılport (Gebze) 230.402 TEU
9) Borusan (Gemlik) 189.099 TEU
10) Port Akdeniz (Nemrut / Aliağa) 186.463 TEU
İzmir Alsancak Limanı’nın potansiyeline rağmen iç körfez girişinden itibaren limana kadar yeterli derinliğe sahip olmaması ve liman sahasını büyütememesi, daha kapasiteli bir liman haline gelmesini engellemektedir.
Ancak İzmir’in şehir olarak varlığını limanına borçlu olduğu ve kent merkezindeki ekonomik canlılığın ve ticareti aktivitenin Alsancak Limanın yarattığı ekonomi üzerinden döndüğü unutulmamalıdır.
İzmir Alsancak Limanı İstatistikleri YILLAR
GEMİ HAREKETLERİ YÜK HAREKETLERİ
Adet Tonaj(GRT) Ağırlık (TON) Konteyner(TEU)
2011 2.328 46.641.838 9.494.097 686.634
2012 2.349 48.712.452 9.301.556 705.097
2013 2.262 48.381.186 10.090.143 696.920
KUZEY EGE ÇANDARLI LİMANI
Kuzey Ege Çandarlı Limanı Avrupa ile Ortadoğu arasındaki potansiyel trafikten kaynaklanan kombine taşımacılık zincirinde, aktarma merkezi olarak planlanmıştır. Aşamalı olarak yapılacak revizyonlarla kapasitesinin 12 Milyon TEU/yıl’a çıkarılacaktır.
2014 yılı Temmuz ayı itibariyle Çandarlı Limanı mendireğinin geçici kabulü yapılmıştır.
Teknik Bilgiler
Toplam Kapasite: 12.000.000 TEU/yıla kadar 1. Faz: 2.000.000 TEU/yıl
Mendirek İnşaatları, 1.000 m uzunluğunda rıhtım inşaatını, terminal alanını, operasyon binalarını kapsamaktadır.
Ulaştırma, Haberleşme ve Denizcilik Bakanlığı Altyapı Genel Müdürlüğü, 1.600 m uzunluğundaki mendirek inşaatını devlet imkanları ile yapmıştır. 12.05.2011 tarihinde yer teslimi yapılmış, inşaatın tamamlanmasının ardından 1501 m olarak geçici kabulü yapılmıştır.
Mendirek
Mendirek Uzunluğu : 1.600 m İhale tarihi : 24.03.2011 Yer teslim tarihi : 12.05.2011
Proje bedeli : 230.579.344,95.-TL
2. Faz: 4.000.000 TEU/yıl
1. faz 1.000 m rıhtım inşaatına ek olarak 1.000 m rıhtım inşaatı. (toplam 2.000 m2) Terminal alanı, operasyon binaları ile birlikte kapasite 4 Milyon TEU/yıl.
Konteynır stoklama sahası 100 hektar, apron sahası 20 hektar YİD İhalesi
Çandarlı Limanında terminaller ve üstyapılar 05.11.2013 tarihinde YİD Modeli ile ihale edilmiştir.
Ancak limanın demiryolu bağlantı hatlarının altyapısı, Çiğli-Aliağa-Bergama otoyolunun bağlantısının ihale kapsamına dahil edilmesi ile birlikte yatırım maliyetlerinin ciddi oranda yükselmesi, bununla birlikte Petkim tarafından konteynır limanı yatırımına başlanması yatırımcının kafasını karıştırmış; Sabancı, MNG, Limak, Yıldırım Holding, Arkas gibi holdingler dosya almasına rağmen hiçbir grup ihaleye teklif vermemiştir.
NEMRUT İSKELELER BÖLGESİ
Nemrut İskeleler Bölgesi, dökme yük taşımacılığına yönelik yapılmış 5 adet iskeleden oluşmaktadır. İskele işletmecisi olan Ege Gübre, Akdeniz Kimya gibi şirketler, Alsancak Limanında yaşanan sorunlar nedeniyle konteynır taşımacılığında ortaya çıkan ihtiyacı görerek son 3 yılda konteyner hizmetleri vermeye başlamıştır.
Bunun dışında Nemrut Körfezinde imar planlarına işlenmiş halde 3-4 iskele daha inşa edilmeyi beklemektedir.
Aliağa Limanları Konteynır Elleçleme
YÜKLEME BOŞALTMA GENEL TOPLAM
Ege Gübre 110.913 101.220 212.133
Nemport 133.919 119.913 253.832
Aliağa Limanları İstatistikleri
YILLAR GEMİ HAREKETLERİ YÜK HAREKETLERİ
Adet Tonaj (GRT) Ağırlık (TON) Konteyner(TEU)
2011 4.354 44.062.178 37.907.000 384.559
2012 5.221 53.815.202 43.107.000 412.559
2013 4.911 51.809.730 40.009.000 465.989
2014(İLK 5 AY) 2.018 23.811.244 17.485.662 213.594
Petkim Konteynır Limanı
Petkim başlangıç kapasitesi 1,5 Milyon TEU ve tam faaliyete geçtiğinde 4 Milyon TEU kapasiteye ulaşacak bir konteyner limanı inşaatına başlamıştır. 22 Şubat 2013’te konteyner limanı işletmeciliği alanında dünyanın önde gelen işletmecilerinden APM Terminals ile 28 yıl süreli sözleşme imzalayan Petkim, 11.000 TEU kapasiteli gemilerin yanaşacağı ilk liman olma özelliğini taşıyacaklarını belirtilmektedir.
Liman ard alanında karayoluna yakın noktada bir lojistik merkez yapılması da yatırımın bir diğer ayağı olarak açıklanmıştır. Bu kapsamda; konteyner depolanması için liman sahasında 42 hektar, geri hizmet alanında ise 6 hektar olmak üzere toplam 48 hektar lojistik saha yapılacağı açıklanmıştır.
DEĞERLENDİRME
Kısa vadeli olarak Nemrut Körfezindeki iskelelerin konteynır elleçleme hizmeti vermesi, Alsancak Limanından kaynaklı sorunlara çare olmakta iken Petkim Konteynır Limanı’na devlet tarafından izin verilmesi ve teşvik edilmesi ayrı önemli bir sorunu beraberinde getirmektedir.
Alsancak Limanı, özelleştirme ihalesi yargıya taşınmış ve küresel kriz ile birlikte talipliler limanı almaktan vazgeçmişti.
5 Kasım 2013’de yapılan Çandarlı Limanı ihalesine ise liman yatırımının yanı sıra demiryolu ve karayolu bağlantı yollarının da şartnameye dahil edilmesi nedeniyle yük miktarı bu yatırımı karşılamaya yetemeyeceğinden dolayı yatırımcılar ürkmüş ve ihaleye teklif veren olmamıştır.
Petkim Konteyner Limanı devreye girdiğinde ise üretim ve ihracat kısıtlı büyüdüğü için İzmir Limanına gelen yüklerin paylaşılması söz konusu olacaktır. Nitekim 2009 krizi öncesi 9 milyon ton/yıl elleçleme yapılan Alsancak Limanında şu an 7 milyon ton/yıl civarı bir elleçleme yapılmaktadır.
Buradan çıkan sonuç, Çandarlı ve Petkim Limanlarının ilk etapta devreye girmesi ile birlikte yapılacak yatırımlar ile 3 Milyon TEU kapasiteye ulaşacak ve İzmir Alsancak Limanın özelleştirilme ihtimali ortadan kalkacaktır. Bu durumda geçtiğimiz yıllarda Odamızın gündeme getirdiği Otonom Yönetim Modeli tekrar değerlendirilmelidir.
Odamızın 2010 yılında İzmir Alsancak Limanı için hazırlamış olduğu Yeniden Yapılandırma Proje önerisi (önerimiz limanın 3 milyon TEU kapasiteye ulaştırılması) Ulaştırma Bakanlığınca uygun görülerek Bakanlık limanın modernizasyonu ve kapasite artırımı için çalışmalara başlamıştır. Bu kapsamda 2011 yılından itibaren liman kapıları yenilenmiş, saha beton ve asfalt çalışması yapılmış, vinçler revizyona sokulmuş, atıl binalar yıkılmış, viyadükler limana indirilmiş, yaklaşım kanalı projesi proje ve ÇED süreci başlatılmıştır. ÇED sunumu 15 Nisan 2013 tarihinde yapılmış olmasına rağmen halen sonuç çıkmamıştır. Ancak 2013 yılında bu çalışmaların oldukça yavaşladığını görmekteyiz.
Körfez yaklaşma kanalı derinleştirme çalışmalarında ise; başlangıçta ortaya çıkan heyecan kaybolmuş, taramadan çıkacak çamurun nereye atılacağı problem olduğu için ÇED sorunu halen aşılamamıştır.
Eğer Alsancak Limanında devlet tarafından yapılan yatırımlar bir şekilde durur ise Alsancak Limanı, Çandarlı, Petkim ve Nemrut Limanlarına karşı çok ciddi kan kaybedecek ve zaman içerisinde önemsizleşecektir ki bu merkez kent ekonomisi için büyük sorunları doğuracaktır.
Sonuç olarak; her ne kadar 2023 Türkiye’si için 500 Milyar Dolar ihracat hedefi ve bu bağlamda İzmir için 100 Milyar Dolar ihracat hedefi var ise de Anadolu’dan ihraç edilen yükler stratejik bir plan çerçevesinde İzmir Limanlarına yönlendirilmez ise İzmir’in limanlarının beklenen performansı ortaya koyması mümkün değildir.
2012 yılında Türkiye'nin ihracatı 152 Milyar Dolar iken Alsancak Limanın’da, 705.097 TEU (yaklaşık 420.00 TEU ihracat), Nemruta'ta ise 412.559 TEU toplam elleçleme yapılmıştır.
2012'de İzmir'in gümrüklere göre ihracatı 21,1 Milyar Dolar, İzmirli firmaların yaptığı ihracat 8,6 milyar Dolardır.
İzmir ve çevresinde ilk etap yatırımları düşünüldüğünde Çandarlı Limanı 2 milyon TEU, Petkim 1,5 milyon TEU ve Alsancak Limanı 1,5 milyon TEU, Nemrut İskeleleri 500.000 TEU olmak üzere toplamda 5,5 Milyon TEU kapasiteye ulaşmaktadır.
Bu rakam 2012 İzmir liman konteyner istatistikleri ve 2012 İzmir ihracatına oranlandığında basit hesapla 105 Milyar Dolarlık bir ihracat demektir.
Bu basit hesapla bile Çandarlı Limanının 2. ve 3. etaplarının ve Petkim Limanının gelişme etaplarının orta vadede dahi yapılamayacağı aşikardır. Tabii bu noktada Çandarlı Limanı'nın transit yükleri ne kadar çekebileceği bu bağlamda Malta, Mısır ve Yunanistan (Pire) limanlarındaki transit yüklerden ne kadarını alabileceği yönündeki performansı önem taşımaktadır.
Ya da Çandarlı ve Petkim Liman yatırımların fizıbıl hale getirilmesi için İzmir Alsancak Limanı'nın kapasite artırımı durdurulacaktır. Gelinen noktada ne yazık ki, Ulaştırma Bakanlığı'nın bu yöntemi seçmesi kuvvetle muhtemeldir. İzmir Alsancak Limanı'nın vasat bir liman olarak mevcudiyetini korurken Aliağa ve Çandarlı Limanı'nın parlatılması, aslında üstü örtülü bir şekilde İzmir Alsancak Limanı'nın kaderine terk edilerek fonksiyon değiştirmesine yol açacaktır.
İzmir Alsancak Limanı'nın önemini yitirmesi demek İzmir kent merkezindeki ekonomik hayatın büyük bir sekteye uğraması demektir.
Örneğin şehrin içinde kalan İstanbul Ambarlı Limanı’nın Tekirdağ yönüne taşınmasına dair herhangi bir talep ya da girişim söz konusu değildir. Ambarlı Limanlarında, toplamda 3 milyon TEU’nun üzerinde konteynır elleçlenmektedir.
Diğer taraftan İzmir'in lojistik merkez olması sadece limanlarıyla mümkün değildir. Kara üzerinde de lojistik sahalar ve merkezler yaratılmalıdır. Dünyada örnekleri olan bu sahaların ismi lojistik merkezlerdir.
İzmir'de henüz lojistik merkez bulunmamaktadır. Ulaştırma Bakanlığı Kemalpaşa'da 2000 dönüm üzerinde kamulaştırma ve altyapı çalışmalarını yürüttüğü lojistik merkez projesinin altyapı inşaatını 21.03.2012 tarihinde ihale etmiş ve Temmuz ayı itibariyle inşaatta %78 gerçekleşme sağlanmıştır.
Kemalpaşa demiryolu inşaatı tamamlanmış olup 3 milyon ton/yıl taşıma kapasitesine sahiptir.
Kemalpaşa Lojistik Merkezinin 2014 yılında YİD şeklinde ihale edilmesi düşülmekle birlikte YİD ihalesinin 2015 yılına sarkması olası gözükmektedir.
Petkim Liman yatırımını müteakip arka sahasında bir lojistik merkez kurma düşüncesindedir.
Odamız da Güney İzmir Lojistik Projesi çerçevesinde güneyde bir lojistik merkezi kurma fikrindedir.
İzmir üç farklı aksında yer alacak bu lojistik merkezleri kaldırabilecek nitelikte midir? Aslında kentin üç önemli yük aksında birer adet lojistik merkezin olması kent açısından son derece olumludur.
Ama sektör bu kapasiteyi doldurabilecek midir veya ne kadar sürede doldurabilecektir?
Lojistik sektörü alt yapı yatırımı yapıldıkça kendisini büyüten bir sektördür. Bununla birlikte ülke ve dünya ekonomisi ile de doğrudan bağlantılıdır.
Özetle gerek Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı gerekse İzmir’in Oda ve Borsaları İzmir'in liman ve lojistik merkez yatırımlarını değerlendirirken eldeki verileri iyi analiz edip geleceğe ilişkin yatırım ve stratejileri doğru kurgularla şekillendirmeliyiz.
İzmir Limanları yatırım, yük miktarları ve yatırımları karşılama yönünden tekrar ele alınmalı, İzmir Limanları Master ve Eylem Planları hazırlanmalı, limanlar birbirini baltalayacak şekilde rakip duruma düşürülmemelidir.
Çandarlı Limanı yatırımcı yönünden makul hale getirilerek tekrar ihale edilmeli, İzmir Alsancak Limanı yatırımları temposunu kaybetmeden devam etmelidir.
ÇEŞME ULUSOY LİMANI
DİKİLİ LİMANI
YILLAR YÜKLEME/BOŞALTMA
YÜK (TON)
UĞRAK YAPAN GEMİ SAYISI(YÜK)
2011 424.701,880 129
2012 551.744,500 156
2013 547.876,480 150
2014(İLK 5 AY) 159.733.22 44
YILLAR YÜKLEME/BOŞALTMA
YÜK(TON)
YÜKLEME/BOŞALTMA TIR SAYISI
UĞRAK YAPAN GEMİ SAYISI(YÜK)
2011 38,675 3,750 165
2012 41,723 3,084 173
2013 41,439 2,840 150
2014(İLK 5 AY) 18,531 954 60
İzmir Alsancak Limanı 2000-2012 Yılları Konteyner Bilgileri
YIILAR
BOŞALTMA YÜKLEME GENEL TOPLAM
DOLU BOŞ
TEU TON
DOLU BOŞ
TEU TON ADET TEU TON
20' 40' 20' 40' 20' 40' 20' 40'
2002 32.997 40.497 74.469 43.475 275.410 1.584.236 114.177 85.865 4.962 3.476 297.821 3.855.551 399.918 573.231 5.439.787 2003 38.701 52.061 92.666 56.025 347.539 1.971.396 130.464 104.496 4.502 4.649 353.256 4.506.817 483.564 700.795 6.478.213 FARK (% ) %17,29 %28,56 %24,44 %28,87 %26,19 %24,44 %14,26 %21,70 -%9,27 %33,75 %18,61 %16,89 %20,92 %22,25 %19,09
2004 46.999 63.152 109.742 58.040 399.125 2.358.198 154.093 116.598 6.997 5.577 405.440 5.301.167 561.198 804.565 7.659.365 FARK (% ) %21,44 %21,30 %18,43 %3,60 %14,84 %19,62 %18,11 %11,58 %55,42 %19,96 %14,77 %17,63 %16,05 %14,81 %18,23
2005 49.861 66.759 104.216 50.329 388.253 2.546.415 152.624 111.466 3.358 8.605 396.124 5.268.156 547.218 784.377 7.814.571 FARK (% ) %6,09 %5,71 -%5,04 -%13,29 -%2,72 %7,98 -%0,95 -%4,40 -%52,01 %54,29 -%2,30 -%0,62 -%2,49 -%2,51 %2,03
2006 58.614 73.742 99.156 59.100 423.454 2.785.669 154.538 124.258 6.168 7.625 424.472 5.488.373 583.201 847.926 8.274.042 FARK (% ) %17,55 %10,46 -%4,86 %17,43 %9,07 %9,40 %1,25 %11,48 %83,68 -%11,39 %7,16 %4,18 %6,58 %8,10 %5,88
2007 65.177 70.197 115.067 63.404 447.445 2.934.812 172.999 123.322 6.322 10.638 447.240 5.923.647 627.126 894.685 8.858.459 FARK (% ) %11,20 -%4,81 %16,05 %7,28 %5,67 %5,35 %11,95 -%0,75 %2,50 %39,51 %5,36 %7,93 %7,53 %5,51 %7,06
2008 63.030 68.884 125.158 60.197 446.350 2.949.107 184.020 119.075 4.008 11.287 448.752 5.801.322 635.659 895.102 8.750.429 FARK (% ) -%3,29 -%1,87 %8,77 -%5,06 -%0,24 %0,49 %6,37 -%3,44 -%36,60 %6,10 %0,34 -%2,07 %1,36 %0,05 -%1,22
2009 42.084 60.402 127.778 57.267 405.200 2.416.271 173.845 109.829 4.328 9.280 416.391 5.335.361 584.813 821.591 7.751.632 FARK (% ) -%33,23 -%12,31 %2,09 -%4,87 -%9,22 -%18,07 -%5,53 -%7,76 %7,98 -%17,78 -%7,21 -%8,03 -%8,00 -%8,21 -%11,41
2010 44.702 53.351 113.460 51.340 367.544 2.293.167 155.221 92.421 2.726 8.671 360.131 4.702.625 521.892 727.675 6.995.792 FARK (% ) %6,22 -%11,67 -%11,21 -%10,35 -%9,29 -%5,09 -%10,71 -%15,85 -%37,01 -%6,56 -%13,51 -%11,86 -%10,76 -%11,43 -%9,75
2011 49.998 59.403 99.088 43.047 353.986 2.405.712 144.969 82.017 3.925 9.860 332.648 4.348.797 492.307 686.634 6.754.509 FARK (% ) %11,85 %11,34 -%12,67 -%16,15 -%3,69 %4,91 -%6,60 -%11,26 %43,98 %13,71 -%7,63 -%7,52 -%5,67 -%5,64 -%3,45
2012 46.305 59.437 110.391 45.922 367.414 2.278.803 144.776 87.355 3.087 7.555 337.683 4.398.259 504.828 705.097 6.677.062 FARK (% ) -%7,39 %0,06 %11,41 %6,68 %3,79 -%5,28 -%0,13 %6,51 -%21,35 -%23,38 %1,51 %1,14 %2,54 %2,69 -%1,1
