Darıca Motorlu Taşıtlar Sürücü Kursu

(1)

DARICA

MOTORLU TAŞITLAR

SÜRÜCÜ KURSU

Darıca Motorlu Taşıtlar Sürücü Kursu

(2)

TAŞIT

&

MOTOR TEKNİĞİ

(3)

Motor nedir

Yakıttan elde ettiği ısı

enerjisini hareket enerjisine çeviren makinelere

MOTOR denir.

(4)

Motor Çeşitleri:

 Yakıt cinsine göre motorlar;

 Zamanlarına göre motorlar;

 Soğutma sistemine göre motorlar;

 Silindir dizilişine göre motorlar;

 Yanma yerine göre motorlar;

(5)

YAKIT CİNSİNE

GÖRE MOTORLAR

 Benzinli motorlar

 Benzin-LPG-CNG

 Dizel motorlar

 Motorin(mazot)

(6)

ZAMANLARINA

GÖRE MOTORLAR



İki zamanlı motorlar; Mopet, motorsiklet ve su motorlarında pistonun 2 hareketiyle çalışan motor çeşitidir…



Dört zamanlı motorlar; Araçlarda, gemilerde ve yeni tip motorsiklet motorlarında pistonun 4 hareketiyle çalışan motor çeşididir…

(7)

4 - ZAMANLI MOTOR

(8)

2 - ZAMANLI MOTOR

(9)

HAVA SOĞUTMALI SOTORLAR



Hava soğutmalı motorlar;



Isınan motorun

çalışma sıcaklığına çekilmesi hava ile (pervane-hava

kanalları) yapılan motorlar…

(10)



Su soğutmalı motorlar;



Isınan motorun çalışma sıcaklığına çekilmesi su ile (radyatör peteği ve su kanalları) yapılan motorlar

SU SOĞUTMALI SOTORLAR

(11)

SİLİNDİR DİZİLİŞİNE GÖRE MOTORLAR

 Sıra tipi motorlar ;

 V tipi motorlar ;

 X tipi motorlar ;

 Boxer tipi motorlar ;

 Karşıt tipi motorlar ;

 Yıldız tipi motorlar ;

(12)

SIRA TİPİ MOTOR

(13)

V TİPİ MOTOR

(14)

KARŞIT TİPİ MOTOR

(15)

BOXER TİPİ MOTOR

(16)

VANKEL MOTOR

(17)

YILDIZ TİPİ MOTOR

(18)

YANMA YERİNE GÖRE MOTORLAR

 İçten yanmalı motorlar: motorun hareket kabiliyeti ve yanma aynı blok içerisinde olan motorlar( taşıt motorları ve gemi motorları )

 Dıştan yanmalı motorlar: motorun hareket kabiliyeti ve yanma farklı bloklar içerisinde olan motorlar (buharlı gemi ve trenler)

(19)

İçten yanmalı motor

(20)

Dıştan yanmalı motor

(21)

MOTOR PARÇALARI

 Sabit Parçalar

 Hareketli Parçalar

(22)

Sabit parçalar

 Silindir bloğu

 Silindir kapağı

 Karter

 Supap kapağı

 ^Radyatör

 Karbüratör

 Hava filtresi

 Emme-egzost manifoldları

 Yağ filtresi

 Endüksiyon bobini

 Buji

 Regülatör(konjektör)

(23)



Krank mili



^Piston



Piston kolu (biyel)



Yağ pompası



Yakıt pompası



Marş motoru



Devir daim su pompası



Enjeksiyon pompası



^Enjektör



Besleme pompası



Eksantrik (kam) mili



^Supaplar

HAREKETLİ PARÇALAR

(24)

(25)

supap supap

kamlar

Eksantrik(kam) mili

KAM VE SUPAPLAR

(26)

(27)

(28)

(29)

(30)

(31)

ÇALIŞMA SİSTEMLERİ



ATEŞLEME SİSTEMİ



YAKIT SİSTEMİ



MARŞ SİSTEMİ



YAĞLAMA SİSTEMİ



SOĞUTMA SİSTEMİ



ŞARJ SİSTEMİ



AYDINLATMA VE İKAZ SİSTEMİ



GÖSTERGELER SİSTEMİ

(32)

ATEŞLEME SİSTEMİ

 Görevi: silindir içerisinde sıkıştırılmış hava-yakıt

karışımının ateşlemesini sağlar.

 Parçaları: akü-kontak anahtarı- endüksiyon bobini-distribütör- bujiler

(33)

(34)

(35)

(36)

(37)

ATEŞLEME BUJİSİ

(38)

ENDİKSİYON BOBİNİ

(39)

TEVZİ MAKARASI

(40)

•

Motorun çalışması sarsıntılı ise;

•

sebebi buji kablolarından birinin çıkmış olması olabilir

•

Benzinli bir motorda normal yanma olmamasının sebeplerinden biri;

•

bujilerin normal ateşleme yapmaması,

•

bir diğeri de platin ayarının bozuk olması ve

•

bujilerin kurum bağlanmış olmasıdır.

(41)

•

Bujiler ayarsız ve aşınmış ise;

•

motor çekişten düşer.

•

Buji ayarları yanlış yapılmış bir aracın;

•

egzost dumanı siyahtır.

•

Motorun egzostundan siyah duman çıkması durumunda;

•

karışım oranı da kontrol edilmelidir

(42)

Benzinli motorun ateşleme siteminin bazı önemli parçaları şunlardır:

Akü, kontak anahtarı, endüksiyon bobini, distribütör, buji ile distribütör içinde bulunan platin takımı, alçak yüksek gerilim kabloları kondansatör, tevzii makarasıdır.

Benzinli motorlarda bujinin görevi ateşlemeyi sağlamaktır.

Benzinli motorlarda bulunan distribütör' ün en önemli görevleri endüksiyon bobininden gelen yüksek voltajı bujilere dağıtmanın yanı sıra, platin ve meksefe yardımıyla yüksek voltajın oluşumunu sağlamak, ayrıca tevzii makarasıyla da elektrik dağıtımını

sağlamaktır.

Endüksiyon bobini aküden gelen voltajı 15.000-25.000 volta çıkarır.

Bujilere ateşleme sırasına göre akım dağıtan distribütördür.

Motor çalışmazken kontak anahtarı, ateşleme durumunda açık unutulursa platin ya da bobin yanabilir.

(43)

Aracın belirli bir km.‘ sinden sonra bazı parçaları değişmelidir. Bunlardan biri platin ve bujidir.

Ateşleme sistemi ayarlarından biri buji ayarı ve diğeri ise platin ayarı ile avans ayarıdır.

Platin meme yapmış ise meksefe (kondansatör) yanabilir.

Platin meme yaparsa zımparayla temizlenir.

Motorun çalışması sarsıntılı ise, sebebi buji kablolarından birinin çıkmış olması olabilir.

Benzinli bir motorda normal yanma olmamasının sebeplerinden biri bujilerin normal ateşleme yapmaması,

bir diğeri de platin ayarının bozuk olması ayrıca bujilerin kurum bağlanmış olmasıdır.

Bujiler ayarsız ve aşınmış ise motor çekişten düşer.

Buji ayarları yanlış yapılmış bir aracın egzost dumanı siyahtır.

Motorun egzostundan siyah duman çıkması durumunda karışım oranı da kontrol edilmelidir.

(44)

(45)

(46)

 Görevi: Motor için gerekli karışımı gaz pedalına basma durumuna göre ayarlayıp silindirlere gönderen sistemdir.

 Parçaları: yakıt deposu – boru ve hortumlar – yakıt pompası – yakıt göstergesi – hava filtresi – yakıt filtresi – emme/egzost manifoldları

YAKIT SİSTEMİ

(47)

(48)

(49)

Benzinli motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır:

yakıt deposu, yakıt pompası, yakıt göstergesi, karbüratör, hava filtresi, emme manifoltu.

Dizel motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır:

yakıt deposu, besleme pompası, mazot filtresi, enjeksiyon pompası, enjektör, ısıtma kızdırma bujileri, yakıt göstergesi.Hava filtresinin görevi, karbüratöre giren havayı süzmek ve ve sessiz emiş

sağlamaktır. Hava filtresinin tıkanmasını önlemek için basınçlı hava ile temizlemeliyiz. Öte yandan, hava filtresi tıkalı olan motor zengin karışımla çalışır. Filtre yine de temzilenmeden motor hala

çalıştırılırsa motor boğulur. Karbüratör, emme manifoltu üzerindedir ve sadece benzinli motorlarda olur. Benzin-Hava karışımını ayarlar. Karbüratörün karıştırma oranı 1/15'tir. Jikle devresinin görevi, soğuk havalarda motorun çabuk çalışmasını sağlamaktır. Jikle devresi karbüratörde bulunur. Jikle kelebeği, karbüratörün hava giriş deliği önünde bulunur. Yağ filtresi yağı süzer ve temizler. Silindir içindeki yanmış gazlar egzost manifoldu ile dışarı atılır. Egzost susturucusu, basınçlı olarak çıkan yanmış gazların sesini azaltır.

(50)

Eğer aracın egzostundan fazla ses çıkıyorsa susturucu patlak

olabilir. Supap ayarı, en önemli motor ayarlarından biridir. Soğuk ve sıcak ayar olarak ikiye ayrılır. Bir aracı kış şartlarına hazırlarken en önemli noktalardan biri hava filtresini kışlık pozisyona almak ve otomatik jikle kışlık pozisyonuna çevirmektir. Araçta yakıt ikmali yapılırken motor stop edilir.

Ayağımızı gaz pedalından çeksek bile motorun hala çalışmasını sağlayan devre rölanti devresidir. Yakıtın içinde toz-su-pislik vs.

varsa motor tekleyerek çalışır. Yakıt sistemi ayarlarından biri

rölanti ayarıdır. Boğulmuş bir motoru çalıştırmak için gaz pedalına sonuna kadar basılarak marş yapılır. Motor ısınıca stop ediyorsa karbüratöre de bakılmalıdır. Araç kullanırken yakıt tasarrufu için hava filtresi temizlenmeli,Karbüratör ayarları yapılmalı,Jikle

devresi açık unutulmamalıdır,Rölanti yüksek olmamalıdır,Eskimiş bujiler temizlenmeli,Lastik hava basınçları normal olmalıdır,Fren ayarlarının sıkı olmaması,Uygun viteste gidilmesi,Debriyaj

kaçırması olmamalıdır,Saatte 90/100 km hızın geçilmemesi

gerekmektedir.Aracın fazla yakıt yaktığını anlamak için eksozuna bakılır. Eğer egzost rengi siyahsa fazla yakıt yakıyor olabilir.

(51)

ENJEKTÖR VE PÜSKÜRTME

(52)

(53)

YAKIT POMPASI

(54)

HAVA FİLTRESİ

(55)

YAKIT FİLTRESİ

(56)

(57)

KIZDIRMA BUJİSİ

(58)

ENJEKTÖR

KIZDIRMA BUJİSİ

(59)

ENJEKTÖR KIZDIRMA

BUJİSİ

(60)

 Görevi: Benzinli ve dizel motorlarda

motora ilk hareketi vermek.

 Parçaları: akü, kontak anahtarı, marş şalteri (selanoit), marş motoru, volan dişlisi

MARŞ SİSTEMİ

(61)

(62)

Marş Motoru, motoru döndüremiyorsa; bunun sebepleri şunlardır:

Akü kabloları gevşek veya paslanmıştır.

Akü boşalmış olabilir.

Selanoid, kontak anahtarı veya elektrik bağlantıları arızalı olabilir.

Marş motoru arızalı olabilir.

Motorun iç aksamında sıkışma var.

Marş Sisteminin Arızaları:

(63)

Marş sistemi motora ilk hareketi verir.

Parçaları:-akü,-kontak anahtarı,-marş motoru,- volan dişlisidir.

Marşa basıldığında marş motorunun dişlisi volanın üzerindeki dişlilerle birbirine geçer ve volanı

döndürür.Volan da krankı döndürerek, motora gerekli ilk hareketi verir.

Marş durumunda marş motoru hiç dönmüyorsa:

Akü bitik,akü kutup başları gevşek,akü kutup

başları oksitli,marş otomatiği arızalı,marş motoru sargıları arızalı ya da sigortası atık olabilir.

Motor çalışırken marş yapılırsa motoru dönmez volan dişlisi, marş motoru ve marş dişlisi zarar görür.

Marşa basıldığında marş, korna da çalmaz ise sorun aküde-kutup başlarında olabilir.

(64)

Akü başka bir aküyle takviye yapılacaksa her iki akünün (+) kutup başları (+) kutup başlarıyla, (-) kutup başları ise (-) kutup başlarıyla birleştirilir.

Her iki akünün de voltajı aynı olmalıdır.

Dijital göstergeli araçlarda akü takviyesi yapılmaz.

Marşa basma süresi 10-15 saniyedir. Fazla basılırsa akü biter.

Marş yapıldığında tık diye bir ses gelip, marş motoru çalışmıyorsa akü kutup başları gevşek olabilir.

Vantilatör kayışı hareketini volan kasnağından alır ve pervaneyi –devir daim pompasını- şarj

dinamosunu çalıştırır. Kayış koparsa vantilatör pervanesi – devir daim pompası ve şarj dinamosu hareket.

(65)

AKÜ ( BATARYA )

(66)

(67)

(68)

Soru: Akünün kaç voltluk olduğunu nasıl anlarız ?

Cevap:(Kapak sayısı) X 2 =...Volt .

Soru: Akü kapakları üzerindeki hava delikleri tıkalı olursa ne olur ?

Cevap: Akü patlar.

Soru: Akünün içerisindeki sıvı eksik ise ne ile tamamlanır ?

Cevap: Saf su ile tamamlanır.

(69)

Soru: Akünün içerisindeki sıvı seviyesi plakaların neresinde olmalıdır ?

Cevap: Plakanın 1- 1,5 cm üzerinde olmalıdır.

Soru: Akünün (+) ve (-) kutup başını nasıl ayırt edersiniz ?

Cevap: Akünün (+) pozitif kutup başı kalın , (-) negatif kutup başı ince imal edilmiştir.

Soru: Akünün (+) ve (-) kutup başını iletken bir metal ile birleştirirseniz ne olur ?

Cevap: Akü patlayabilir

(70)

Soru: Kışın akünün donmaması için ne yapılır

?

Cevap: Akü tam şarj edilir.

Soru:Akü takviyesi yapılırken neye dikkat edilir?

Cevap: (+) kutup (+) ile (-) kutup (-) kutupla temas ettirilir.

Not: Dijital göstergeli araçlarda akü takviyesi yapılmaz.

(71)

(72)

YAĞLAMA SİSTEMİ

 Görevi: Parçalar arasında sürtünmeyi azaltıp aşınmayı önler, ısıyı alarak soğumaya yardımcı olur ve aşınmadan dolayı oluşan pislikleri temizler.

 Parçaları: karter – yağ pompası – yağ filtresi – yağ göstergesi – yağ müşiri – yağ çubuğu

(73)

(74)

YAĞ FİLTRESİ

(75)

Yağlama sisteminin parçaları:Karter-yağ

pompası,Filtre,Gösterge,Seviye çubuğu,Yağ kanallarıdır.

Motorda yağın bazı görevleri:

Sürtünmeyi azaltmak,Aşınmayı önlemek,Silindir ve segmanlar arası boşluğu doldurup sızdırmazlığı

sağlamak,Soğutmaya yardımcı olmak,Aşınmadan dolayı oluşan pislikleri temizlemektir.

Karterin önemli görevlerinden bazıları:Motor bloğunun altını kapatmak ve yağa depoluk etmektir.

Araçta motor yağı kontrol edilirken kontak anahtarı kapatılır ve 4-5 dakika beklenir. Yağ ölçümü yapılırken araç düz durumda olmalıdır. Yağ seviyesi yağ çubuğuyla ölçülür, ve yağın seviyesi yağ çubuğunun iki çizgisi arasında olmalıdır. Yağ

seviyesi normalin çok altında iken motor çalıştırılırsa motor

ısınır ve yanar. Motor yağı değiştirilirken motor sıcak olmalıdır.

Motorlarda genellikle 20-50 W numara motor yağı kullanılır.

Motorun yağı karterin altındaki tapa açılarak boşaltılır.

(76)

Yeni motoryağı ise supap muhafaza kapağı üzerindeki kapaktan doldurulur.

Motor yağı ve yağ filtresi belli km'lerde mutlaka değiştirilmelidir.

Motorda yağ basıncı yoksa, yağ yok,filtre tıkalı,yağ pompası arızalı,ya da yağ müşiri arızalı olabilir.

Motorun yağ eksiltmesinin sebeplerinden bazıları:

Karter contasının yırtılması,segman ya da silindirlerin aşınması,karterin delik olması,tapadan yağ sızdırmasıdır.Yağ yakan motorun eksoztundan mavi duman çıkar.

Marşa basılıp motor çalıştırıldığında yağ lambasının sönmesi gerekir.

Motor çalıştığı sürece yağlamanın olup olmadığı motor yağ göstergesinden takip edilebilir.

Motor çalışırken yağ göstergesinde anormallik görülürse motor hemen durdurulur.

(77)

Yağlama Sisteminin Görevleri:

a. Sürtünme kayıplarını engellemek,

b. Kuru sürtünme nedeniyle oluşabilecek aşınmayı önlemek,

c. Karbon atıklarının birikmesine engel olmak, d. Başta pistonlar olmak üzere diğer hareketli

parçaların soğumasına yardımcı olmak, e. Yanma sırasında oluşan asitlerin etkisini

azaltarak asitlerden kaynaklanan aşınmayı önlemek,

f. Motor parçalarının temizliğini sağlamalıdır.

(78)

Yağlarda Aranan Başlıca Özelikler:

a. Piston segmanları üzerinde yapışkanımsı artıklar oluşturmamalıdır.

b. Yatak aşınmalarının azalmasına yardımcı olmalıdır.

c. Motoru temizlemelidir.

d. Yağ sarfiyatını azaltacak özelliklere sahip olmalıdır.

e. Her türlü filtreyle kullanılabilmelidir.

f. Yağın kullanma süresi uzun olmalıdır.

g. Soğuk motorun ilk çalıştırılması sırasında kolaylık sağlamalıdır

(79)



Görevi: Silindir içerisinde yakıtın yanması sonucu meydana gelen ısıyı çalışma sıcaklığında tutmak….



Parçaları: Radyatör, vantilatör, su pompası (devir daim), vantilatör kayışı, termostat, hararet göstergesi, hararet müşiri, radyatör hortumları, su kabı, fan motoru, kalorifer, hortumları

SOĞUTMA SİSTEMİ

(80)

ÇALIŞMA PRENSİBİ

(81)

RADYATÖR PETEĞİ

(82)

ÇALIŞMA PRENSİBİ

(83)

Su ile soğutma sisteminin bazı parçaları:

Radyatör, Vantilatör,Devir daim pompası,Termostat,Hararet (ısı) gösterici,Hararet (ısı) müşiri,İlave su kabı,Fan motorudur.

Radyatör, soğutma suyuna depoluk eder. radyatörün altında su boşaltma musluğu vardır.Termostat silindir kapağı su çıkışındadır.

Motorun sıcaklığını çalışma sıcaklığında sabit tutar. Devir daim pompası vantilatör kayışından hareket alır. Radyatördeki soğuk suyu su kanallarına yollar.

Hava soğutmalı motoru, su soğutmalı motordan ayıran bir diğer özellik hava soğutmalı motorda radyatör ve su pompasının

olmamasıdır. Vantilatör kayışı V şeklindedir. Kayış gerginliği 1-1,5 cm civarında olmalıdır.

Vantilatör kayışı hareketini krank mili kasnağından alır ve vantilatör kayışı devir daim pompası ve alternatörü (şarj dinamosunu) çalıştırır. vantilatör kayışı koparsa motor hararet yapar.

Soğutma sisteminde su azalıyorsa silindir kapak contası arızalı veya radyatör delik radyatör kapağı bozuk,radyatör hortum ve

kelepçeleri arızalı veya delik,kalorifer hortumları delik veya termostat arızalı olabilir.

(84)

Motorun hararet yapmasının nedenleri:

->Radyatör peteklerinin tıkanması,radyatörde suyun azalması,vantilatör kayışının gevşek veya kopuk olması ,termostatın arızalı olması, motor yağının azalması,motor soğutma suyu kanallarının tıkalı olması,uygun vites ve hızda gidilmemesi,otomatik fanın arızalı olmasıdır.Radyatöre konacak suyun seviyesi peteklerin üzerinde olmalıdır. Çok sıcak motora rölantide çalışırken ılık ve kireçsiz su konur.Motor bloğundaki su kanalları pastan yada kireçten tıkanmış ise motor fazla ısınır.

Radyatöre konacak suyun içilecek temizlikte ve temiz su olması gerekir.Su olduğu halde motor fazla ısınıyorsa, termostat arızalıdır.Donmayı önlemek için radyatöre antifriz ilave edilir.Termostatı sökülmüş motor, gereğinden soğuk çalışır aşınmalar artar ve verim düşer.Motorun çok sıcak

çalıştırılması motoru çekişten düşürür.Motor çok sıcakken radyatöre soğuk su konursa silindir kapağı ve blok çatlayabilir.Çok sıcak bir motorda

radyatör kapağı ıslak bir bezle tutulup hafifçe gevşetilir ve buhar tamamen atılınca radyatör kapağı açılır.Araçta ısı (hararet) göstergesi çalışmıyorsa ısı müşiri arızalı olabilir. Motor, çalıştıktan sonra çalışma sıcaklığına

gelmiyorsa kalorifer hortumlarında kaçak olabilir.Motor ısısının aniden yükselmesinin sebebi kayış kopması olabilir.

(85)

Soğutma Sisteminde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar:

a. Hiçbir zaman sıcak motorlarda radyatör kapağını açmayın.

b. Sıcak motora asla soğuk su koymayın.

c. Termostat elemanları bozulursa elemanları çıkarmayın.

d. Radyatör kanatçıkları pislendiğinde soğutma etkisi düşer. Kirli radyatör motor tarafından su veya

basınçlı havayla temizlenmelidir.

e. Fabrika çıkışında soğutma suyu -20˚C’ye dayanacak şekilde don önleyici ve pas önleyici konmalıdır.

f. Yeni soğutma sıvısı konulurken sistem tamamen temizlenmelidir ve kalorifer sisteminin tüm

bağlantılarında sızdırmazlık kontrolü yapılmalıdır.

(86)



Görevi: motor çalışmaya başladıktan sonra aracın elektrik ihtiyacını karşılamak.



Parçaları: Alternatör(dinamo) – konjektör(regülatör) – şarj lambası – vantilatör kayışı – akü – kontak anahtarı.

ŞARJ SİSTEMİ

(87)

(88)

ALTERNATÖR (ŞARJ DİNAMOSU)

(89)

a-) Alternatör Şarj Yapmıyor veya Şarj Akımı Düşük ise:

 V kayışı kaydırıyor olabilir.

 Diyotlar arızalı olabilir.

 Regülatör arızalı olabilir.

 Rotor sargısı kopuk olabilir.

 Kömürler arızalı olabilir.

 Devrede gevşek veya kopuk kablo bağlantısı var.

Şarj Sisteminin Arızaları:

(90)

b-) Alternatör Ses Yapıyorsa:

V kayış ayarı bozuk veya aşınmış

Tahrik kasnağı gevşek.

Yataklar aşınmış.

Diyotlarda kısa devre var.

Şarj Sisteminin Arızaları:

(91)

c-) Aşırı Şarj Akımı Oluyor ise:

Alternatör veya regülatör bağlantıları gevşek olabilir.

Regülatör arızalı olabilir.

Şarj Sisteminin Arızaları:

(92)

Şarj sistemi, motor çalışmaya başladığı andan

itibaren aracın elektrik ihtiyacını karşılar ve aküyü şarj eder.

Şarj sisteminin parçaları:alternatör,konjektör (regülatör),şarj lambası,vantilatör kayışıdır.

Alternatör, krank mili kasnağından vantilatör kayışı ile aldığı mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir. Bazı araçlarda alternatör değil, şarj dinamosu bulunur.

Konjektör (regülatör), alternatörün ürettiği elektriğin volt ve akımını ayarlar. Aracın devri arttıkça

alternatörden çıkan akım ve voltajı ayarlar, tesisata ve aküye gönderir.

Şarj lambası, şarj sisteminin çalışmadığını ikaz eder.

Yani alternatör, konjektör vs. arızasını belirtir.

Bir araç için gerekli elektrik enerjisini şarj sistemi sağlar.

Akü, motor çalışmazken ışık ve özel elektrikli alıcılatrı besler.

(93)

Vantilatör kayışı çok sıkı ise alternatör yatakları bozulabilir.

Vantilatör kayışının koptuğu "ilk olarak" şarj ikaz lambasından anlaşılır.

Motor çalışırken ayağımızı gaz pedalından çekince far ışıkları zayıflıyorsa akü zayıflamış olabilir.

Motor çalıştığı halde şarj ikaz lambası yanıyorsa vantilatör kayışı gevşek olabilir ya da alternatör kablo

bağlantıları gevşek veya alternatör kömürü aşınmış olabilir.

Aracın durdurulup kontağın hemen kapatılması gereken hallerden bazıları:

Şarj ikaz lambasının yanması.- Motordan ani bir sarsıntı ya da ses gelmesi.- Yağ lambalarının yanmasıdır.

Konjektör ayarı bozuksa akünün su kaybı çok olur.

Araçta ampuller sık sık patlıyorsa veya akü su kaybı fazlaysa veya konjektör arızalı olabilir.

Marşa basılıp motor çalıştığında şarj ikaz lambası sönmelidir.

(94)

(95)



Görevi: aracın gece ve gündüz trafiği aksatmadan seyretmelerini sağlamak için kurulmuş ışıklı ve sesli

düzeneklerdir.



Parçaları: akü, kontak anahtarı,

aydınlatma ve ikaz düğmeleri, sigorta, lambalar, flaşör, fren ve geri vites

müşiri.

AYDINLATMA VE İKAZ SİSTEMİ

(96)

a-) Farlar: Gece ve sisli havada yolu aydınlatmada kullanılır.

Makinenin gece çalışmalarında iş ve ataşmanın hareketleri ile geri yürüyüşlerde de aydınlatma hareketleri ile geri yürüyüşlerde de aydınlatma yapılır.

b-) Tepe Lambası: Greyder, vinç, forklift gibi bazı iş makinelerinde operatör mahallinin üst kısmındadır ve çalışma anında kullanılır.

c-) Geri Aydınlatma Lambası: Geriye gidişlerde yolun

aydınlatılması için kullanılan, geri vites koluna bağlı anahtarla açılıp kapanabilen bir lambadır veya fardır.

d-) Geri Yürüyüşü İkaz Sesi: Vites koluna bağlı bir anahtar ile geri yürüme esnasında makine çevresinin sesli olarak ikaz eder.

e-) Park Lambaları: Park yapıldığı zaman ve geceleri kullanım anında araç boyutlarının ve varlığının belirtilmesi işlevini görür.

f-) Sinyal Lambaları: Aracın döneceği yönü önceden belirtme işlevini, yanıp sönerek yerine getirirler.

g-) Fren Lambaları: Frene basıldığı zaman yanarak aracın yavaşlayacağını yada duracağını belirtirler.

h-) Tavan Lambası: İç aydınlatmayı sağlar.

(97)

Aydınlatma sisteminde, sigortalar, kablolar, farlar, park lambası, sis lambası, plaka lambası, gösterge lambası, iç aydınlatma lambası, bagaj aydınlatma lambası, gibi lambalar vardır.

İkaz sisteminde, sinyaller, fren ikaz lambaları, geri vites lambası, korna bulunur.

Her elektrik elemanı gibi araçlarda bulunan aydınlatma ve ikaz sistemi gibi elektrikli devrelerde de:

Akü, kablolar, kablo bağlantıları, sigortalar, açma kapama düğmeleri ya da kolları ve alıcı olarak da ampuller bulunmaktadır.

Bu sistemlerin en önemli arızaları:

Kısa devre, kablo kopukluğu, akü bitmesi, akü kutup başı oksitlenmesi veya akü kutup başı gevşekliği, ampul

yanması, sigorta atması, anahtarların arızalanmasıdır.

(98)

Fren müşiri ikaz sisteminin bir parçasıdır.

Farlardan bir kısmı ya da hiç biri yanmıyorsa, sigortası atık olabilir.

Flaşör arızalanınca sinyal lambası yanmaz.

Sigortalar atıksa bunun yerine aynı amperde sigorta takılır.

Far anahtarı bozuksa farlar yanmaz.

Isı göstergesi çalışmıyorsa, ısı göstergesi müşiri arızalı olabilir.

Aracın fren lambaları yanmıyorsa, fren müşiri arızalı olabilir.

Fren lambalarından biri yanmıyorsa, yanmayan lambanın ampulü yanmış olabilir.

Farların bakımı yapılırken, far ayarı yapılır.

Farlardan biri sönük yanıyorsa far kablo bağlantısı gevşemiş veya paslanmış olabilir.

Sigortanın görevi, kısa devre olduğunda sistemi korumaktır.

(99)

(100)

 Görevi: aracın ön paneli üzerinde sürücünün kolay görebileceği yerde arızaları, sistem çalışmaları, hakkında bilgi veren ışıklı ve ibreli düzeneklerdir.

 Parçaları: kilometre saati – motor devir saati – günlük kilometre saati – yağ göstergesi – hararet göstergesi – yakıt göstergesi – şarj göstergesi – jikle göstergesi – el freni göstergesi – zaman saati – dörtlü flaşör göstergesi – sinyal göstergesi – kısa/uzun far göstergesi – sis lambası göstergesi ve yol bilgisayarı…

GÖSTERGE SİSTEMİ

(101)

Yağ Göstergesi(Lambası) Şarj Göstergesi (Lambası)

Sıcaklık (Hararet) Göstergesi Yakıt Göstergesi

(102)

El Freni Göstergesi jikle göstergesi

Sinyal Göstergesi Dörtlü Flaşör Göstergesi

(103)

Park Lambaları Kısa Far Göstergesi Uzun Far Göstergesi

Sis Lambası Göstergesi Arka Cam Rezistans Lambası

(104)

GÖSTERGELER

(105)

(106)

GÖSTERGE PANELİ

(107)

(108)

(109)

(110)

a-) Marş Bastığı Halde Motor Çalışmıyorsa:

Yakıt deposu boştur.

Yakıt sisteminde hava var.

Yakıt filtresi tıkalı veya kirlidir.

Yakıta su karışmıştır.

Yakıt transfer pompası arızalıdır.

Isıtma bujisi arızalıdır.

Enjektörler arızalıdır.

Kompresyon düşüktür.

Motor Arızaları:

(111)

Motor Arızaları:

b-) Motor Düzgün Çalışmıyor ise:

Yüksek basınç yakıt borularında hava vardır.

Yakıtın kalitesi düşüktür.

Hava filtresi tıkalıdır.

Motor ısısı çok düşüktür.

Enjektörler arızalıdır.

Rölanti devri düşüktür.

(112)

c-) Motorda Güç Kaybı Varsa:

Yakıt borularında hava vardır.

Yakıt pompası zaman ayarı bozuktur.

Yakıt filtresi tıkalı veya kirlidir.

Regülatörün ayarı çok düşüktür.

Hava filtresi kirlidir.

Motor segmanları aşınmıştır.

Yakıtın kalitesi düşüktür.

Supaplar ayarsızdır.

Enjektör memeleri arızalıdır.

Motor Arızaları:

(113)

Motor Arızaları:

d-) Egzozdan Aşırı Duman Çıkıyorsa:

Beyaz duman, ateşleme zaman ayarının bozuk olması,

Mavi duman, motorun yağ yaktığını,

Siyah duman, aşırı yakıt sarfiyatını gösterir.

(114)

Motor Arızaları:

e-) Motor Aşırı Isınıyorsa:

Soğutma su seviyesi düşüktür.

Radyatör kapağı arızalıdır.

Vantilatör kayışı gevşek veya kopmuştur.

Yakıt pompası zamanlama yarı bozuktur.

Egzoz borusu tıkalıdır.

Radyatör veya motor yüzeyi kirlidir.

Motor aşırı yüklüdür

Termostat arızalıdır.

(115)

Motor Arızaları:

f-) Motor Yağ Basıncı Düşük ise:

Yağ çok incelmiştir.

Yağ pompası emiş süzgeci kapalıdır.

Karterdeki yağ seviyesi düşüktür.

Yağ basınç ayar valfi arızalıdır.

Motor aşınmıştır.

Yağ pompası aşınmıştır.

(116)

g-) Motorda Titreşim varsa:

 Motor bağlantı kulakları gevşemiş veya aşınmıştır.

 Krank kasnağı veya titreşim damperi gevşek veya aşınmıştır.

 Motorda tekleme vardır.

Motor Arızaları:

(117)

Motor Arızaları:

h-) Motorda Aşıntı Erken Oluyorsa:

Hava filtresi yırtık veya hava emişinde kaçak vardır.

Yağın içine yakıt karışıyordur.

Yağlama yağı kirlidir.

Yağın içine su karışıyordur.

(118)

Motor Arızaları:

I-) Motor Aniden Duruyorsa:

Yakıt deposu boştur.

Yakıt deposu havalandırması tıkalıdır.

Yakıt borusu tıkalıdır.

Motorda mekanik arıza vardır.

(119)

(120)

(121)

AKTARMA ORGANLARI

 MOTORDAN ALDIĞI DÖNME HAREKETİNİ TEKERLEKLERE KADAR DEĞİŞİK HIZ VE GÜÇLERDE İLETEN MAKİNA ELEMANLARINA AKTARMA ORGANLARI DENİR

(122)

AKTARMA ORGANLARI

VOLAN DİŞLİSİ KAVRAMA

(DEBRİYAJ)

VİTES KUTUSU (ŞANZUMAN)

ŞAFT (KARDAN MİLİ)

DİFERANSİYEL AKSLAR

LASTİK VE TEKERLEKLER

MOTORLA KAVRAMAYI BİRBİRİNE

BAĞLAMAYA YARAR MOTORLA VİTES KUTUSUNUN

BAĞLANTISINI AYIRIR KALKIŞ ESNASINDA SARSINTISIZ VE

DÜZGÜN KALKIŞ SAĞLAR VOLAN-DEBRİYAJ BALATASI- BİLYASI-ÇATALI-BASKISI VE PEDALI

YOL YÜK DURUMUNA GÖRE ARACIN

HIZINI GÜCÜNÜ ARTIRIP AZALTIR ARACA GERİ HAREKET KABİLİYİTİ KAZANDIRMAK

SEKROMEÇ VE VİTES DİŞLİLERİ

PARÇALARIDIR 90-140 W NUMARA DİŞLİ YAĞI KULLANILIR

VİTES KUTUSU İLE DİFERANSİYELİ

BİRBİRİNE BAĞLAR ÖNDEN ÇEKİŞLİ ARAÇLARDA BULUNMAZ

MOTORDA GELEN DÖNME HAREKETİNİ 90 DERECE KIRARAK

AKSLARA İLETİR

DÖNÜŞ ESNASINDA İÇTE KALAN TEKERİN DEVRİNİ AZALTIP DIŞTA KALAN TEKERİN DEVRİNİ ARTTIRMAK

AYNA DİŞLİSİ MAHRUTİ DİŞLİSİ İSTAVROZ DİŞLİSİ PARÇALARIDIR

90 – 140 W NUMARA DİŞLİ YAĞI KULLANILIR ÖNDEN ÇEKİŞLİ ARAÇLARDA ÖNDE ARKADAN İTİŞLİ

ARAÇLARDA ARKADA BULUNUR

DİFERANSİYELDEN GELEN DÖNME HAREKETİNİ AYNEN TEKERLERE

İLETİR

LASTİK ÜZERİNDEKİ NUMARALAR O LASTİĞİN EBATLARINI BİLDİRİR

LASTİK HAVA BASINÇLARI EŞİT OLMALIDIR DEĞİLSE AZ OLAN TARAFA DOĞRU ÇEKER.

LASTİK HAVA BASINÇLARI AZ İSE YAKIT SARFİYATI FAZLA OLUR-ÇOK İSE DİREKSİYONDA TİTREŞİM OLUR

LASTİK HAVALARININ KONTROLU HER GÜN-LASTİKLERİN KONTROLÜ İSE HER BİNİŞTE YAPILIR

DİFERANSİYELİN BİTTİĞİ YERDEN YAĞ KAÇIRIYORSA AKS KEÇELERİ

DEĞİŞTİRİLİR

ÇEKİCİ LASTİKLERİN HER İKİSİNEDE ZİNCİR TAKILIR

TUBELLES (İÇ LASTİKSİZ- DUBLEKS) VE SAMYELLİ (İÇ LASTİKLİ - ŞAMRELLİ) OLARAK 2 TİP LASTİK

VARDIR

(123)

GÜÇ AKTARMA

ORGANLARI

(124)

 VOLAN

 KAVRAMA (DEBRİYAJ)

 VİTES KUTUSU

 ŞAFT

 DİFERANSİYEL

 AKS

 TEKERLEKLER

İŞ DİZİLİŞİ

(125)

(126)

 Aracın ilk hareketinde sarsıntısız kalkış yapmak ve vites değiştirme yardımcı olmak.

 Parçaları: volan – debriyaj baskısı – debriyaj balatası – debriyaj bilyası – debriyaj pedalı – debriyaj çatalı…

KAVRAMA(DEBRİYAJ)

(127)

Debriyaj balatası Volan dişlisi

Debriyaj Baskısı

Debriyaj çatalı ve bilyası

Vites Kutusu Diyafram

(128)

 Görevi: motorun şaft arasındaki irtibatı keserek aracı boşa almak.

 Yol ve trafik durumuna göre uygun hız ve güç vermek.

 Araca geri hareket vermek.

 Parçaları: sekromeç ve vites dişlileri

 Kullanılan yağ: 90w-140w dişli yağı kullanılır.

VİTES KUTUSU

(129)

VİTES KUTUSU

(130)

(131)

OTOMATİK VİTES KUTUSU

(132)

Vites kutusunda aldığı dönme hareketini aynen diferansiyele iletmek.

NOT: önden çekişli araçlarda şaft bulunmaz…

ŞAFT

(KARDAN MİLİ)

(133)

Şaft (kardan mili) Şaft mafsalı

(134)

ŞAFT-

DİFERANSİYEL-AKS BAGLANTISI

(135)

önden çekişli araç

(136)



Şafttan aldığı dönme hareketini 90 derece kırarak daha güçlü bir şekilde tekerleklere iletmek…



Parçaları: ayna dişlisi – mahruti dişlisi – istavroz dişlisi



Kullanılan yağ: 90w-140w numara dişli yağı kullanılır.

DİFERANSİYEL

(137)

akslar diferansiyel

Tekerlek tamburları

(138)

Şaft (kardan mili) diferansiyel

akslar

(139)

 Diferansiyelden aldığı dönme hareketini aynen tekerleklere iletmek…

AKSLAR

(140)

 Aracın ağırlığını üzerinde taşır, frenlemeyi sağlar

 Jant ve lastiklerden meydana gelmiştir.

 2 çeşit lastik vardır.. Tubles(dolma teker-iç lastiksiz) ve samyelli(şamrelli-iç lastikli)

 Lastik havaları kullanma kılavuzuna göre olmalı çok ise ortadan az ise yanaklardan aşınma yapar.

 Lastik üzerindeki numaralar ebatları bildirir…

 Araç lastik havasının az olduğu tarafa çeker…

 Direksiyonda titreşim yapar…

TEKERLEK VE LASTİKLER

(141)

Nominal genişlik mm

Maksimum izin verilen basınç ve yük limiti

Yanak ve sıcaklık özellikleri

Üretici

Kullanılan materyallerin özellikleri

U.S.DOT bilgisi Yük indeksi & Hız bilgisi

Yükseklik/genişlik oranı Radial Jant ölçüsü

Binek lastiği

(142)

TOPUK

SIRT

GÖVDE YANAK

OMUZ KUŞAK

(143)

LASTİK HAVA BASIÇLARI

(144)

144

Az şişirilmiş Tam

şişirilmiş Çok

şişirilmiş

(145)

İç lastiksiz ( Tubeless ) lastiğin avantajları :



Patlama anında lastik havası aniden değil,yavaş yavaş boşalır.



Lastik takıp sökmede kolaylık sağlar.



Lastik daha soğuk çalışır ve ömrü uzar.



Aracın toplam ağırlığının azalmasını sağlar.

(146)

(147)

(148)

JANTLAR

(149)

(150)

FREN SİSTEMİ

 Fren pedalına basarak aracın hızını azaltmak, durdurmak ve duran aracı sabitlemek.

 Parçaları: fren pedalı – merkez pompası – fren boruları – tekerlek silindirleri – fren balataları – kampanalar

 Kullanılan yağ: hidrolik yağ kullanılır…

(151)

Havalı Fren Sisteminin Parçaları:

1- Kompresör: Frenleme kuvveti için gerekli olan basınçlı havayı üretir. Pistonlu tipte imal

edilirler, ana motordan hareket alırlar.

2- Hava Tankı ve Basınç Regülatörü: Sistemde kullanılan basınçlı havayı istenilen basınçta depo eder.

3- Fren Odaları (Körükler) : Her tekerlekte bulunan diyaframlı hava körükleri gönderilen basınçlı hava sayesinde balataların hareket

ettirilmesini (frenlemeyi) sağlar.

(152)

(153)

(154)

(155)

(156)

BALATA POMPA KAMPANA

(157)

FREN KAMPANASI

FREN BALATASI

(158)

FREN DİSKİ

(159)

(160)

DİSKFREN VE BALATALARI

(161)

FREN DİSKİ VE BALATASI

(162)

Fren diski

Fren balataları

(163)

FREN PAPUCU

(164)

Diskli fren

Kampanalı fren

(165)

ÖN DÜZEN SİSTEMİ

 Görevi: direksiyon simidini çevirerek aracın sevk ve

idaresini sağlamak.

 Parçaları: direksiyon simidi – direksiyon mili – direksiyon

kutusu – rot ve rot başları

(166)

ÖN DÜZEN SİSTEMİ

DİREKSİYON- DİREKSİYON MİLİ- KUTUSU-ROT VE ROTİL

KAMBER-KASTER-TOE İN-TOE OUT-KİNG PİMİ-

DİNGİL PİMİ VE ROT AYARI YAPILIR

ÖN DÜZEN AYARI BOZUK ARAÇLARIN

LASTİKLER İÇTEN VEYA DIŞTAN AŞINIR

(167)

167

Direksiyon Simidi

Direksiyon Kolonu

Direksiyon Kutusu

Direksiyon Rotu

Bağlantı Rotu

serhat

(168)